Χαιρετώ τη παρέα,
Κάπου άκουσα πως οι Ποντιακοί χοροί αποτελούν τους αρχαιότερους ΚΑΤΑΓΕΓΡΑΜΕΝΟΥΣ χορούς (παγκοσμίως). Μπορεί κάποιος να μου το διαψεύσει ή να το επιβεβαιώσει αυτό;
Μιά και Πόντιος πολύ θα’ τόθελα, αλλά μάλλον για πατάτα μου ακούγεται.
Για να σχολιάσουν οι ειδικοί
Αν μιλάμε για “ζωντανούς” χορούς, δηλαδή για χορούς που υπάρχουν όχι μόνο μουσειακά αλλά αποτελούν ακόμη και σήμερα αυθόρμητη ανθρώπινη έκφραση, τότε δεν υπάρχει κανένα “θέμα πατάτας”. Δεν ξέρω βέβαια αν είναι οι αρχαιότεροι, αλλά σίγουρα είναι απ’ τους αρχαιότερους.
ΥΓ. Άλλος ένας -μισο- Πόντιος.
Ισαάκ,
δώσε βάση στο “ΚΑΤΑΓΕΓΡΑΜΕΝΟΥΣ”.
Χειμώνας του '85 στις Σέρρες. Εχω πάει βόλτα εκεί σε έναν φίλο μου φοιτητή.
Το βράδυ θα πάμε -λέει- σε ρεμπετάδικο.
“Ωχ” έκαν εγώ από μέσα μου.
Μπαίνοντας στο μαγαζί με περίμεναν εκπλήξεις.
Από τις 11 το βράδυ η κομπανία παίζει αρκετά “ψαγμένα” -για την εποχή- ρεμπέτικα. Και μάλιστα πολύ-πολύ Μάρκο. Ο κόσμος από κάτω -γεμάτο το μαγαζί με καμιά 300ριά άτομα- να πίνει και να κουβεντιάζει με άψογη συμπεριφορά. Επαθα πλάκα! Λέω “είναι δυνατόν να τη βγάζουν και να γουστάρουν έτσι οι Σερραίοι” κι εμείς οι νότιοι να ζούμε σε τέτοιο χάλι …αναψυχής;".
Η απορία μου λύθηκε λίγο αργότερα.
Λίγο μετά τα μεσάνυχτα το μπουζούκι κατέβηκε από το πάλκο και τη θέση του πήρε ένας κεμετζές. Μέχρι τις 5 το πρωί όλο το μαγαζί χόρευε ασταμάτητα κι ένας μαλάκας από κάτω τους κοίταγε απορημένος…
Πάνο,
ναι το είχα προσέξει και από πριν. Θα αναφέρεσαι σίγουρα στον πυρίχειο, και θα μ’ ενδιέφερε να μάθω την ετυμολογία και την καταγωγή του χορού. Ο Τερζάς -παιδικός φίλος της μητέρας μου- λέει ότι τον χόρευαν οι αρχαίοι Έλληνες.
"Από το βιβλίο «Ελληνικοί παραδοσιακοί χοροί»
Ζωντανός δεσμός με το παρελθόν
Τησ Δορασ Στρατου
Μέρος 12ο
Μικρά Ασία
Έλληνες της Σύλης – Ικονίου
Η Σύλη ήταν μια ελληνικότατη πόλη με εμπορική δράση στο Ικόνιο Μ. Ασίας, κατοικημένη κυρίως από Έλληνες, που τον καιρό της συνθήκης για την ανταλλαγή των πληθυσμών (μετά τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο) εγκαταστάθηκαν πια στην Ελλάδα. Οι χοροί τους έχουν πολύ ενδιαφέρον και είναι συνήθως τελετουργικοί, οι περισσότεροι δε χορεύονται ανά δύο και αντικριστά.
Ένας από τους χορούς τους, που χορεύεται από γυναίκες μόνο, θυμίζει ιδιαίτερα μια μινωική παράσταση κυπέλλου του 18ου π.Χ. αιώνα, όπου δύο χορεύτριες χορεύουν έχοντας στη μέση μια ιέρεια, που ο Ιταλός αρχαιολόγος καθηγητής Doro Levi περιγράφει με τα ακόλουθα: «Εσωτερική διακόσμηση ενός κυπέλλου, που ευρέθη στο Μινωικό Παλάτι της Φαιστού ανάμεσα στʼ ανοίγματα LΙΙΙ και LV της πρώτης όψεως του πρώτου οικήματος (1900-1800 π.Χ.). Στο κέντρο μια θεϊκή φιγούρα, χωρίς να διαγράφονται χέρια και πόδια, με το σώμα σε σχήμα τριγωνικό με περίγραμμα από μικρές υποτυπώδεις σπείρες, που πιθανόν να υποδεικνύουν σχηματικώς τας περιελίξεις του φιδιού. Πρόκειται λοιπόν κατά πάσα πιθανότητα περί της μεγάλης μινωικής θεάς. Εκατέρωθεν της θεάς δύο κοπέλες χορεύουν. Κατά τον Kerenyi, θα μπορούσαμε να αναγνωρίσουμε ενδεχόμενα σʼ αυτήν την παράσταση μια επάνοδο «ανοιξιάτικη» της μεγάλης μεσογειακής θεάς, ένα είδος ανόδου από τα έγκατα της γης, την πρώτη αναπαράσταση του μύθου της κόρης – Περσεφόνης».
Ένας άλλος χορός είναι κι ένας αντικριστός, που χορεύεται από άνδρες μόνο ανά δύο, με κοντά σπαθιά. Ο χορός αυτός επιβάλλεται και με τη μουσική του, αλλά και με το τελετουργικό του ύφος. Άγνωστο όμως σε μας μέχρι σήμερα, τί ακριβώς αντιπροσωπεύει. Οι άλλοτε κάτοικοι της Σύλης, δυστυχώς, δεν μπόρεσαν να μας δώσουν περισσότερες πληροφορίες για το νόημα του χορού και των κινήσεων των χεριών των γυναικών, ούτε και για το χορό αυτό των ανδρών. Επίσης υπάρχει κι εδώ ένας χορός με ξύλινα κουτάλια, που χορεύεται από τις γυναίκες, όπως υπάρχει και στους χορούς των Ελλήνων από τα Φάρσαλα της Καππαδοκίας.
Έλληνες της Κάτω Παναγιάς
Στη Μικρά Ασία βρισκόταν το χωριό Κάτω Παναγιά, σε μια παραλία απέναντι από τη Χίο. Μετά τη μικρασιατική καταστροφή – το 1922 – μερικοί κάτοικοί του ήρθαν στην Πελοπόννησο, σε ένα παραλιακό μέρος κοντά στην Κυλλήνη, που το ονόμασαν Κάτω Παναγιά.
Αυτοί έχουν κρατήσει την ελληνική παράδοση ζωντανή από αιώνες, και ειδικά τα μοιρολόγια…
Οι χοροί τους είναι «αντικριστοί» σε ρυθμό 9/8 συνήθως συρτοί, μπάλλοι, ζεϊμπέκικοι, χασάπικοι, χοροί που χορεύονται γενικά σʼ όλα μας τα νησιά.
Στο βιβλίο της Λίλιαν Β. Λόουερ αναγράφονται τα εξής: «Υπάρχουν μαρτυρίες ότι σε ορισμένες περιπτώσεις οι χορευτές, ειδικώς δε οι γυναίκες, σπάζανε τον κύκλο, έκαναν χορευτικά σχέδια και διά μιάς στέκονταν ακίνητοι, ούτως ώστε η θεά και οι θεατές να τους προσέξουν. Φυσικά αυτή η εικόνα θα πρέπει να έχει συμβολικό χαρακτήρα…». Αλήθεια, σε πόσους χορούς βρίσκουμε αυτό το σταμάτημα! Υπάρχει κι ένας χορός, που χορεύουν οι Κάτω Παναγιώτες – τον είδα να χορεύεται από γυναίκες στην Κάτω Παναγιά – όπου σε μια ορισμένη φάση σταματά ο κύκλος, κόβοντας τη λέξη και ξαναρχίζει ο χορός – με το βήμα και τη συλλαβή, που κόπηκε για να ξανακοπεί και πάλι αργότερα, ανάλογα με το μουσικό μοτίβο.
Αυτό μου έκανε τόση εντύπωση, και φυσικά έπειτα άρχισα να προσέχω ότι υπάρχουν κι άλλοι χοροί με το σταμάτημα αυτό, όπως π.χ. οι χοροί των Ποντίων: σέρα, τρομακτός, ο χορός της Ηπείρου ο Πογωνήσιος, ο χορός της Νάουσας Μπούλες (αποκριάτικος που, αφού τρεμουλιάσουν το σώμα τους για νʼ ακουστούν τα φλουριά, σταματούν με τα χέρια ψηλά και ξαναρχίζουν το ίδιο πράγμα αλλάζοντας θέση μʼ εκείνον που τους βοηθά). Δηλαδή προβάλλεται μια ο ένας, μια ο άλλος, για να τους δει η θεότητα.
Οι Κάτω Παναγιώτιοσσες της Κυλλήνης, όταν τους ζήτησα να μου δείξουν τις τοπικές τους ενδυμασίες, μου είπαν ότι οι ανδρικές είναι οι γνωστές νησιώτικες μαύρες βράκες με μαύρο καλπάκι και με μαύρες γκέτες κεντημένες με μαύρα σιρίτια. Έπειτα τις ρώτησα για τις γυναικείες φορεσιές και μου έφεραν κάτι φούστες με μπλούζες εποχής 1900-1910 και ποδιές το ίδιο, με μοντέρνα χρώματα κεντημένες – δηλαδή με κεντήματα ακόμη νεότερα από τα φορέματα – με σταυροβελονιά στο κάτω μέρος. Τις ρώτησα τί φορούσαν οι παλιές γυναίκες, οι μητέρες τους, οι γιαγιάδες τους. Και τότε μου έφεραν ένα μεταξωτό γελέκο πολύ παλιό και που είχε ξεφτίσει πια από τα χρόνια τα πολλά, κεντητό στο χέρι φυσικά, με παλιά μοτίβα γνωστά, τυλιγμένο με μεγάλη προσοχή σε διάφορα μαντίλια, σαν ένα κειμήλιο, λέγοντάς μου ότι «αυτό είναι το μόνο που μας έμεινε από τα παλιά» από κάποια γιαγιά.
Επειδή αναγνώρισα αμέσως το γελέκο από τα κεντήματά του – είναι το μοτίβο κρητομυκηναϊκό – γιατί είχα πέντε-έξι παρόμοια στη συλλογή μου – χωρίς να δείξω ότι ξέρω το γελέκο, τους έκανα την ερώτηση: «Και τί φορούσαν για φούστα»; Η απάντηση ήταν «μαύρη, πλισσέ, μακριά ως τον αστράγαλο». Και τότε πείστηκα ότι βάδιζα σωστά, δηλαδή κατάλαβα από πού ερχόταν η ενδυμασία: ήταν της Κύμης (Ευβοίας). Ήταν άλλωστε και κάπως φυσικό να έχουν επαφές εμπορικές μεταξύ Μ. Ασίας και Κύμης Ευβοίας, που ήταν ένας δρόμος ευθεία και ο κοντινότερος με τη Στερεά Ελλάδα. Γιʼ αυτό δεν θα πρέπει να μας ξενίζει η ύπαρξη, ύστερα από τόσους αιώνες των κρητομυκηναϊκών μοτίβων στα κεντήματα των ενδυμασιών.
Πόντος
Έλληνες του Πόντου
Όταν 50 χρόνια πριν περίπου, με την ανταλλαγή των πληθυμσών, ήλθαν και οι Έλληνες από τον Πόντο, τα έθιμα και η γλώσσα τους ήταν μια αποκάλυψη για τη συνέχιση της ιστορίας μας. Συα νότια παράλια του Ευξείνου Πόντου (Μαύρη Θάλασσα), υπήρχε ελληνική αποικία από πολλούς αιώνες με κύριες πόλεις την Τραπεζούντα, την Κερασούντα κ.ά.
Οι Πόντιοι κράτησαν τις παραδόσεις τους όχι μόνο στη γλώσσα – όπου μεταχειρίζονται ολόκληρες φράσεις ατχαίων ελληνικών ακόμη και μέχρι σήμερα – αλλά και στο χορό, τα τραγούδια, τα μοιρολόγια. Ο βασικός χορός τους είναι η σέρρα, χορός πολεμικός, ο πυρρίχιος των αρχαίων.
Η ερμηνεία του Λουκιανού σχετικά με την ετυμολογία του πυρρίχιου είναι η παρακάτω: «… Καίτοι έχω να αναφέρω και πολλούς άλλους εκ των ηρώων, οίτινες ήσαν γυμνασμένοι εις την όρχησιν και είχον αναγάγει αυτήν την τέχνην, θεωρώ αρκετόν να αναφέρω μόνον τον Νεοπτόλεμον, τον υιόν του Αχιλλέως, όστις διέπρεψεν ως χορευτής και επενόησεν νέον είδος χορού, τον ωραιότερον τον εξ αυτού ονομασθέντα Πυρρίχιον (Σημ.: Ο Νεοπτόλεμος ονομαζόταν πυρρός, δηλαδή ξανθός. Εφόσον λοιπόν ο Νεοπτόλεμος ονομαζόταν επίσης πυρρός, ήταν αναπόφευκτο νʼ αποδοθεί σʼ αυτόν η ανακάλυψη του πυρρίχιου χορού). Ο δε Αχιλλεύς μανθάνων ταύτα περί του υιού του έχαιρεν, υποθέτω περισσότερον παρά διά το κάλλος και την όλην ανδρείαν του. Τω όντι δε η ορχηστρική τέχνη εκείνη συνετέλεσεν εις το να εκπορθηθεί και καταστραφεί η δυσπόρθητος πόλις των Τρώων».
Το τέλος του χορού με σπαθιά μας δίνει ζωντανή την εικόνα της μάχης. Ο Ξενοφώντας περιγράφει στην «Κύρου ανάβαση» τη δεξίωση που έδωσε για τους Παφλαγόνες καθώς και τους χορούς αυτούς: «… δύο Θράκες χορέψαμε ένα χορό με συνοδεία φλογέρας, φορτωμένοι με τον οππλισμό τους, επέδειξαν δε μεγάλη ευλυγισία στα πηδήματα και στον χειρισμό των σπαθιών τους. Στο τέλος ένας από τους δύο – όπως πίστεψαν οι καλεσμένοι – χτύπησε θανατηφόρα τον άλλο, ο οποίος έπεσε καταγής, μιμούμενος με πολλή πειστικότητα τον πεθαμένο… Οι Παφλαγόνιοι πολύ ενθουσιάστηκαν με τους χορούς, και ο μυσός, όταν είδε πως εντυπωσιάσθηκαν με την επίδειξη, έπεισε ένα από τους Αρκάδες, που κατείχε μια σκλάβα, καλή χορεύτρια από την Αρκαδία, να της επιτρέψει να χορέψει τον πυρρίχιο, δίνοντάς της ένα καλό φόρεμα και μια ασπίδα. Εχόρεψε με μεγάλη ευλυγισία τον χορό αυτό και καταχειροκροτήθηκε. Τότε οι Παφλαγόνιοι ερώτησαν αν και οι γυναίκες μάχονται κοντά στους άνδρες, και οι Έλληνες απήντησαν ότι «οι γυναίκες διώξανε τον βασιλιά από το στρατόπεδο».
Έχουν πολλούς χορούς οι Πόντιοι. Όλοι οι χοροί έχουν, ποιος λίγο ποιος πολύ, πολεμικό ή τελετουργικό χαρακτήρα. Έχουν βαθιά ριζωμένες τις παραδόσεις κι ένα παράξενο μίγμα χριστιανισμού και των αρχαίων θεοτήτων Άρη και Διόνυσου.
ΛΕΖΑΝΤΕΣ:
Βιβλίο Δόρας Στράτου, σελ. 76 (αριστερά)"
Άρη, κι εγώ αισθάνομαι άσχημα που δεν χορεύω αλλά περήφανος γιατί μιλάω τη ποντιακή εξίσου καλά με τα νεοελληνικά. Τον γιό μου όμως ανέλαβε να μάθει και χορό και ομιλία η μάνα μου. Γουρπάνις να είνουμαι ρίζαμ’.
Ντροπή ρε Ισαάκ! και Πόντιος κιόλας!
Εδώ εγώ Κρητικός και έχω μάθει… έναν! Τον διπάτ (καλά το λέω;). Και τώρα μαθαίνω τον πυρίχειο.
Πολύ ωραίοι χοροί… Πραγματικά έχω συγκλονιστεί. Μου θυμίζουν τους Κρητικούς χορούς, αλλά έχουν και κάτι το Αρχαιοελληνικό ρε παιδί μου, το νιώθεις.
Βλέποντας τους χορευτές να κουνάνε τους ώμους και να χτυπάνε τα πόδια, να κουνάνε απειλητκά τα χέρια φαντάζεσαι αρχαίους πάνοπλους πολεμιστές να φοβερίζουν με θορύβους από μέταλο τους αντιπάλους τους και να εξασκούνται στην ξιφομαχία (η κίνηση των ώμων μου θυμίζει την κίνηση που θα έκανε κανείς κρατώντας ασπίδα και διατείνοντας με το άλλο χέρι ξίφος). Πραγματικά συγκλονιστικό…
Γεια σας,
Παραθέτω ένα ωραίο site για τον Πόντο και για την Ποντιακή μουσική (δυστυχώς μόνο στα αγγλικά):
http://www.scimitarmusic.com/pontos/
Παρεπιπτώντος, έχω ακούσει Ποντίους να λένε Λαζό όταν εννοούν Πόντιο (ας πούμε στην έκφραση “λαζογερμανοί” που θα την έχουν ακούσει οι βορειοελλαδίτες του φόρουμ!), παρόλο που οι Λαζοί είναι μια εντελώς διαφορετική φυλή. Γι’ αυτό ήταν ενδιαφέρον να μάθω πόσο μοιάζουν οι μουσικές τους.
Εύα
Γεια σας φίλοι! Να πω και εγώ τη γνώμη μου. Αν μιλάμε για ζωντανούς χορούς (και όχι για κάποιον αρχαίο χορό Πυρρίχειο που χορευόταν πράγματι στον Πόντο, αλλά και αλλού) τότε δεν τίθεται θέμα αν είναι οι αρχαιότεροι κλπ. Για τον πολύ απλό λόγο ότι έχουν προσλάβει τόσα ξένα στοιχεία από τότε, που δεν μπορείς να μιλάς στο πέρασμα των αιώνων για τον ίδιο χορό. Στο κάτω κάτω, όλοι οι χοροί έχουν ρίζες στην αρχαιότητα, αφού εκεί έχει ρίζες και η ιστορία μας.
Τώρα όσον αφορά τον Πυρρίχειο, αυτός είναι ένας αρχαίος χορός που περιγράφεται από διάφορους αρχαίους συγγραφείς και λέγεται μυθολογικά (εκτός από την εκδοχή του Λουκιανού) ότι έχει την καταγωγή του στην Κρήτη, όταν οι Κουρίτες χτυπούσαν τις ασπίδες με τα δόρατα για να κάνουν φασαρία να μην ακούσει ο Κρόνος τα κλάματα του Δία και τον φάει. Αυτά όσον αφορά τον αρχαίο αυτό χορό. Κανείς όμως δε μας λέει ότι ο χορός αυτός είναι η ρίζα του ποντιακού χορού Σέρα. Πόσο μάλλον ότι είναι ο ίδιος χορός… Οι Πόντιοι το χορό αυτό τον λέμε Σέρα. Οι παππούδες μας έτσι τον έλεγαν. Μετά δούλεψε το χαλασμένο τηλέφωνο. Κάποιος υπέθεσε ότι ο χορός κατάγεται από τον Πυρρίχειο και μετά το πήραμε όλοι σχοινί κορδόνι και το έχουμε για σίγουρο. Ενώ είναι μια απλή υπόθεση που έχει πολύ ασθενή ερείσματα.
Αυτά που γράφονται στη Δώρα Στράτου τώρα όσον αφορά τους Ποντίους, είναι τελείως αβάσιμα και γραφικά. Και τα αναφέρω ένα ένα:
-Ο βασικός ποντιακός χορός δεν είναι η Σέρα. Βασικός σημαίνει ο πιο πολύ χορευόμενος. Και αυτός είναι ή το τικ ή το διπάτ. Σέρα να φανταστείτε μπορεί να ξέρανε σε μία περιοχή με 20 χωριά μόνο 5 άνθρωποι. Κι αυτό γιατί ήταν απαιτητικότατος χορός και τον χόρευαν μόνο οι ικανότατοι χορευτές. (Σημειωτέον εδώ ότι αν ξέρεις μόνο Διπάτ, μην περιμένεις να χορέψεις Σέρα… Άλλωστε για να χορέψεις Σέρα πρέπει να έχεις βιώσει την ποντιακή παράδοση βαθειά για να μπορείς να εκφραστείς πάνω στο χορό.)
-Οι ποντιακοί χοροί δεν είναι πολεμικοί. Αυτός ο ισχυρισμός -με το συμπάθιο- μου δίνει απίστευτα στα νεύρα. Δεν είναι δυνατόν να τραγουδάς ερωτικά δίστιχα πάνω σε πολεμικό χορό. Άκου “ποιος λίγο ποιος πολύ έχουν πολεμικό ή τελετουργικό χαρακτήρα”. Μην τρελλαθούμε! Όποιος έχει γλεντήσει με Ποντίους, χωριάτες εννοώ, καταλαβαίνει ότι οι χοροί δεν είναι καθόλου πολεμικοί και ότι ελάχιστοι χοροί έχουν τελετουργικό χαρακτήρα (π.χ. το Θύμισμαν στο γάμο). Και όποιος έχει ασχοληθεί λίγο σοβαρά με τη λαογραφία δεν μπορεί να διανοηθεί καν πώς είναι δυνατόν σε γάμους, βαπτίσεις και γλέντια να γλεντάει ένας ολόκληρος λαός με πολεμικούς χορούς. Αυτό θα έχρηζε ψυχιατρικής παρακολούθησης. Απλώς εδώ στις πόλεις που ήρθαμε καταληφθήκαμε από έναν άκρατο ρομαντισμό (και ειδικά κάτι λαογράφοι που μόνο ως εξωτερικοί παρατηρητές συνάντησαν την παράδοση) και έχουν έτσι διατυπωθεί απίστευτες ανοησίες όσον αφορά τους παραδοσιακούς χορούς.
-Τώρα αν πούμε συγκεκριμένα για τη Σέρα, εγώ ακόμη δεν έχω καταλάβει γιατί όλοι τον αναφέρουν ως πολεμικό χορό. Ακόμη κι αυτοί που υποστηρίζουν ότι όλοι οι άλλοι χοροί δεν είναι πολεμικοί. Ίσως είναι. Αλλά ίσως και όχι. Το θέμα είναι να δούμε πώς είχε κυριαρχήσει στη συνείδηση του λαού και όχι πώς τον αντιλαμβάνονται οι διάφοροι άλλοι. Άσε που αυτό που λέει η Στράτου ότι καταλήγει με χρήση σπαθιών είναι κάτι άσχετο με τη Σέρα. Ο χορός των μαχαιριών είναι ξεχωριστός. Δεν ξέρουμε κάν τα βήματά του και τη μελωδία του. Δυστυχώς δεν μας διασώθηκαν (τουλάχιστον από όσο ξέρω). Κάποιοι εδώ προσπάθησαν με βάση την περιγραφή του Ξενοφώντα να αναβιώσουν αυτόν το χορό και τον κόλλησαν στη Σέρα για να εντυπωσιάζει ο χορός περισσότερο. Επομένως ούτε αυτό λέει κάτι για την πολεμικότητα του χορού Σέρα.
Τέλος πάντων, θέλω εν τέλει να πω ότι οι Πόντιοι δεν είναι τίποτα πολεμικά όντα, παρά μόνο απλοί άνθρωποι με τις ιδιαιτερότητές τους φυσικά. Εγώ γουστάρω τους χορούς μας, όχι γιατί είναι δήθεν αρχαίοι, αλλά γιατί όταν αρχίζει να παίζει η κεμεντζέ, ξεχύνεται από την ψυχή μου νοσταλγία, αγάπη, έρωτας, μεράκι. Γι’ αυτό γουστάρω που είμαι και Πόντιος. Γι’ αυτό γουστάρει κι ο καθένας την παράδοση του τόπου του. Όλα τα άλλα, όσο ωραία κι αν ακούγονται, ψεύτικα μου φαίνονται.
Συγγνώμη για το λίγο έντονο ύφος, αλλά είναι κάτι που με καίει. Και έτσι μου βγαίνει. Δε θέλω να προσβάλω κανέναν, απλώς θέλω να πω απερίφραστα αυτό που ξεχειλίζει από μέσα μου. Η κριτική ευπρόσδεκτη.
Δημήτρης
Πολύ ωραία τα λες, Δημήτρη! Δεν είμαι Πόντια, αλλά έχω βρεθεί αρκετές φορές σε γάμους και βαφτίσια και άλλα γλέντια (συγκεκριμένα, στη Μαυροθάλασσα Σερρών και “μέσα στας Σέρρας”, που λένε οι ντόπιοι) που χορεύουν ποντιακά. Η εντύπωσή μου είναι ότι “ο λάος” αντιλαμβάνεται/βιώνει την παράδοση πολύ διαφορετικά από τον (τις πιο πολλές φορές) αστό διανοούμενο. Δεν πιστεύω να σκοτίζονται οι “θείες” μου στη Μαυροθάλασσα για την αρχαία καταγωγή των χορών τους!;-). Από την άλλη, στην ελληνική λαογραφία υπήρχε ανέκαθεν μια τάση να δίνουν το βάρος στην (πιθανή) αρχαιοελληνική καταγωγή στα πολιτιστικά φαινόμενα (ήθη και έθιμα, μουσική) που ερευνούσαν. Γιατί έγινε αυτό ένα θέμα ολόκληρης διατριβής, βέβαια!
Δεν λέω ότι μια τέτοια προσέγγιση είναι αναγκαστικά λαθεμένη …αυτό που θέλω να πω είναι ότι μ’ αυτήν την προσέγγιση αγνοούν ή παραμερίζουν άλλα ζητήματα/ερωτήματα που είναι εξίσου σημαντικά: το πώς λειτουργεί ο χορός μέσα στη συγκεκριμένη κοινότητα, πως αλλάζει με την παρόδο του χρόνου κ.τ.λ…σε συντομία, πώς βιώνει ο ίδιος ο λαός την παράδοση διαχρονικά…δηλαδή αυτά που αναφέρεις και εσύ.
Εύα
Γειά σου Δημήτρη,
Εντάξει, αλλά ο χορός διπάτ ας πούμε, ως τί άλλο θα μπορούσε να χαρακτηριστεί πλην πολεμικού; Δε ξέρω, μπορεί εγώ να έχω χάσει επισόδεια…
Πάντως, αν έτσι εννοείτε τους ερωτικούς χορούς εσείς οι Πόντιοι, μένω μακριά από Πόντιες! 
έχω το μικρόβιο των παραδοσιακών χορών χρόνια πολλά…από θράκη μέχρι κρήτη και πόντο,με μαγεύει το κάθετί!σέβομαι και χαίρομαι την παράδοση όλων των περιοχών στούς χορούς.όταν όμως δώ πυρίχειο σηκώνομαι όρθια και στέκομαι σούζα!δεν είμαι πόντια,άν ήμουνα τί θα μπορούσα να πάθω!καλημέρα
Βρε συ Αννιώ, μη με ταραχάς πρωινιάτικα!
Που κατάλαβες ότι “δε σέβομαι” τη Ποντιακή παράδοση; Διάβασε τη κουβέντα καλλίτερα…
Νομίζω ότι δεν πρέπει απλώς να αλλάξουμε τόπικ αλλά φόρουμ, τι σκύλ τα παιδία που εμαζεύταμε αδακά. (όποιος κατάλαβε κατάλαβε)
Συμφωνώ με τον Δημήτρη ότι η Σέρρα δεν είναι ο πλέον βασικός χορός του Πόντου, μιά και το Κοτς, η Σερενίτσα, τ’ ομάλ, το τικ, το κότσαρι χορεύονται πολύ συχνότερα και από πολύ περισσότερο κόσμο. Όμως η Σέρρα είναι η κορύφωση του χορού του Πόντου, και κανείς δεν μπορεί να το αμφισβητήσει αυτό. Δεν υπάρχει τρανότερος χορός στην ποντιακή παράδοση. Τώρα για την σύνδεση του με την αρχαιότητα, όπου υπάρχει καπνός υπάρχει και φωτιά. Κουρήτες ή θεά Αθηνά, το γεγονός είναι ότι και εγώ από τους προγόνους μου (και τους τέσσερις) μόνο για Σέρρα είχα ακούσει και ουδέποτε για Πυρρίχειο. Ίσως όταν ήρθαν στην Ελλάδα να ξεκίνησε αυτή η ιστορία.
Αυτά. Παραθέτω ακόμα ένα πολύ αξιόλογο site. http://pontos.nostos.gr/
Αααααα,
Τώρα μας βρίζουνε κιόλας στα Ποντιακά για να μη καταλαβαίνουμε!
Βρε Πάνο μου, έχεις μάθει πραγματικά Διπάτ; Γιατί έτσι που μου τα λες υποψιάζομαι ότι κάπου έχει μπλεχτεί το πράμα. Το Διπάτ είναι ο πιο ήρεμος και στρωτός ποντιακός χορός. Δεν ξέρω πώς σου τον μαθαίνουνε εσένα. Άκου ένα δίστιχο που ταιριάζει σε σκοπό Διπάτ:
Αν θέλετε τον ουρανόν απές σην βούρα μ’ βάλω,
μη λέτε με, μη λέτε με τ’ αρνόπο μ’ ν’ ανασπάλω.
(Αν θέλετε μπορώ να βάλω τον ουρανό στη χούφτα μου,
μη μου πείτε όμως να ξεχάσω την αγάπη μου.)
Δεν ξέρω κατά πόσο πολεμικό σου φαίνεται αυτό. Πάντως συμφωνώ. Η Ποντία δεν κουνιέται όπως στον μπάλλο για να δείξει τον ερωτισμό της. Αλλά κάθε λαός έχει το δικό του τρόπο. Αν δεν κάτσεις να ακούσεις τα δίστιχα τα ποντιακά, να τα βιώσεις κλπ δεν πρόκειται να καταλάβεις ούτε πώς ο Πόντιος μέσα από αυτά ερωτεύεται. Εγώ δεν είπα πως οι χοροί μας είναι κατεξοχήν ερωτικοί. Είπα (ή τουλάχιστον εννοούσα) ότι οι χοροί μας δεν είναι πολεμικοί, αφού πάνω τους τραγουδιούνται δίστιχα του έρωτα, της ξενητειάς κλπ.
Άννα αυτό που βλέπεις δεν είναι ο Πυρρίχειος, είναι η Σέρα. Φυσικά και σηκώνεσαι όρθια, όπως κάνω και εγώ, γιατί ο χορός αυτός είναι χορός των χορών στον Πόντο (όπως λέει και ο Ισαάκ). Βέβαια αυτό που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε ως Σέρα, είναι στην πραγματικότητα διασκευές προς το αγριότερο και πολεμικότερο. Δεν ξέρω όμως πώς θα σου φανεί αν δεις χωριάτες σε ένα γάμο να χορεύουν πολύ ευγενικότερα αυτόν τον χορό. Χωρίς μαχαίρια και σφαίρες και χωρίς να χτυπιούνται σαν κανίβαλοι (ας μου επιτραπεί η έκφραση μιας και είμαι Πόντιος και μιλάω για κάτι που το ξέρω από μέσα). Ίσως στην αυθεντική του μορφή ο χορός να μη σε έκανε να σηκωθείς όρθια. Συνήθως αυτό που κάνει τους ανθρώπους να εντυπωσιάζονται είναι η αγριότητα του χορού και οι θεαματικές φιγούρες του (που όπως είπα δεν είναι απολύτως αυθεντικά). Εμένα η υπερβολή (αγριότητα, χτυπήματα, κανιβαλισμός κλπ) με απωθεί αφάνταστα, γιατί πολύ απλά ξέρω τη γενιά μου και βλέπω ότι αυτό δε μας ταιριάζει. Αντίθετα παραπλανεί. Και σε αυτό φταίμε φυσικά εμείς οι Πόντιοι που θελήσαμε να εντυπωσιάσουμε με υπερβολές, παρά να ελκύσουμε με την απλότητά μας. Αλλά αυτό το θέμα είναι τόσο τεράστιο και έχει τέτοια ιστορία που θα ήθελε πραγματικά άλλο φόρουμ…
Άντε τα λέμε.
Δημήτρη,
Δεν έκατσα ποτέ να ακούσω τα λόγια του τραγουδιού. Ούτως ή άλλως, όμως, αναφέρομαι στο χορό καθεαυτό, τις κινήσεις, τη δυναμική του χορευτή στο χόρο. Νομίζω αυτά δικαιολογούν το χαρακτηρισμό του πολεμικού χορού. Κοίτα, αυτή είναι η πρώτη μου επαφή με Ποντιακούς χορούς, δε θέλω να λέω πολλά, παρά μόνο τις εντυπώσεις που ξεσηκώνω. Δε ξέρω, αυτή η εντύπωση όμως μου είναι πολύ ξεκάθαρη…
Εκτός… κι αν μου τον έχουν μάθει λάθος! (μάλλον απίθανο…)
Θα παρακαλούσα πολύ τον Δημήτρη ή όποιον άλλον μπορεί να βοηθήσει!
Ψάχνω ποντιακά δίστιχα που περιέχουν τις λέξεις:
« Ψηλά (Ξύλα) … παράθυρα… λάμπα…φωτάζει…τα καλά»
«και σούμωσεν η άνοιξις…»
Άννα! Χρόνια Πολλά, συγχώρα με, έχω χάσει τις μέρες εδώ πάνω…
Πάνο, ακριβώς η δυναμική του συγκεκριμένου χορού (Διπάτ) δε δικαιολογεί καθόλου τον χαρακτηρισμό του ως πολεμικό χορό. Είναι πολύ ήσυχος χορός. Τώρα το να στον μαθαίνουν λάθος δεν είναι καθόλου απίθανο, γιατί -τουλάχιστον όσον αφορά τα ποντιακά- κάθε χοροδιδάσκαλος κάνει του κεφαλιού του. Χωρίς φυσικά να θέλω να πω τίποτα συγκεκριμένο για τον δικό σου το χοροδιδάσκαλο, τον οποίο δεν τον γνωρίζω.
Αλλά σου λέω εγώ ως Πόντιος ότι οι χοροί αυτοί δεν είναι πολεμικοί. Αν προχωρήσεις παραπέρα στην ποντιακή παράδοση (γλώσσα, τραγούδι κλπ) θα το δεις και μόνος σου.