Παρτιτουρα ή ταμπλατουρα;

Από συντονιστική ομάδα: Τα δύο πρώτα μηνύματα αυτής της συζήτησης μεταφέρθηκαν εδώ από εκεί.

Η ταμπλατούρα δεν βασίζεται σε κάποιο αναλυτικο θεωρητικό σύστημα αλλά κυρίως στην “γεωγραφία” του κάθε οργάνου.

Αυτό το σύστημα, παρότι συχνά δίνει γρήγορα αποτελέσματα στα πρώτα βήματα,ίσως περιορίζει στα επόμενα,ειδικά όταν κοιτάμε τρανσπόρτα, εναρμονίσεις,περίπλοκους ρυθμούς και δρόμους…κλπ.

Φυσικά υπάρχουν και πολύ καλοί μουσικοί που δεν διαβάζουν παρτιτούρες αλλά αν αποφασίσουμε οτι θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε κάποιο σύστημα γραφής, θα πρότεινα το 5γραμμο. Θα ήταν ίσως και ωραίο θέμα για κουβέντα.

ωραίο θέμα για κουβέντα, όντως! ίσως αυτονομηθεί κιόλας.
το κακό με το πεντάγραμμο είναι ότι είναι φτιαγμένο για πιάνο. αν δεν παίζεις πιάνο, τότε χρειάζεσαι διάφορα άλλα σύμβολα για να εκφράσεις το κάθε όργανο. νομίζω το καλύτερο είναι ένας συνδυασμός πενταγράμμου και ταμπλατούρας (ή ό,τι αντίστοιχο για άλλο όργανο), που να δείχνει θέσεις και τεχνικές κάθε οργάνου.
το βασικό πρόβλημα της ταμπλατούρας είναι ότι δεν δείχνει ρυθμό, και αυτό είναι “επικίνδυνο” ιδιαίτερα για κάποιον που παίζει μόνος του και δεν έχει συνειδητοποιήσει την πρωταρχική σημασία του ρυθμού. μια λύση για κάποιον που δεν διαβάζει πεντάγραμμο, είναι να γράφονται τα νούμερα αποστάσεις αντίστοιχες της κάθε χρονικής αξίας, ιδανικά με συνεχόμενα βελάκια θέση/άρση από πάνω (τουλάχιστον στην αρχή).
δεν θεωρώ υποχρεωτικό να διαβάζει κάποιος πεντάγραμμο, ιδιαίτερα σε μια λαϊκή μουσική, είναι όμως εξαιρετικά βοηθητικό σε κάποιες περιπτώσεις (άγνωστα κομμάτια, πρόβες με συγκεκριμένο σχήμα). από την άλλη όμως, θεωρώ απαραίτητο να ξέρει τις νότες πάνω στο όργανο. και κάτι που είναι ακόμα πιο σημαντικό, τις βαθμίδες πάνω στον κάθε δρόμο -αυτό έχει εύκολη εφαρμογή κυρίως ατο “τα πάντα ρε” και στα ντουζένια.

Ότι το 5γραμμο είναι φτιαγμένο για πιάνο, δεν το γνώριζα.

Πέρα από αυτό όμως, η παρτιτούρα για πιάνο δε σου δείχνει με ποιο δάχτυλο παίζεις την κάθε νότα. Υποθέτω ότι για τον έμπειρο πιανίστα αυτό είναι μέχρι ένα σημείο αυτονόητο, κι από κει και πέρα υπάρχει και κάποια προσωπική επιλογή.

Επομένως, η παρτιτούρα δε σου λέει πώς να παίξεις το κομμάτι, σου λέει απλώς πώς πάει. Αν το δούμε έτσι, η παρτιτούρα μπορεί να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο και για τη λαϊκή μουσική, όχι όμως για τον ειδικό σκοπό που εξυπηρετεί η ταμπλατούρα, δηλαδή να βγάλει ένας αρχάριος ένα κομμάτι μόνος του (ο μη αρχάριος το βγάζει με το αφτί): όταν ακόμη δεν ξέρεις καλά το όργανό σου, ακριβείς οδηγίες για δάχτυλα, χορδές και τάστα είναι απαραίτητες.

Η χρησιμότητα της παρτιτούρας μπορεί να είναι για να βγάλεις ένα κομμάτι που δεν έχεις ακούσει, για να έχεις σημειώσεις όταν λ.χ. δε θυμάσαι μια εισαγωγή (κλασικό πρόβλημα), και τέτοια πράγματα.

Βέβαια δεν έχω δει ποτέ κανέναν να χρησιμοποιεί παρτιτούρα σε οποιοδήποτε είδος λαϊκής μουσικής, μέχρι σημείου που ξεχνώ ότι υπάρχει ολωσδιόλου αυτή η δυνατότητα (ο άλλος μπορεί να έχει δεν ξέρω τι πτυχίο κι εγώ να τον ρωτάω «α, ξέρεις και νότες;»). Και κυρίως, από ανθρώπους που δεν ξέρουν να διαβάζουν πεντάγραμμο, ποτέ δεν έχω δει να συναντάνε κάποιο πρόβλημα που αν διάβαζαν θα το έλυναν. Απλώς, δεν έχουν πρόσβαση σε ορισμένα τραγούδια που κυκλοφόρησαν σε παρτιτούρα και δεν ηχογραφήθηκαν (στο ρεμπέτικο, πόσα πια να είναι αυτά;). Ταμπλατούρα έχω δει σε όσους βασικά θα ήθελαν δάσκαλο αλλά για οικονομικούς ή άλλους λόγους δεν έχουν.

Επίσης έχω δει, άπειρες φορές όπως όλοι μας, το κλασικό σύστημα με τις συγχορδίες γραμμένες (είτε ως C - D - E κλπ., είτε ως Ρε+ / Ρε-, είτε αλλιώς) πάνω από τους στίχους. Μια μέθοδος που παλιώνει μα δε λιώνει, και που φυσικά απευθύνεται σε όποιον ήδη ξέρει ακουστικά το κομμάτι.

Υπάρχει κι άλλος τρόπος: νότες χωρίς πεντάγραμμο, σκέτες αξίες, κι από κάτω γραμμένα τα ονόματά τους: Ντο, Ρε κλπ. (ή και C, D για όποιον προτιμάει).

                                                                   * * * * * * 

Ανεξαρτήτως όλων αυτών, το να ξέρεις να ονομάζεις τις νότες που παίζεις το θεωρώ απολύτως απαραίτητο. Κατά προτίμηση σωστά (να μην μπερδεύεις το Λα δίεση με το Σι ύφεση), αλλά έστω και στραβά, πάντως να ξέρεις.

Αν, επιπλέον, ξέρεις κι αυτό που λέει ο Λίγκα, τις βαθμίδες κάθε δρόμου, περνάς σ’ ένα άλλο επίπεδο: αυτό σταδιακά μπορεί να σε οδηγήσει στο να σκέφτεσαι πια με νότες, να ακούς λ.χ. μια μελωδία πρώτη φορά και να ξέρεις τι νότα είναι η καθεμία, ή να κρατάς νοερές σημειώσεις τύπου «στο τάδε σημείο του δείνα κομματιού πάει στην τέταρτη / βάζει μια έλξη κλπ.» και αυτό να σε σώζει όταν δε θυμάσαι αυτόματα τη μελωδία. Νομίζω ότι για να γίνει αυτό απλώς ξέροντας νότες, χωρίς δρόμους, θέλει πολύ-πολύ περισσότερη εξάσκηση.

Η “ταμπλατούρα” θεωρώ ότι κάνει κακό στον νέο μουσικό, ειδικά αν είναι νέος και στην ηλικία όπου έχει όλο τον χρόνο μπροστά του να μάθει σωστά. Ασχέτως οργάνου.

Κανείς, πιστεύω, δεν θα 'πρεπε να περιμένει από κάποιο μουσικό σύστημα να αντικαταστήσει την προφορική παράδοση και την ανάγκη για μετάδοση πληροφορίας. Θα πρέπει να το βλέπουμε κυρίως ως τρόπο αποθήκευσης πληροφορίας, παρά οτιδήποτε άλλο.
Η Ευρωπαϊκή γραφή έχει το εξής καλό: Οι ψηλές τονικά νότες εμφανίζονται οπτικά ψηλότερα στις γραμμές απο ότι οι χαμηλότερες. Αυτό δίνει πολλές δυνατότητες. Είναι επίσης ένα σύστημα το οποίο ωρίμασε μέσα από τις μουσικές που υπηρετεί, είτε με την επινόηση νέων συμβόλων , είτε απλά με την καταγραφή δύσκολης μουσικής. Μπορούμε να διαβάσουμε από πολυφωνικά μπαρόκ μέχρι …Σουίγκ.
(ναι, δεν υπάρχει τρόπος να γραφτεί το σουίνγκ αλλά πλέον όσοι τους αφορά, ξέρουν τι να παίξουν όταν πάνω στην παρτιτούρα βλέπουν …Swing).
Το άλλο καλό επίσης είναι πως υπάρχει τρόπος να οργανώσεις τις νότες σου σε συγκεκριμένους θεωρητικούς τρόπους ώστε έτσι η ίδια η γραφή να παραπέμπει αυτόματα τον ερμηνευτή στο ανάλογο γένος, τρόπο, κλίμακα…κλπ.

Υπάρχουν όμως και μειονεκτήματα, ειδικά όταν μιλάμε για τις μουσικές της ανατολικής μεσογείου:

  1. Υπάρχει θέμα όταν κάτι γεννιέται προφορικά ως κάτι απλο και ενστικτώδες και εκ των υστέρων προσπαθείς να βρεις τρόπο να το γράψεις. Συχνά καταλήγεις σε κάτι το οποίο δεν αντιπροσωπεύει την απλότητα του ύφους. Εκεί συχνά χάνει η παρτιτούρα γιατί η ψυχολογία της μουσικής είναι διαφορετική ακουστικά και γραπτά.

  2. Στην τροποποίηση της δυτικής γραφής για χρήση σε Οθωμανικά (Ραούφ Γιεκτά Μπει) προέκυψε και άλλο θέμα: Υπάρχουν κομμάτια τα οποία δεν μπορούν να παιχτούν πρίμα βίστα (εκ πρώτης όψεως ανάγνωση), γιατί υπάρχουν μακάμ των οποίων το χρώμα ολοκληρώνεται στην κατάληξη, αλλά ο ερμηνευτής πρέπει να το γνωρίζει απο την αρχή.

Μπορείς πχ να διαβάζεις/παίζεις μια φράση Σαμπάχ, και 2 γραμμές αργότερα να διαπιστώσεις οτι έπαιξες λάθος γιατί έπρεπε απο την αρχή να δώσεις χρώμα Μπεστενιγκιάρ. Η γραφή δυστυχώς δεν προβλέπει την αναφορά σε χρώμα, όταν πρόκειται για μακάμια που μοιράζονται κάποιους φθόγγους.

Εντάξει, όχι ακριβώς, νομίζω οι παλιότερες παρτιτούρες είναι για φωνές/χορωδία. Αλλά τα έγχορδα με τάστα χρησιμοποιούν ταμπλατούρα από την εποχή του αναγεννησιακού λαούτου το 1400 κάτι, η παρτιτούρα από ότι ξέρω μετά το 1700 υιοθετείται από την κιθάρα και τους προγόνους της. Νομίζω ότι το θέμα εκεί είναι η πολυφωνία, ήταν πιο απλό να γραφτεί μια πολυφωνική σύνθεση με ταμπλατούρα παρά σε παρτιτούρα, ενώ η ανθρώπινη φωνή ήταν εκ φύσεως μονοφωνική.

Αυτό παίζει στις αναγεννησιακές ταμπλατούρες, νότες πάνω από την ταμπλατούρα που να δείχνουν την αξία Capirola Lutebook - Wikipedia

Για μένα η απάντηση είναι κάπου στη μέση, δηλ. και παρτιτούρα και ταμπλατούρα.
Ως τακτικός χρήστης προγραμμάτων συγγραφής μουσικής όπως το guitar pro έχω πλέον συνηθίσει στην γραφή και απεικόνιση και των δύο, όπως στο παράδειγμα εδώ:

Πάνω (στο πεντάγραμμο) η παρτιτούρα και κάτω (στις 6 χορδές της κιθάρας) η ταμπλατούρα.

Όταν έπαιζα πιάνο μπορεί να μην μπορούσα να παίξω δύσκολα κομμάτια αλλά ήξερα να διαβάζω μια παρτιτούρα και έβγαζα το κομμάτι χωρίς καν να το έχω ξανακούσει

Όμως τότε ήμουν παιδί και έτσι είχα μάθει, δεν γνώριζα καν περί ταμπλατουρας
Τώρα, ύστερα από 25 χρόνια, η παρτιτούρα στο μπουζούκι δεν με βολεύει καθόλου και μιας και δεν…νομίζω να παίξω επαγγελματικά σε ορχήστρα δεν νομίζω αυτό να με κάνει καλύτερο παίχτη

Κοιτάω να βγάλω το κομμάτι με το αυτί, να διαμορφωσω άποψη επιλέγοντας σε ποια χορδή θα παίξω τα χαμηλά και αν κολλησω ψάχνω την ταμπλατουρα για βοήθεια

νομιζω οτι αυτο το συστημα https://www.youtube.com/watch?v=6Y8MIt1_AdE
όπου ταυτοχρονα ακους τη μουσικη, βλεπεις τις νοτες στο πενταγραμμο και εχεις και την ταμπλατουρα απο κάτω ,μπορει να βοηθησεις τουλαχιστον τους αρχαριους ή λιγο προχωρημενους που δεν μπορουν να βγαλουν το τραγουδι με το αυτι…

γεια και χαρα’ νομιζω οτι εχεις δικιο’