Η τσιγγάνικη μουσική υπάρχει και υφίσταται σε πολλά κράτη της Ευρώπης όπως γνωρίζεις. Γενικά σχεδόν όπου υπάρχουν τσιγγάνοι. Εχουνε γίνει έργα για τη μουσική τους, την έχουνε κλέψει ή “δανειστεί”, αυτά είναι πράγματα γνωστά, δεν πιστεύω ότι μπορούν να αμφισβητηθούν από κανέναν.
Γιατί κατά τη γνώμη σου ενώ έχουν μουσική απ΄ότι φαίνεται σχεδόν παντού, εδώ στη χώρα μας δεν τα κατάφεραν; Πως δηλαδή εσύ εξηγείς αυτή την απουσία;
Και κάτι τελευταίο. Ακόμα και αν δεν έχουν παραδοσιακή γύφτικη μουσική όπως λες, δεν έχεις εντοπίσεις καμία μελωδία ή σκοπό που να εντάσσεται σε μια ελληνική τσιγγάνικη μουσική;
Εδώ ακριβώς έγκειται και η ουσιαστική διαφορά.
Πώς προσεγγίζουμε το θέμα “συμβολή των τσιγγάνων”;
Ξεκινώντας από το όλον, το γενικό
(η ιστορία των τσιγγάνων, οι παραδόσεις τους, η παρουσία τους στην Ευρώπη, οι αναφορές Ελλήνων και ξένων σε αυτούς… μέχρι την παρουσία τους στη δισκογραφία, εξετάζοντας περιπτώσεις γνωστών δημιουργών από το χώρο τους κ.λπ.)
ή από το μέρος, το πολύ ειδικό, την προσωπική εμπειρία που προέρχεται από τη συναναστροφή με μια συγκεκριμένη τοπική ομάδα και κυρίως εστιάζοντας μόνο στο σήμερα, στο παρόν, αυτής της συγκεκριμένης ομάδας;
Είναι θέμα μεθοδολογίας, ουσιαστικό όμως για άντληση ορθών συμπερασμάτων.
Βλέπω ότι είναι ένα πανηγύρι καθαρά γύφτικο. Γύφτοι παίζουν τα όργανα, γύφτοι και οι πανηγυριστές. (Και καθαρά αντρικό επίσης.) Ή γύφτικο χωριό, ή χωριό που έχει και γύφτους και άλλες ομάδες αλλά στο συγκεκριμένο πανηγύρι ή στο συγκεκριμένο καφενείο γιορτάζουν μόνο οι Γύφτοι.
Βλέπω ακόμη ότι το πανηγύρι έχει εθιμοταξία: μετά την εισαγωγή, που δεν ξέρω αν είναι αυτοσχέδια (μάλλον έτσι μοιάζει) ή δεδομένη μελωδία, είναι φανερό ότι όλοι ξέρουν σε ποιο κομμάτι θα μπει -προφανώς εκείνο που είναι πάντα πρώτο. Ακόμη και τα σημεία όπου όλοι φωνάζουν, μου δίνουν την εντύπωση ότι είναι τα ίδια που φώναζαν και πέρσι και πρόπερσι, δηλαδή εθιμικά καθιερωμένες συμπεριφορές ακόμα και στις λεπτομέρειες. Αυτή η εθιμοταξία υπάρχει και σε πολλά δικά μας (μη γύφτικα εννοώ) σοβαρά πανηγύρια.
Μένω σαφώς με την εντύπωση ότι το πανηγύρι αυτό ανάγεται σε κάποιο βάθος χρόνου. Μπορεί 2-3 γενεών, μπορεί δεκάδων γενεών, πάντως χτεσινό δεν είναι.
Τα κομμάτια μού είναι εντελώς αδύνατο να αναγνωρίσω αν τα έχουμε κι εμείς ή όχι. Αλλά δεν έχει σημασία: τουλάχιστον αυτά τα εναρκτήρια, που δεν είναι διασκεδαστικά αλλά τελετουργικά, είναι σαφές ότι είναι δικά τους, ανεξάρτητα από το ότι μπορεί παράλληλα να είναι και αλλωνών.
Αυτά προς το παρόν. Δε θα προχωρήσω μέχρι το «βλέπετε; απέδειξα ότι έχουν και δικά τους παραδοσιακά κομμάτια οι Γύφτοι», γιατί φυσικά δεν απέδειξα τίποτε. Αλλά δική τους παράδοση να που έχουν…
Ετσι είναι.
Οποιος εχει εμπειρια απο πανηγύρια οπου κυριως παίζουν τσιγγανοι, πάντα μετά τις παραγγελιες, οταν παιζουν για παρτη τους, δικες τους μελωδιες διαλεγουν.
Ποτε δεν ακουσα σ΄αυτες τις περιπτωσεις κατι που να μου θυμιζει γνωστο σκοπό, ειτε δημοτικό ειτε λαϊκό.
Ειναι καθαρα δικες τους δημιουργιες.
Ένα λεπτό. Πάμε μια επανάληψη για να είμαστε βέβαιοι ότι ό,τι ειπώθηκε έγινε σαφές χωρίς παρανοήσεις.
Τα πανηγύρια όπου παίζουν κυρίως ή αποκλειστικά Τσιγγάνοι είναι άπειρα. Το ιδιαίτερο που έχει το βιντεάκι που παρέθεσα είναι ότι εκεί και ο κόσμος είναι Τσιγγάνοι. Λοιπόν, ξέροντας ότι σε γενικές γραμμές οι Τσιγγάνοι που παίζουν στο πανηγύρι του χωριού μου παίζουν τα δικά μας, και στο πανηγύρι του χωριού σου παίζουν τα δικά σας, (τυχαία παραδείγματα - δεν είμαι από κανένα χωριό), είναι πιθανό -όχι βέβαιο- ότι και στο πανηγύρι του τσιγγάνικου χωριού θα παίζουν τσιγγάνικα.
Αυτό που ακούω στο βίντεο ούτε εμένα μου θυμίζει γνωστό σκοπό. Ξέρω όμως ότι η μακεδονίτικη μουσική των ζουρνάδων είναι μια μουσική αρκετά περίπλοκη και ιδιόρρυθμη, που στο μυαλό μου δεν την έχω κωδικοποιημένη, δεν την καταλαβαίνω καλά και δεν τη γνωρίζω. Συνεπώς καθόλου δεν αποκλείω το ενδεχόμενο να παίζουν γνωστό σκοπό που απλώς εγώ δεν τον ξέρω ή δεν τον αναγνωρίζω.
Ωστόσο, παρατηρώντας στο βίντεο ότι οι πανηγυριστές όχι μόνο είναι Γύφτοι αλλά ότι δείχνουν να συμπεριφέρονται σύμφωνα με εθιμικούς κώδικες στους οποίους η μουσική εντάσσεται λειτουργικά, συμπεραίνω (πάντα με επιφυλάξεις) ότι αυτό το κομμάτι δεν είναι γι’ αυτούς ένα απλό κομμάτι διασκέδασης αλλά στοιχείο ενός τοπικού δρώμενου, άρα κάτι που ανήκει βαθιά στην κουλτούρα του συγκεκριμένου χωριού. Αυτό για μένα (εφόσον ισχύει βέβαια και δεν πέφτω έξω στην ανάγνωση του βιντέου) αρκεί για να το χαρακτηρίσουμε «δικό τους», ακόμη κι αν το ίδιο κομμάτι, με την ίδια ή άλλη ή καμία λειτουργικότητα, το παίζουν και σε χωριά που δε ζουν Γύφτοι.
Δημήτρη, η προσωπική εμπειρία είναι αναντικατάστατη, αλλά δεν υπάρχει μόνο η προσωπική εμπειρία. Κανείς δεν έχει προσωπική εμπειρία των Περσικών Πολέμων αλλά δεν καταργήθηκε το μάθημα της Ιστορίας γι’ αυτό το λόγο.
Το λινκ στο #90 οδηγεί στην κινηματογραφική απεικόνιση (από τον Κουστουρίτσα) των εθίμων του “Εντερλέζι”, της μεγαλύτερης γιορτής των Τσιγγάνων (η συγκεκριμένη απεικόνιση αναφέρεται στην τήρηση των εθίμων τους στη Γιουγκοσλαβία - κάθε ομοιότητα με έθιμα προερχόμενα από την γεωγραφική κοιτίδα προέλευσης των Τσιγγάνων τελείως συμπτωματική…).
Αλλά και το βίντεο που ανέβασε ο Περικλής αφορά τον γιορτασμό της ίδιας γιορτής που όπως είναι γνωστό γιορτάζεται (τουλάχιστον από τους Έλληνες Τσιγγάνους) ανήμερα του Αγίου Γεωργίου.
Σε κάθε περίπτωση κι αν ακόμα δεν διασώζονται αδιάσειστα τεκμήρια αυτούσιας τσιγγάνικης μουσικής παράδοσης, η ίδια η ύπαρξη της γιορτής και του γιορτασμού της φανερώνει χωρίς αμφιβολία την ύπαρξη τσιγγάνικης παράδοσης γενικά.
Δυστυχώς το λινκ στο #90 δεν οδηγεί πια πουθενά, γι’ αυτό βάζω κι αυτό: http://youtu.be/MCbkAdq5wLg
το οποίο μετά το 1ο λεπτό οδηγεί στο ίδιο σημείο.
Να προσθέσω, ότι κι εγώ θα ήθελα να γνωρίζω πόσο κινηματογραφική και πόσο πραγματική είναι η όλη απεικόνιση.
Εγώ κατοικώ στο Ζεφύρι και έχω μεγαλώσει μαζί με ρομ. Γενικά αν και είναι τελείως διαφορετικός και περίεργος λαός σε σχέση με τους Έλληνες και κατά κύριο λόγο μου είναι αντισυμπαθητικοί, ωστόσο η μουσική τους (η οποία δε νομίζω να είναι δικιά τους, αλλά την πήραν σταδιακά από τους άλλους πολιτισμούς λόγω της νομάδικης ζωής τους), είναι πολύ ωραία.
Μήπως κανεις έχει υπόψη του εκτός από τον Παλαμά και το “Δωδεκάλογο του γύφτου” πού αλλου στη λογοτεχνία υπαρχει αναφορα στους τσιγγάνους;
Στη μουσικη τους ή στον τρόπο ζωης τους;
φίλε με το να αποκαλείς γύφτους ανθρώπους που δεν έχεις συναντήσει ή γνωρίσει είναι πέναλτυ!!! γυφτος είναι βρισιά και πίστεψέ με δεν αξίζουν κάτι τέτοιο αυτόι οι άνθρωποι. έχω βρεθεί πρίν απο πολλά χρόνια τυχαία στο συγκεκριμένο πανυγήρη και έτυχα τέτοιας φιλοξενίας που λές και με γνώριζαν χρόνια. Τέτοιο γλέντι και τόσο φιλότιμο δεν έχω ζήσει πουθενά.έχω βρεθεί σε πανυγήρια σε ολη την ελλάδα. τέτοιο πράγμα δεν έχω δεί πουθενά. όλοι μαζί συμμετέχουν και αγωνίζονται να πάει καλά το πανυγήρι γιατί το έχουν ταμα στον Αη Γιώργη και το καταφέρνουν άψογα κάθε φορά. Κάθε χρόνο δεν το χανω αυτο το πανυγήρι με τίποτα. Όσο για την μουσική τους, να ξέρεις ότι είναι όλοι τους χαρισματικοί και έχουν ιδιαίτερες ικανότητες στην μουσική.
Αυτά φίλε μου και μιας και είσαι μουσικός,θα έπρεπε να είσαι και πιο ευγενικός γιατί οι μουσικοί έχου ψυχή φίλε μου!!!
Αυτό είναι Φλάμπουρο Σερρών. Χωριό που η πλειοψηφία των κατοίκων του είναι Γύφτοι, καταγωγής όχι νομαδικής αλλά εγκατεστημένοι από αρκετούς αιώνες εκεί. Είναι αγρότες, όχι γυρολόγοι.
Οι μουσικοί είναι επίσης Γύφτοι. Ο πρωτομάστορας ζουρνατζής, ο Χρήστος Καρακώστας, είναι ντόπιος από το Φλάμπουρο. Οι υπόλοιποι, κάποιοι είναι επίσης από το Φλάμπουρο και μερικοί από άλλα γύρω μέρη, συμπεριλαμβανομένων παρόμοιων γύφτικων χωριών στις άλλες δύο πλευρές των συνόρων, Βουλγαρία και Β. Μακεδονία, καθώς το πανηγύρι του Φλάμπουρου (ίσως λόγω της ιδιαίτερης μουσικής προσωπικότητας του Καρακώστα, ίσως για άλλους παλιότερους λόγους) είναι πόλος έλξης για όλη την ευρύτερη γύφτικη κοινόητητα της περιοχής.
Έχω πάει επιτόπου, με τον κολλητό μου τον Αλέκο που κάθεται δεξιά από τον Καρακώστα, ίσως μάλιστα εκείνη την ίδια χρονιά και στιγμή που δείχνει το βίντεο, οπότε (μέχρι ένα βαθμό) τα λέω μετά λόγου γνώσεως.
Συμπλήρωση:
Μέχρι το 3:50 παίζει ταξίμι. Μετά μπαίνει σε καθιστικό τραγούδι, «Να χαμηλώναν τα βουνα» (=ο θάνατος του Αλή πασά), ή αλλιώς «Με γέλασε μια χαραυγή» (άσχετο τραγούδι αλλά στον ίδιο σκοπό). Κάποια στιγμή το τραγούδι αυτό έχει έρρυθμο τσάκισμα, οπότε μπαίνουν και τα νταούλια. Όλη αυτή η ενότητα πάει μέχρι την πρώτη παύση, γύρω στο 7:50.
Το αμέσως μετά δεν το ξέρω, και τη συνέχεια θα τη δω άλλη ώρα.
Πάντως γενικά είχα κάνει την παρατήρηση ότι δεν έχουν, ούτε οι μουσικοί ούτε ο κόσμος, κάποια ξεχωριστή προτίμηση σε ό,τι στους ψαγμένους κύκλους της Αθήνας (χορευτικούς κυρίως) θεωρείται σερραίικο ή φλαμπουριώτικο. Θυμάμαι ότι κάποια στιγμή παρέα ξένων αυτού του είδους (η παρέα μας δηλαδή) τούς γύρεψε κάποιον τέτοιο σπάνιο ψαγμένο ντόπιο χορό, τα όργανα φυσικά τον ήξεραν (αφού παίζουν και σε Δόρες Στράτου και τέτοια), αλλά ήταν η μόνη φορά σ’ ένα τριήμερο που παίχτηκε, και αν δε χόρεψαν μόνο οι ξένοι, πάντως σίγουρα οι ξένοι έπιασαν πρώτοι.
για οσους νομιζουν οτι ξερουν για τους τσιγγανους