Ένα γλέντι στον Πολύγυρο Χαλκιδικής από μια παλιά κασσέτα μέσα σε ένα ντουλάπι…
Στο απόσπασμα ακούγεται πρώτα το καθιστικό “Θέλω να τραγουδήσω”, μετά το “Με ρίξανε μιαν αδικιά” και ακολουθεί το καλαματιανό “Αναστασιά”. Τραγουδάει ο περίφημος μερακλής Γιώργος Δέας (ο οποίος ζει και βασιλεύει, ο Θεός να τον έχει καλά) και παίζουν βιολί ο Πολυγυρινός Γιώργος Κατερτζής και λαούτο ο Βρασταμινός μπαρμπα-Αγγελάκης Καρατζιοβάλης.
Παλιά ηχογράφηση και φωτογραφία ψηφιοποιημένα στο “Περίπτερο Ψηφιοποίησης” του ΚΕΠΕΜ.
Ο μπαρμπα-Αγγελάκης είχε τη φήμη ενός από τα καλύτερα λαούτα της περιοχής εδώ. Πάντως έχουμε ψηφιοποιήσει παλιές ηχογραφήσεις και από ζυγιά του Ταξιάρχη Χαλκιδικής, όπου ο λαουτιέρης παίζει κι αυτός, νομίζω, “μη συγχορδιακά”.
Δε θα συμφωνούσα, αλλά και δεν θα σας έδινα και τελείως άδικο. 2 επεξηγήσεις:
Το ύφος γενικότερα της περιοχής αυτής στο τραγούδι μέχρι τα χωριά του Παγγαίου και κάποια χωριά των Σερρών είναι αυτό. Αυτό που ακούτε στην ηχογράφηση δεν είναι αποκλειστικά το προσωπικό ύφος του συγκεκριμένου ανθρώπου. Απλά ο συγκεκριμένος άνθρωπος έχει μία χαρισματική φωνή.
Ο Γιώργος Δέας τότε δεν είχε καμία σχέση με την ψαλτική.
Τώρα, η σχέση του ψαλτικού με το τραγουδιστικό ύφος στη Χαλκιδική έχει ένα ενδιαφέρον. Οι λαϊκοί ψάλτες εδώ τραγουδάνε βαρβάτα, όχι αστεία. Και προφανώς είναι ορατές οι επιρροές και προς τις δύο κατευθύνσεις. Ακούγοντας το παραπάνω απόσπασμα μπορεί κανείς να πει ότι διακρίνει επιρροές από την ψαλτική, οι οποίες ίσως συνοψίζονται στην έντεχνη εκφορά της φωνής και στα πολλά και έντεχνα τσακίσματα, ιδιαίτερα στα καθιστικά τραγούδια, τα οποία ίσως να σας έδωσαν αυτή την αίσθηση. Αλλά αυτό είναι ενταγμένο πολύ όμορφα στη λαϊκή παράδοση του τόπου εδώ και σε καμία περίπτωση δεν μπορώ να πω ότι ο Δέας “τραγουδάει σα να ψέλνει”. Αντίστροφα, αν κάποιος ψάλτης υιοθετούσε αυτό το στυλ στην ψαλτική, θα του λέγανε σίγουρα ότι τραγουδάει. Άλλωστε αν κανείς προσέξει τα γυρίσματα της φωνής πάνω στη μελωδία στο παραπάνω απόσπασμα, σε καμία περίπτωση δεν είναι μη τραγουδιστικά. Τόσο στο καθιστικό όσο και στο χορευτικό εγώ ακούω αυθεντικό τραγούδι χαλκιδικιώτικο με το τοπικό ύφος και όχι έναν ψάλτη που ψέλνει. Μάλιστα τέτοιο ύφος έχουν και γυναίκες στη Χαλκιδική οι οποίες έχουν φωνές ικανές για να αποδώσουν στο επίπεδο αυτό τα καθιστικά τραγούδια.
Ψαλτικό ύφος σε τραγούδι είναι αυτό. Έτσι, για να γίνω πιο σαφής…
Στο άρθρο παρέλειψα να γράψω τα λόγια του δεύτερου καθιστικού εκ παραδρομής, καθώς μου διέφυγε ότι παρεμβαλλόταν και εκείνο. Τα λόγια λοιπόν είναι τα εξής:
Όντα ‘μαν νιος και λεύτερος όντα ‘μαν παλικάρι
βαριά αδικιά μου ρίξανε πως φίλησα κοράσι.
Στη φυλακή μου ρίξανε να κάνω τριάντα μέρες
και παραπέσαν τα χαρτιά και κάνω τριάντα χρόνια.
Λεφτοκαριάν εφύτεψα στην φυλακής την πόρτα
και λεφτοκάρια έκανε, μα λευτεριά δεν είδα.
Μία Λαμπρή, μια Κυριακή, μια πίσιμιαν ημέρα
με πήρε το παράπονο και το βαρύ το κλάμα
κι έκατσα και τραγούδησα στης φυλακής την πόρτα.
Αρχοντοπούλα μ’ άκουσε ψηλά απ’ το παραθύρι.
“Ποιος είναι αυτός που τραγουδεί και λέει το τραγούδι;
Να τον χαρίσω εγώ φλουριά κι εξηνταπέντε κάστρα.”
“Δεν θέλω εγώ μήτε φλουριά μήτε τα ξήντα κάστρα,
μον θέλω την ελευτεριά.”