Τι στοιχεία υπάρχουν για την πρώτη εμφάνιση του Χιώτη με τετράχορδο στη δισκογραφία; Στο πάλκο; γενικότερα; (το τελευταίο, εκτός ιστορίας Σπιτάμπελου)
Καταχωρώ το θέμα σε αυτήν την κατηγορία αφού η κατηγορία “μπουζούκι, τζουράς, μπαγλαμάς” έχει υπότιτλο που παραπέμπει μόνο σε τρίχορδα όργανα.
Ωραίο το θέμα που ξεκίνησες Νίκο!
Εγώ από το βιβλίο της Ιωάννας για τον Τ. Μπίνη (σελ. 239-241), βρήκα να αναφέρεται ο Μπίνης στο θέμα του Χιώτη-τετράχορδου και το προσδιόριζε χρονικά τον χειμώνα του '52, αρχές '53. Μάλιστα αναφέρει πως ένα βράδυ -αρχές '53- ο Χιώτης πήγε στο μαγαζί που δούλευαν -του Νίκου Βαρθολομαίου- (Μπίνης-Χιώτης-Σεβάς Χανούμ), με δύο θήκες μπουζουκιού (3χορδο και 4χορδο) και όταν το έβγαλε για να παίξει έγινε φασαρία και πως το τετράχορδο ήταν και αιτία που χώρισαν καλλιτεχνικά από το πάλκο.
Πάντως αναφέρει και άλλους που έπαιζαν τετράχορδο πριν (π.χ. Αλέκος Παναγόπουλος, ο Στεφανάκης Σπιτάμπελος).
Στην δισκογραφία όμως πότε έχουμε εγγραφή με τετράχορδο;
Πολύ άστοχο χρονικά.
Κανείς δεν ήταν σε θέση να κάνει “μαγκιές” στο Χιώτη. Αυτά που λέει ο Μπίνης τα θεωρώ τουλάχιστον υπερβολές. Μην πω τίποτα χειρότερο…
Κάπου στα 1957-1958.
Και μια μαρτυρία. Γιάννης Σταματίου “Σπόρος” σε συνέντευξή του στο 4ο τεύχος της “Κλίκας”:
“…Το τετράχορδο το έπιασα το ʼ59 - ʼ60. Έμενα στο Σικάγο, στο ίδιο ξενοδοχείο με τον Τατασόπουλο. Ο Γιάννης έπαιζε τετράχορδο. Του έστειλαν τότε μια μπομπίνα από την Ελλάδα και πρωί-πρωί φέρνει το μαγνητόφωνο και μου βάζει νʼ ακούσω τη «Φλόγα» του Χιώτη και μου λέει: «Άκου τι παίζει ο χριστιανός!». Να μην το κρύβουμε, «πήραμε βελόνα» με αυτό το κομμάτι…”.
Με αφορμή τη συζήτηση αποφάσισα να κάνω κάτι που από καρό ήθελα, αλλά …βαριόμουνα. Να προσπαθήσω δηλαδή να βρω πιο είναι το πρώτο τραγούδι που δισκογράφησε ο Χιώτης με τετράχορδο μπουζούκι. Σύμφωνα λοιπόν με τη δική μου συλλογή τραγουδιών και σε αντιπαραβολή με τον κατάλογο του Δ. Μανιάτη (για τη σειρά των δίσκων και τη ημερομηνία τους) και λαμβάνοντάς ως δεδομένο ότι η πρώτη ηχογράφηση του Χιώτη με τετράχορδο είναι και η πρώτη ηχογράφηση ηλεκτρικού μπουζουκιού:
Πρώτη ηχογράφηση πρέπει να είναι η CG-3713 “Οι φωτογραφίες” (Γ. Λύδια - Μ. Χιώτης), στο δίσκο DG-7359 της Κολούμπια, στα τέλη του 1957. Στην άλλη μεριά του δίσκου είναι το περίφημο “Καλύτερα μια μαχαιριά”, παιγμένο με τρίχορδο, καθώς πρόκειται για λίγο παλιότερη ηχογράφηση (CG-3703).
ΥΓ. Μόνη πιθανή προηγούμενη ηχογράφηση μπορεί να είναι η CG-3712 “Αφού το θες” με τη Γ. Λύδια, η οποία είχε εκδοθεί σε προηγούμενο δίσκο (DG-7357) της Κολούμπια. Αν την έχει κάποιος, ας το τσεκάρει.
Πάλι από τον Μπίνη .Στο πάλκο του κέντρου Πιγκάλ το 52 , 53 .Ηταν μαλιστα η αιτία ,να
σταματήσει ο Μπίνης τη συνεργασία του με τον Χιώτη
Γενικότερα, για την πρώτη εμφάνιση τετράχορδου μπουζουκιού, τι στοιχεία έχουμε;
Αληθεύει, τελικά, πως ο Σταθόπουλος στην Αμερική είχε φτιάξει πρώτος τετράχορδο γύρω στο 1911;
Ένα τέτοιο πουλιόταν τουλάχιστον στο site: www.lutherie.gr με αυτή τη χρονολογία.
…
Για τον οργανοποιό Σταθόπουλο για όσους ενδιαφέρονται από ένα άρθρο:
"…Το μπουζούκι του Σταθόπουλου
Η πιο πρόσφατη (της τελευταίας 10ετίας, δηλαδή) έρευνα του Γιάννη Κουκουρίγκου αφορά την καταγωγή του μπουζουκιού.
Κι αυτή ήταν που τον οδήγησε στη Σμύρνη του 1837.
Από εκεί ξεκινά η αρκετά γνωστή μυθιστορηματική ιστορία της, εκ Μαγούλας Λακωνίας, οικογένειας Σταθόπουλου, της ίδιας που κρύβεται πίσω από την ανθηρή βιοτεχνία κατασκευής μουσικών οργάνων «Epiphone» στην Αμερική.
Ξυλέμπορος ο Κωνσταντίνος Σταθόπουλος μεταναστεύει, για το καλό της δουλειάς του, οικογενειακά στη Σμύρνη.
Στο κοσμοπολίτικο και μουσικόφιλο περιβάλλον της, ο γιος του Αναστάσιος στρέφεται στην οργανοποιία. Ανάμεσα στα μουσικά όργανα που βγάζει το εργαστήριό του περιλαμβάνεται και το νεογέννητο μπουζούκι: κατασκευασμένο για τις ανάγκες του ρεμπέτικου, έχει υβριδικό χαρακτήρα.
Το αντηχείο του έχει τις γραμμές του λαούτου και το μακρύ «μανίκι» του παραπέμπει στον ταμπουρά -αν και έχει λιγότερες χορδές και υψηλότερα κουρδίσματα από αυτόν.
Αυτή τη φόρμα παίρνει μαζί του ο Αναστάσιος, όταν το 1903 μεταναστεύει στην Αμερική μαζί με την πολυμελή του οικογένεια. Εκεί εργάζεται ως οργανοποιός και, παράλληλα με το τυπικό μπουζούκι της εποχής, κατασκευάζει κι ένα προσωπικό μοντέλο επηρεασμένο από το μαντολίνο και διακοσμημένο πολυτελώς. Τα μπουζούκια του φτάνουν στην Ελλάδα. Με ένα τέτοιο όργανο από την Αμερική φαίνεται πως εικονίζεται ο Βαμβακάρης στη διάσημη φωτογραφία της Τετράδας του Πειραιά.
Ο γιος του Αναστάσιου, Επαμεινώνδας, αριστούχος του Πανεπιστημίου της Κολούμπια, αναλαμβάνει την οικογενειακή επιχείρηση το 1915.
Διορατικός, αντιλαμβάνεται εγκαίρως την επερχόμενη μόδα του μπάντζο και στρέφει το ενδιαφέρον του προς τα εκεί. Η κίνησή του τον φέρνει σε απόσταση αναπνοής από τους κολοσσούς κατασκευαστές Martin και Gibson. Μετονομάζοντας την επιχείρηση σε House of Stathopoulos, καταλήγει στην τελική ονομασία Epiphone (φωνή του Επαμεινώνδα) λίγο πριν από τη θριαμβευτική άφιξη της κιθάρας. Κάποια από τα μοντέλα που φτιάχνει η Epiphone δανείζονται μάλιστα ονόματα από τη Μυθολογία (Olympus, Apollo). Η επιχείρηση προχωρά, εξαγοράζει εταιρείες, εισάγει νέες τεχνολογίες, κατασκευάζει τις πρώτες ηλέκτρικές κιθάρες και κάνει εξαγωγές σε όλο τον κόσμο. Στην κορυφή της επιτυχίας ο Επαμεινώνδας πεθαίνει από λευχαιμία στα 49 του χρόνια. Η επιχείρηση παρακμάζει και τελικά αγοράζεται από τη Gibson…
Βασικές πηγές της έρευνας του Γιάννη Κουκουρίγκου είναι τα βιβλία των Jim Fish «The House of Stathopoulo» και Walter Carter «Epiphone, the complete History». Η έρευνά του, που εστιάζεται στη συμβολή της οικογένειας Σταθόπουλου στη δημιουργία του μπουζουκιού (κι όχι στη γνωστή τους συμβολή στις κιθάρες), τον έφερε όμως και στη Σπάρτη, σε αναζήτηση στοιχείων. Βρήκε κι εκεί πληροφορίες και γνώστες της ιστορίας των Σταθόπουλων…".
Τετράχορδα υπήρχαν και προ Μάρκου, έχει συζητηθεί το θέμα. Τώρα, αν το τρίχορδο με το οποίο εμφανίζεται ο Μάρκος στη γνωστή φωτογραφία, είναι του Σταθόπουλου, δεν το ξέρω βέβαια αλλά κάπως μεγαλούτσικο μου φαίνεται. Πάντως, η φόρμα μοιάζει Σταθόπουλος. Για τα προ Μάρκου τετράχορδα (Σκούρτης κλπ.) επειδή φαίνεται ότι κουρδίζονταν ρε λα ρε λα έχω μία υπόνοια μήπως ήταν κάποιο είδος μαντόλας μικρότερης.
Μήπως πρώτη ηχογράφηση με τετράχορδο μπουζούκι είναι το “Θεσσαλονίκη μου”, χασάπικο των Χιώτη και Κολοκοτρώνη, με στοιχεία: DG - 7229, τον Ιούνη του '56 με τον Καζαντζίδη;
Από την άλλη πλευρά έχει το “Αν ήξερες ποιος είμαι εγώ” των ίδιων δημιουργών, πάλι με τον Καζαντζίδη, ζεϊμπέκικο, αυτό με τρίχορδο, μάλλον.
Γιατί πιστεύεις ότι στη “Θεσσαλονίκη” παίζει τετράχορδο;
Παιδιά, γράφω εδώ για να μη ξοδεύω καινούργιο τόπικ. Χρειάζομαι κάποια φωτογραφία τετράχορδου και βρήκα μία, στη σελίδα του Μάτσικα, όπου το παρουσιάζει ο Σπόρος. Όμως, δεν μπορώ να την αποθηκεύσω ως εικόνα, μόνο ως κείμενο word και έτσι δεν μου τη δέχεται το powerpoint. Καμμιά ιδέα; ή, εναλλακτικά, κάποιος που να έχει κατάλληλη φωτογραφία τετράχορδου, να καταλάβει κάποιος άσχετος τις χοντρικές διαφορές με το τρίχορδο; (αλλά τετράχορδου - τετράχορδου, να εγγράφεται τετράγωνο γύρω από το περίγραμμα του καπακιού και να μπορεί να χειριστεί το μάνικό του παλαιστής με παλάμες μιάς οκάς!..).
Δεν ξέρω αν έχει ξανασυζητηθεί. Ποια είναι η πρώτη-πρώτη ηχογράφηση με τετράχορδο ΚΑΙ ηλεκτρικό μπουζούκι; Ένα πρόχειρο ψάξιμο που έκανα βρήκα το 1957 το «Εσύ δεν είσαι άνθρωπος», του Μανώλη Χιώτη σε ερμηνεία Π. Γαβαλά. Δίσκος ODEON GA 7984. ; Είναι της ίδιας χρονιάς που λέει ο Aris στο #4. Υπάρχει προγενέστερο;
Το ίδιο τραγούδι (με διαφορετικούς στίχους) και με τρίχορδο μπουζούκι κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά με τη Μαίρη Λίντα σε δίσκο Liberty 254, Αμερικής.