Τα τσιαττιστά της Κύπρου στην UNESCO

Πολύ ωραίο ντοκιμαντέρ ή ακριβέστερα ίσως ντοκουμέντο, με αφιέρωμα στα τσιαττιστά. ΡΙΚ 1983, 47 λεπτά.

Εκτός από το καθαυτό θέμα, έχει πολύ ενδιαφέρον και η μουσική -θυμίζω τις διάφορες συζητήσεις μας παλιότερα για το παίξμο του λαούτου, ενώ ακούμε επίσης μερικές φωνάρες, μια ενδιαφέρουσα παραλλαγή του γνωστού Απτάλικου Ραστ και μια στειακή κοντυλιά- αλλά και ο χορός, με ζεϊμπέκικα από παλιούς χορευτές που παρουσιάζουν μια τελείως άλλη αντίληψη από τη σημερινή ελλαδίτικη και, βέβαια, με συρτό σε ζευγάρια αυστηρά ομόφυλα.

Γλωσσικά δύσκολο βέβαια.

Θέλω να επισημάνω μια ενδιαφέρουσα (αν και ασφαλώς όχι τη σημαντικότερη) λεπτομέρεια:

Ενώ ο βασικός σκοπός των τσιαττιστών ακούγεται πάρα πολλές φορές και καταλαβαίνουμε μια χαρά πώς είναι στη θεωρητικά πλήρη μορφή του, φαίνεται να είναι τελείως αποδεκτό να διακόπτει ο τραγουδιστής τα όργανα σ’ όποιο σημείο κι αν βρίσκονται, όταν εκείνος είναι έτοιμος να μιλήσει. Το συναντάμε και σ’ άλλες τοπικές παραδόσεις και, αντίθετα απ’ ό,τι νομίζει κανείς αν το διαβάσει ή το φανταστεί χωρίς να το ζήσει, είναι μάλλον ίδιον των πραγματικά έμπειρων τραγουδιστών/γλεντιστάδων παρά του άσχετου που απλώς δεν καταλαβαίνει τη μουσική.

Καλησπέρα Πέπε,
τον Πιερέττη (βιολάρη) τον ξέρεις από τις ηχογραφήσεις του πελοπονησιακού ιδρύματος. Η Κυριακού Πελαγία έκαμε καριέρα την επόμενη δεκαετία, το περτίτζιν έγινε σουξέ.

Τα ερωτικά στην αρχή είναι ωραία. Γλωσσικά παίζουν αρκετές κοτσινοχωρίτικες ιδιαιτερότητες, π.χ.

Αν επιάνουνταν τα φιλιά είχεν (αντί του τυπικού κυπριακού είσιεν) να τα φυλάω
ή ακόμα χειρότερα :slight_smile:
Εφάνισκεν τζι εκάθουμουν δίπλα της πα’ στη βούχαν (αντί βούφα)
Από πλευράς έμπνευσης το κορυφαίο:
Τζιείνος που γίνειν αίτιος τζιαι κάμνεις τούν’ τα κούτζια, τα κρίματα μου έσσω του να τά’χει μαουλούτζια, ππεσμένος πα στο στρώμαν του, τζι οι μούγιες μες το στόμαν του να του πιτούν σκουλούτζια
με δεύτερο αυτό για τον παπαγάλο ! Επίσης όποιος θέλει τραγουδά από σολ και όποιος θέλει από λα, και τα όργανα προσαρμόζονται ανάλογα, καταλήγοντας πάντα στην ίδια μελωδία. Τα τσιαττιστά που πατεντάραμε στην Ουνέσκο είναι του παλιωμάτου, που λένε στο τέλος από το 39-40ο λεπτό.

Ο συρτός γύρω στο 9ο λεπτό είναι ο αζιζιές που ξανασυζητήσαμε.Ο κυπριακός ο ζεϊμπέκικος γενικά σ’αυτή την ταχύτητα πάει (δες και άλλη μελωδία αλλά τον ίδιο χορό στο 21:30), οι μικρασιατικές παραλλαγές του απτάλικου που άκουσα είναι πολύ πιο αργές, νομίζω είναι σαφώς πολιτογραφημένος χορός που έχει σημαντικές διαφορές από τον συνώνυμο ‘λαϊκό/ρεμπέτικο’ ζεϊμπέκικο. Η στειακή κοντυλιά είναι αυτή στο 34:00; Ο λαουτάρης είναι δυνατός, αλλά πρόσεξε ότι στα τσιαττιστά παίζει κάθετα και όχι μόνο οριζόντια, κατεβαίνει από το μι στη χορδή λα κατευθείαν στο ντο στη χορδή ρε, χωρίς να παρεμβαίνει νότα ρε που την παίζει το βιολί, και εκτός από μελωδία με ανοιχτές στις καταλήξεις πιάνει τρίτες/έκτες ΦΑ+ και ΣΟΛ+ .Και ο αφανής ήρωας στην παραγωγή: Νέαρχος Γεωργιάδης.

Στο 19:08 έχει ένα τραγούδι που μου θυμίζει κάποιο πολίτικο ή γενικά μικρασιάτικο. Το έχω ακούσει από έντεχνες ενορχηστρώσεις με ανδρική φωνή ψαλτικού ύφους. Δεν θυμάμαι όμως τα λόγια και δεν μπορώ να το εντοπίσω.

Καλημέρα Στέλιο.

Ναι, η τελευταία μόνο φράση κάθε στροφής (με το άντες άντες στα πολύ ψηλά). Ο σκοπός που ακούμε είναι πολύ πιο σύνθετος απ’ ό,τι είναι οι κοντυλιές, οπότε στην κοντυλιά λένε ολόκληρο δίστιχο μόνο σ’ αυτό το μελωδικό τμήμα των δύο μέτρων.

Α, κι άκουγα «είχεν» κι έλεγα, τι διάολο να σημαίνει; :slight_smile:

Για τον λαουτιέρη, δεν πρόσεξα τόσο αναλυτικά τι κάνει. Αυτό που παρατήρησα είναι ότι παίζει μ’ εκείνο τον ιδιαίτερο τρόπο που είχαμε συζητήσει (μελωδία + αυτοσυνοδεία) όχι επειδή δεν ξέρει αλλιώς, αντιθέτως σε άλλα σημεία παίζει κι αλλιώς (βάζει και συγχορδίες), άρα απλώς από επιλογή.

@Κουτρούφι:

Δεν τον ξέρω τον σκοπό.

Κάπου θα τον πετύχω το σκοπό και θα τον γνωστοποιήσω. Αργώ, μα δεν ξεχνώ…

Εδώείναι ένα απόσπασμα από μια εκπομπή του ΡΙΚ σχετικά με ένα βιβλίο με Κυπριακά τραγούδια. Ένα χαρακτηριστικό στα τσιατιστά είναι ότι, συχνά, δεν ακολουθείται το συνηθισμένο δεκαπεντασύλλαβο δίστιχο αλλά υπάρχουν και άλλες μορφές. Λοιπόν, στο 4:00 περίπου του βίντεο έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα πληροφορία. Ο τύπος δεκαπεντασύλλαβος-οκτασύλλαβος-οκτασύλλαβος-επτασύλλαβος εισήχθη στα Κυπριακά το 1923 και υπεύθυνος ήταν ένας συγκεκριμένος Κύπριος, ο Λι(μ)πέρτης. Ο τύπος αυτός των στίχων έγινε μετέπειτα δημοφιλής και υιοθετήθηκε και από τους λαϊκούς τραγουδιστές. Σε αυτό, φαντάζομαι, θα βοηθά και η μουσική των τσιατιστών που δίνει αυτήν την ελευθερία.

Ε λοιπόν, μπορεί εγώ να 'κανα πλάκα αλλά τελικά είσαι πολύ μπροστά emc:

Μόλις διάβαζα εδώ ότι, πράγματι, το χ’ αντί sh είναι ιδιωματισμός της εν λόγω περιοχής, άσχετα αν πανελληνίως το sh της υπόλοιπης Κύπρου είναι ιδιωματισμός και το χ’ κοινό, και μάλιστα ότι οι κοκκινοχωρίτικοι ιδιωματισμοί τελευταία υποχωρούν έναντι των παγκύπριων.

(Συγγνώμη από τους υπόλοιπους για το άσχετο. Τον emc σίγουρα θα τον ενδιαφέρει, το βάζω εδώ και όχι σε πμ επειδή όλο και κάνας άλλος, όσο κι αν μπαίνει στο ρεμπέτικο φόρουμ, θα τύχει να έχει και διαλεκτολογικά ενδιαφέροντα.)

Γεια σου Κουτρούφι. Το λέει ο Γιαγκουλλής ο οποίος έχει ερευνήσει τους ποιητάρηδες από τη δεκαετία του 70 και έχει διαβάσει κάθε φυλλάδα και συλλέξει υλικό για το λεξικό του, οπότε μιλούμε για αποτέλεσμα επιστημονικής έρευνας από τον πιο σοβαρό επιστημονα πάνω σ’αυτό το θέμα. Αυτό που θα έλεγα εγώ για το παλιότερο βίτεο είναι στις φάσεις που απαγγέλλει π.χ. ο Πιερέττης, τότε συνειδητά αποτελεί τμήμα της λιπερτικής παράδοσης όπως εκλαϊκεύθηκε από τον Λιασίδη και άπειρους άλλους λαϊκούς ανθρώπους που δεν είχαν την παιδεία και τις ευκαιρίες που είχε ο Λιπέρτης αλλά εμπνεύστηκαν από το έργο του. Σε αντίθεση με τα τσιαττιστά όπου δεν αμφιβάλλω ότι πρόκειται για αυτοσχεδιασμούς, άρα λογικό είναι η στιχουργική φόρμα της ποίησης να περάσει και στον αυτοσχεδιασμό αφου οι φορείς της είναι τα ίδια άτομα. Το άλλο ενδιαφέρον είναι ότι ο Γιαγκουλλής μας λέει ότι τα δίστιχα των φυλλάδων τραγουδιούνταν στην τοπική φωνή, ενώ στα βίτεο τραγουδούν στην παραλλαγή της ‘ίσιας’ φωνής που χρησιμοποιείται για τσιαττιστά. Το ένα σχετικό παράδειγμα που έχουμε εδώ είναι το “Περτίτζιν μου κακκουριστόν που γέρνεις στο λαόνιν, πε μου πού πίνεις το νερόν να πα να πιω τζι εγιώνι” που η Κυριακού το λέει σε κάποια παραλιμνίτικη φωνή, ενώ στην περιοχή μας λεγόταν στην παφίτικη (βλέπε και ηχογράφηση του Σίκκη)

Θέλεις παπά να σου το πει;

Από τη στήλη του Στρατή Μυριβήλη με τον τίτλο “Πτερέοντα”, καταγραφή Κυπριακών δίστιχων, τα οποία ονομάζει ο ίδιος “τσιαττίσματα”. Δημοσιεύτηκαν τον Μάρτιο του 1952 στην εφημερίδα “Νέα ημέρα”, μετά από περιοδεία του ίδιου στην Κύπρο.

Με δεξί κλικ και άνοιγμα νέου παραθύρου διαβάζονται πιο εύκολα.

1 «Μου αρέσει»

@pepe σου χρωστώ μια συγνώμη, έστω μετά από 5 χρόνια, προφορικά ίσως να ήταν αστείο αλλά στο γραπτό λόγο ήταν απλή αγένεια.

2 «Μου αρέσει»

Καμία προσβολή, για αστείο το κατάλαβα κι εγώ. Αλλά οπωσδήποτε σ’ ευχαριστώ για την ευγενική επανόρθωση. Δείχνει ένα επίπεδο που, επειδή το ξέραμε έτσι κι αλλιώς, γι’ αυτό και δε σκέφτηκα καν το ενδεχόμενο της προσβολής!

2 «Μου αρέσει»