Προσέγγιση του Ρεμπέτικου

Θέσεις & αντιθέσεις
1

Μεταφέρω το μήνυμα αυτό από διπλανή κουβέντα μιας και ανοίγει ένα νέο θέμα. Παρεπιπτόντως webmaster δεν βρίσκω λογική στο συστηματικό κλείδωμα των τόπικ στο οποίο επιδίδεσαι γενικά, και του συγκεκριμένου τόπικ ειδικότερα.

Ιωάννη, αν και θέτεις ένα θέμα το οποίο είναι πολυσυζητημένο (όπως θα διαπιστώσεις ο ίδιος αν μπεις στον κόπο να αναζητήσεις τα αντίστοιχα παλαιότερα θέματα), του δίνεις μια επιπλέον νέα διάσταση, οπότε θεωρώ αξίζει να σχολιάσω το μήνυμά σου και να δώσω έναυσμα για περαιτέρω κουβέντα.

Κατ’αρχήν, πώς το εννοείς ακριβώς αυτό το “ανάλογα βιώματα”; θα μπορούσε άνετα να παρεξηγήσει κανείς το μήνυμά σου απ’τη μια επειδή παρακάτω μιλάς για παρεκτροπές από κοινωνικά αποδεκτές συμπεριφορες, κι από την άλλη επειδή η αρχική συζήτηση περιστρέφονταν γύρω από τον Δελιά. Και όταν λέω να παρεξηγηθεί, εννοώ ότι άνετα θα μπορούσε να θεωρήσει κάποιος ότι εννοείς πως η ζωή όλων των ρεμπετών ανεξαιρέτως ήταν γεμάτη χασίσια, πρέζες και παρανομίες. Το αυτό, λέγοντας ότι το κοινό στο οποίο απευθύνονταν τα τραγούδια της πρώτης περιόδου ήταν συγκεκριμένο. Τί πάει να πει πάλι αυτό; πως το σύνολο των λαϊκών στρωμάτων αποτελούνταν από τοξικομανείς επειδή ο Μάρκος έγραψε το “είμαι αλανιάρης” και παρανόμους επειδή ο Μπάτης είπε το “μάγκες καραβοτσακισμένοι”; Και τί εννοείς όταν λες ιδεολογία; Η ιδεολογία του πρεζάκια ή του λαθρέμπορα ας πούμε; Όταν φέρνουμε στο νου μας τον Πειραία εκείνης της εποχής, με την ανάπτυξη του λιμανιού και την εισροή των προσφύγων κατά δεύτερον, μιλάμε για λούμπεν καταστάσεις - φτώχεια, εξαθλίωση, κοινωνικό αδιέξοδο. Η χρήση ουσιών και η παρανομία προφανώς και είναι παρούσες στην καθημερινότητα, άρα μοιραία και στο αστικό λαϊκό τραγούδι. Όμως αυτή η εικόνα που μας δίνεις, βρίσκω είναι ισοπεδωτική. Πόσα τραγούδια, έστω από την περίοδο ετούτη, δεν μιλάνε για άλλα κοινωνικά προβλήματα, για άλλα θέματα της καθημερινότητας, για τον έρωτα, για τα λαϊκά επαγγέλματα και την Εργατιά;

Κατά την γνώμη μου είναι λάθος η αποστείρωση όπως λες κι εσύ και ο Άρης και οι υπόλοιποι φίλοι, όμως είναι λάθος να φτάνεις και στο άλλο άκρο. Κατά κάποιο τρόπο και οι δύο απόψεις δίνουν μια λάθος εικόνα για το ρεμπέτικο, για να μην πω ότι το απαξιώνουν με τον τρόπο της η καθεμιά.

Στον ίδιο πνεύμα και οι αντιρρήσεις μου πάνω σε ό,τι λες για τους ρεμπετολόγους. Σίγουρα ο ερευνητής ο οποίος ανήκει σε μια διαφορετική τελείως κοινωνική τάξη, δεν έχει κάποια βιώματα (όχι με την έννοια που δίνεις εσύ), ή έστω έχει μια “χλιαρή” ταξική συνείδηση, δεν θα δει το ρεμπέτικο παρά μόνο με την γνωστή ανούσια “ακαδημαϊκή” προσέγγιση. Μηδέν στο πηλίκο δηλαδή. Πρέπει όμως, από την άλλη, να πίνει καμιά δεκαριά μπάφους τη μέρα; Γιατί ούτε λίγο ούτε πολύ αυτό μας λες πως είναι το “περιβάλλον”. Τέλος, θα ήθελα πολύ να μου εξηγήσεις πώς ο Πετρόπουλος τα κατάφερε και “έγινε ρεμπέτης”. Παρεπιπτόντως, τί ειρωνία που το θέτεις έτσι, και μάλιστα στο θέμα για τον Δελιά, μιας και ο Πετρόπουλος είναι ο μοναδικός μελετητής του ρεμπέτικου (απ’όσο γνωρίζω) ο οποίος όταν έγραφε για τον Ανέστο κυριολεκτικά έχυνε φαρμάκι. Εδώ κατά τη γνώμη μου είσαι τελείως “εκτός”.

ΥΓ - “Πρώιμη περίοδος” του Ρεμπέτικου. Πριν από τότε… το χάος;

2

Ο Πάνος βάζει ένα πολύ σοβαρό ζήτημα που αφορά ζητήματα δημοκρατίας και πλουραλισμού και έχει επίσης σχέση με το ξεσαβούριασμα και τη διαφύλαξη της λειτουργίας του forum σε υψηλό επίπεδο. Χρειάζεται ίσως περισσότερο προσοχή στη μεθοδολογία και στα “μέτρα” που χρησιμοποιούμε για το σκοπό αυτό. Δεν υπονοώ βέβαια πως το κλείδωμα αποτελεί “φίμωμα” αλλά ο σεβασμός των αντιθέτων απόψεων και των άλλων δεν επιβάλλεται, είναι αποτέλεσμα της αγωγής και της ατομικής κουλτούρας.
Αυτό το Forum δεν είναι ούτε λεύκωμα ούτε ένα οποιοδήποτε chatάκι… Για μένα, δεν ξέρω μπορεί να το έχω ξαναπεί, αποτελεί πολιτισμική παρακαταθήκη. Χρειάζεται προσεκτική διαχείριση των εντάσεων :112:και αυτή η υπόθεση μας αφορά όλους όσους αγαπάμε αυτό το χώρο και όχι μόνο του διαχειριστές…
Δεν θέλω να το παίξω ούτε έξυπνος ούτε κινδυνολόγος, αλλά προσοχή στην “αποστείρωση” του forum, (δανείζομαι τη λέξη από τον Πάνο…). Και κυρίως μη χάνουμε το χιούμορ μας γιατί θα καταντήσουμε “Ακαδημαϊκοί”…:089:
φιλικά
Θοδωρής

3

Εξ’ οικείων τα βέλη… Ειδικά εσύ δε θα έπρεπε να το πεις αυτό. Για να μη θίξω το ότι μια τέτοια δήλωση δείχνει απουσία συνοχής στην ομάδα συντονισμού του Φόρουμ, της οποίας είσαι μέλος.

Όσο για το χαρακτηρισμό “συστηματικό”, στο κλείδωμα των topics που “επιδίδομαι”, θα σου θυμίσω ότι το 90% αυτών που έχουν κλειδωθεί αφορούν σε αιτήματα για αποστολή mp3 και άλλων αρχείων. Παρόμοια θέματα θα συνεχίσουν να κλειδώνονται είτε με σύστημα ή άνευ. Θα σου θυμίσω επίσης ότι πριν λίγο καιρό οι διαχειριστές του Φόρουμ κατηγορήθηκαν για υπερβολική ανοχή και αδιαφορία στα διάφορα ευτράπελα που συνέβαιναν. Τότε ήμασταν “απόντες” και τώρα “λογοκριτές”; Να δούμε τι άλλο θα ακούσουμε… Το συγκεκριμένο θέμα κλειδώθηκε διότι η συζήτηση μύριζε μπαρούτι. Παρόλες τις παρεμβάσεις για ψυχραιμία (και της δικής σου συμπεριλαμβανομένης όπου χρησιμοποίησες και τη λέξη “μπάχαλο”) η συζήτηση συνέχιζε να βρίσκεται εκτός θέματος, να υποδαυλίζεται και να στρέφεται σε προσωπικούς χαρακτηρισμούς. Τέτοιες συζητήσεις δεν έχουν νόημα να συνεχίζονται και εξελίσσονται σε σκυλο-καυγάδες. Τα “μπάχαλα” κλειδώνονται. Εντάξει; Σου εξήγησα το αυτονότητο;

Τώρα, εδώ τι να πεις;

4

Σε κάθε περίπτωση που ενα θέμα φεύγει απο τα όρια του διαλόγου και αρχίζει
στερείται ουσίας μένοντας στο επίπεδο της γκρίνιας τσακωμού κλπ προκαλεί
πάντα αποπροσανατολισμό της κουβέντας και πηγή προβλημάτων.
Σ αυτήν την περίπτωση κατα την κρίση του διαχειριστή το θέμα μπορεί να κλειδωθεί και να γίνουν συστάσεις στα μέλη.
Το αν υπάρχει πλουραλισμός και δημοκρατία στο φόρουμ είναι ορατό σε όλους,απο κει και πέρα μπαίνουν τα όρια της εύρυθμης λειτουργίας του χώρου και της υγιούς αντιπαράθεσης.
Παρακαλώ τους διαχειριστές να περιορίζουν την συζήτηση διαχειριστικών θεμάτων σε pm

5

Πρέπει να λήξουμε ένα ζήτημα (θεωρητικά είναι ληγμένο απ’ τη στιγμή που φτιάχτηκε αυτό το φόρουμ).
Κάποιοι έχουν αναλάβει τη διαχείριση του Φόρουμ. Η ομάδα των διαχειριστών οργανώθηκε από τον Αδμιν, ο οποίος αντικειμενικά έχει τον απόλυτο έλεγχο και την ευθύνη της ιστοσελίδας (=ιδιοκτήτης με βάση το νόμο).
Οι διαχειριστές ουσιαστικά είναι οι “σκλάβοι” του Φόρουμ, με πρωτοκλασάτο σκλάβο τον Αδμιν. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Αδμιν έχει πολύ μικρή (αναλογικά) συγγραφική δραστηριότητα. Βασική αιτία είναι η ενασχόλησή του με τη διαχείριση, κάτι που του τρώει το μεγαλύτερο μέρος του διαθέσιμου χρόνου του. Το ίδιο αντίστοιχα ισχύει και για τους διαχειριστές.
Οι διαχειριστές λοιπόν προσπαθούν να κρατήσουν το φόρουμ σε ποιοτικό επίπεδο. Σε αυτή τους την προσπάθεια είναι αναγκασμένοι να παίρνουν αποφάσεις, είτε σε συλλογικό είτε σε ατομικό επίπεδο. ΔΕΝ είναι δουλειά των υπόλοιπων μελών να δώσουν την “έγκρισή” τους για τις ενέργειες των διαχειριστών. Τη γνώμη τους ας τη δώσουν. Την έγκρισή τους ΟΧΙ. Μόνο ο Αδμιν μπορεί να ακυρώσει ενέργεια των διαχειριστών ή κατά δεύτερο λόγο η ομάδα των διαχειριστών μετά από εσωτερική συνεννόηση.
Η παραπάνω παράγραφος δεν αποτελεί μέρος κάποιου “συντάγματος διαχείρισης”. Είναι αντικειμενικά ο ΜΟΝΑΔΙΚΟΣ τρόπος για να λειτουργήσει ένα φόρουμ. Φανταστείτε σε κάθε συζήτηση που σύμφωνα με τη γνώμη κάποιου διαχειριστή κλειδώνει, να ανοίγει μία συζήτηση που θα αφορά το κελίδωμα, δηλαδή την πράξη του διαχειριστή. Τότε εδώ δε θα είναι “Ρεμπέτικο Φόρουμ”, αλλά “Φόρουμ διαχειριστικής λειτουργίας”.
Και ως ένα από τα παλιότερα μέλη αυτού του Φόρουμ να τολμήσω να πω και την προσωπική μου άποψη.
Η διαχείριση του Φόρουμ, η εξασφάλιση της ποιοτικής του λειτουργίας, για 7-8 χρόνια είχε εναποθετηθεί στον Αδμιν και στις αντιδράσεις των μελών του στην όποια προσπάθεια υποβιβασμού του επιπέδου του. Εξ ου και οι “ομαδικές επιθέσεις” που δέχτηκαν κατά το παρελθόν κάποιοι. Ουσιαστικά μιλάμε για έναν “αυτόματο πιλότο” που λειτούργησε αρκετά καλά στα χρόνια κατά τα οποία τα ενεργά μέλη ήταν λιγότερα και στην πλειοψηφία τους είχαν -στον έναν ή τον άλλο βαθμό- και μια προσωπική γνωριμία μεταξύ τους.
Τα τελευταία 2-3 χρόνια η αύξηση των μελών του Φόρουμ ήταν κατακόρυφη. Πέρα από τα θετικά αυτής της αύξησης υπάρχει και η αντικειμενική δυσκολία της δυσκολότερης “συνεννόησης”. Περισσότερος κόσμος, περισσότερες απόψεις, περισσότερες, διαφωνίες, περισσότερες παρεξηγήσεις. Αποδείχτηκε στην πράξη (βλ. τα γεγονότα των τελευταίων μηνών) ότι η παρέμβαση των διαχειριστών ήταν λειψή ή τουλάχιστον πολύ ανεκτική.
Εδώ και δύο περίπου μήνες οι διαχειριστές βλέπουν με πιο αυστηρό “μάτι” τη λειτουργία του Φόρουμ. Ορθότατα κατά την άποψή μου. Και δυσκολεύομαι να βρω μεμπτή στάση όσον αφορά τις ενέργειές τους. Από τις “ενοχλητικές” παρεμβάσεις του Πάνου για τον τρόπο γραφής, έως τα κλειδώματα του Webmaster. Πιθανότατα στην πορεία να οδηγηθούν και σε κάποια λάθη. Υπάρχει τίποτα πιο λογικό; Μπορεί να γίνει αλλιώς;

6

Σιγουρα το συνολο των λαικων στρωματων δεν αποτελουταν απο τοξικομανεις. Αυτο ομως που ονομαζουμε Ρεμπετικο της πρωιμης εποχης, απλουστατα ΔΕΝ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ ΣΤΑ ΛΑΙΚΑ ΣΤΡΩΜΑΤΑ.
Ειναι δημιουργημα του περιθωριου, το οποιο ειναι και ο μονος αρχικος του αποδεκτης.

Προσεξε οτι τραγουδια οπως : Το μαναβακι, Το χασαπακι, Φαληριωτησα, Ζουσα μοναχος χωρις αγαπη κλπ δημιουργηθηκαν μετα την επιβολη της λογοκρισιας. Θεματικα, μουσικα αλλα και
γλωσσολογικα ακομα αποτελουν καθαροτατα Νεο Ειδος σε σχεση με το πρωιμο Ρεμπετικο. Μηπως οι πορτοφολαδες που εστησαν την “Μανιτα” στο περιφημο τραγουδι “Ο Αμερικανος”, ο εξοριστος
της Πυλου που ψαχνει για ντεκε, η εκδιδομενη που “Θα φουμαρει μεχρι Ανασταση”, αυτος που απειλει “και μες το ξεροπηγαδο θα παω να σε πεταξω”, μηπως λοιπον ολοι αυτοι ανηκουν στα Λαικα
Εργατικα στρωματα;

Μεχρι τη εποχη της Λογοκρισιας, το συντριπτικο ποσοστο των “Ρεμπετικων” μιλανε για την παρανομια, για φυλακες, ναρκωτικα, γυναικες του υποκοσμου, τεκεδες κλπ.
Και οχι μονο αυτο βεβαια, σχεδον ολοι οι δημιουργοι του, εχουν περασει απο καποια φυλακη, ειναι πρωην καταδικοι, ζουν μεσα στον υποκοσμο. Μαρκος, Στρατος, Μπατης, Μπαγιαντερας,
Γιανιτσαρης και τοσοι αλλοι. Μηπως αυτο σημαινει οτι το συνολο των Λαικων Στρωματων την εποχη εκεινη ανηκαν στον υποκοσμο; Οχι ασφαλως, απλως το μικρο αυτο υποσυνολο της
κοινωνιας, που γεννησε το Ρεμπετικο ηταν γεννημα θρεμμα της παρανομιας και της παραβατικοτητας.

Για να καταλαβεις την αμεσοτητα της σχεσης υποκοσμος - Ρεμπετικο, σκεψου οτι ακομα και οι Μικρασιατες Δημιουργοι οι οποιοι μαλλων εκπροσωπουσαν την μικροαστικη
ταξη, ακομα και αυτοι αναγκαστηκαν να γραψουν για μαστουρες, παρανομιες κλπ: Κατω στα Λεμοναδικα, Καθως Γυριζα απ την Πυλο, Να γιατι φουμαρω κοκαινη κλπ.

Οπως ακριβως καθε κοινωνικο στρωμα, αναπτυσει την Ιδεολογια του, ετσι και ο υποκοσμος. Η περιβολη της βιοτης μας με Ιδεολογικο μανδυα, ο οποιος αφενος εξωραιζει, αφετερου προστατευει
ως ενα βαθμο, ειναι διαχρονικο και παγκοσμιο χαρακτηριστικο καθε ανθρωπινης ομαδας, απο την προιστορια εως σημερα. Η αποριψη του Ρουφιανου, η υποτιμηση του πρεζακια, ο θαυμασμος
για τον αυτοδικη, ειναι κομματια αυτης της ιδεολογιας. Τι ειναι αυτο που δεν καταλβαινεις η αμφισβητεις;

Εχεις υποψη σου οτι ο Πετροπουλος υπηρξε εγκλειστος σε μερικες απο τις σκληροτερες φυλακες; Οτι κοντραρησε με το κατεστημενο, και τελικα αυτοεξοριστηκε απο τον τοπο
του; Οτι απεκτησε επιστηθιους φιλους απο τον χωρο του υποκοσμου; Οτι θυσιασε αυτο που θα λεγαμε μια “καθως πρεπει” ζωη ενος Δικηγορου και διανοουμενου, για την Ρετσινια
του Αιρετικου:

Θα ηθελα να καταληξω παρατηρωντας οτι, ισως θα επρεπε να εισαχθει ενας νεος ορος, για την αναφορα στο προ της Λογοκρισιας “Ρεμπετικο”, διοτι ενω αναμφισβητητα εχει αμεση σχεση
με το κατοπινο Ρεμπετικο - Λαικο τραγουδι (το οποιο οντως απευθυνετε στα πλατεια Λαικα Στρωματα) εντουτοις αποτελει ξεχωριστο καλλιτεχνικο χωρο με αποκλειστικα δικες του ιδιαιτεροτητες
και χαρακτηρα.

7

Σ΄ευχαριστώ για την υπόδειξη και λυπάμαι αν ο σχολιασμός μου ειδώθηκε έτσι… Δεν ήταν αυτή η πρόθεσή μου, απλά κράτα μόνο αυτό…

Σε ένδειξη ειλικρινούς μεταμέλειας επιβάλλω στον εαυτό μου σιγή-στέρηση εγχόρδων 2 ημερών:112:
γελάτε γιατί χανόμαστε!
φιλικά
Θοδωρής

8

Φίλε Ιωάννη το παραπάνω απόσπασμα από το μήνυμά σου δείχνει ότι δεν έχεις σχετικά πλήρη εικόνα της δισκογραφίας του λαϊκού τραγουδιού. Το συμπέρασμά σου βασίζεται προφανώς στα τραγούδια που εσύ γνωρίζεις. Αν δούμε το σύνολο του δισκογραφημένου λαϊκού τραγουδιού πριν τη λογοκρισία, τότε θα καταλήξουμε μάλλον σε ένα άλλο εντυπωσιακό συμπέρασμα, που με τη σειρά του θα οδηγήσει στο ερώτημα:
“Πώς έγινε και στοιχειοθετήθηκαν τέτοιες ακραίες απόψεις περί περιθωρίου;”.
Για να μην περιπλέξουμε τα πράγματα θα φέρω ως παράδειγμα το Μάρκο. Αδιαμφισβήτητα τον ηγέτη του μάγκικου ρεμπέτικου της συγκεκριμένης εποχής (κι όχι μόνο).
Ο Μάρκος λοιπόν μέχρι το '36 (η λογοκρισία ξεκίνησε κατά τη διάρκεια του '37, αλλά για πιο ασφαλή συμπεράσματα μένω στο '36) έχει δισκογραφήσει καμιά 60ριά τραγούδια. Από αυτά μόνο τα 28 έχουν μάγκικο, αλανιάρικο περιεχόμενο, με την έννοια της έκφρασης του περιθωρίου (ή όπως αλλιώς θέλετε πέστε το). Μιλάμε για συνολικά μάγκικα και όχι μόνο χασικλίδικα. Για ποιο λοιπόν “συντριπτικό ποσοστό” μιλάμε;
Πάμε παρακάτω:

Ο “θερμαστής”*, οι “Σφουγγαράδες”, ο “Εργάτης” και αρκετά ακόμη τραγούδια πότε γράφτηκαν; Και σε ποιον απευθύνονται;
Δε σας κάνει εντύπωση ότι τα 4 στα 11 τραγούδια του -μέγα χασικλή και μάγκα- Μπάτη αναφέρονται σε επαγγέλματα;
Και σε σχέση με αυτό:

Κι εδώ επίσης είσαι επιλεκτικός όσον αφορά τα τραγούδια. Ασε που ο Μοντανάρης κι ο Παπάζογλου, δηλαδή οι δύο από τους τρεις δημιουργούς των τραγουδιών που αναφέρεις στο παραπάνω απόσπασμα ΔΕΝ ανήκουν στο “χώρο του περιθωρίου”. Είναι λαϊκοί δημιουργοί που απλά περιγράφουν τον κοινωνικό τους περίγυρο και τις καταστάσεις που εξελίσσονται γύρω τους.

Το έργο του Μάρκου (αξίζει και ταιριάζει στο θέμα να τον χρησιμοποιούμε συχνά ως παράδειγμα) το γέννησαν κατά κύριο λόγω η φτώχεια που έζησε μικρός στη Σύρα, οι γιορτές στις οποίες συνόδευε τον πατέρα παίζοντας τούμπανο, η δουλειά του χαμάλη και του λιμενεργάτη στον Πειραιά, τα μεροκάματα στο χασάπικο του Αϊβαλιώτη και στα σφαγεία και κατά δεύτερο λόγο η παρουσία του στους τεκέδες.
Ακόμη:

Μεγάλο λάθος, απόρροια κι αυτό των ελλιπέστατων στοιχείων για τη λαϊκή μουσική δημιουργία των αρχών του 20ού αιώνα.
Τα “Γιαφ γιουφ”, “Μάγκας χασικλής”, “Ελληνική απόλαυσις” και πολλά άλλα μικρασιάτικα μάγκικα τραγούδια προηγούνται πολλά χρόνια των πειραιώτικων ρεμπέτικων! Ακόμα και στη δισκογραφία. Δεν άκουσαν το Μάρκο για να τα γράψουν π.χ. ο Παπάζογλου, ο Χρυσαφάκης και οι λοιποί πρόσφυγες. Τα άκουγαν στη Σμύρνη και στην Πόλη από τον προηγούμενο αιώνα. Και στη δισκογραφία ακόμη τα άκουγαν από το Σωφρονίου, τον Νταλγκά, το Νούρο κ.ά. από το '27. Για να μην πάω πιο πίσω στις Εστουδιαντίνες (Σιδερής κ.ά.). Από τον Αραπάκη άκουσαν π.χ. το “Μεμέτη” κι έγραψαν απάνω του ένα σωρό μάγκικα ζεϊμπέκικα οι επόμενοι, ανάμεσά τους και οι Πειραιώτες.
Για να μη μακρυγορώ άλλο.
Οσο λάθος είναι να προσπαθείς να “απενοχοποιήσεις” το ρεμπέτικο από τους λουλάδες και τα καλάμια, άλλο τόσο λάθος είναι να το παρουσιάζεις σαν προϊόν κάποιου στενού περιθωρίου που κάποια στιγμή “ξέφυγε” παραέξω.
Γιατί εκτός από ανιστόρητες αυτές οι απόψεις είναι και επικίνδυνες για τον ίδιο το λαϊκό πολιτισμό. Από τη μια μεριά τον αποστειρώνουν, αφαιρώντας ό,τι μη ευρέως αποδεκτό περιέχει, φέρνοντάς το δηλαδή μέσα στα πλαίσια του κατεστημένου με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Από την άλλη μεριά τον περιορίζουν σε κάποια υποτιθέμενα όρια, μειώνοντας έτσι την ευρύτερη αξία του, αλλά και δίνοντας το δικαίωμα στους εχθρούς του να αμφισβητήσουν την ίδια του τη λαϊκή καταγωγή και γνησιότητα, αλλά και την οντότητά του ως πολιτιστικό έργο.

Σημείωση:

  • Θεωρώ ότι ο “Θερμαστής” είναι το πρώτο ταξικό λαϊκό τραγούδι, τουλάχιστον στη δισκογραφία. Η ταξικότητα αυτή φαίνεται επίσης και στους “Σφουγγαράδες”, όπου για πρώτη ίσως φορά μπαίνει το ζήτημα της εκμετάλλευσης (“…κι αν δε βγάλουνε σφουγγάρια, έχουν άσχημα χαμπάρια…”). Είναι αυτό που τα διαφοροποιεί από άλλα εργατικά ή επαγγελματικά τραγούδια, όπως οι “Ψαράδες”, οι “Φωνογραφιτζήδες”, τα “Σωφεράκια” πολλά άλλα.
9

Ξέχασα να τονίσω (γι’ αυτό το συμπληρώνω τώρα) αυτό που ο Θόδωρος έχει βάλει σε αρκετά μηνύματά του:
Να μη χάσουμε το χιούμορ μας. Οσο έχει ο καθένας μας.
Είναι το “αλάτι” που θα κρίνει αν αυτό το “φαΐ” τρώγεται ή όχι.

10

Γιατι φυλακίστηκε τελικά ο Πετρόπουλος;
Εκεινο το περίφημο αρχείο που απέκτησε με τους γνωστους μας τρόπους δεν έχει πάντως αξιοποιηθεί και ρημαζει στις αποθήκες της Γεννάδειου βιβλιοθήκης.
Και στη Γαλλια δεν πέρασε και ασχημα… πόσοι ειχαν την τυχη να ζουν “αυτοεξόριστοι” εκει;
Τα βιβλια του - προκλητικότατα τα περισσότερα - του εξασφάλισαν ενα ικανοποιητικοτατο εισόδημα έτσι κι αλλιως… :080:

11

…Μεχρι τη εποχη της Λογοκρισιας, το συντριπτικο ποσοστο των “Ρεμπετικων” μιλανε για την παρανομια, για φυλακες, ναρκωτικα, γυναικες του υποκοσμου, τεκεδες κλπ…Ιωαννης Π.

Ενδιαφέρον το βασικό “λάθος” πολλών να νομίζουν ότι το ρεμπέτικο τραγούδι αποτελεί τουλάχιστον 80% χασικλίδικη θεματολογία (λέω εγώ).
Και όπως αναφέρει o Aris : "Αν δούμε το σύνολο του δισκογραφημένου λαϊκού τραγουδιού πριν τη λογοκρισία, τότε θα καταλήξουμε μάλλον σε ένα άλλο εντυπωσιακό συμπέρασμα."

Κάνω copy paste από ένα άρθρου του Παναγιώτη Κουνάδι που ( με μια μικρή „στατιστική“) θα δούμε το εξής.

[LEFT]
[i]“ΧΑΣΙΚΛΗΔΙΚΑ” Τραγούδια με… χρήση

του Πάναγιώτη Κουνάδη.[/i] [/LEFT]

[LEFT][i]…Για χάρη των αριθμών, ας δούμε πόσα «χασικλήδικα» τραγούδια κατέγραψε η δισκογραφία των 78 στροφών μέχρι το 1937, οπότε και άρχισε, δια μεταξικού διατάγματος, η εφαρμογή προληπτικής λογοκρισίας:
Από την περίοδο της ανώνυμης δημιουργίας (έως το 1922), έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής περίπου 200 τραγούδια, σε διάφορες εκτελέσεις και παραλλαγές.
Οι κυριότεροι επώνυμοι συνθέτες του είδους έγραψαν, από το 1925 μέχρι το 1937, τον εξής -κατά προσέγγιση- αριθμό τραγουδιών:

• ο Παναγιώτης Τούντας γύρω στα 8, σε ποικίλες εκδόσεις (σε σύνολο 250)
• ο Κώστας Σκαρβέλης μόνον 5 (σε σύνολο 100)
• ο Γιάννης Δραγάτσης (ή Ογδοντάκης) γύρω στα 20 -με έξι εκτελέσεις του “Ο Μανώλης ο χασικλής”-(σε σύνολο 30)
• ο Αντώνης Διαμαντίδης (ή Νταλγκάς) γύρω στα 20 (σε σύνολο 50)
• ο Σπύρος Περιστέρης γύρω στα 15 (σε σύνολο 70)
• ο Βαγγέλης Παπάζογλου 9 (σε σύνολο 25)
• ο Κώστας Καρίπης 5 (σε σύνολο 40)
• ο Σωτήρης Γαβαλάς 10 (σε σύνολο 15)
• ο Κώστας Τζόβενος 10 (σε σύνολο 10)
• ο Γιάννης Εϊτζιρίδης (Γιοβάν Τσαούς) 3 (σε σύνολο 10)
• ο Ανέστος Δελιάς 4 (σε σύνολο 8)
• ο Γιώργος Μπάτης 7 (σε σύνολο 15)
• ο Μάρκος Βαμβακάρης 31 (σε σύνολο 70)
• ο Μανώλης Χρυσαφάκης 10 (σε σύνολο 25)
• ο Ιάκωβος Μοντανάρης 12 (σε σύνολο 30)[/i] [/LEFT]

…
… [LEFT][i]Άγνωστος θα παραμείνει ο ακριβής αριθμός των «χασικλήδικων» τραγουδιών που γράφτηκαν μετά την επιβολή της προληπτικής λογοκρισίας, αφού ελάχιστα από αυτά (μόλις τέσσερα ή πέντε) πέρασαν στη δισκογραφία μεταπολεμικά, και συγκεκριμένα το 1946, σε κάποια συντομότατη περίοδο αδράνειας των “αρμόδιων” επιτροπών.
Πέρα από οποιεσδήποτε απόψεις μπορούν να διατυπωθούν για το σοβαρό θέμα των ψυχοτρόπων ουσιών, ένα είναι βέβαιο σχετικά με την εδώ θεματική καταγραφή τους:
Το ρεμπέτικο τραγούδι, έκφραση -κυρίως- ανθρώπων με ισχυρό το αίσθημα της εσωτερικής τους ελευθερίας, περιέγραψε και κατέθεσε την άποψη του για το σοβαρό αυτό θέμα - που κατέστη ακόμη σοβαρότερο μετά την ποινικοποίηση της χρήσης. Η εκ των υστέρων καταγραφή και μελέτη αυτού του υλικού το οποίο -παρά το κυνηγητό και τις απαγορεύσεις των επίσημων φορέων- διεσώθη χάρη στις προσπάθειες ιδιωτών είναι πολύτιμη ευκαιρία, αλλά και υποχρέωση, καθώς αποτελεί ανεπανάληπτη πηγή πληροφοριών για το μοναδικό, παγκοσμίως, είδος τραγουδιού με παρόμοια θεματογραφία από την περίοδο του Μεσοπολέμου."

[/i]Επισυνάπτω ολόκληρο το άρθρο του Κουνάδη σε PDF.[/LEFT]

12

Εδώ το Word, το Pdf ήταν “λίγο μεγάλο”.

13

Σημειώσω (ξανά) ότι το “28 στα 60” που αναφέρω για τα προ λογοκρισίας τραγούδια του Μάρκου, δεν αφορά μόνο τα χασικλίδικα, αλλά όλα τα μάγκικα. Τα χασικλίδικα είναι ακόμη λιγότερα.

14

Στο κατά πόσο το Ρεμπέτικο απευθύνεται ή όχι στα λαϊκά στρώματα (…) με κάλυψαν πάνω κάτω ο Άρης και ο Aegeos.

Ιωάννη, ας μην βοηθούμε την εξάπλωση μύθων, οι οποίοι πολλές φορές εξυπηρετούν πολύ συγκεκριμένες σκοπιμότητες. Το Ρεμπέτικο δεν είναι παρά μια συμβατική ονομασία για το Αστικό Λαϊκό Τραγούδι όπως αυτό διαμορφώθηκε μια συγκεκριμένη περίοδο. Πού έγκειται η σύμβαση; ε, άλλοι εννοούν την περίοδο 1932-1937, άλλοι από το '22 ίσαμε το '60, άλλοι από τα 1860 και μετά και άλλοι από την εποχή των πλανόδιων ραψωδών με τα μπουζούκια τους (πανδούρες)… δεν έχει σημασία αυτό. Σημασία έχει το ότι την περίοδο για την οποία μιλάμε (Πειραιάς) το αστικό λαϊκό τραγούδι βρήκε και παγίωσε τον χαραχτήρα του, επειδή ευνόησαν διάφορες κοινωνικές συνθήκες - και ο χαραχτήρας αυτός δεν είναι ο περιθωριακός.

Για τον Πετρόπουλο, τώρα. Βιάστηκες να τον ανακυρήξεις ρεμπέτη. Από που κι ως πού; επειδή μπαινόβγαινε με ευκολία στο περιθώριο και φυλακίστηκε; Προφανώς έχεις λάθος εντύπωση του τί είναι ρεμπέτης (δες παραπάνω).

Ειρήνη, εσύ από την άλλη, βιάζεσαι να τον… αποκυρήξεις ολοκληρωτικά. Κατ’αρχήν, φυλακίσθηκε επί χούντας γιατί το συγγραφικό του έργο θεωρήθηκε προσβλητικό, κι επειδή είχε διάφορες ιστορίες με τις αρχές λογοκρισίας. Πολλά τα λάθη και τα πάθη του. Εγώ προσωπικά θεωρώ τη μεγαλύτερη ζημιά που προκάλεσε το ότι έδωσε την αφορμή να με το έργο του να “χαρακτήριστεί” το ρεμπέτικο (δες την παρούσα κουβέντα, πχ) κι ότι “πέρασε” πολλές λανθασμένες εντυπώσεις, υποθέσεις και πολλές εμπάθειες (αφήνω στην μπάντα το κλέψιμο του αρχείου και τα αμέτρητα λάθη). Όμως έδρασε συνεπώς με την αναρχική του ιδεολογία και πολεμική. Κι αυτό δε μπορεί να του το στερήσει κανείς. Η τελευταία σου φράση μάλλον τον αδικεί.

15

Μια και αναφερθήκαμε στο θέμα σύνδεσης του ρεμπέτικου με «ουσίες», ας μη μας διαφεύγει πως στις δεκαετίες του ΄20 και του ΄30 το φαινόμενο της χρήσης, κατάχρησης και εξάρτησης από το χασίς και από άλλες ουσίες παρουσίαζε έξαρση και στην Ελλάδα και διεθνώς.

Επόμενο λοιπόν είναι το λαϊκό τραγούδι να καταγράφει και αυτή την πλευρά της καθημερινότητας, χωρίς να συνεπάγεται τίποτε το μεμπτό για τους δημιουργούς του, οι οποίοι ούτε στον «υπόκοσμο» ανήκαν ούτε διέφεραν κατά πολύ από την κοινωνία της εποχής τους.

Η σημερινή «Ελευθεροτυπία» http://www.enet.gr/online/online_text/c=113,id=94077748, μας θυμίζει το τραγούδι: « Είμαι πρεζάκιας" με τη Ρόζα, του ΄35,
«Πρέζα όταν πιεις,
βρε θα ευφρανθείς
κι όλα πια στον κόσμο ρόδινα θε να τα δεις…»,
που γράφτηκε από τον Αιμίλιο Σαββίδη (όπως και αρκετά χασικλίδικα) και ο οποίος έγινε ορκισμένος διώκτης τους αργότερα και μάλιστα μέλος της Επιτροπής Λογοκρισίας του Μεταξά…
(Δύσκολο να πούμε πως ανήκε στον «υπόκοσμο» και ο Σαββίδης…).

Όσον αφορά στον Πετρόπουλο, αν και έχουμε αναφερθεί και παλιότερα σ΄αυτόν.
Δεν ξέρω πόσο ήταν «κόντρα στο κατεστημένο», πάντως όταν βραβεύτηκε το ΄65 για το βιβλίο του «Ελύτης – Μόραλης – Τσαρούχης» από τα ανάκτορα με παράσημο και χρηματικό βραβείο, επέστρεψε περιφρονητικά το πρώτο, αλλά τσέπωσε το δεύτερο….
Η αιτία της φυλάκισής του ήταν η «πορνογραφία» (αν δεν κάνω λάθος) για την οποία κατηγορήθηκε μέσω των βιβλίων του.
Νομίζω πως επέλεξε την προκλητικότητα ως τρόπο γραφής, με στόχο να ξεσηκώσει, «να προκαλέσει τους αστούς» αλλά και με το αζημίωτο.

«Εκσφενδονίζω χειροβομβίδες» είχε πει σε συνέντευξη για τα βιβλία του «και αρέσουν στους κουλτουριάρηδες», αναφερόμενος στις πολλές εκδόσεις τους αλλά και στα θέματα που επέλεγε…
Μόνο που με το πέρασμα των χρόνων έχασε το μέτρο, η πρόκληση έγινε τρόπος ζωής, η μπάλα πήρε πολλούς, προσέβαλλε και ιστορικά πρόσωπα και την ιστορική μνήμη πολιτικών χώρων, ξεστόμισε απίστευτες κακίες για δημιουργούς, ηθοποιούς, τραγουδιστές κλπ.

Ακόμα και στη διαμάχη Ν. Ρούτσου και Τσιτσάνη ένα μεγάλο μερίδιο ευθύνης είχε και ο Πετρόπουλος.
Ο Πετρόπουλος χολωμένος με τον Τσιτσάνη επειδή του αρνήθηκε τη συμμετοχή σε εκδηλώσεις που οργάνωνε τότε, το ΄72, χρησιμοποίησε το Ρούτσο εναντίον του Τσιτσάνη αναμοχλεύοντας παλιά αντιδικία που είχαν οι δυο τους για τραγούδια, μετά από 20 χρόνια μάλιστα… και ακολούθησαν οι γνωστοί δικαστικοί αγώνες.

Ας μείνουμε στην καταγραφή του πρωτογενούς υλικού σχετικά με το λαϊκό μας τραγούδι που πρώτος διέσωσε με τα όποια λάθη.

16

Εντάξει, ο Πετρόπουλος είναι να τον διαβάσεις αν σου αρέσει το στυλ που γράφει. Για αντικειμενικά στοιχεία υπάρχουν και άλλοι συγγραφείς. Εγώ θα ήθελα να σχολιάσετε το παρακάτω απόσπασμα από την σελίδα της ελευθεροτυπίας που παραθέτει η Ελένη (στο προηγούμενο μήνυμα). Είναι μινι-συνέντευξη του Νταλάρα.
Μιλούνε για τα χασηκλίδικα τραγούδια, που θα τραγουδήσει ο George στις επερχόμενες συναυλίες του και έρχεται η εξής ερωταπάντηση:

[i]- Θα τα ηχογραφήσετε;

«Είναι χρέος μου. Τα έχουν πει οι σημαντικότεροι μουσικοί που πέρασαν από την Πόλη, τη Σμύρνη ή την Αμερική, άνθρωποι που σφράγισαν τον μουσικό μας πολιτισμό.[/i]

17

Το ζήτημα που τίθεται αν κατάλαβα καλά είναι το αν οι φορουμίτες βλέπουν με καλό μάτι (χωρίς να έχει και σημασία) την ηχογράφηση των χασικλήδικων από τον Γιώργο Νταλάρα και όχι αν συμφωνούν με αυτό που λέει ότι τα έχουν τραγουδήσει οι σημαντικότεροι καλλιτέχνες.

Προσωπικά πιστεύω ότι αν και είμαι κριτικός και δύσκολος ακροατής απέναντι σε μια επανεκτέλεση που θεωρώ κακή και αντίθετη με την αισθητική μου άποψη, είναι καλό να παίζονται γενικώς τα ρεμπέτικα για να ακούγονται και να μη λησμονιέται ένα αξιόλογο και ιδιαίτερο κομμάτι της λαικής μας παράδοσης. Ακόμη και οι επανεκτελέσεις του Σφακιανάκη (δεν τον συγκρίνω βέβαια με τον Νταλάρα) θεωρώ ότι συνεισφέρουν στον στόχο αυτό με την “παρουσίαση” των ρεμπέτικων σε ένα κοινό που δεν είναι πρόθυμο υπό φυσιολογικές συνθήκες να τα προσεγγίσει ποτέ. Από την άλλη οι κακές εκτελέσεις που τα παρουσιάζουν με μια κίτς και άθλια ενορχήστρωση και ερμηνεία, νοθεύοντας την αληθινή και αριστουργηματική κατά την άποψη μου μορφή τους, δημιουργούν ένα κακό ακροατήριο με στρεβλή εικόνα.

Όσον αφορά στην συναυλία στο Ηρώδειο θεωρώ ότι ούτε η Εστουδιαντίνα Ν.Μαγνησίας μπορεί να αποδώσει τα ρεμπέτικα του μπουζουκιού και των τεκέδων, ούτε ο Τσέρτος (αν και ακολουθεί αυτή τη σχολή) έχει την φωνή του Νταλκά, του Βιδάλη, του Σοφρωνίου, (από τις φωνές του Πειραιά απέχει χωρίς αμφιβολία). Ο Στέλιος Βαμβακάρης είναι ο μόνος συμμετέχων που κινείται μέσα στο ύφος, των πειραιώτικων χασικλήδικων τουλάχιστον. Ο επικεφαλής Νταλάρας είναι επαρκής κατά τα άλλα μουσικός και λαικός τραγουδιστής (κατά βάθος) αλλά η σύλληψη γενικότερα, ενορχήστρωση και ερμηνεία που ακολουθεί στα ρεμπέτικα, δεν με ενθουσιάζει, αν και είναι ομολογουμένως αξιοπρεπέστατη. Όσον αφορά στον Θηβαίο, την Λοτσάρη και την Φρίτζήλα, ασφαλώς και δεν περιμένει κανείς λογικός άνθρωπος να αποδώσουν με ύφος τα ρεμπέτικα, που δεν έχουν ξανατραγουδήσει ποτέ.

Εν κατακλείδει και συνοψίζοντας θεωρώ θετικό ότι ο Νταλάρας τραγουδάει ρεμπέτικα ακόμη κι αν κάποιος διαφωνεί με την προσέγγιση του, γιατί είναι τραγουδιστής που έχει πρόσβαση σε ένα τεράστιο κοινό, όπως θα ήταν καλό να έλεγαν κι ο Βέρτης, ο Πετρέλης και άλλοι “εξωτικοί” (χωρίς να εννοώ ότι είναι Πετρέλης ο Νταλάρας σε καμία περίπτωση). Επίσης όσο και να διαφωνείς με την ερμηνεία του δεν μπορείς να μην αναγνωρίσεις ότι οι ορχήστρες που τον πλαισιώνουν συντίθενται από μουσικάρες που παίζουν καλά σε τελευταία ανάλυση.

18

Καλά κατάλαβες Παναγιώτη, αυτό ήθελα να σχολιαστεί.
Όλο το μήνυμα σου με βρίσκει σύμφωνο. Κατα τη γνώμη μου οι ενορχηστρώσεις που κάνει ο Νταλάρας είναι πολύ καλές, και ας ξεφεύγουν. Πιστεύω ότι τα 5-10 μπουζούκια και τα άλλα 5-10 έξτρα όργανα που χρησιμοποιεί δεν αφαιρεί από την γνήσια εικόνα των κομματιών, αντίθετα τα κομμάτια γίνονται πιο ελκυστικά και για μένα αφενός που ακούω μια αξιοπρεπή επανεκτέλεση, και για τον μέσο ακροατή αφετέρου που του έρχονται πιο γνώριμα στο αυτί.
Απλά με ενοχλεί αυτό το πήγαινέλα από το ένα μουσικό είδος στο άλλο με μόνο γνώμονα το κέρδος. Και περισσότερο με ενοχλεί αυτή η υποκρισία του στυλ «είναι χρέος μου να τα ηχογραφήσω». Λες και τα ηχογραφεί για να τα μάθει ο κόσμος, και όχι γιατί έχει ένα συμβόλαιο ή κυρίως για τα φράγκα που θα πάρει.

19

Έχω την εντύπωση πως το κοινό που κατακλύζει το Ηρώδειο, όπως και το Μέγαρο, στην πλειοψηφία του είναι το ίδιο είτε θα ακούσει Μπετόβεν είτε τα ταλέντα της Αννίτας είτε «απαγορευμένα» ρεμπέτικα.
Απλά κατακλύζουν το χώρο για να είναι «in».

Σ΄αυτή την πλειοψηφία απευθύνεται και ο Νταλάρας και η Λοτσάρη και οι υπόλοιποι.(*)
Αν θα μείνει και τι θα μείνει σ΄αυτό το κοινό από αυτή την παράσταση είναι ένα θέμα που σηκώνει πολλή κουβέντα.

Πιστεύω όμως πως ένα κοινό μυημένο στο ρεμπέτικο θα απέφευγε αυτές τις εκδηλωσούλες και τα αφιερώματα.
Είναι προτιμότερο να ακούσει ένα cd με αυθεντικές εκτελέσεις ή έστω επανεκτελέσεις της αρεσκείας του στο σπιτάκι του.

(*) Με εξαίρεση το Στέλιο Βαμβακάρη.

20

Τελικά είναι ένα δίλημμα που δεν έχω ακόμη καταφέρει να το λύσω με απόλυτη σιγουριά. Τι είναι καλύτερο;
Να μην ξέρει κανείς (πέρα από τους “άρρωστους”) το “Οφ αμάν” ή να χορεύουν όλοι μαζί στην πίστα τσιφτετέλι το “Πίνω και μεθώ”;
Οσο πιο πολύ το σκέφτομαι, τόσο τείνω προς την πρώτη απάντηση. Οι ψευτορεμπέτες, οι σκυλάδες που κάποια στιγμή στο πρόγραμμά τους είναι αναγκασμένοι να συμπεριλάβουν και κάποια ρεμπέτικα, οι “ροκομπαλαντοέντεχνοι” που θέλουν να δείξουν ότι μια πλευρά τους ακουμπάει στην παράδοση, οι καταξιωμένοι ερμηνευτές που κατά καιρούς έχουν να εκπληρώσουν ένα συμβόλαιο, όλοι αυτοί συχνά με εκνευρίζουν περισσότερο από τον π.χ. Χριστοδουλόπουλο με την αφοσίωσή του στην υπηρεσία του “πολιτισμού” της εθνικής οδού.
Κάποια στιγμή δοκίμασα να “αντέξω” την εκδοχή του “ρεμπέτη” Πετρέλη (το όνομα τυχαίο), αλλά δε μου ‘κατσε η φάση. Το μυαλό προσπαθούσε, αλλά το στομάχι με πρόδωσε.
Ο Νταλάρας είναι μια ξεχωριστή περίπτωση από μόνος του. Σε καμία περίπτωση δεν μπορείς να τον τσουβαλιάσεις με τις άλλες φίρμες και οι λόγοι είναι πολλοί (π.χ. καταγωγή, συνεργασίες κλπ.). Βέβαια το αν εξυπηρετούν σε κάτι αυτές οι ρεμπέτικες φιέστες στα μέγαρα (όχι την πόλη φυσικά)… Σίγουρα εξυπηρετούν. Οχι πάντως το ρεμπέτικο και το λαϊκό μουσικό πολιτισμό. Για το ίδιο το Μέγαρο σαν χώρο εκδηλώσεων έχουμε μιλήσει και παλιότερα. Είναι χώρος επίδειξης και όχι συμμετοχής (με την έννοια του κοινού). Ο ίδιος που θα πάει να ποζάρει ακούγοντας τα ουγγρικά βιολιά, ο ίδιος θα ποζάρει και δίπλα στα μπουζούκια (οι όποιες εξαιρέσεις δεν αλλάζουν τον κανόνα, αλλά -ως είθισται- τον ισχυροποιούν).
Προσωπικά κρατάω συγκεκριμένη στάση απέναντι σ’ αυτές τις εκδηλώσεις (παρά το δίλημμα που ανέφερα πιο πάνω). Ούτε φωτογραφία μου δε στέλνω. Ακόμα κι αν αποδειχτεί (που δεν το βλέπω) πώς έχω άδικο, το πολύ-πολύ να έχω χάσει μερικές καλές συναυλίες. Αν όμως έχω δίκιο; Θα νιώθω σαν κι αυτούς που σιχάθηκαν το Σημμίτη γιατί υπέγραψε τον αποχαρακτηρισμό δεκάδων εκατομμυρίων στρεμμάτων δάσους, ψήφισαν το χοντρό (που κι αυτός υπέγραψε) και τώρα κάθονται και χαζεύουν την Πάρνηθα που καίγεται.