Από τα σχόλια του Κουνάδη όπως αναγράφονται στο εσώφυλλο της έκδοσης του CD:
«Είχα την ευκαιρία να μελετήσω τα όργανα του Γιοβάν Τσαούς που βρίσκονται σε άριστη κατάσταση στα χέρια των απογόνων της αδελφής της γυναίκας του. Πρόκειται για 2 τρίχορδους ταμπουράδες, ο μεγάλος, με ελεύθερο μήκος χορδής 64 εκατοστά κι ο μικρός, αντίστοιχα με μήκος 52 εκ. Ενα τρίτο όργανο, μισοτελειωμένο καταστράφηκε σε κάποια μεταφορά. Πρόκειται για ιδιότυπα, από μορφολογική άποψη, όργανα και έχουν κατασκευαστεί από το γνωστό οργανοποιό του Πειραιά Κυριάκο Πεσμαζόγλου ή Λαζαρίδη, κατά πάσα πιθανότητα αντίγραφα προτοτύπων (sic) που πρέπει να έφερε ο Γ.Τ. από τη Μ. Ασία. (…) Όσον αφορά στη μορφή (…) διατηρούν το σχήμα του ταμπουρά που συναντάμε σε γκραβούρες, πίνακες ζωγραφικής (…) του 17ου και 18ου και 19ου αιώνα. Το πιό ενδιαφέρον, -κατασκευαστικά- στοιχείο είναι το κούφιο μπράτσο, που αποτελεί συνέχεια του σκάφους. Στο τελείωμα του σκάφους έχουμε την πύκνωση στις ντούγιες, ένα διακοσμητικό συνδετικό και εν συνεχεία τις ντούγιες του μπράτσου. Έχει οκτώ κλειδιά από σκληρό ξύλο μέσα από το οποίο περνάν κοκκάλινα στριφτάρια. Στις άκρες είναι γραμμένο το όνομά του με κοκκάλινα γράμματα (ΤΣΑΒΟΥΣ και Ι. ΤΣ.). Το κούφιο μπράτσο ελαφρύνει πολύ το όργανο, ενώ η συνέχεια σκάφους-μπράτσου, διευκολύνει την κίνηση του αριστερού χεριού στις υψηλές νότες. (…) Όσον αφορά στο μεγάλο όργανο (…), ακολουθεί με ακρίβεια τα διαστήματα του προπολεμικού σαζ-μπαγλαμά που κατασκεύαζαν στην Τουρκία, όπου γίνεται χρήση των γνωστών διαστημάτων της μονοφωνικής μουσικής, 9/8, 10/9 (επόγδοος και επιένατος τόνος) και 16/15 ή 256/243 για τα ημιτόνια, με 5 σημεία ενδιάμεσης παρέμβασης στα διαστήματα του τόνου. (…) Το 2ο όργανο (…) ακολουθεί τα διαστήματα του τουρκικού σαζ-τζουρά, με μικρολάθη στις τοποθετήσεις των τάστων που οφείλονται μάλλον στον κατασκευαστή. Είναι φανερό ότι τα όργανα αυτά δεν ήταν δυνατόν να έλθουν σε ταυτοφωνία με τα μπουζούκια και τους μπαγλαμάδες (…) που ήταν χωρισμένα για να παίζουν συγκερασμένα διαστήματα. Αυτός είναι και ο κυριώτερος λόγος που ο Γιοβάν Τσαούς περιγράφεται πάντα να παίζει μόνος. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΥΝΑΔΗΣ»
Αγαπητοί μου φίλοι, αγαπητή Ελένη, αγαπητέ Νίκο,
Θαύμα αισθητικής το όργανο αυτό και με ουράνιο ηχόχρωμα. Δίνω χίλια μπράβο στον αγαπητό συνάδελφο και φίλο τον Ισίδωρο για την εξαιρετική προσπάθεια του. Πολύ θα ήθελα να πιάσω και να παίξω με ένα απο αυτά τα όργανα του Ισίδωρου.
Έχω υποσχεθεί στον εαυτό μου να φτιάξω ένα τέτοιο όργανο. Θα το κάνω στα σίγουρα. Θα πειραματισθώ με το κούφιο μπράτσο και τις συμπαθητικές χορδές. Η ώρα είναι κοντά .
Γειά χαρά σε όλους και καλές γιορτές!
Μπάμπη, η κιθάρα ήταν ακουστική και μάλιστα με cutaway. Δεν ξέρω αν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί λαϊκή. Την είδα σε οργανοποιείο όπου μάλλον είχε πάει για επισκευή.
Προς Μητσο
Δεν ξερω τι εννοουσε η κυρια και αν ελεγε για καποιον αλλον στην φωτο και ειχε μπερδευτει ομως εδω εχει γινει λαθος.
Ο δευτερος με την τραγιασκα απο δεξια ειναι ο Μεγαλος χορευτης της Σαλαμινας Βαγγελης Λαθουρης.Μεγας μερακλης, ειχε Ταβερνα στην Σαλαμινα ,που την ειχε απο τον πατερα του και απο εκει οπως μου ειχε πει ο συγχωρεμενος περασαν ολοι απο τον 19 ο αιωνα εως αργοτερα ,ηταν μεγας γνωστης πραγματων και γνησιος μερακλης και το δε ζειμπεκικο του ηταν μνημειωδες ,τον γνωρισα σε ηλικια 90 ετων και οντως διαπιστωσα και απο τις αλλες φωτογραφιες οτι ηταν ο ιδιος ανθρωπος στην φωτογραφια
Το οργανο υπαρχει στα χερια καποιας ανηψιας του Γιοβαν νομιζω στο εξωτερικο ,θα πρεπει καποια στιγμη ο συλλογος οργανοποιοιας να αναλαβει πρωτοβουλια με σκοπο να γινει μια αντιγραφη του συγκεκριμενου οργανου που αποτελει πλεον ενα ιστορικο κομματι του πολιτισμου μας .
Ο Λαζαριδης τις παλιες ετικετες τις υπογραφε σαν Πεσματζογλου εχωντας δει οργανα του παλια θα ελεγα οτι πρεπει να θεωρηθει απο τους πρωτομαστορες του ηχου του μπουζουκιου ,αρκετα παλιοτερος απο τον ζοζεφ ,εφτιαξε μπουζουκια σε πολλους μεγαλους την δεκαετια του 30.
Το κείμενο του Κουνάδη γράφτηκε σε μια εποχή όπου οτιδήποτε σχετικό με τα μακάμια, τα ταξίμια, τα ντουζένια και τα μικροδιαστήματα καλυπτόταν από ένα πέπλο μυθολογίας και ημιμάθειας. Θεωρητικοί της βυζαντινής ή της αρχαίας ή της δημοτικής (Σ. Καράς) μουσικής που τυχόν ήξεραν περί τίνος πρόκειται ζούσαν και κινούνταν σε διαφορετικό σύμπαν από τους ρεμπετολόγους, οι οποίοι ψάχνονταν στα σκοτάδια.
Σήμερα που αυτές οι γνώσεις είναι πολύ πιο διαδεδομένες ξέρουμε: πρώτον, ότι δεν τρέχει κάτι ιδιαίτερο που αυτά τα δύο όργανα ήταν ασυγκέραστα. Όλα τα βιολιά, κλαρίνα, λύρες, ούτια κλπ. ασυγκέραστα είναι. Δεύτερον, ότι συγκερασμένα και ασυγκέραστα όργανα μια χαρά συνεργάζονται: βιολί με κιθάρα σάμπως δεν υπάρχει σε δεκάδες ηχογραφήσεις σμυρναίικων;
Αυτό που μπέρδευε τους μπουζουξήδες και δεν μπορούσαν να παίξουν με τα όργανα του Γιοβάν Τσαούση δεν ήταν η θέση των μπερντέδων (ή τάστων, δε διευκρινίζεται) ή οι ασυγκέραστες νότες που έβγαζαν, αλλά το ότι υπήρχαν μερικοί παραπανήσιοι (Κουνάδης: με 5 σημεία ενδιάμεσης παρέμβασης στα διαστήματα του τόνου -εννοώντας όμως στα διαστήματα του ημιτονίου, αλλιώς δε σημαίνει τίποτε).
Γενικά η υπερεκτιμημένη αυτή μαρτυρία του Κουνάδη χρειάζεται τον ιερέα του Απόλλωνα να μας εξηγήσει ποια αλήθεια κρύβει ο χρησμός.
Βλ. και Μπουζουκο-ταμπουρας Τσαούς .
Σε μια συζητηση που ειχα με πολυ αξιοπιστο, διεθνως αναγνωρισμενο οργανοποιο μου ειπε οτι ο ταμπουρας του Γιοβαν Τσαους ΔΕΝ ειχε κουφιο μανικο. Εγω που ειχα αυτη την πληροφορηση (οπως και αρκετοι απο εμας νομιζω) μεσω του διαδικτυου ψιλοσαστισα, γιατι το θεωρουσα δεδομενο οτι ισχυει. Τοτε μου ειπε οτι εχει εξετασει το οργανο του Τσαους προσωπικα και δεν μπορει να καταλαβει τι οδηγησε τον Κουναδη (ετσι εμαθα και την πηγη) να θεωρησει οτι ηταν κουφιο. Στην αποκριση μου οτι το μανικο ειναι κατασκευασμενο με δουγιες, αρα απο μεσα πρεπει να ειναι κουφιο μου ειπε πως οι δουγιες υπαρχουν στο μπρατσο περισσοτερο για διακοσμητικους λογους (οτι ηταν μαλλον σκαλιστες ή φιλετα, αυτη τη στιγμη δε θυμαμαι τι ακριβως μου ειπε για την τεχνοτροπια), καθως ετσι κατασκευαζονταν παλια, με αυτο το στυλ, ταμπουραδες, λαφτες, λαουτια και ουτια. Μαλιστα ως πειστηριο μου εδειξε ενα τετοιο παλιο ουτι που ειχε για επισκευη.
Προφανως ουτε ειδικος ειμαι, ουτε οργανοποιος και το βασικοτερο δεν εχω πιασει στα χερια μου το εν λογω οργανο για να μπορω να κρινω ποια ειναι η αληθεια. Παντως δεδομενου του ειδικου βαρους που αποκτα η γνωμη ενος τετοιου οργανοποιου που εχει παραγγελιες κυριολεκτικα απο ολο τον κοσμο, θεωρησα καλο να το μοιραστω στη συζητηση.
Δε χρειάζεται να καταλάβει (υποψιάζομαι ποιός είναι ο Μάστορας και την ίδια κουβέντα είχα μαζί του πέρσι το καλοκαίρι…χώρια που μου απομυθοποίησε την υποτιθέμενη “απουσία καλουπιού” σε κάποια όργανα). Έπειτα, και μόνο το γεγονός ότι η…κούφια(!) γνώμη προέρχεται από κάποιον άσχετο σαν τον Κουνάδη, φτάνει και περισσεύει…
Αντουάν, βρίσκω πολύ λογικό αυτό που μας λες. Έχει ήδη συζητηθεί στο άλλο παρόμοιο θέμα. Βλ. λινκ στο #21 εδώ από πάνω. Νομίζω δε ότι η σχετική αναζήτηση / προβληματισμός κλείνει οριστικά με την παρακάτω φράση, που αντιγράφω από εκείνο το θέμα:
Πολύ σημαντικό ότι ένας οργανοποιός μελέτησε το όργανο του Τσαούση. Αλήθεια, γιατί δεν του λέτε να γράψει ένα άρθρο στην Κλίκα για το θέμα (όχι φυσικά για να την μπει στον Κουνάδη, αλλά) για να μάθουμε κι εμείς περισσότερα για το πιο ιδιαίτερο μπουζούκι της ιστορίας του ρεμπέτικου;
Νομιζω οτι θεμα μας ειναι κυριως το καθαυτο οργανο του Τσαους. Τωρα το αν ειναι γενικα δυνατον να φτιαχτει ενας ταμπουρας, ή ενα μπουζουκι με κουφιο μανικο, αυτο ειναι μαλλον διαφορετικο ζητημα, στο οποιο η απαντηση ειναι ακριβως αυτη που παραθετεις. Οτι δηλαδη, ο Παπαδαμου φτιαχνει τετοια οργανα (δεν ξερω αν ειναι ο μονος), οποτε ειναι να ηχοχρωμα που μπορουμε να εξερευνησουμε.
Παντως θα ειναι μια ωραια ρεμπετικη ιστορια αν το οργανο-προτυπο τελικα δεν εχει κουφιο μανικο, και μεσω του μυθου του, δημιουργηθηκε το νεο οργανο, με ενα διαφορετικο ηχοχρωμα.
Είστε πολύ σωστός. Είμαι η εγγονή του Κ.Λαζαρίδη - Πεσματζόγλου. Έστελνε πολλά όργανα στην Αμερική και ο γιος του που τραγουδούσε στο τρίο Ακροπόλ είναι ο πατέρας μου, ο μοναδικός γιος του που ήξερε να φτιάχνει τα όργανα του παππού.
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 21:14 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 21:05 —
Ο Κυριάκος Λαζαρίδης - Πεσματζόγλου δε μετανάστευσε ποτέ στην Αμερική και τα παιδιά του βρίσκονται όλα στην Αθήνα. Είχε στείλει όμως πολλά όργανα στην Αμερική. Το ξέρω πολύ καλά γιατί είμαι η εγγονή του.
Κυρία Λαζαρίδου σας ευχαριστούμε για την παρέμβαση και σας καλωσορίζουμε στο Ρεμπέτικο Φόρουμ. Οποιοδήποτε στοιχείο (βιογραφικό, φωτογραφικό κτλ, ) για τον παππού σας θα θέλατε και θα μπορούσατε να μοιραστείτε, θα εκτιμηθεί ιδιαίτερα από τα μέλη μας.
Κυρία Λαζαρίδου, καλωσήρθατε. Είναι πάντοτε μεγάλη χαρά, όποτε γίνεται μια συζήτηση για τα χαμένα ίχνη κάποιου παλιού ανθρώπου (μουσικού, οργανοποιού κλπ.), να εμφανίζονται στο φόρουμ οι ίδιοι οι δικοί του. Δεν είναι πρώτη φορά.
Δεν ξέρω αν έχετε υπόψη σας την πρόσφατη διδ. διατριβή του Πέτρου Μουστάκα για τους παλιούς οργανοποιούς της Αθήνας, όπου και ένα κεφάλαιο για τον παππού σας. Μπορείτε να τη δείτε εδώ (σελ. 230 με την τυπωμένη αρίθμηση - 238 στο αρχείο pdf). Στις υποσημειώσεις και τη βιβλιογραφία αναφέρονται και όλα τα άλλα παλιότερα σχετικά δημοσιεύματα που έχουν εντοπιστεί.
Σας ευχαριστώ για το καλωσόρισμα΄ αν υπάρχει κάτι που θέλετε να μάθετε και το γνωρίζω είμαι στη διάθεσή σας. Πάντως η διατριβή του κυρίου Π.Μουστάκα δίνει ακριβή στοιχεία για το βιογραφικό του.
— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 23:42 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 23:39 —
Σας ευχαριστώ ειλικρινά για την παράθεση της διατριβής΄ δεν την είχα υπόψην μου και με συγκίνησε.
Δεν ξερω αν καποιος αλλος ειδε το οργανο και εβγαλε τα συμπερασματα του.
Το καλοκαιρι που περασε ειδα και εξετασα απο κοντα τα οργανα του μεγαλου Γιοβαν.
Ο Μιχαλης Μουντακης και εγω συμφωνα με αυτα που ειπε ο συγγενης του Τσαους ειχαμε ιδιατερη τιμη να ειμαστε οι πρωτοι που τα ξανακουρδισαμε και τα παιξαμε μετα τον Θανατο του .
Δεν θα πω πολλα γιατι ηδη εχει ετοιμαστει κειμενο με πολλες πληροφοριες γυρω απο το οργανα αλλα και τον Τσαους που θα δημοσιευτει σε πολυ λιγο καιρο .Το μπρατσο ηταν Κουφιο το λεω με σιγουρια
Το οργανο ηταν παναλαφρο το πιο ελαφρυ που εχω πιασει , ο ηχος μαγικος και γλυκος ,η ταστιερα του ενα θαυμα της φυσης ,παταγες και το δαχτυλο εμπαινε καρφι μεσα .
Ο Μουντακης εχει ετοιμασει κειμενο για να το δημοσιευσει και εκανε στην κυριολεξια ξεπατικοτουρα ολες τις διαστασεις και τις λεπτομερειες του οργανου για οποιον θελει ενα ακριβες αντιγραφο στο μελλον.Παραθετω μια φωτογραφια με μενα και το οργανο
Συναντησες την ιστορια!!!
Θα πρεπει να ηταν ωραια η αισθηση να εχεις στην αγκαλια σου το οργανο με το οποιο ο επαιζε ο Τσαους…το οργανο που ακουμε στις παλιες ηχογραφησεις.
Μιλωντας ειπες οτι επαιξες με τα οργανα του Γιοβαν Τσαους…ποσα ειναι;…τι οργανα;
Που θα δημοσιευτει το κειμενο του Μουντακη…εδω μεσα;
Παντως στη φωτο το οργανο δειχνει παρα πολυ καλοσυντηρημενο…σαν καινουριο
Το κειμενο θα δημοσιευτει σε ενα βιβλιο με θεμα το ρεμπετικο,τωρα ειναι στην διορθωση.
Πραγματικα η ολη φαση ηταν σαν τελετη.
Τα οργανα ειναι δυο ,το μικρο και το μεγαλο ,αυτα που ειχε δει παλια και ο Κουναδης ,αυτο που εχω να τονισω και μου εκανε και μενα και του Μιχαλη την μεγαλυτερη εντυπωση ,ηταν οι χορδες.
80 χρονια μετα και δεν ειχαν σκουριασει θα λεγες οτι ηταν κανενος χρονου ,το οποιο ειναι πραγματικα απιθανο αλλα και αξιο αποριας για το τι χορδες φοραγαν τα οργανα τοτε .Ο συγγενης επιμενε οτι δεν τα ειχε δει κανεις μετα τον Κουναδη και οτι οι χορδες ηταν αυτες που ηταν απο τον καιρο που πεθανε καθως τα οργανα δεν παιζουν αλλα μενουν ξεκουρδιστα .Εχουν μικροπροβληματα κυριως το μεγαλο αλλα παιξανκανονικα Ελπιζω σε λιγο καιρο να το κουβεντιασουμε περισσοτερο μετα την δημοσιευση της εργασιας.
