Σπάνιο κείμενο για την «Παξιμαδοκλέφτρα» το 1919

Στίχοι & Τραγούδια
1


​​Φίλες και φίλοι του Φόρουμ, όπως είχα υποσχεθεί σε άλλο θέμα της σελίδας μας, ήρθε η ώρα να ανεβάσω εδώ κείμενο του 1919 που εξηγεί επακριβώς, τον νεοεισαχθέντα όρο της εποχής, της «Παξιμαδοκλέφτρας».

Από την αναζήτηση στο διαδίκτυο για την λέξη «Παξιμαδοκλέφτρα» η παλαιότερη μέχρι τώρα αναφορά μας έρχεται από το ιστολόγιο του Ν.Σαραντάκου ο οποίος μας πληροφορεί ότι σε κείμενο της εφημερίδας «Άμυνα» το 1920 βρίσκουμε την λέξη «Παξιμαδάκια».

…Επερνούσε μπροστά τους κουνιστή και λυγιστή. Πουκαμισάκι από λεπτό ύφασμα πολύ ντεκολτέ, φούστα μέχρι γονάτων, κάλτσα διαφανής, γοβάκι και τακούνι δώδεκα πόντων. Εκρατούσε στο χέρι το σήμα υπηρεσίας, το τσαντάκι. Αλλά και χωρίς αυτό, ένας με κάποιαν πείραν δεν θα εδυσκολεύετο νʼ ανακαλύψει την ιδιότητά της. Η γυναίκα του πεζοδρομίου διακρίνεται και διά γυμνού οφθαλμού. «Παξιμαδάκια!» την εχαιρέτησε με χαμηλήν, κουρασμένην φωνήν ένας από την παρέα (…).

Στο παραπάνω δημοσίευμα έχουμε μία πρώτη αναφορά για την «Παξιμαδοκλέφτρα». Δεν εξηγεί όμως ούτε πως προήλθε η λέξη αλλά ούτε πότε ακούστηκε για πρώτη φορά στην Αθηναϊκή κοινωνία.

Σήμερα παρουσιάζω μοναδικό κείμενο που εκδόθηκε τον Δεκέμβριο του 1919 στην «Εικονογραφημένη Ατλαντίς» που εκδίδονταν για τους Έλληνες στην Νέα Υόρκη αλλά γράφονταν από Έλληνες στην Ελλάδα.Στο κείμενο βρίσκουμε όλη την ιστορία για το πως και πότε η «Παξιμαδοκλέφτρα» μπήκε στο Ελληνικό λεξιλόγιο.

Αν και προσπάθησα να την ανεβάσω σε μορφή pdf αυτό δεν κατέστη δυνατόν λόγω χωρητικότητας. Έτσι αναγκάστηκα να το σπάσω σε πολλά κομμάτια που ίσως δυσκολεύουν την ανάγνωση του.

Σε κάθε περίπτωση όποιος θέλει να το διαβάσει ενιαίο δεν έχει παρά να κάνει κλικ στην ιστοσελίδα (http://srv-web1.parliament.gr/display_doc.asp?item=33824&seg=) πηγαίνοντας στην σελίδα 193 πάνω δεξιά.

Στην συνέχεια θα αναζητήσω όλες τις «Παξιμαδοκλέφτρες» που ηχογραφήθηκαν για τους δίσκους 78 στροφών.

2 «Μου αρέσει»
2

Η συνέχεια του δημοσιεύματος και το σκίτσο που το συνοδεύει

3

Καλημέρα σε όλους!

Η “Παξιμαδοκλέφτρα” του 1919 ήδη κάνει το δικό της ταξίδι στο διαδίκτυο. Από το ιστολόγιο του Ν.Σαραντάκου σε χθεσινοβραδινό σχόλιο διαβάζουμε τα παρακάτω:

Εδώ ενδιαφέροντα περί παξιμαδοκλεφτρών (από τον Δεκ. 1919) που έφερε στο φως νεαρός τις, συχνάζων στα δύο ρεμπέτικα φόρουμ, καταληφθείς, κατά τα φαινόμενα, εδώ και κάποιον καρό, από την οξεία παλαιοεφημεριδίτιδα, ήτις μαστίζει χρονίως και τον υποφαινόμενον:
[b][i]http://srv-web1.parliament.gr/main.asp?current=831118[/i][/b]
Δημοσιοποιήθηκε εδώ:

Το παραπάνω σχόλιο ανήκει στον χρήστη Spatholouro και στον οποίο στέλνω τα χαιρετίσματα μου λέγοντας του ότι δεν αφαιρώ τίποτα από όσα γράφει γιατί έτσι είναι. Νάσαι καλά Κώστα!!!

1 «Μου αρέσει»
4

Σήμερα το πρωί γράφτηκε το σχόλιο του Spatholouro και όχι χθες βράδυ όπως έγραψα πιο πάνω.

Εδώ το σχόλιο και όσα έχουν γραφτεί μέχρι τώρα για την “Παξιμαδοκλέφτρα”

Εκ παραδρομής στην πρώτη μου αναφορά για την “Παξιμαδοκλέφτρα” είχα γράψει ότι είναι του Ιουλίου 1919 αντί του σωστού Δεκεμβρίου 1919.

5

Να προσθέσω κι εγώ, αφού βέβαια σε ευχαριστήσω, Φώτη, για τις πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες σου, ότι το επώνυμο του “Σπαθόλουρου” είναι Βλησίδης (για όποιους τυχόν δεν το ξέρουν).

6

Να΄σαι καλά Νίκο Πολίτη.

Μιας και μιλάμε για τον Κ.Βλησίδη, στο φόρουμ του Ν.Σαραντάκου προσθέτει ενδιαφέροντα στοιχεία για τις παξιμαδοκλέφτρες που συμπληρώνουν τα όσα αποκαλυπτικά μας έρχονται από το κείμενο της “Εικονογραφημένης Ατλαντίς”.

Εδώ όποιος θέλει να διαβάσει τα νέα στοιχεία

Έχω υποσχεθεί να καταγράψω όλες τις “Παξιμαδοκλέφτρες” των 78 στροφών, αλλά υπάρχουν αντικειμενικές δυσκολίες που αφορούν τις ίδιες τις ηχογραφήσεις των τραγουδιών που ενώ υπάρχουν καταγεγραμμένες στον Μανιάτη δεν έχουν βρεθεί για να τις ακούσουμε. Παρ΄όλα αυτά σύντομα θα ανέβει το σχετικό κείμενο με τις όποιες ελλείψεις μπορεί να έχει.

7

Η «Εξέλιξις της Παξιμαδοκλέφτρας» ήταν ο τίτλος του ενδιαφέροντος σκίτσου και του πολύ διαφωτιστικού άρθρου της «Εικονογραφημένης Ατλαντίς» στα τέλη του 1919. Όπως μας πληροφορεί το κείμενο η «Παξιμαδοκλέφτρα» έγινε γρήγορα μέρος των επιθεωρήσεων και των θεάτρων της Αθήνας, πολύ πριν περάσει στην δισκογραφία των δίσκων 78 στροφών.

Αυτή την εξέλιξη της «Παξιμαδοκλέφτρας» στα αυλάκια των δίσκων 78 στροφών θα προσπαθήσω να καταγράψω στο παρακάτω κείμενο, αν και η πρόθεση αυτή εγκυμονεί κινδύνους για τυχόν παραλείψεις.

Οι πρώτες ηχογραφήσεις για τις «Παξιμαδοκλέφτρες» μας έρχονται από την οπερέτα «Η Κυρίες του Παξίμ».

Αναζητώντας στο διαδίκτυο την ημερομηνία που παίχτηκε στα Αθηναϊκά θέατρα η συγκεκριμένη οπερέτα των Δ.Ζάττα/Ν.Λάσκαρη, όλα συνηγορούν στο 1923 ως έτος της πρώτης παράστασης. Η χρονολογία αυτή αναπαράγεται στα λίγα δημοσιεύματα που υπάρχουν για τις «Κυρίες του Παξίμ», χωρίς να υπάρχει έστω και ένα στοιχείο περί τούτου. Ακόμη και από σοβαρούς μελετητές η συγκεκριμένη ημερομηνία αναπαράγεται εσφαλμένα. Αλλά ποιος από μας δεν έχει μεταφέρει λάθος πληροφορίες από τον δαιδαλώδη κόσμο των ηχογραφήσεων 78 στροφών; Ουδείς αναμάρτητος!

Την πρώτη αναφορά για την οπερέτα «Η Κυρίες του Παξίμ» την βρισκουμε (δύο) 2 χρόνια πριν από το 1923.

Συγκεκριμένα στις 6 Ιουνίου 1921 στην εφημερίδα «Αθηναϊκή» και στην στήλη «Αθηναϊκά» διαβάζουμε:

[b][i]Ο κ. Λάσκαρης ζητεί θίασον. Έχει έτοιμη την οπερέτα του «η κυρία…του Παξίμ» με μουσικήν του κ. Ζάττα. Επρόκειτο να την δώση εις τον θίασον Πλέσσα αλλά την τελευταίαν στιγμήν, διότι δεν έκρινεν επαρκή τον θίασον, δεν την έδωσεν. Ήδη ασχολείται εις την ανεύρεσιν καταλλήλου θιάσου…

[/i][/b][b][i]Τ. ΠΑΠ.

[/i][/b]Στην πρώτη εικόνα το δημοσίευμα της Αθηναϊκής.

Ο Νικόλαος Λάσκαρης πολύ σύντομα θα βρει θίασο για την οπερέτα που είχε γράψει σε μουσική του Δημοσθένη Ζάττα. Έτσι στις 30 Ιουνίου 1921 για πρώτη φορά στην στήλη με τα θέατρα βρίσκουμε την οπερέτα «Η Κυρίες του Παξίμ» που ανέβηκε στο θέατρο «Πανελλήνιον».

Στο δεύτερη εικόνα τα θέατρα στις 30/6/1921 στην εφημερίδα Αθηναϊκή.

Την ίδια μέρα που ανέβηκε για πρώτη φορά η οπερέτα των ΖΑΤΤΑ/ΛΑΣΚΑΡΗ, στην Αθηναϊκή, υπάρχει άρθρο που αναφέρεται στην μεγάλη κρίση που περνούσαν τα θέατρα εν μέσω πολέμου με την γείτονα Τουρκία.

Ας δούμε τι έγραφε η Αθηναϊκή εκείνη την ημέρα.

Η ΚΡΙΣΙΣ ΤΩΝ ΘΕΑΤΡΩΝ[b][i]Είναι γνωστών ότι τα θέατρα των Αθηνών μαστίζονται υπό δεινής, πρωτοφανούς εις τα σκηνικάς μας χρόνια, κρίσεως. Αν εξαιρέση κανείς τα Σαββατοκύριακα, τας άλλας εσπέρας οι ηθοποιοί παίζουν προ κενών καθισμάτων. Οι θιασάρχαι τραβούν τα μαλλιά των και οι ηθοποιοί είνε κατηφείς, αφού καθυστερούνται οι μισθοί των. Εις εν Αθηναϊκόν θέατρον καθυστερούνται οι μισθοί δύο και τριών μηνών, απειλείται δε καταβρόχθισις του θιασάρχου υπό του πεινώντος θιάσου του και διάλυσις αυτού. Τραγικά πράματα τέλος πάντων…

[/i][/b]Στην τρίτη εικόνα το συγκεκριμένο δημοσίευμα της Αθηναϊκής.

Την ίδια περίοδο και ξεφυλλίζοντας το Έθνος εκείνης της εποχής, αφήνοντας την Αθηναϊκή, φθάνουμε στις 10 Ιουλίου, 10 μέρες μετά την πρώτη παράσταση, όπου χάνονται «Η Κυρίες του Παξίμ» από το «Πανελλήνιον» και στην θέση τους βρίσκουμε την παράσταση «Παναθήναια». Να άντεξαν μόλις 10 μέρες; Πιθανόν γιατί την ίδια μέρα και με παρόμοιο τίτλο όπως της Αθηναϊκής «Η κρίσις των θεάτρων» το Έθνος μας πληροφορεί:

[b][i]Η υποτίμησις των θεατρικών εισιτηρίων αγγέλεται τώρα και δια προγραμμάτων εις τας πινακίδας. Και αρκετήν έκπληξιν προκαλεί η απότομος αυτή υποτίμησις. Από 15 δρ. Τα εισιτήρια μερικών θεάτρων κατήλθον εις τας 4 δραχ. και από 7 δραχ. εις μίαν. Τα θεατρικά εισιτήρια επανέρχονται σχεδόν εις τας προπολεμικάς τιμάς των…

[/i][/b]Στην τέταρτη εικόνα το παραπάνω δημοσίευμα και στην πέμπτη τα θέατρα στις 10/7/1921 από το Έθνος.

Από την Αθηναϊκή αλλά και το Έθνος λοιπόν πληροφορούμαστε ότι τα θέατρα το καλοκαίρι του 1921 είχαν πρόβλημα στο να προσελκύσουν θεατές, με συνέπεια να ρίξουν τις τιμές σε επίπεδα προπολεμικά. Μάλλον σε αυτή την κρίση «Η Κυρίες του Παξίμ» δεν είχαν την επιτυχία που περίμεναν οι συντελεστές της με συνέπεια γρήγορα να κατέβουν από το θεατρικό σανίδι.

Παρά την ολιγοήμερη διάρκεια τους στην Αθηναϊκές αίθουσες «Η Κυρίες του Παξίμ» κατάφεραν να περάσουν να περάσουν στην δισκογραφία των 78 στροφών δύο (2) τραγούδια. Αυτά τα τραγούδια θα τα δούμε αναλυτικά στην συνέχεια του αφιερώματος.

1 «Μου αρέσει»
8

Ευχαριστούμε Φώτη. Πραγματικά είσαι θησαυρός, όπως ξανασχολίασε κάποιος με άλλη αφορμή. Περιμένουμε και τη συνέχεια.

Δύο σχολιάκια:

Δεν είναι λάθος αντιγραφής. Αυτή η ορθογραφία ίσχυε κάποτε (πριν η δημοτική βρει τον οριστικό δρόμο της).

Αυτή η γραμματική όμως δεν ίσχυε ποτέ, ούτε τότε ούτε σήμερα.

(Συγγνώμη, δε θέλω να γίνομαι εξυπνάκιας ή grammar-nazi, και κατά κανόνα δε διορθώνω ποτέ το πώς γράφει ο άλλος, αφού άμα θέλει θα με τσακώσει κι εμένα να κάνω κανένα λάθος και μετά δε θα κάνουμε άλλη δουλειά όλη μέρα. Αλλά το συγκεκριμένο χτυπάει εξίσου άσχημα όσο αν λέγαμε «είπα στον Φώτης τον Ανικανοποίητος», και το βλέπω να επαναλαμβάνεται συστηματικά.)

9

Καλημέρα pepe και καλή εβδομάδα σε όλα τα μέλη και τους επισκέπτες της σελίδας.

Φίλε Περικλή αν φοβόμουν την κριτική και τα σχόλια για όσα γράφω δεν θα ήμουν εδώ παρά θα τα κοίταζα μόνος μου στο κομπιούτερ και ούτε γάτα ούτε ζημιά. Καλώς σχολιάζεις ότι εσύ θεωρείς σωστό. Αυτό έλειπε. Κανένα πρόβλημα λοιπόν.

Για το θυσαυρός που αναφέρεις να πω μόνο ότι οι “θυσαυροί” είναι εκεί έξω και μας περιμένουν. Απλά θέλει χρόνο, διάθεση και λίγη παραπάνω “πρεσβυωπία” για να διαχωρίσεις “την ήρα από το στάρι”.

Για την ορθογραφία “Η Κυρίες του Παξίμ” έτσι είναι όπως το λες και το έχουμε ξανασυζητήσει με τον Νίκο Πολίτη στο sealabs εξ αφορμής άλλως λέξεων.

http://rebetiko.sealabs.net/viewtopic.php?f=62&t=5221&start=63

Τέλος να πω ότι σωστά με διορθώνεις τόσο για την «Εικονογραφημένη Ατλαντίς» όσο και για [b]της “Εικονογραφημένης Ατλαντίς”.

[/b]Σκοπό μου ήταν να κρατήσω τον τίτλο του περιοδικού όπως είχε για να γνωρίζει ο χρήστης από που προέρχεται το σχετικό εδάφιο και όχι να μετατρέψω στην γενική και στην αιτιατική την “Ατλαντίς”. Θα μπορούσα να γράψω αντί για την «Εικονογραφημένη Ατλαντίς» …για το περιοδικό «Εικονογραφημένη Ατλαντίς»… που θα έλυνε όλα τα σχετικά προβλήματα.

Δεν το έκανα και σωστά με διορθώνεις.

10

Όπως είδαμε στο προηγούμενο κείμενο η οπερέτα «Η Κυρίες του Παξίμ» κατάφερε να παραμείνει στο θεατρικό σανίδι μόνο για 10 μέρες. Έδωσε όμως στην δισκογραφία δύο (2) τραγούδια που ηχογραφήθηκαν στους δίσκους 78 στροφών και τα οποία παρουσιάζονται ευθύς αμέσως.

Από έντυπο που έχει διασωθεί με παρτιτούρες (εικόνα 1η) που εκδίδονταν από τον μουσικό οίκο του Ζ.Μακρή βρίσκουμε 4 τραγούδια της οπερέτας «Η Κυρίες του Παξίμ» και συγκεκριμένα τα τραγούδια «Κέρνα-κέρνα» και «Για σένα μέρα νύχτα» πέρασαν στα αυλάκια των δίσκων 78 στροφών.

Ας δούμε ηχογράφηση-ηχογράφηση το πρώτο κομμάτι.

Το πρώτο τραγούδι από το μουσικό φυλλάδιο του Ζ.Μακρή είναι το τραγούδι «Κέρνα-κέρνα» που το βρίσκουμε να ηχογραφείται για την GREEK RECORD COMPANY με την Ελένη Αραπάκη στα φωνητικά. Σύμφωνα με την ετικέτα συμμετέχουν επίσης οι Σ.Στάμος και Ν.Ρέλιας και έχει στοιχεία δίσκου Α-508. Η ημερομηνία της ηχογράφησης δεν μας είναι γνωστή.

Εδώ το τραγούδι από το sealabs και στην δεύτερη εικόνα η ετικέτα του δίσκου.

Το ίδιο τραγούδι αλλά με άλλο τίτλο το βρίσκουμε να το τραγουδάει η Μαρίκα Παπαγκίκα. Σύμφωνα με την Columbia Αμερικής το τραγούδι έχει τον τίτλο της οπερέτας «Η Κυρίες του Παξήμ» με στοιχεία δίσκου 7003-F/89417. Στην ετικέτα το κομμάτι χρεώνεται σωστά στον Δ.Ζάττα και μαζί με την Μ.Παπαγκίκα τραγουδάει ο βαρύτονος Γρηγόρης Γεωργίου.

Δεν έχω βρει ημερομηνία της ηχογράφησης.

Εδώ το τραγούδι από το sealabs και στην τρίτη εικόνα η ετικέτα του δίσκου.

Στις επόμενες εκτελέσεις του το κομμάτι αλλάζει τίτλο και γίνεται «Όσο γυρίζει η σφαίρα» από τους πρώτους στίχους του τραγουδιού.

Με αυτόν τον τίτλο κυκλοφορούν δύο ηχογραφήσεις.

Η πρώτη είναι σε εκτέλεση του Γιώργου Βιδάλη με στοιχεία δίσκου ODEON Γερμανίας GA-1011/GO-109.
Η ίδια εκτέλεση με τον Γ.Βιδάλη κυκλοφόρησε και από την ODEON Αμερικής με στοιχεία δίσκου 28025-Β.

Εδώ το τραγούδι από το sealabs και οι ετικέτες των δύο δίσκων.

Η δεύτερη ηχογράφηση με τον ίδιο τίτλο μας έρχεται για λογαριασμό της Γαλλικής Pathe με τον Λ.Γαδ στα φωνητικά και με στοιχεία δίσκου 11644. Περισσότερα στοιχεία για το τραγούδι αυτό δεν έχω βρει αλλά ούτε και την ετικέτα.

Εδώ το τραγούδι από το sealabs

Συνολικά για το συγκεκριμένο τραγούδι έχουμε τέσσερις (4) ηχογραφήσεις.

Θα ακολουθήσει σύντομα και η παρουσίαση των άλλων ηχογραφήσεων.

11

Περνάω τώρα στο επόμενο τραγούδι από το μουσικό έντυπο του Ζ.Μακρή που έχει τίτλο «Για σένα μέρα νύχτα».

Για το κομμάτι αυτό έχουμε περισσότερες πληροφορίες για τον χρόνο και τον τόπο ηχογράφησης.

Τον Σεπτέμβριο του 1922 και για λογαριασμό της Columbia Αμερικής η Μαρίκα Παπαγκίκα το ηχογραφεί στην Νέα Υόρκη.

Τα στοιχεία του δίσκου είναι Col Ε-7857/88779.

Εδώ για το πότε και που ηχογραφήθηκε στο τραγούδι από την σειρά Ε της Columbia του spottswood.
https://78records.files.wordpress.com/2016/08/columbia-e_spottswood.pdf (φύλλλο 283).

Δυστυχώς το τραγούδι δεν υπάρχει στο sealabs και φυσικά ούτε στο youtube. Ας ελπίσουμε τα παιδιά του sealabs αν το έχουν να το ανεβάσουν.

Στην πρώτη εικόνα η ετικέτα του δίσκου.

Η δεύτερη εκτέλεση του τραγουδιού μας έρχεται πέντε (5) χρόνια μετά και συγκεκριμένα στις 14 Ιουνίου 1927 όπου για λογαριασμό της Αμερικάνικης εταιρείας Victor ηχογραφείται με τον Γιώργο Κανάκη στα φωνητικά.

Το τραγούδι ηχογραφήθηκε στο Camden του New Jersey σύμφωνα με την παρακάτω ιστοσελίδα. http://adp.library.ucsb.edu/index.php/matrix/detail/800012337/CVE-38079-Ya_sena_mera_nihta

Όπως και με την Μαρίκα Παπαγκίκα το τραγούδι δεν έχει βρεθεί ως τώρα. Την ετικέτα του δίσκου μπορείτε να την δείτε στην δεύτερη εικόνα.

Με τις παρουσιάσεις αυτές ολοκληρώνονται οι ηχογραφήσεις από την οπερέτα «Η Κυρίες του Παξίμ». Συνολικά έχουμε έξι (6) ηχογραφήσεις των δύο (2) τραγουδιών της συγκεκριμένης οπερέτας.

Αφήνοντας τις «Κυρίες του Παξίμ» που μας έδωσαν έξι ηχογραφήσεις, περνάω στις επόμενες ηχογραφήσεις των «Παξιμαδοκλεφτρών».

Ο Γ.Καρράς γύρω στο 1927 με την βοήθεια του στιχουργού Γ.Λαμπρινίδη ηχογραφεί για την HMV το τραγούδι «Η Παξιμαδοκλέφτρα» με την φωνή του Αντώνη Διαμαντίδη (Νταλγκάς) και με στοιχεία δίσκου AO-192.

Εδώ η πρώτη εκτέλεση με τον Νταλγκά όπως την βρίσκουμε στο sealabs

http://rebetiko.sealabs.net/display.php?d=0&recid=17044
Την επόμενη χρονιά κατά πάσα πιθανότητα, ο Γ.Καρράς ηχογραφεί ξανά την «Παξιμαδοκλέφτρα». Αυτή την φορά για την Columbia Αγγλίας, όπου στα φωνητικά βρίσκουμε τους Γ.Σαβαρή-Λ.Μηλιάρη-Λ.Φράγκο. Το τραγούδι με τίτλο «Παξιμαδοκλέφτρα» και με στοιχεία δίσκου 8214 δεν έχει βρεθεί απʼ όσο μπόρεσα να δω στο sealabs.

Την ίδια περίοδο έχουμε και την τρίτη εκδοχή της «Παξιμαδοκλέφτρας» των Καρρά-Λαμπρινίδη.

Ηχογραφείται αυτή τη φορά για λογαριασμό της ODEON Γερμανίας με στοιχεία δίσκου GA-1303 και με τίτλο « Τρελή μου Παξιμαδοκλέφτρα». Στα φωνητικά συναντάμε τον Γιώργο Βιδάλη που μας ενημερώνει ότι στην ηχογράφηση συμμετείχε και ο Σπύρος Περιστέρης.

Εδώ το τραγούδι από το sealabs

http://rebetiko.sealabs.net/display.php?d=0&recid=12918
Στην εκτέλεση του Βιδάλη έχουμε λιγότερους στίχους έναντι της πρώτης εκτέλεσης με τον Αντώνη Νταλγκά.

Απ΄όσο μπόρεσα να ψάξω στο αρχείο μου για τις τρεις αυτές ετικέτες δυστυχώς το αποτέλεσμα ήταν αρνητικό.

12

Τον περίφημο Αντώνη Νταλγκά τον συναντάμε ξανά να τραγουδάει τις «Παξιμαδοκλέφτρες».

Το 1929 για λογαριασμό της Γερμανικής Polydor χαρίζει την φωνή του στο τραγούδι του Πάνου Βαϊνδιρλή «Μ΄αδειάσαν τη σακκούλα» με στοιχεία δίσκου V-50553. Στο τραγούδι που μιλάει ευθέως για τις «Παξιμαδοκλέφτρες» συναντάμε την έκφραση …Πέντε δέκα παξιμάδες, νοστιμούλες πονηρές, μου κολλήσαν στο πλευρό μου σαν βδέλλες νηστικές.

Εδώ το τραγούδι από το sealabs

http://rebetiko.sealabs.net/display.php?d=0&recid=10800

Πριν την ηχογράφηση του Α.Νταλγκά τον Δεκέμβριο του 1928 ο Λεοπόλδος Γαδ συνοδεία των Μηλιάρη-Λουσιέν το ηχογραφεί για λογαριασμό της Columbia Αγγλίας με στοιχεία δίσκου 8314.

Εδώ το τραγούδι από το sealabs

http://rebetiko.sealabs.net/display.php?d=0&recid=13668

1 «Μου αρέσει»
13

Το 1928 ανέβηκε στο θέατρο η Οπερέτα «Μπομπονιέρα 1928» του Γρ.Κωνσταντινίδη. Η οπερέτα περιείχε και το τραγούδι «Αχ Μαρί» στο οποίο γινόταν αναφορά στην «Παξιμαδοκλέφτρα Μαρί».

Ο Γρ.Κωνσταντινίδης το ηχογραφεί σίγουρα δύο φορές. Την πρώτη με την φωνή της Ζαζάς Μπριλάντη από την ODEON Γερμανίας και στοιχεία δίσκου GA-1265. Η ίδια εκτέλεση κυκλοφόρησε και από την Columbia Αμερικής με στοιχεία δίσκου 28081/GO-723.

Το τραγούδι από το youtube μιας και δεν το βρήκα στο sealabs.

https://www.youtube.com/watch?v=F_IzVIe9VNY
Η δεύτερη εκτέλεση μας έρχεται από την Σωτηρία Ιατρίδου. Όμως τα στοιχεία της ετικέτας δεν μας είναι γνωστά για την ηχογράφηση. Όσο και να έψαξα στον Μανιάτη δεν βρέθηκε η συγκεκριμένη εκτέλεση. Αν και στο sealabs βρίσκουμε την εκτέλεση με την Σ.Ιατρίδου, δεν δίνονται οι αριθμοί κυκλοφορίας και μήτρας. Το κομμάτι πρέπει να ηχογραφήθηκε παράλληλα με αυτό της Ζαζάς Μπριλάντη.

Εδώ το τραγούδι με την Σωτηρία Ιατρίδου

http://rebetiko.sealabs.net/display.php?d=0&recid=10834

14

Το “Αχ Μαρή” του Γρ.Κωνσταντινίδη γνώρισε πολλές ηχογραφήσεις και από άλλους μουσικούς.

Το βρίσκουμε να ηχογραφείτε για λογαριασμό της Coloumbia Αμερικής με τον Κυριάκο Μαυρέα στα φωνητικά.

http://rebetiko.sealabs.net/display.php?d=0&recid=13111

Μάλλον η ίδια ηχογράφηση κυκλοφόρησε και για την Coloumbia Αγγλίας με αριθμό κυκλοφορίας 8336.

Επίσης το ίδιο τραγούδι ηχογραφήθηκε για την Coloumbia Ελλάδος με το τρίο Σαβαρή-Μηλιάρη-Λουσιέν στα φωνητικά και με αριθμό κυκλοφορίας DG-30 αλλά και για την Gramophone με αριθμό κυκλοφορίας 6-12438 σύμφωνα με τον Μανιάτη.

Δεν έχω βρει κάποιες από τις συγκεκριμένες ετικέτες.

Τραγούδια με τον τίτλο “Αχ Μαρή” ηχογραφούνται και για τις δύο μεγάλες Αμερικάνικες εταιρείες Columbia και Victor γύρω στο 1920 χωρίς όμως να έχουμε τις συγκεκριμένες ηχογραφήσεις. Αν οι εκτελέσεις αυτές με τον Γ.Χέλμη στην μία και την Μ.Παπαγκίκα στην άλλη αφορούν την “Μαρή” του Γρ.Κωνσταντινίδη τότε το τραγούδι ο συνθέτης το έγραψε την εποχή του αρχικού δημοσιεύματος το 1919 με 1920. Στην ετικέτα με τον Χέλμη δεν αναφέρεται ο συνθέτης.

Όπως έγραψα στην αρχή το τραγούδι γνώρισε πολλές επανεκτελέσεις και είναι δύσκολο να βρεθούν και να παρουσιαστούν όλες. Σίγουρα η μελλοντική έρευνα θα αναδείξει κάποια στιγμή όλες τις ηχογραφήσεις.

Το επόμενο κείμενο θα περιέχει όλες τις πληροφορίες για την πιο γνωστή “Παξιμαδοκλέφτρα”, αυτή του Κ.Μπέζου υπό τον τίτλο “Ήσουνα ξυπόλητη”, που όμως πουθενά στον στίχο δεν αναφέρεται η συγκεκριμένη λέξη ή κάποια παρόμοια. Θα δούμε πότε κυκλοφόρησε το τραγούδι, αν ακούστηκε στην Αθήνα η μόνο στην Αμερική και αν το σχόλιο της Μ.Σπανούδη το 1931 αναφέρονταν στην Παξιμαδοκλέφτρα του Μπέζου ή σε κάποιο άλλο τραγούδι.

15

Ψάχνοντας στην Αμερικάνικη Victor βρέθηκε μία ακόμη ηχογράφηση με το τραγούδι του Δ.Ζάττα “Όσο γυρίζει η σφαίρα” από την οπερέτα του 1921 “Η κυρίες του Παξήμ”. Σύμφωνα με την ετικέτα στα φωνητικά είναι το τρίο Δημητριάδη ενώ στην Χαβαϊκή κιθάρα είναι ο Ευθύμιος Κύρου. Το τραγούδι δεν υπάρχει στο sealabs . Μπορείτε να δείτε την ετικέτα στο πρώτο αρχείο.

Η συνέχεια περιλαμβάνει δημοσιεύματα της εφημερίδας “Ελεύθερος λόγος” του 1923 όπου σε διάστημα ενός μήνα συναντάμε τρία (3) κείμενα που περιέχουν τις λέξεις “Παξιμαδό”-“Παξιμάδες”-“Παξιμάδα”.

Στις 20 Ιουνίου 1923 και με τον τίτλο “Πως ξενυχτούν οι Αθηναίοι;” συναντάμε την “αριστοκράτισσα παξιμαδό” να κάθεται στην Ρουλέτα.

Όλο το κείμενο της εφημερίδας που περιγράφει χαρακτηριστικά την μεταμεσονύχτια Αθήνα των αρχών του 1920 μπορείτε να το διαβάσετε στην σελίδα http://srv-web1.parliament.gr/display_doc.asp?item=45903&seg= πηγαίνοντας στην σελίδα 15 πάνω δεξιά.

Ακολουθεί η συνέχεια

16

Τέσσερις μέρες μετά το παραπάνω δημοσίευμα στην ίδια εφημερίδα (Ελεύθερος Λόγος 24/6/1923) δημοσιεύεται νέο κείμενο για τις “Παξιμάδες” με τον τίτλο “Το πανδαιμόνιον της οδού Σοφοκλέους”.΄Αυτή τη φορά η επίσκεψη του συντάκτη είναι πρωινή και όχι μεταμεσονύχτια όπως είδαμε πιο πριν.

Στην επικεφαλίδα καταγράφεται η λέξη “Παξιμάδες” ενώ στο κυρίως ρεπορτάζ υπάρχουν τρεις (3) αναφορές σε “Παξιμάδες”.

Τέλος στις 21 Ιουλίου 1923 καταγράφεται νέα “Παξιμάδα” στην ίδια εφημερίδα μόνο που αυτή την φορά η αναφορά γίνεται για την Δικαιοσύνη.

Όλα τα παραπάνω δημοσιεύματα μπορείτε να τα βρείτε στην Ψηφιακή βιβλιοθήκη της βουλής στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://srv-web1.parliament.gr/display_doc.asp?item=45903&seg= και συγκεκριμένα στις σελίδες 15/59/345 με όλο το ρεπορτάζ και τα υπέροχα σκίτσα που τα συνοδεύουν.

17

Στα τέλη Οκτωβρίου του 1930, την πολιτική ειδησεογραφία στην Ελλάδα απασχολούσε η επίσκεψη του Ελευθερίου Βενιζέλου στην Τουρκία και η υπογραφή στην Άγκυρα του συμφώνου Φιλίας μεταξύ των δύο κρατών που επικυρώθηκε στις 30 Οκτωβρίου (εικόνα 1).

Από την άλλη, στην εσωτερική φτωχή λόγω κρίσης καλλιτεχνική θεατρική σκηνή, η κουβέντα γίνονταν για μία επιθεώρηση και μία οπερέτα (εικόνα 2).

Συγκεκριμένα η επιθεώρηση «Έξω όλα» συμπλήρωνε 200 παραστάσεις, ενώ η οπερέτα των Μάστορα-Πρινέα «Η Ριρίκα» με το ομώνυμο τραγούδι έκανε θραύση. Ήταν τέτοια η επιτυχία του τραγουδιού που ηχογραφήθηκε σε πέντε (5) διαφορετικές εταιρείες, έξι (6) τουλάχιστον φορές. Σε μελλοντικό χρόνο θα γίνει παρουσίαση της «Ριρίκας» που θεωρείται δικαίως ως μία από τις μεγαλύτερες επιτυχίες στην ιστορία των δίσκων 78 στροφών (εικόνα 3).

Παράλληλα στο εργοστάσιο της Κολούμπια στην Ριζούπολη συμπληρώνονταν οι τελευταίες πινελιές. Δύο μήνες αργότερα θα άνοιγε τις πύλες του, και θα έγραφε μαζί με τους Έλληνες καλλιτέχνες την ωραιότερη μουσική ιστορία του τόπου μας.

Την ίδια ακριβώς περίοδο, στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, έκανε την εμφάνιση της μία «ξυπόλητη παξιμαδοκλέφτρα» (εικόνα 4).

Συγκεκριμένα στις 29 Οκτωβρίου 1930 στην εφημερίδα «Ατλαντίς» της Νέας Υόρκης δημοσιεύεται για πρώτη φορά, καταχώρηση με το τραγούδι «Ήσουνα ξυπόλητη» για λογαριασμό της Αμερικάνικης φωνογραφικής εταιρίας Victor.

Το παράδοξο της πρώτης διαφημιστικής καταχώρησης, ήταν το γεγονός ότι το τραγούδι φαίνονταν να είναι δημιουργία του Α.Κατσαρού αντί του σωστού Α.Κωστής όπως αναγράφεται στην ετικέτα. Κατά πάσα πιθανότητα, οι ιδιοκτήτες του μουσικού καταστήματος που διαφήμιζαν τις νέες κυκλοφορίες δίσκων μετέτρεψαν το Α.Κωστής σε Α. Κατσαρός, πιστεύοντας ότι πίσω από τον Α.Κωστή κρύβονταν ο γνωστός τραγουδιστής Γιώργος Κατσαρός (εικόνα 5).

Τρεις (3) μέρες μετά, το ίδιο κατάστημα, με νέα καταχώρηση θα επιμείνει ότι το τραγούδι είναι του Α.Κατσαρού. Το ίδιο συμβαίνει και στις 2 Νοεμβρίου όταν έχουμε νέα διαφήμιση από το ίδιο μουσικό κατάστημα. Όμως ταυτόχρονα δίπλα από την τρίτη αυτή καταχώρηση βρίσκεται άλλη από άλλο μουσικό κατάστημα της Νέας Υόρκης. Σε αυτή την διαφήμιση για πρώτη φορά συναντάμε τα πραγματικά στοιχεία του δίσκου από το τραγούδι «Ήσουνα ξυπόλητη» με τον Α.Κωστή στα φωνητικά. Έκτοτε και για τους επόμενους δύο μήνες όλες οι διαφημίσεις θα έχουν ως εκτελεστή του τραγουδιού τον Α.Κωστή (εικόνα 6).

Στην αυθεντική ετικέτα του δίσκου από την Victor που παρουσιάζεται, το τραγούδι φαίνεται να είναι του Τέτου Δημητριάδη (Tedis) με τον Α.Κωστή να το τραγουδάει με κιθάρες. Φυσικά διακρίνεται η επισήμανση ότι η ηχογράφηση έγινε στην Αθήνα με τον αριθμό κυκλοφορίας να είναι V-58061-B. Δεν διακρίνονται αριθμοί μήτρας στην ετικέτα.

Έτσι το πρώτο και βασικό ερώτημα που προκύπτει είναι το ποιος κρύβονταν πίσω από το ψευδώνυμο Α.Κωστής όπως έγραφε η ετικέτα του δίσκου;

Τις προηγούμενες δεκαετίες, όταν και το κομμάτι ανασύρθηκε από τη λήθη, έγιναν πολλές προσπάθειες για την αποκάλυψη του τραγουδιστή που κρύβονταν πίσω από το ψευδώνυμο Α.Κωστής. Τα τελευταία χρόνια το κενό αυτό καλύφθηκε μάλλον επαρκώς καθώς οι ερευνητές της «Ξυπόλητης» μετά από πολλές συγκρίσεις, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι τα τραγούδια «Ήσουνα ξυπόλητη» και «Στην υπόγα», που ήταν οι πρώτες ηχογραφήσεις μιας σειράς 12 τραγουδιών συνολικά, τραγουδήθηκαν από τον γνωστό την δεκαετία του 1930 με τις χαβάγιες του Κωστή Μπέζου. Ακόμη και εδώ στο Φόρουμ, έχουν παρουσιαστεί πολλές και σημαντικές πληροφορίες για το «ʽΗσουνα ξυπόλητη» αλλά και το σύνολο των 12 ηχογραφήσεων. Δες εδώ (http://www.rembetiko.gr/forums/showthread.php?t=21652&page=5)

Πριν ακόμη ο Μπέζος δοθεί κυριολεκτικά στις χαβάγιες του και «Τα Άσπρα Πουλιά» και με προτροπή του υπεύθυνου του Ελληνικού τμήματος της Victor Αμερικής Τέτου Δημητριάδη που βρίσκονταν στα μέρη μας εκείνο το διάστημα για να ανακαλύψει και να ηχογραφήσει νέα μουσικά ακούσματα από τον τόπο που γεννήθηκε, στο χρονικά διάστημα 1930-1931 ηχογράφησε ανάμεσα σε πολλά άλλα και 12 σπουδαία κομμάτια που στο ύφος και στο περιεχόμενο τους διέφεραν από όλα όσα είχαν ηχογραφηθεί μέχρι τότε. Τα τραγούδια σύμφωνα με τις ετικέτες των δίσκων ηχογραφήθηκαν στην Αθήνα και σίγουρα όχι στα στούντιο της Κολούμπια.

Όμως το ερώτημα παραμένει. Εκτός από τις συγκρίσεις με άλλα τραγούδια του Μπέζου, υπάρχει κάποιο άλλο στοιχείο που να επιβεβαιώνει τον ισχυρισμό ότι πίσω από το τραγούδι «Ήσουνα Ξυπόλητη» είναι ο Κωστής Μπέζος;

Όπως είδαμε στην ετικέτα από τον δίσκο της Victor που κυκλοφόρησε το τραγούδι, εκτελεστής δεν είναι άλλος από τον Α.Κωστή. Ακόμη και οι ποιο δύσπιστοι θα μπορούσαν να πουν ότι καλές οι συγκρίσεις αλλά και πάλι δεν πιστεύουμε ότι τα τραγούδια έχουν την φωνή του Κωστή Μπέζου ειδικά όταν ο εν λόγω συνθέτης και τραγουδιστής στην μετέπειτα καλλιτεχνική του καριέρα δεν ξαναδοκίμασε να γράψει τέτοια τραγούδια.

Λογική και θεμιτή η παραπάνω αμφιβολία περί του πραγματικού προσώπου που τραγούδησε την «Ξυπόλητη».

Ας δώσουμε λοιπόν οριστική και αμετάκλητη απάντηση σε αυτό το θέμα.

Παρουσιάζω σήμερα την ετικέτα από τον δίσκο της RCA-VICTOR, της μητρικής εταιρίας που το 1929 εξαγόρασε την VICTOR, όπου στην ανατύπωση του τραγουδιού «Ήσουνα Ξυπόλητη» βρίσκουμε να αναγράφεται στα Λατινικά το όνομα Bezos δίπλα σε αυτό του Τέτου Δημητριάδη (εικόνα 7).

Και η τελευταία αμφιβολία περί του ποιος κρύβεται πίσω από το Α.Κωστής κατέπεσε.

Ο Κωστής Μπέζος είναι αυτός που τραγουδάει το «Ήσουνα Ξυπόλητη» αλλά και τα υπόλοιπα τραγούδια της συγκεκριμένης σειράς.

Η πληροφορία για την αναγραφή του ονόματος Bezos στην ετικέτα του δίσκου από την RCA-VICTOR υπάρχει στο sealabs από το 2014.

http://rebetiko.sealabs.net/display.php?d=0&recid=16633

Αυτό που δεν έχει ακόμη διευκρινιστεί και μένει να αποδειχτεί είναι το πότε η RCA-VICTOR κυκλοφόρησε αυτά τα τραγούδια.

Θα ακολουθήσει σύντομα η συνέχεια του αφιερώματος

18

Και η ετικέτα του τραγουδιού “Στην υπόγα” από την RCA-VICTOR όπου φιγουράρει το όνομα του Μπέζου αλλά και του Δημητριάδη (Bezos-Demetriades) όπως και στο τραγούδι “Ήσουνα ξυπόλητη”.

Επίσης και η ετικέτα από την πρώτη κυκλοφορία του τραγουδιού από την Victor.

19

Νομίζω ότι απλή αντιπαραβολή των δύο εκδόσεων που μας παρουσιάζει ο Φώτης, είναι αρκετή για να διαλύσει κάθε αμφιβολία για τη σχέση του (ψευδώνυμου) «Κωστής» και του ονόματος του Κώστα Μπέζου: Bezos – Demetriades οι συντελεστές του κομματιού στην έκδοση Victor, Kostis – Tedis (το αμερικανοποιημένο όνομα του Τέτου (Θεόδοτος) Δημητριάδη στην έκδοση OrthoPhonic.

20

'Ετσι είναι Νίκο. Η ετικέτα με το Bezos διαλύει κάθε αμφιβολία. Τα τραγούδια “Ήσουνα ξυπόλητη” και “Στην υπόγα”, όπως και τα υπόλοιπα είναι τραγουδισμένα από τον Κωστή Μπέζο.

Για την Orthophonic που αναφέρεις βρέθηκε και αυτή η ετικέτα και έτσι έχουμε και λέμε.

Kostis – Tedis οι συντελεστές του κομματιού στην έκδοση Victor

Bezos – Demetriades οι συντελεστές του κομματιού στην έκδοση RCA-Victor

Και Tedis-Κωστής στην έκδοση της Orthophonic η οποία στα Λατινικά έχει μόνο το Tedis και το recorded in Athens.

Για την έκδοση της RCA-Victor όπου υπάρχει το Bezos δεν γνωρίζουμε πότε κυκλοφόρησε ενώ για την Orthophonic πιθανόν κυκλοφόρησε μετά το 1941-1942.

Σε αυτές τις 3 εκδόσεις κυκλοφόρησε το “Ήσουνα ξυπόλητη”.

Υ.γ Η συνέχεια του αφιερώματος θα καθυστερήσει. “Ο Τσακάτσούκας” και κάθε άλλη πληροφορία που προκύπτει στην πορεία ας περιμένουν…