Παλιές και καινούργιες ονομασίες ελληνικών δρόμων

Λοιπόν Νίκο,
Φυσικά άρχισα να διαβάζω το κείμενό σου, αλλά σίγιυρα θα χρειαστώ λίγο, ώσπου να αρχίσω να μπαίνω στο νόημα. Γιά μένα όλα αυτά είναι πράγματα καινούργια.
Και έτσι θα συνεχίζω να έχω αρκετές απορίες. Αλλά θα παραγγείλω και τα βιβλία που μου συνίστησες και έτσι σιγά-σιγά ελπίζω να μπω στο θέμα.

Σ’αυτό που χρειάζομαι λίγο βοήθεια είναι το “δρόμοι και δρόμοι ως κλίμακες”.
Τι εννοείς ακριβώς;
Και ένα ξεκαθάρισμα ορισμών:
Π.χ. ΡΕ ουσάκ είναι κλίμακα και ουσάκ (γενικά) δρόμος; Η αντίθετα;

Όπως καταλαβαίνω την απάντησή σου στο 3) οι δρόμοι προϋπάρχουν και κατόπιν προσπαθούμε
να βρούμε ποιές υπομονάδες ταιράζουν και μάλιστα απο ποιά βαθμίδα και από τα υπάρχοντα τραγούδια προκύπτουν και μερικοί διάφοροι τρόποι ερμηνείας η σύμφωνα με τις υπάρχουσες δυνατές ερμηνείες φτιάχνονται και τα τραγούδια. Κάπως έτσι;
Τότε (αν ισχύει αυτό) έρχεται η ερώτηση, και οι δρόμοι πως κατασκευάστηκαν;
ΟΚ, καταλαβαίνω ότι είμαι λίγο κουραστικός. Καλύτερα να διαβάσω πρώτα λίγο θεωρία ακόμη
και έτσι μάλλον θα εξαφανιστούν και μερικές απορίες.

=========

Καλημέρα @Σπύρο,
χάρηκα που πράγματι διάβασες την ερώτηση που είχα και βρήκες και το χρόνο να την απαντήσεις.

Όταν λές ότι αναρωτιόσουν…

  1. σημαίνει αυτό ότι υπήρχαν δρόμοι (η τρόποι), στους οποίους είχαν γραφτεί ρεμπέτικα και τους οποίους οι μπουζουξήδες της εποχής 1980-1990 δεν γνωρίζανε πλέον;
    Γιατί νομίζω ότι μάλλον θα πρέπει να εννοείς τα παλαιότερα τραγούδια και ότι στο 1980 περίπου δεν υπήρχαν πληροφορίες γιά ορισμένους δρόμους.

Και η επόμενη ερώτηση μου είναι
5) Με την μελέτη των μακάμ λύθηκαν πολλές παλιές απορίες. Τελείωσαν κατόπιν τα βάσανα
η βγήκαν και ίσως παραπάνω απορίες αλλά σε άλλο επίπεδο πλέον;

Όχι, δεν είναι εκεί το ζήτημα.

Η κλίμακα του δρόμου Ουσάκ έχει μια δεδομένη σειρά από διαστήματα. Αν τα τοποθετήσουμε σε κάποια συγκεκριμένη τονική, π.χ. Ρε, βγαίνει μια σειρά από νότες. Ένα το κρατούμενο.

Τώρα, τι μπορούμε να κάνουμε με αυτές τις νότες; Όταν λέμε «δρόμος Ουσάκ» εννοούμε μια σειρά κανόνων για τη σύνθεση της μελωδίας, που συνοψίζονται επιγραμματικά στο πώς η κλίμακα χωρίζεται σε υπομονάδες, και στο τι έλξεις μπορούν να γίνουν. (Έλξεις: η τάση που έχουν ορισμένες νότες να ψηλώνουν ή να χαμηλώνουν για να πλησιάσουν σε κάποια διπλανή τους, πράγμα που γίνεται υπό ορισμένες προϋποθέσεις).

Αλλά, επαναλαμβάνω, τα 4χορδα και οι έλξεις δεν είναι παρά επιγραμματική σύνοψη. Την πρώτη φορά που θα τα διαβάσει κάποιος δε θα του φτάσουν για να καταλάβει και πολλά. Αντίθετα, θα καταλάβει αρκετά (α) όποιος γνωρίζει εμπειρικά τον δρόμο, δηλαδή έχει παίξει πολλά τραγούδια και ταξίμια σε Ουσάκ, και θα δει στους κανόνες να διατυπώνονται με λόγια αυτά που ήξερε ήδη να κάνει αλλά δεν ήξερε να περιγράψει, και (β) όποιος γνωρίζει θεωρητικά και πρακτικά άλλους δρόμους και τώρα πρωτοκαταπιάνεται με τον συγκεκριμένο.

Αυτό λοιπόν είναι ο δρόμος.

Αν πάρουμε το Ουσάκ σαν σκέτη κλίμακα, τότε απαλλασσόμαστε από όλους τους περιορισμούς που επιβάλλει ο χωρισμός σε υπομονάδες, άρα μπορούμε να κάνουμε περισσότερα πράγματα. Μπορούμε να γράψουμε μια μελωδία που στέκεται και τονίζει άλλες νότες από αυτές που θα τόνιζε ο δρόμος Ουσάκ, με αποτέλεσμα το τραγούδι να μη δίνει αίσθηση Ουσάκ. Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε συγχορδίες που δεν προβλέπονται στον δρόμο, άρα ακούγονται ξένες, αλλά ωστόσο αποτελούνται από νότες της κλίμακας. Δεν μπορούμε όμως να κάνουμε έλξεις, γιατί τότε θα έχουμε φύγει εκτός κλίμακας.

2 «Μου αρέσει»

Δηλαδή αν κατάλαβα σωστά, η κλίμακα είναι η δυτικής μουσικής οπτική γωνία ενω ο δρόμος είναι περισσότερο ανατολική ερμηνεία δηλαδή πιό κοντά στο μακάμ;
Η κλίμακα έχει πάντα σταθερούς φθόγγους σε αντίθεση με το δρόμο;
Και άσχετα αν βάλουμε μία βάση (τονική) η όχι.

1 «Μου αρέσει»

Ε, χοντρικά ναι.

Ίσως θα ήταν πιο σωστό να πούμε ότι είναι ανεξάρτητη από ανατολικές, δυτικές ή άλλες οπτικές. Κλίμακα είναι μια σειρά από νότες που κάθονται εκεί και περιμένουν.

Ναι, άσχετα.

2 «Μου αρέσει»

καλά τα λέει ο περικλής, θα προσπαθήσω κι εγώ με την σειρά μου.
η μείζονα κλίμακα (Τ-Τ-Η-Τ-Τ-Τ-Η) προκύπτει με φυσικό τρόπο, βασικά από την ισχυρότερη αρμονική που είναι τα 2/3 ελεύθερης χορδής (διάστημα πέμπτης καθαρής, εξού και πεντάχορδα). από κει και πέρα η κάθε παράδοση την χρησιμοποιεί όπως θέλει, είτε ως εφτάτονη είτε ως πεντάτονη (ανημίτονη, χωρίς ημιτόνια δηλαδή).
τρόπος είναι κάθε αλληλουχία διαστημάτων που προκύπτει από καθεμιά βαθμίδα της κλίμακας. με αυτήν την λογική, και η μινόρε κλίμακα στην ουσία είναι ο 6ος τρόπος της μείζονας κλίμακας.
επίσης στην πρώτη πέμπτη από την βάση της κλίμακας δημιουργείται το βασικό 5χορδο ραστ (ντο-σολ), και με διάφορους τρόπους και οι υπόλοιπες υπομονάδες (3/4/5χ).
από κει και πέρα, για διάφορους λόγους ευνοούνται κάποιες μελωδικές συμπεριφορές, επίσης δημιουργούνται συνδυασμοί υπομονάδων (μακάμια). από όλα αυτά, κάποια πέρασαν στην λαϊκή μας μουσικοί ως δρόμοι.
διάβαζε, και τα λέμε όσο προχωράς.

Το θέμα αυτό έχει διαχρονικά απασχολήσει το φόρουμ. Όλοι σού είπαν, Γιάννη, «κοίτα τις παλιότερες σχετικές συζητήσεις», αλλά μερικές φορές σχετικές συζητήσεις έχουν αναπτυχθεί σε νήματα με άσχετο ξεκίνημα και δεν εντοπίζονται παρά μόνο κατά τύχη.

Κατά τύχη λοιπόν έπεσα σ’ αυτό:

Φυσικά, συμμετέχουμε περίπου οι ίδιοι (εκτός από σένα :slight_smile: ), και λέμε περίπου τα ίδια. Αλλά νομίζω ότι θα βρεις μερικά σημεία με συμπυκνωμένη και σαφή πληροφορία που ίσως βοηθήσουν.

(Μην κοιτάξεις να βγάλεις άκρη εκεί που λέμε για αρχαίους τρόπους, γιατί θα μπλέξεις κι αυτά που είχες ξεκαθαρίσει. Περιδιάβασέ το χαλαρά όλο και θα δεις τι είναι αυτό που σου κάνει.)

2 «Μου αρέσει»

Ωραία λοιπόν @Περικλή, τα πράγματα ξεκαθαρίζουν ένα-ένα…
Η συζήτηση που μου έστειλες περιέχει σπουδαία σημεία και ορισμούς.

Σ’ένα μέρος λες εσύ:

Η Αγιοθοδωρίτισσα π.χ. του Παπάζογλου, ή η Αλατσατιανή, είναι: Μαχούρ αν κοιτάς κλίμακα και κίνηση, Ραστ αν κοιτάς μόνο κλίμακα. Και όχι Μαχούρ αν παίξεις ασυγκέραστα και Ραστ αν παίξεις συγκερασμένα.

Το όχι εδώ όπως το κατάλαβα πρέπει να είναι λάθος, έτσι δεν είναι;

σε αυτού του τύπου τα παραδείγματα εγώ θα έλεγα “δρόμος ραστ” ή “μακάμ μαχούρ”. ο παπάζογλου ήταν από τους πιο έμπειρους σμυρνιούς συνθέτες, οπότε οφείλουμε να τον ερμηνεύουμε με μακάμια για την πλήρη κατανόησή του. από την άλλη, τα τραγούδια του ανήκουν σε αυτό το ευρύτερο ρεπερτόριο για το οποίο χρησιμοποιούμε τους δρόμους, και μάλιστα οι συνθέσεις του αποτελούν τα καλύτερα παραδείματα για την κατανόηση των δρόμων.

Δηλαδή Νίκο, εσύ διακρίνεις, ας πούμε λίγο πιό αυστηρά, μεταξύ δρόμου και μακάμ.

Γιάννη, τα μακάμια Ραστ και Μαχούρ έχουν την ίδια βασική κλίμακα. Ξεχωρίζουν από τη μελωδική κίνηση, που στο Μαχούρ ξεκινάει από ψηλά στην οκτάβα και σταδιακά κατεβαίνει, ενώ στο Ραστ ξεκινάει από κάπου στο χαμηλό 5χορδο (είτε τονική είτε 5η) και την οκτάβα δεν την αγγίζει παρά αργότερα, και αν.

Στους λαϊκούς όμως δρόμους αυτή η διάκριση δεν αντιστοιχεί σε διαφορετικές ονομασίες. Άρα, και τα κομμάτια που ξεκινάνε από την οκτάβα τα θεωρούμε δρόμο Ραστ.

1 «Μου αρέσει»

περικλή δεν θα μπορούσα να το πω καλύτερα!

Ευχαριστώ Περικλή, τώρα δεν υπάρχει αμφιβολία! Το κλείνουμε αυτό :slight_smile:

Περικλή μου, αν δεν κάνω λάθος, όχι μόνο ξεκινάει από πάνω, ψηλά στην οκτάβα, αλλά στην πραγματικότητα κινείται και πάνω από την οκτάβα…

Νομίζω πως η ανάγκη του να απεγκλωβιστούμε από αυτό που μέχρι σήμερα θεωρούσαμε λαϊκούς δρόμους και λαϊκή θεωρία στο παρελθόν είναι η πιο μεγάλη ανάγκη.
Τί πάει να πει οι λαϊκοί δρόμοι δεν το διαχωρίζουν; Δεν το διαχώριζαν διότι δεν τον γνώριζαν οι μουσικοί.
Όμως, τώρα πια, είναι πλούτος να μπορούμε να δείξουμε ότι ακόμα και σε ένα συγκερασμένο περιβάλλον μπορούμε να διαχωρίσουμε δρόμους με βάση την κίνηση.

2 «Μου αρέσει»

Μακαμιστί, ναι. Σε κομμάτια πιο απλά και σύντομα, που δεν έχουν τη δυνατότητα να αναπτύξουν όλα τα ιδιώματα του μακάμ, δεν ξέρω αν αυτό θεωρείται απαραίτητη προϋπόθεση για να χαρακτηριστεί μια μελωδία ως Μαχούρ.

Για παράδειγμα, η Αλατσατιανή το κάνει. Το Όσοι έχουνε πολλά λεφτά επίσης (κι ας είναι στοιχειώδες ως προς τη σύνθεση).Η Διαμάντω και ο Λαθρέμπορας που δεν το κάνουν, πάλι μαχούρ δεν είναι;

Σε γενικές γραμμές δε διαφωνώ μ’ αυτό. Αυτό περίπου είπα και παραπάνω:

Βασικά εγώ λέω Μαχούρ και Σαζκιάρ και Χουσεϊνί κλπ. για όσα κομμάτια πιστεύω ότι είναι σ’ αυτούς τους [?δρόμους], εφόσον μιλάω με κάποιον που ξέρει την ίδια γλώσσα. Αλλά η ουσία της συζήτησής μας είναι ακριβώς ότι αυτή η πολυγλωσσία αποτελεί πρόβλημα!

Αν γίνει ψηφοφορία «θέλετε εφεξής να λέμε ΟΛΟΙ μαχούρ και σαζκιάρ κλπ.;» θα είμαι ο πρώτος που θα ψηφίσει ναι. (Και να λέμε σεγκιάχ το διατονικό και χουζάμ το χρωματικό, κιουρδί αυτό με τη μόνιμη ύφεση, και όλα τα παρεμφερή).

2 «Μου αρέσει»

Συμφωνούμε.

Το τονίζω απλά, γιατί αυτό θα ήταν το μόνο επιχείρημα κάποιου “φανατικού μακαμιστή” ώστε να μας πείσει ότι οι δρόμοι και τα μακαμ δεν είναι το ίδιο και ότι οι λόγιοι μουσικοί (λάφτες, ούτια, σάζια κτλ) ξέρουν περισσότερα. Ή ανάποδα, ενός φανατικού “μπουζουξή” που βαριέται να αναλύσει παραπάνω και θέλει να λέει “ώχου, μωρέ, όλα ραστ είναι”.

Για μένα σχεδόν όλα τα ραστ ρεμπέτικα που έχουν κατιούσα ανάπτυξη από την άνω βάση και καταλήγουν σταδιακά στην τονική είναι μαχούρια. πχ “Παραπονιέμαι στον ντουνιά” Κάβουρας, “Πάλι τραγούδι θα σου πω” Περιστέρη/Μάρκου, “Μες τον οντά ενός πασά” Περιστέρη κ.α.

Μα δεν έχει κανείς αποφασίσει ποιοί είναι οι “δρόμοι”. Ό,τι ήξερε ο καθένας, έλεγε.
Ας είχε πάρει κανείς συνέντευξη από τον Γιοβάν Τσαούς ή τον Παπάζογλου ή τον Σκαρβέλη ή τον Τούντα για τους δρόμους, και ακόμα θα τρέχαμε…

1 «Μου αρέσει»

Μπορεί να λέω βλακείες αλλά νομίζω υπάρχουν σκοποί που όντως ξεκινάνε απο γκερντανιγιέ (οκτάβα) αλλά βγάζουν χρώμα ραστ και όχι μαχούρ…Πχ: Τα ξημερώματα/έλα έλα φως μου,
που μάλλον είναι ραστ (ή μηπως όχι;) …

Το μαχούρ ίσως κακώς το βλέπουμε ως κάτι που είναι ραστ αλλα όχι ακριβώς…Αν μη τι άλλο,η βασική δομή του δείχνει περισσότερο σαν ατζεμασιράν μεταφερμένο 1 τόνο ψηλότερα.

Μήπως επειδή ξεκινάει μεν από την οκτάβα, αλλά χωρίς στη συνέχεια να την τονίζει ιδιαίτερα;

Πάντως για το αν το κομμάτι ακούγεται ραστ ή μαχούρ, αν αναρωτιόμουν από μόνος μου δεν ξέρω τι θα έλεγα. Τώρα που μας έβαλες στην αμφιβολία Αλέξανδρε, δεν έχω καμία απολύτως γνώμη, σαν τον παπά με τα γένια αν ξέρεις τον μύθο… :slight_smile:

Ας προσπαθήσω να το αιτιολογήσω:
η (φωνητική) είσοδος του συγκεκριμένου χρησιμοποιεί ατζέμ περντέ, πράγμα που με παραπέμπει στη βάση ή στην 5τη και όχι στην οκτάβα.Στο μαχούρ περιμένω να ακούσω την 7μη βαθμίδα (μαχούρ περντέ) να δείχνει έντονα την οκτάβα. Δεν είμαι σίγουρος οτι αυτό γίνεται αρκετά
Στην είσοδο του μαχούρ περιμένω επίσης να ακουσω τη μελωδία να κάθεται στο χουσεϊνί περντέ, για να ξαναανέβει πριν αποκτήσει χρώμα ραστ.Αυτό γίνεται στη Διαμάντω αλλά και στο Μαχούρ σαζ σεμάι του Νικολάκη. Ως χρώμα, το Μαχούρ μου ακούγεται πιο εξωστρεφές και λαμπερό απο το ραστ.Δεν βλέπω στον ίδιο βαθμό αυτό το χρώμα στο συγκεκριμένο τραγούδι.

Παραδόξως το ταξίμι ξεκινάει επίσης ψηλά στην ηχογράφηση αλλά ούτε εκεί ακούω Μαχούρ με βεβαιότητα.Για μένα, δεν είναι μαχούρ, ή αν είναι, δεν είναι το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα.

Χαιρετώ την ομήγυρη μετά από πολύ καιρό! Παρακολούθησα στο utube τυχαία την τότε ημερίδα,
με αφορμή την οποία εκτυλίχθηκε το παρόν νήμα, και παραπέμφθηκα από τον διαχειριστή του καναλιού του utube εδώ. Προφανώς το νήμα είναι ανενεργό εδώ και αρκετό καιρό, και δεν θα το έφερνα στην επιφάνεια, εάν δεν παραπεμπόμουν από ενεργό μέλος του φόρουμ εδώ.

Νομίζω ότι η συζήτηση είναι εξαιρετική, διεξήχθη δε (και μακάρι να συνεχιστεί, διότι βλέπω ότι έχει σταματήσει στο 2018) σε κλίμα… ακραίας συναίνεσης και διαλλαγής, παρά τις διάφορες… αντι-φωνίες των συμμετεχόντων.

Δεν είμαι ειδικός, όχι μόνο πάνω στην τροπική μουσική, μα ούτε καν σε κάποιο μουσικό είδος άλλο, ούτε έχω μια δεχθεί ποτέ κάποια στιβαρή μουσική αγωγή· δεν είμαι καν επαγγελματίας μουσικός ή δάσκαλος (μουσικής). Θα μιλήσω απλώς ως ερασιτέχνης.

Αυτό που έχω εμπειρικά (από την αμιγώς μουσική πράξη και τα λίγα θεωρητικά αναγνώσματά μου) αντιληφθεί, είνα ότι η ελληνική λαϊκή μουσική εντάσσεται φυλογενετικά-εξελικτικά στο γένος της μουσικής της ανατολικής Μεσογείου. Αυτό σημαίνει ότι είτε τα όργανα που χρησιμοποιήθηκαν στην πρωτότυπη έκδοση ενός δημιουργήματος ήταν τροπικά είτε συγκερασμένα είτε ανάμικτα, ο μηχανισμός της σύνθεσης είναι (έστω περισσότερο) τροπικός. Αυτό μπορεί να ισχύει ως αφορισμός, ως κανόνας για το γένος, αλλά σε μένα τουλάχιστον είναι προφανές, ας διορθωθώ πάνω σε αυτό παρακαλώ, ότι υπάρχουν τραγούδια, ιδίως στο μεταπολεμικό λαϊκό τραγούδι, που δεν ακολουθούν αυτήν τη νόρμα. Ο Βούλγαρης ανέφερε στην ομιλία του ότι δεν μπορούμε να αγνοήσουμε την ιστορική παράμετρο, τον χρονικό άξονα πάνω στον οποίο αναρτάται κάθε φωνογραφημένο δημιούργημα (ας πούμε, χονδρικά, για λόγους συνεννόησης, κάθε δεκαετίας: '20, '30, '40, 50. '60 κλπ.). Το να λέμε λοιπόν ότι το “Αγριολούλουδο” του Νικολόπουλου είναι “κιουρντί” ή “ουσάκ” ή “χουσεϊνί” στην εισαγωγή και “φυσικό μινόρε” ή “διατονικό μινόρε” ή “νιαβέντ” κλπ. στο φωνητικό -δεν έχει σημασία η ονομασία εδώ- μου φαίνεται κυριολεκτικά εξωπραγματικό, μετα-μουσικό (πλάθω τον όρο στο πρότυπο του μετα-φυσικός και του μετα-μοντέρνος), τόσο για το ότι χρειαζόμαστε δύο όρους για να περιγράψουμε ένα πράγμα, όσο και για το ότι κάποιοι από τους όρους αυτούς δεν μου φαίνονται κατάλληλοι (προφανώς οι “τροπικοί”). Και θέλω να πιστεύω ότι το κομμάτι αυτό μπορεί να λογίζεται “λαἱκό”, και από έναν καλλιτέχνη-δημιουργό με χρηστική ποικιλία “δρόμων” στο έργο του. Και παρομοίως δεν μπορώ να δεχτώ ότι “Οι λαχανάδες” του Παπάζογλου ή το “Πεζοδρόμιο” του Τατασόπουλου είναι “ματζόρε” ή “μείζων κλίμακα”, ούτε όμως ότι το “Καλύτερα μια μαχαιριά” του Χιώτη είναι στον ίδιο “δρόμο, μακάμ ή κλίμακα” με το Ἑγώ μάγκας φαινόμουνα" του Γενίτσαρη και τους “Σφουγγαράδες” του Μπάτη, παρότι τα συγκερασμένα διαστήματα της μουσικής ανάπτυξης είναι πάνω-κάτω τα ίδια στα τρία τελευταία. Πέρα από τη χρονική απόσταση και την άλλη ενορχηστρωτική αντίληψη, τα δημιουργήματα αυτά είναι εμφανώς δομημένα με χρήση μουσικών εργαλείων (όχι οργάνων) εντελώς διαφορετικών.

Προσωπικά πιστεύω ότι όποου κι αν κατασταλλάξει η προσπάθεια αυτή, θα πρέπει η ορολογία και η μέθοδος διδασκαλίας κλπ. να μπορεί να περιγράψει αποτελεσματικά τον τρόπο παραγωγής της μουσικής αυτής από συγκερασμένα όργανα, τον τρόπο σύνθεσης της μουσικής αυτής από συγκερασμένα όργανα. Να δώσει πετυχημένες συνταγές για αυτοσχεδιασμό, βασικότατο συστατικό των λαϊκών μουσικών παγκοσμίως, που να είναι πρωτότυπος αλλά και να παραμένει κατά το μάλλον και ήττον κοντά στα αισθητικά και τεχνικά πρότυπα που καθόρισαν αφαιρετικά τα ιστορικά μουσικά δημιουργήματα αυτού του μουσικού είδους (ή γένους). Τι να το κάνω το “μαχούρ” ή το “ραστ” αν δεν μου δίνει έναν μπούσουλα που να με διευκολύνει στην κατανόηση του τρόπου μελωδικής ανάπτυξης αυτής της δομής; Τι να το κάνω το “συνημμένο” ή “διεζευγμένο” “4χορδο” και “5χορδο”, εάν δεν με βοηθά να αναπτύξω έναν αυτοσχεδιασμό; Τι να την κάνω την “ελάσσονα κλίμακα”, όταν είναι ανίκανη να περιγράψει γιατί πάνω και κάτω από την οκτάβα γίνονται θαύματα…;

Παρότι λοιπόν δεν νομίζω ότι μπορεί, από επιστημονική άποψη καθαρά, μία και μοναδική προσέγγιση να περιγράψει τόσο τον τρόπο σύνθεσης όσο και τον τρόπο εκτέλεσης των δημιουργημάτων όλων των περιόδων του λαϊκού τραγουδιού (αλλά και του ελαφρού ενίοτε, το οποίο συχνά επηρεάστηκε από το λαϊκό, πχ. Σουγιούλ), φρονώ ωστόσο ότι χρειαζόμαστε αυτό που ζητά ο Μυστακίδης, μια συναίνεση στην ορολογία, αφενός για πρακτικούς λόγους, και δη κυρίως για διδακτικούς. Αν θέλουμε να οργανωθεί ένα ενιαίο σύστημα διδασκαλίας της μουσικής λαϊκής παράδοσης, οφείλουν οι λειτουργοί και θεράποντες της διδασκαλίας να μετέρχονται όρους που δεν υπόκεινται σε αντιφάσεις τέτοιες που να ακυρώνουν την ίδια την προσπάθεια συστηματοποίησης της διδασκαλίας αυτής!

Από εκεί και πέρα, επίσης ερευνητικά και επιστημονικά υπάρχουν οφέλη. Εννοώ ότι απαιτείται μια επιστημονική ορολογία κοινή, μια ελάχιστη επιστημονική συναίνεση πάνω στην ορολογία αυτή, ώστε να μην διδάσκονται άλλα πράγματα οι φοιτητές στο ΠΑΜΑΚ και άλλα στο ΕΚΠΑ και άλλα στην Άρτα κλπ., ούτε να διδάσκονται ότι "αυτό μπορούμε να το λέμε ΣΗΜΕΡΑ και “έτσι” και “αλλιώς” και “δείνα” και “τούτο”, ανάλογα με το τι μας αρέσει περισσότερο ή το τι εγκρίνουμε προσωπικά. Εννοείται ότι η παλιότερη ορολογία δεν θα εξαλειφθεί, εξάλλου έχουμε ήδη καταγεγραμμένη την ιστορία της μουσικής αυτής και τις απόψεις των φορέων της ιστορικής αυτής μουσικής πραγματικότητας (δρόμοι, μακάμια, ντουζένια κλπ.). Απλώς η παλιότερη αυτή ορολογία θα διδάσκεται μόνο στα πλαίσια της διδασκαλίας της ιστορίας της λαϊκής μουσικής και της ορολογίας της.

Τα οφέλη από μια κοινή ορολογία θα είνα πολλαπλά:

  1. Κοινή ονομασία για παρόμοια, έστω, πράγματα: συγκερασμένοι δρόμοι και ασυγκέραστα μακάμια, δημοτική μουσική και ανατολίτικη μουσική και λαϊκή αστική μουσική της περιόδου της επώνυμης δημιουργίας.
  2. Συνέπεια διδακτική και επιστημονική και μεθοδολογική.
  3. Διευκόλυνση στο επιστημονικό έργο (τώρα για να παραπέμψεις πχ. βιβλιογραφικά, χρειάζεται κάθε φορά να εξηγείς τι εννοεί ο άλλος ερευνητής με τον ένα και τον άλλο όρο, ενώ εσύ εννοείς κάτι άλλο).
  4. Θα ενισχυθεί η εξωστρέφεια αυτής της μουσικής παράδοσης, υπό την έννοια ότι θα αυξηθεί το κύρος της από διδακτική άποψη, από άποψη συστημαοτποίησης της διδασκαλίας της.

Προφανώς και δεν χρειάζεται τίποτα από τα παραπάνω για να παίζουμε/εκτελούμε τα έργα, ούτε θα αλλάξει η αισθητική και καλλιτεχνική ποιότητα των δημιουργημάτων, επειδή θα προσαρμόσουμε (ή όχι τελικά) την ορολογία που χρησιμοποιούμε για την περιγραφή και την ερμηνεία τους. Η δύναμη και η αξία του κάθε καλλιτεχνικού δημιουργήματος είναι στην επίδραση που μπορεί να ασκήσει μέσα από τη συνάρτηση του καλλιτεχνικού σημαίνοντος και σημαινομένου στο συναίσθημα και την ψυχή μας, στο σώμα μας και τη σκέψη μας. Και από τέτοιες επιδράσεις, δεν νομίζω ότι μπορεί να υπάρχει καποιος εδώ μέσα που να νιώθει στερημένος.

4 «Μου αρέσει»

Γεια σου Διπλόχορδε. Εξαιρετική η τοποθέτησή σου!

Πολύ σωστά.

Γεγονός όμως παραμένει ότι υπάρχουν τραγούδια που, ενώ δεν είναι τροπικά, είναι γραμμένα σε κλίμακες άλλες από αυτές που η τονική μουσική έχει προσδιορίσει με ονόματα (ματζόρε, μινόρε) βάσει των διαστημάτων τους και των ιδιοήτων πουαπορρέουν από αυτά. Άρα χρειάζονται κι αυτές ένα όνομα. Μπορεί χωρίς πολύ ζόρι να χρησιμοποιηθεί μια ορολογία του τύπου:

-μακάμ κιουρδί/χιτζάζ/ραστ (αν είναι σε μακάμ και είναι κιουρδί/χιτζάζ κλπ.)
-δρόμος κιουρδί/χιτζάζ κ.ο.κ. (αν είναι σε λαϊκό δρόμο και είναι κιουρδί ή …κ.ο.κ.)
-κλίμακα του δρόμου κιουρδί (…αντιστοίχως!)

Ε ναι. Προφανώς εκεί αποσκπεί!

Εύλογο αίτημα, αν και δε θα είναι η μοναδική φορά που να διαβάζει κανείς «σύμφωνα με τον Τάδε, που ακολουθεί τη σχολή Δείνα, …». Έχεις τρέξει ποτέ σε ψυχοθεραπευτές να δεις τι γίνεται από πολυφανία; Πάντως οκέι, δίκιο έχεις!

1 «Μου αρέσει»