Στειακη λαικη κιθαρα

Μουσικά Όργανα
21

Με βάση την Νο. 2 παράθεση θα πρέπει να υποθέσουμε ότι απ’ όσα “βενετόφερτα” παίζονταν στην Κρήτη, τίποτα δεν εισχώρησε στη μουσική δραστηριότητα του ντόπιου πληθυσμού μέχρι το τέλος του 17ου αιώνα, αφού τίποτα σχετικό δεν μαρτυρείται πουθενά. Οπότε, (και πάλι θα πρέπει να υποθέσουμε ότι) οι ευρωπαϊκές επιδράσεις στη μουσική της ανατολικής Κρήτης μάλλον πολύ μεταγενέστερα πρέπει να ενσωματώθηκαν. Εκτός κι αν εισχώρησαν μεν δυτικότροπα στοιχεία πριν το 18ο αιώνα, αλλά σύντομα ξεχάστηκαν και ο λαός ξαναγύρισε στα παλιά. Κάτι που βεβαίως δεν συνέβη με την ονομασία και το είδος του χορού “μπάλος” στο Αιγαίο ή την ομοιοκαταληξία του στίχου σε ολόκληρο τον ελληνόφωνο (ίσως και αλλόφωνους;:wink: χώρο.

— Νέο μήνυμα προστέθηκε στις 12:25 ::: Το προηγούμενο μήνυμα δημοσιεύθηκε στις 12:08 —

Η προηγούμενη δημοσίευσή μου άφησε κάτι απ’ έξω. Πολύ πιθανά, κάποιος θα αναρωτηθεί -Μα κάτι εισχώρησε: οι κιθάρες και οι ματζόρε συγχορδίες! Για την περίπτωση αυτή, θα είχα το εξής ερώτημα: αυτό το “από αρκετά παλιά” που αναφέρει ο Περικλής στο #1, σχετικά με το από πότε μαρτυρείται κιθάρα σε Σητεία / Ιεράπετρα, μέχρι πού φτάνει; Γιατί μόνο αν φτάνει μέχρι το 1669 ή έστω κανέναν αιώνα αργότερα, θα μπορούσε να στηριχτεί η άποψη της ενετικής επιρροής. Για τις ματζόρε συγχορδίες βέβαια, σίγουρα δεν πρόκειται να βρεθεί γραπτή μαρτυρία για 19ο ή προγενέστερα.

22

Ο Κατζούρμπος πάντως παρουσιάζεται επί σκηνής “σονάροντας την κιτάρα”. Θυμήθηκα και τον Κοραή που θεωρούσε την Κρητική αλλά και τη Χιώτικη μουσική επηρεασμένες από την ιταλική, ένα αιώνα αργότερα http://www.rembetiko.gr/forums/showthread.php?t=25044&highlight=��������� .

Η κιθάρα από τον 17ο αιώνα και μετά ιδίως στα χέρια του λαού παίζει συγχορδίες, και υπάρχει και το σχετικό σύστημα γραφής συγχορδιών από τότε (alfabeto). Μόνο οι πιο σπουδασμένοι μουσικοί δανείζονται το πολυφωνικό και αντιστικτικό παίξιμο του λαούτου και το μεταφέρουν στην κιθάρα. Υπάρχουν καταγραμμένα άπειρα τραγούδια και κομμάτια από Ιταλία και αλλού και εχει γίνει αρκετή έρευνα για τη μπαρόκ κιθάρα.

1 «Μου αρέσει»
23

Λοιπόν:

  1. Το μικρό του Ζέρβα ήταν Τάσος.
  2. Ο Δερμιτζογιάννης όντως δεν παίζει καμία από τις δύο κιθάρες. Το λάθος μου οφείλεται σε σύγχυση (δική μου) με μιαν άλλη ηχογράφηση, αυτήν εδώ, όπου τα κρέντιτς είναι: Γιάννης Δερμιτζάκης, τραγούδι και κιθάρα, Μανώλης Δερμιτζάκης κιθάρα. Το κούρδισμα είναι «ισπανικό», χωρίς να ξέρω τι σημαίνει αυτό εν προκειμένω (φουλ ανοιχτά Σολ+ ή κάτι άλλο; στη μελωδική κιθάρα ή και στις δύο;).

Πληροφορίες Ν. Διονυσόπουλου από το ένθετο του τριπλού δίσκου «Της Κρήτης η Ανατολή» που μόλις κυκλοφόρησε. (Δύο δίσκοι με καταγραφές 1977-2015 κι ένας με επανακυκλοφορίες παλαιών ηχογραφήσεων, 1926 κ.εξ., και μερικών καινούργιων. Επιμέλεια Ν. Διονυσόπουλος. Παρουσιάστηκε στο συνέδριο και, καθώς κάποια στοιχεία που ακούστηκαν στην παρουσίαση έχουν περιληφθεί και στο ιδιαίτερα σύντομο φυλλάδιο του δίσκου, το φυλλάδιο αυτό είναι το μόνο γραπτό ντοκουμέντο που διαθέτω αυτή τη στιγμή από το συνέδριο.)

24

Διάβασα:

Ρενάτα Δαλιανούδη: Το βιολί και η κιθάρα ως παραδοσιακή ζυγιά στην Ανατολική Κρήτη - Κουρδίσματα, ρεπερτόριο, τεχνικές, Ηράκλειο 2004.

Πρόκειται για μια σύντοομη μελέτη, με πορίσματα από τη συμμετοχή της συγγραφέως στο ερευνητικό πρόγραμμα «Θαλήτας» για τη βιολιστική παράδοση στην Κρήτη, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Γ. Αμαργιανάκη.

Εκεί βρίσκω:

α) Ότι «Ισπανικό κούρδισμα» ή «κούρδισμα αλά ισπανικά» ονόμασαν οι πληροφορητές της έρευνας (δηλ. οι ντόπιοι οργανοπαίχτες) ένα όπου η ψηλή Μι χαμηλώνει σε Ρε (από καντίνι σε μπάσο: Ρε Σι Σολ Ρε Λα Μι).

Αναφέρεται κι ένα άλλο κούρδισμα σε τοπική χρήση, ανώνυμο, όπου, ξεκινώντας από το στάνταρ κούρδισμα, η μπάσα Μι ανεβαίνει σε Σολ. Χρησιμοποιείται για κομμάτια από Σολ. Σχολιάζεται ότι η κιθάρα εκεί παίζεται πρακτικά σαν τετράχορδη, δηλ. αγνοείται η χορδή Λα, και το μπάσο Σολ χρησιμοποιείται ανοιχτό ως ισοκράτης.

Οπωσδήποτε, το βασικό κούρδισμα είναι και ήταν το γνωστό, Μι Σι Σολ Ρε Λα Μι.

β) Ότι η κιθάρα δεν είναι καθόλου τόσο παλιά στην περιοχή όσο νόμιζα. Αντιθέτως εμφανίζεται γύρω στο '50. Παλαιότερα ('30-'50) είχε χρησιμοποιηθεί ως πασαδόρος του βιολιού το μαντολίνο, και ακόμη παλιότερα το νταουλάκι, χωρίς τα δύο τελευταία να χαθούν ποτέ.

Βέβαια η μελέτη παρουσιάζει κάποιες αντιφάσεις. Αναφέρεται λ.χ. ότι το ισπανικό κούρδισμα χρησιμοποιόταν μέχρι τη δεκαετία '50, πράγμα που δε δένει με την αμέσως παραπάνω πληροφορία.

11 χρόνια μετά την έκδοση, η ίδια συγγραφέας παρουσίασε εισήγηση (στο συνέδριο που σας έλεγα) με το ίδιο θέμα. Αν τη βλέπαμε γραμμένη, θα ξέραμε τι νεότερο ή διαφορετικό έχει βρεθεί για το θέμα. Από μνήμης βέβαια δεν έχω ιδέα αν και πού διαφέρουν τα τωρινά της συμπεράσματα από τα παλιά.

25

Εδώ φαίνεται το κούρδισμα που οι μπλουζίστες λεν ισπανικό, σε παλιά ελληνική παρτιτούρα κιθάρας, υπολογίζω της δεκαετίας του 50, με τίτλο που αναφέρεται στην Ισπανία (έστω στα γαλλικά!)

2 «Μου αρέσει»
26

Μια που το ανάστησα: ο Χουρμούζιος έπαιξε ρόλο, μας το επιβεβαιώνει

1 «Μου αρέσει»
27

Λοιπόν αυτό το σκεφτόμουν επειδή κοιτάζω κάτι διασκευές κρητικών κομματιών του Τυρταίου΄, η μια (Πεντοζάλης) έχει μπάσα σολ ή λα, πιο δύσκολη γιατί το σολ δεσμεύει ένα δάχτυλο και παίζεις μελωδία με τα υπόλοιπα, η άλλη (χανιώτικος) έχει μπάσα Μι ή Λα, πιο εύκολη γιατί τα μπάσα είναι μόνο ανοιχτές, αλλά θα ήταν πιο παραδοσιακό άκουσμα με Σολ αντί Μι.

Το ανώνυμο κούρδισμα θα έλυνε το θέμα της δυσκολίας του σολ, και του «δυτικού» ακούσματος του Μι, θα μπορούσαν να χρησιμοποιούν και Σολ και Λα, όπως το κρητικό λαούτο μπορεί να παίζει καμπάνες σολ και λα. Αλλά ίσως τους παλιότερους να μην τους πείραζε ο ισοκράτης Σολ όταν η μελωδία «θέλει» Λα.

28

Είναι αυτό που συζητάγαμε αυτές τις μέρες και σ’ ένα άλλο νήμα: στο νησιώτικο λαούτο, στην τσαμπούνα, στα τρίχορδα με κούρδισμα σε πέμπτες (παραγματικές ή re-entrant), ο ισοκράτης Σολ καθόλου δεν ενοχλεί όταν η μελωδία θέλει Λα, εφόσον είμαστε σε οποιοδήποτε άλλο σημείο εκτός από το κλείσιμο. Εκεί βέβαια ο περισσότερος κόσμος δε θα εκτιμούσε ένα Σολ ταυτόχρονα με το καταληκτικό Λα. (Αν και στα πολυφωνικά της Ηπείρου ακριβώς αυτό γίνεται! :slight_smile: )

1 «Μου αρέσει»
29

Ο «παλαιοτσιμπητός» χανιώτικος του Τυρταίου από το 1935, στην ίδια συλλογή με το ζεϊμπέκικο του. Με το στειακό κούρδισμα θα είχαμε ισοκράτες Λα ή Σολ, και θα ήταν πιο κοντινό στις αντίστοιχες καμπάνες του λαούτου. Πως έπαιζαν την κιθάρα στη Στεία, τσιμπητά με τα δάχτυλα, ή με την πένα και με καμπάνες στα μπάσα σαν λαούτο;

Παλιά ηχογράφηση που να μου ακούγεται σχετική με τη διασκευή του Τυρταίου είναι το Κρητικό συρτό, μπάντζο Παναγιώτης Τσόρος, 1929 (από τη συλλογή Σαββόπουλου ο οποίος γράφει «μπάντσο»)

30

Άσχετο :grinning:

Η ψηφιακή παρτιτούρα “Ντερτιλίδικο” του Κ. Μπέζου.

Πως το έκανε? Το έπαιξε σε πρώτα σε κλαβιέ?

31

Του Τυρταίου είναι ο «Πρώτος» συρτός, αυτό είναι το όνομα του σκοπού. Πολύ αγαπητός και σήμερα, ιδίως στους πιο μερακλήδες, αλλά πασίγνωστος έτσι κι αλλιώς σε όλους στην Κρήτη.

Τουλάχιστον επί των ημερών μας είναι καθιερωμένο να παίζεται πάντα από Μι, και -για κάποιο άγνωστο λόγο- συνήθως το πρώτο μέρος παραλείπεται, αρχίζει κατευθείαν από το δεύτερο, και μετά πάει πρώτο, δεύτερο κλπ., κλείνοντας τελικά στο δφεύτερο. (Σε καμιά εκτέλεση που να έχει και μαντινάδα, πρέπει να φτάσει κανείς στον δεύτερο στίχο για να φανεί η «κανονική» σειρά των μερών.) Κι εδώ το ίδιο γίνεται, το πρώτο που ακούγεται είναι το δεύτερο μέρος, αλλά κλείνει με πρώτο, σαν να έχει αντιστρέψει πλήρως τη σειρά.

Ο Τσόρος πρέπει να πατάει είτε στον Ροδινό είτε στον Χαρίλαο (στον οποίο πάτησε κι ο Ροδινός). Περισσότερα δεν μπορώ να πω - ούτε τις ημερομηνίες ξέρω, αλλά ούτε και τα 'χω πλήρως ξεκαθαρισμένα αυτά τα κομμάτια. Η παρτιτούρα συνεχίζει και με τους άλλους σκοπούς που παίζει ο Τσόρος;

1 «Μου αρέσει»
32

Η παρτιτούρα είναι μόνο αυτό που ακούς στο βίντεο. Ίσως να ήταν και θέμα χώρου στη συλλογή, και σε άλλες διασκευές ο Τυρταίος αφήνει κάποιες φράσεις έξω.

33

Μπορεί να το έγραψε με το ποντίκι/πληκτρολόγιο νότα νότα, ή με midi controller (κλαβιέ, ή κιθάρα, εγώ έχω αυτήν εδώ Inspired Instruments You Rock Guitar ). Ή να πέρασε την ηχογράφηση από πρόγραμμα audio to midi .

34

Εννοείς, ότι παίζεις έναν δίσκο η mp3 και σου γράφει τις νότες?
Μου θυμίζει τα Αμερικανικά εργοστάσια, που από την μία μπαίνει μοσχάρι και από την άλλη βγαίνει λουκάνικο :grinning: