Οι Τσιγγάνοι στην ελληνική μουσική

Γεια σας,

Όταν διάβασα τη συζήτηση για τη θέση της δημοτικής μουσικής στη σημερινή κοινωνία, πήγαινε η σκέψη μου στους Τσιγγάνους (Rom) και το ρόλο τους στη διάδοση και τη διαμόρφωση της δημοτικής μουσικής. Βρήκα το εξής βιβλίο στο Ίντερνετ, και θα ήθελα να μάθω αν το έχει διαβάσει κανείς εδώ και ποια είναι η γνώμη του.

http://archive.enet.gr/online/online_issues?pid=51&dt=28/12/2001&id=50427028

Και μια που μιλάμε για την εθνική (ελληνική) παράδοση, δεν είναι λίγο τραγικό που αυτός ο λαός, που ήταν και είναι ένας τόσο σπουδαίος φορέας της ελληνικής μουσικής παράδοσης, έχει μείνει στο περιθώριο και περιφρονείται ακόμα από ένα αρκετά μεγάλο μέρος της ελληνικής κοινωνίας; Οι παρόντες εξαιρούνται, βέβαια, αλλά εγώ προσωπικά έχω ακούσει τόσα και τόσα για τους “γιούφτους”, από ανθρώπους που έχουν πολύ λίγη επαφή μαζί τους. Και η αντιμετώπιση του επίσημου κράτους δεν είναι καλύτερη…

Και εδώ ένα ωραίο άρθρο από την “Αυγή”:

http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=481056

Εύα

Αξίζει.Μην νομίζετε,δώρο ήταν το βιβλίο αυτό…
Ναι ο συγκεκριμένος συγγραφέας έχει γράψει και ακόμα ένα το: “Rom και φυλετικές διακρήσεις”.

Δημιουργηθήκαμε με τα όργανα
ζούμε με τα όργανα
και θα φύγουμε με τα όργανα.
Και στην κοιλιά της μάνα μας
πάλι με τα όργανα ζούσαμε…

Τρελή παράδοση,βαρύς πολιτισμός!

Να κι ένας τσιγγάνος στο μπουζούκι… Καραπατάκης

Διαβάστε την παλαιότερη συζήτηση που είχαμε αναπτύξει.

Υπαρχουν πολλοι μεγαλοι Ελληνες τσιγγανοι στην ελληνικη λαικη και δημοτικη μουσικη πχ Παιτερης Χριστοδουλοπουλος Μελας Σαλεας και πολλοι αλλοι και βεβαια ο Καραπατακης και ο μεγαλος Μανωλης Αγγελοπουλος…ηταν ολοι τρομερα ταλεντα εχουν μεσα τους την μουσικη!:109:

1 «Μου αρέσει»

Το θέμα είναι να έχουν και μία “α” ή “β” σχέση με το φόρουμ και το επίπεδό του…

Αγαπητε φιλε απλα αναφερω μεγαλους τσιγγανους καλλιτεχνες και το συγκεκριμενο θεμα του φορουμ σε αυτους αναφερεται…και ο Μακης και ο Παιτερης και κυριως ο Ζαφειρης Μελλας ειναι αξιοι συνεχιστες του μεγαλου Αγγελοπουλου…και μεγαλοι διαχρονικοι καλλιτεχνες αγαπημενοι απο τον κοσμο!

Το ότι είναι αγαπητοί από τον κόσμο τώρα, ή τα τελευταία χρόνια που είναι και ο καλλιτέχχνης και το κοινό του εν ενεργεία ή εν ζωή, δεν τους κάνει συνεχιστές του Αγγελόπουλου και ούτε διαχρονικούς. Μην λέμε τώρα ο Παϊτέρης ή ο Μελλάς έχουν προσθέσει κάτι.

Τέλος πάντων, ο καθένας με τις απόψεις του, τα πιστεύω του και τις επιλογές του.

Να είσαι καλά.

Τα τελευταία 25 χρόνια συναναστρέφομαι με γύφτους, μουσικούς και μη, και μάλιστα τα τελευταία 10 χρόνια δουλεύω κιόλας σαν μουσικός μαζί τους. Έχω μάθει και γύφτικα!!! Δυστυχώς, είναι το μόνο που μπορούν να σε διδάξουν. Τίποτα άλλο.
Βέβαια, θα πρέπει να ξεχωρίσουμε τις γεωγραφικές περιοχές και τις εποχές. Τι εννοώ!!!
Ο γύφτος της ρούμελης και της πελ/νήσου του σήμερα είναι αμόρφωτος μουσικά. Έχει ακούσματα και από άλλες περιοχές όπως θράκη, μακεδονία χάρη στην T.V. και μπλέκει μουσικές φράσεις.
Π.χ. παίζει ένας την “'Μορφούλα” (οργανικό δ.μακεδονίας) στο πανηγύρι του Μεσολογγίου και λέει ότι είναι παλιά γύφτικη μελωδία.
Δεν παίζουν κανένα τραγούδι με εισαγωγή, όλα ίσωμα. Δεν ξέρουν σχεδόν κανένα οργανικό και όσο για τα κλέφτικα!!! εκεί να δεις.
Τα παραπάνω χαρακτηρίζουν την πλειοψηφία των γύφτων μουσικών που παίζουν κλαρίνο ή ζουρνά.
Ο γύφτος της ηπείρου έχει μεγαλύτερη μουσικότητα και αξία. Παίζει πιο καθαρά και πιο σωστά ότι βρήκε από τους παλιούς. Πληθώρα παραδειγμάτων υπάρχουν. Είναι και το ύφος συγκεκριμένο και δε μπορεί να βάλει ξένα στοιχεία από άλλες περιοχές.

Συνοψίζοντας, να πω ότι θα πρέπει να μιλάμε για συγκεκριμένη εποχή και περιοχή κάθε φορά. Δεν είναι σωστό να λέμε γύφτος μουσικός και να εννοούμε Π.χ. τον Βασίλη Σαλέα (τον παλιό) μαζί με τον μάκη Μπέκο. Δεν συγκρίνονται.

υ.γ.1 Όποιος μάς αναφέρει γύφτικο παραδοσιακό τραγούδι ή μελωδία κερδίζει σοκολάτα
(τα ρολόγια τα μοιράζει ο κ.Νίκος)
υ.γ. 2 Αναφέρονται οι παϊτέρης, μελάς, χριστοδουλόπουλος για γύφτοι με μουσική αξία;!!! Τι έκαναν ακριβώς; Η καλή φωνή δεν φτάνει για να σε κάνει καλλιτέχνη με αξία.
υ.γ. 3 Όλα αυτά τα χρόνια, μόνο μία φορά έχω συναντήσει γύφτο που να είναι φάλτσος!!!. Και δεν μιλάω μόνο για μουσικούς.

Μήπως έχεις ακούσει το “Εγώ είμαι μαύρος κι άσχημος”. Το άκουσα από γύφτους στο Δελβινάκι (Παρακαλαμιώτες αν σου λέει κάτι) και δεν το έχω βρει πουθενά. Παίζει να είναι δικό τους;

Σαν μαντινάδα το τραγούδησε ο Μεγάλος Νίκος Ξυλούρης.Σε μια Κρητική μελωδία στο ρυθμό του συρτού.
“Μα εγώ 'μαι μαυρος και άσχημος και ανθρώπου δεν αρέσω,
μα δεν το καταδέχομαι και θύμα να σου πέσω.”
Τώρα δεν ξέρω σε τι μελωδία το τραγουδάνε στο Δελβινάκι.

Ο Δημήτρης πάντως έχει απόλυτο δίκιο: ο ευρών τσιγγάνικο παραδοσιακό τραγούδι κερδίζει το ωρολόγιόν του (ξυπνητήρι μάρκας κοκοριέν, που έλεγε και ο Καραγκιόζης), όσο ακόμα υπάρχει στόκ. Οι τσιγγάνοι, απανταχού του κόσμου, έχουν μίαν ικανότητα να προσαρμόζονται στις μουσικές της περιοχής, ίσως και αυτός να είναι ο λόγος που δεν έχουν δημιουργήσει δική τους μουσική.

Γι οσα αναφέρατε, στην Ελλάδα υπάρχει ενα μωσαϊκό απο κοινότητες Τσιαγγάνων που διαφέρουν πάρα πολύ μεταξύ τους.Υπάρχουν 5-6 διαλέκτοι που χρησιμοποιούν.Αντιλάμβανεστε αρα…
Συμφωνώ με τον κ.Νίκο δεν υπάρχει απόλυτα δικιά τους μουσική,ασχέτως αν σχεδόν ολοι ξέρουν να παίζουν η να τραγουδάνε.Και είναι λογικό.Οι Rom εξαπλωμένοι,καθώς είναι ζημώνονται και ζημώνουν ξένα πολιτισμικά πράγματα,ήχους κλπ.
Σε μερικές περιπτώσεις,σε μερικές(Δημήτρη διόρθωσέ με) μπορούμε να μιλήσουμε απλά και μόνο για την μουσική που παίζουν στους καταυλισμούς.Και οχι για την μουσική των Τσιγγάνων.

Η μουσικη των Roma εχει βαθειες ριζες νομιζω, και δεν εχει μεγαλη σχεση με τα τραγουδια του Παιτερη κ.λ.π.Μεγαλα ονοματα και μεγαλοι δεξιοτεχνες σε μουσικα οργανα…(βιολι)…
Κοιτατε εδω…

//youtu.be/OOJu8k68cew

Έχω στα χέρια μου ένα βιβλίο του Τάκη Γιαννακόπουλου (εκδόσεις Θουκυδίδης 1982) με τίτλο “Τσιγγάνικα λαϊκά τραγούδια και μπαλάντες” - του ίδιου συγγραφέα είναι επίσης βιβλία όπως “Οι Γύφτοι και το Δημοτικό μας Τραγούδι”, “Τα Τσιγγάνικα Παραμύθια” κά.

Στην εισαγωγή του παραπάνω βιβλίου γράφει ανάμεσα σε άλλα:

“…Τα Τσιγγάνικα όμως τραγούδια, γιά όσους εγκαθίσταντο μόνιμα, ύστερα από μιά - δυό γεννιές αποξεχνούνταν. Ιδιαίτερα για τον λαό αυτόν που το τραγούδι του ήταν ένα είδος Ταμπού. Δεν έπρεπε μ’ άλλα λόγια να το ακούνε άλλοι εκτός από τους ίδιους. Άλλωστε τα τραγούδια τους στη γλώσσα τους οι ξένοι κι αν τ’ άκουγαν δεν μπορούσαν να τα καταλάβουν…”
(…)
“…Στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (1939-1944) η μεταβολή στα καθεστώτα του κόσμου έφερε καινούργια αντιμετώπιση στο πρόβλημα των Τσιγγάνων. Η Ανατολική Ευρωπη ενδιαφέρθηκε για τη μοίρα και μόρφωσή τους. Κατόρθωσε και συγκέντρωσε πάνω από 1500 λαϊκα Τσιγγάνικα τραγούδια. Και συνεχίζει ακόμη την έρευνα γύρω από τη ζωή, τις περιπέτειες και το φολκλόρ αυτού του λαού. Ακόμη ενδιαφέρθηκε γιά τη μουσική τους…”
(…)
“Στη Δ. Ευρώπη φανερώθηκαν τα Τσιγγάνικα τραγούδια κι η μουσική flamenco. Το flamenco αποτελεί μέρος της κουλτούρας των Τσιγγάνων στην Ανδαλουσία. Από έρευνες που έγιναν διαπιστώθηκε ότι το flamenco αυτό σημαδέβει ιστορικά την καταπίεση και την βαρβαρότητα σε βάρος των Τσιγγάνων στην εποχή της περιπλάνησής τους…”
(…)
“…Στην πατρίδα μας οι Τσιγγάνοι, ονομαζόμενοι Γύφτοι, διάβηκαν και παρέμειναν πολλά χρόνια. Εμείς όμως δεν κρατήσαμε από το διάβα τους και το φολκλόρ τους σχεδόν τίποτε ουσιαστικά. (…) Ο Τσιγγάνικος λαός στη χώρα μας λιγόστεψε, εξευτελίστηκε, αφομοιώθηκε …”
(…)
“Στο βιβλίο μας αυτό καταχωρούμε όσα Τσιγγάνικα λαϊκά τραγούδια κατορθώσαμε να συγκεντρώσουμε απ’ ολόκληρο τον κόσμο. Τα περισσότερα απ’ τα τραγούδια αυτά είναι γνήσια λαϊκά Τσιγγάνικα. Αλλά δεν κρύβουμε ότι το θέμα παρουσίασε αρκετές δυσκολίες γιατί τα τραγούδια αυτά, όσα τουλάχιστον είναι γνήσια, είναι εντελώς ιδιότυπα και η μουσική τους το ίδιο ιδιόρρυθμη ασαφής. Και η γλώσσα τους, τουλάχιστον των νομάδων, είναι στους ερευνητές πολύ δύσκολη…”

Επίσης, πριν από λίγα χρόνια η εφημερίδα “Ριζοσπάστης”, είχε με την έκδοσή της ένα σιντί - συλλογή με τον τίτλο “Παραδοσιακά τραγούδια από τα Βαλκάνια”. Ανάμεσα σε αυτά και ένα τραγούδι (οργανικό) με τον τίτλο “Τσιγγάνικο Σερβίας”, το οποίο δεν είναι παρά η μελωδία που γνωρίσαμε από τη μουσική του Μπρέγκοβιτς για την ταινία ο “Ο Καιρός των Τσιγγάνων”, η οποία μελωδία έγινε και ελληνικό τραγούδι με την Πρωτοψάλτη (Να μπορούσα στα σύννεφα).
Από την ίδια εφημερίδα είχε κυκλοφορήσει και ένα σιντί - συλλογή με τίτλο “Τσιγγάνικα τραγούδια” (12 τον αριθμό), από τα οποία μάλιστα ένα, με τον τίτλο “Sao Roma - Όλοι οι Τσιγγάνοι”, είναι το γνωστό μας (πάλι από τη μουσική για την ίδια ταινία) “Ederlezi”, και το οποίο στη συλλογή αυτή ακούγεται με τους στίχους του.
Έχω δηλαδή λόγους να πιστεύω, ότι η μουσική του Μπρέγκοβιτς για την ταινία, αποτελείται σε μεγάλο μέρος από διασκευές παραδοσιακών τσιγγάνικων μελωδιών και τραγουδιών, ανάμεσα στα οποία βρίσκονται και τα δυο παραπάνω πολύ γνωστά τραγούδια.

Να προσθέσω επίσης την προσωπική άποψη, ότι τουλάχιστον στον ευρωπαϊκό χώρο, σε ορισμένες περιοχές του δηλαδή σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης, παράλληλα με την γενικότερη προσαρμογή των Τσιγγάνων στην εκάστοτε τοπική μουσική, υπήρξαν περιπτώσεις όπου οι Τσιγγάνοι σφράγισαν με την παρουσία τους την τοπική μουσική.
Νομίζω ότι αυτό ισχύει και στην περίπτωση του φλαμένκο, αλλά και στην περίπτωση χωρών της ανατολικής Ευρώπης (το παράδειγμα με τη μουσική από τον “Καιρό των Τσιγγάνων” είναι ίσως χαρακτηριστικό), όπως πχ στην Ουγγαρία όπου μέρος του ουγγρικού “φολκλόρ” είναι τα “τσιγγάνικα βιολιά”, μελωδίες που ακούγοντάς τες ο καθένας αβίαστα τις χαρακτηρίζει “τσιγγάνικες”. Περιπτώσεις δηλαδή που αποτελούν κάτι περισσότερο από απλή προσαρμογή.

Το στιχακι ειναι παληο και τραγουδιεται σαν συρτο στα δυο μαζι με το ‘‘εγω κρασι δεν επινα κτλ’’ Υπαρχει σε ηχογραφηση 45 στροφων αρχες του 60 με τους ΣΤ.ΛΗΤΟΥ-ΜΙΛΤ.ΜΑΣΤΟΡΑ και κλαρινο τον ΠΕΤΡΟΛΟΥΚΑ.

Γεια σας,

Χαίρομαι που το αρχικό μου μήνυμα έγινε αφορμή για μια τόσο ενδιαφέρουσα και εποικοδομητική (από την άποψη αναταλλαγής πληροφοριών) συζήτηση! Όσον αφορά το ζήτημα αν οι Τσιγγάνοι έχουν μια “δική τους” μουσική παράδοση ή αν η μουσική τους απλώς αντανακλά τη μουσική παράδοση των χωρών στις οποίες ζουν, είναι ένα πολύ ενδιαφέρον θέμα. Σαν επαγγελματίες μουσικοί, είναι λογικό να προσαρμόζουνται σε αυτό που θέλει το κοινό τους…ίσως για αυτό η μουσική των Τσιγγάνων της Βουλγαρίας διαφέρει από τη μουσική των Τσιγγάνων της Ουγγαρίας ή της Ελλάδας. Πάντως έχω ένα σιντί με το τίτλο Songs of Greek Gypsies, όπου τραγουδούν εν μέρει στη γλώσσα τους…ενώ νομίζω ότι η μουσική μπορεί να είναι και σύγχρονη, ας πούμε το τραγούδι που λέει η Βιτάλη.

Ο Κώστας Παυλίδης:

Και από μία συναυλία στο Βασιλικό Θέατρο της Θεσσαλονίκης, πολύ μακριά από το κλίμα των πανηγυριών!

Και ο Γιάννης Σαλέας στα ελληνικά:

Ο Saban Bajramovic από το Nis, Γιουγκοσλαβία

Υπάρχει μια αγγλική μουσικολογική μελέτη για τους Τσιγγάνους σε ένα χωριό της Μακεδονίας, δεν το έχω αλλά φαίνεται ενδιαφέρον:

http://brightbalkanmorning.com/about.html

Και μια ερώτηση για το Δημήτρη…θα έλεγες ότι οι πλειοψηφία των μουσικών στα σημερινά πανηγύρια είναι Τσιγγάνοι; Για μένα, βλέποντας μόνο τα ονόματα, δεν μπορώ να καταλάβω την καταγωγή τους, μια που έχουν ελληνικότατα ονόματα.

Όσο για το Bregovic, όσο ξέρουν από Γιουγκοσλάβικη μουσική λένε ότι “ιδιοποιήθηκε” πολλά τσιγγάνικα τραγούδια. Εδώ μερικές παρατηρήσεις από ένα thread σε φόρουμ αφιερωμένο σε παραδοσιακή Βαλκανική μουσική:

One of the most blatant examples is Goran
Bregovic who, though a musical (and business) genius,
used folk songs (e.g. Ederlezi) or songs written by
contemporary composers (e.g. wildly popular Mesecina was
written by Saban Bajramovic as Dela Mara) and claimed
that he composed and arranged them. When asked about
it, Σaban commented that “yes, Bregovic knows how
steal, all right, but he also knows how to package it
so beautifully!” Bosnian journalists and others
commented that “if gypsies knew anything about
authors’ rights, Bregovic wouldn’t have any bread to
eat”.

Εύα

1 «Μου αρέσει»

Μπλέχτηκαν πάλι τα πράγματα. Θα τα πάρω με την σειρά που γράφτηκαν τα μηνύματα.

Φυσικά και μου λέει πολλά ο παρακάλαμος (όπως και το Μαυρονόρος πιο δίπλα) μιας και έπαιζα για 2-3 χρόνια με τον Θωμά Χαλιγιάννη. Δουλεύει με τον Γρηγόρη Καψάλη τα καλοκαίρια στα ζαγόρια. Εξαιρετικό κλαρίνο και άνθρωπος τίμιος.
Είναι, λοιπόν, ένα τραγούδι ακόμα. Δεν είναι παραδοσιακό γύφτικο. Απλά το άκουσες από γύφτους.

Όντως υπάρχουν διάφορες φυλές ανά την ελληνική επικράτεια αλλά δεν μιλάνε όλες και από μία διάλεκτο. Όσοι μένουν στην χαλκίδα Π.χ. και έρχονται στην περιοχή μου (μεσολόγγι-αιτωλικό) την άνοιξη για εμπόριο-κυρίως γουρουνιών-δεν μιλάνε γύφτικα, ούτε παίζουν μουσική. Στην Αχαγιά μιλάνε την ίδια με τους δικούς μας, ενώ του παρακάλαμου διαφέρουν, όχι πολύ αλλά διαφέρουν.
Η “παραδοσιακή” μουσική, που παίζουν στα πανηγύρια τους (οι γάμοι είναι μόνο δηλαδή, δεν έχουν γιορτές) είναι τα οργανικά τσιφτετέλια. Και μάλιστα, όχι συγκεκριμένα οργανικά. Το τουμπελέκι να ακούγεται και ένα ταξιμάκι!!!
Όποιος έχει πάει σε γύφτικο γάμο, με καταλαβαίνει.

Ναι, θα έλεγα ότι η πλειοψηφία των οργανοπαιχτών στα πανηγύρια είναι τσιγγάνοι. Μόνο οι τραγουδιστές είναι πολύ λίγοι. Και αυτό έχει κάποια εξήγηση βέβαια, όχι ότι δεν υπάρχουν λευκοί μουσικοί, αλλά είναι άλλο θέμα.

Απ ΄ότι γνωρίζω από τη περιοχή μου, το πατρικό μου στο χωριό απέχει μερικά μέτρα απ΄ αυτό του Γιώργη του Μάγγα, η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων αυτών καταπιάστηκαν με τα όργανα ,γιατί δεν είχαν άλλους τρόπους βιοπορισμού. Δεν είχαν χωράφια δηλαδή, μπαξέδες κλπ. Έβγαινε λοιπόν το ¨γυφτάκι¨ στη γύρα με την αδερφούλα του κ΄επαιζε συνήθως κλαρίνο.Τι να επαιζε ? Τσαμικο? Κλέφτικο? Τσιφτετέλι έπαιζε κουνιόταν η ¨γυφτοπούλα¨να πέφτει κανα δίφραγκο ,γύρναγε σε καμμιά συρτορούμπα της εποχής, τσιφτετέλι η ¨γυφτοπούλα ¨ για το δίφραγκο. Κάποιοι βέβαια ξεχώρισαν ,ονόματα έγραψαν τα παιδιά πιο πάνω.

Πέρα από αστεία τώρα, το θέμα του τόπικ είναι βέβαια “Οι Τσιγγάνοι στην ελληνική μουσική”.
Αλλά δεν μπορεί η “απάντηση” στο θέμα να μην περιλαμβάνει και μιά αναφορά στους τσιγγάνους και στη μουσική τους γενικά αφού πρόκειται για μια φυλή διασκορπισμένη σε τόσες χώρες.
Κι ακόμα περισσότερο, μιά αναφορά στους τσιγγάνους της βαλκανικής, καθώς μάλιστα μέχρι τους βαλκανικούς πολέμους και τη χάραξη των συνόρων των βαλκανικών κρατών τα Βαλκάνια ήταν ενιαίος γεωγραφικός χώρος μετακίνησης γιά όλες τις φυλές, που γιά κάποιο λόγο ακολουθούσαν νομαδικό βίο, και μόνο μετά τη χάραξη των συνόρων η νομαδικότητα περιορίστηκε στα εθνικά κρατικά σύνορα.
Ίσως λοιπόν έχει κάποια σημασία ο εντοπισμός των διαφοροποιήσεων στην κουλτούρα των τσιγγάνων της μιάς ή της άλλης βαλκανικής χώρας. Το δυσκολότερο βέβαια είναι η ερμηνεία αυτών των διαφοροποιήσεων…

Σχετικά τώρα με το ερώτημα τσιγγάνικης παραδοσιακής μουσικής στην Ελλάδα, εγώ είμαι επιφυλακτικός να δώσω μιά αρνητική απάντηση.
Αν δεν είχε εφευρεθεί ο φωνογράφος και το γραμμόφωνο, οι γνώσεις μας θα ήταν σήμερα ελάχιστες ακόμα και γιά την ελληνική παραδοσιακή μουσική, για τη λαϊκή μουσική είτε της πόλης είτε της υπαίθρου.
Όμως οι τσιγγάνοι δεν δισκογραφούσαν τραγούδια στη γλώσσα τους, γενικά δεν υπάρχει τίποτα δισκογραφημένο στη γλώσσα των τσιγγάνων, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει και η γλώσσα τους.
ΚΙ ακόμα, πόσες πλευρές της ελληνικής μουσικής παράδοσης θα είχαν μείνει άγνωστες, παρά την ύπαρξη της δισκογραφίας, αν δεν είχαν γίνει λαογραφικές και μουσικολογικές έρευνες και καταγραφές για τη διάσωσή τους; Δεν έγινε όμως κατι τέτοιο γιά την τσιγγάνικη κουλτούρα.

Εν πάση περιπτώσει, στο βιβλίο που ανέφερα παραπάνω, σε ό,τι αφορά την Ελλάδα παρατίθενται από τη μιά τρία τραγούδια που θα μπορούσαν να θεωρηθούν όχι κατ’ ανάγκη τσιγγάνικα αλλά απλώς τσιγγάνικες παραλλαγές λαϊκών - παραδοσιακών τραγουδιών χωρίς “πιστοποιημένη” προέλευση.
Από την άλλη: <<…η Γαλλίδα συγγραφέας Paulette Bubaquier που έζησε στην Ελλάδα πολλά χρόνια (1928) και ασχολήθηκε με τους Τσιγγάνους, ιδιαίτερα της Αττικής, μάς άφησε τα πάρα κάτω τραγούδια περισσότερο λαϊκά Τσιγγάνικα.

Α.- ΡΙΝΑ Η ΤΣΙΓΓΑΝΑ

Ρίνα η Τσιγγάνα; εγώ είμαι
ο κόσμος με λέει ασχημομούρα
αλλά δεν με νοιάζει. Τι δηλαδή;
είστε τάχα όμορφες εσείς οι Ρωμιές;
που η μιλιά σας είναι σαν των βατραχιών;
Λέτε ο πατέρας μου δεν θα με προικίσει
δηλαδή δεν θα μου δώσει ένα καραφάκι ούζο;
Αυτή είναι η δικιά μας η προίκα
ένα καραφάκι ούζο.
Τα όμορφα φτερά δεν κάνουν τον αληθινό πετεινό.
Το νυφικό μου κρεβάτι εσείς θα το στλίσετε με λουλούδια.
Τόσο που θα σπάσει από το βάρος τους.
Αυτή τη μέρα θα λείπει ο ίσκιος από τα δέντρα
και τα κρομμύδια δεν θα μπορέσουν να δακρύσουν τα μάτια σας
ανάθεμά σας όπως νάναι εγώ θα παντρευτώ!

Β.- ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΣΤΟΝ ΓΥΙΟ

Ο γυιός μου είναι ένα όμορφο περιβόλι
κρυμμένο, γεμάτο μαργαριτάρια κι ανθούς,
θέλεις να γίνεις ο κλέφτης του;
Δεν πέρασα ποτέ απ’ αυτό το περιβόλι
περιβόλι και περιβολάρης ήταν το ίδιο πρόσωπο.
Τα φρούτα ξυνά χωρίς χρώμα,
λουλούδια σκαρφαλωμένα στον τοίχο χωρίς ευωδιά.
Πέρασαν χρόνια, άνοιξες, καλοκαίρια.
Μιά μέρα η Τσιγγανούλα με τα όμορφα μάτια
καθώς διάβηκε απ’ το περιβόλι
τα λουλούδια άνθισαν, ομόρφιναν, πήραν χρώμα
ξετρελαμένα από περηφάνεια έγιναν αληθινός παράδεισος.
Γυιέ μου, σήκω, μη μιλάς, μη λες τίποτα.
Έμπα και τρύγησε όποιο θέλεις λουλούδι.

Γ.- ΤΑ ΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΤΣΙΓΓΑΝΑΣ

Σε περιφρονώ γιατί λες με περηφάνεια ΕΜΕΙΣ.
Σε περιφρονώ γιατί οι δυό σου αυτές λέξεις
είναι σαν τέσσερις τοίχοι σ’ ένα δωμάτιο,
μιά φυλακή. Εμείς σαν λέμε αυτή τη λέξη
νοιώθουμε τον άνεμο, τον ουρανό, τη γη.
Ούτε στέγη, ούτε πορτοπαράθυρα, ούτε κλειδιά
είμαστε ευτυχισμένοι στον κόσμο γιατί δεν έχουμε
ούτε σπίτια, ούτε ανησυχίες, ούτε τίποτα.

(Βλέπε Paulette Dubaquier Tsiganes d’ Attique, pag. 45 - 50)>>.

ΥΓ Όπως φαίνεται παραπάνω, στο βιβλίο μάλλον από τυπογραφικό λάθος, η συγγραφέας αναφέρεται τη μιά ως Bubaquier και την άλλη ως Dubaquier. Από μια αναζήτηση στη μηχανή προκύπτει ότι το σωστό πρέπει να είναι το δεύτερο.

1 «Μου αρέσει»

Πάλι κάνεις λάθος γιατί δεν υπάρχει κανένα κόλπο. Αλλά μιας και επιμένεις για τους τσιγγάνους των άλλων χωρών, να λάβεις υπόψιν ότι οι τσιγγάνοι αυτοί απλώς υιοθέτησαν την κατά τόπους μουσική. Την βρήκαν έτοιμη όπως οι της ελλάδας. Δεν υπάρχει ο όρος “παρθενογέννεση” στους τσιγγάνους. Σε καμία τέχνη. Τις βρήκαν και τις συνέχισαν ή στην καλύτερη περίπτωση τις βελτίωσαν.
Και όσο αφορά τους δικούς μας, για τους οποίους αναφέρθηκα, οι παλιοί γύφτοι μουσικοί έπαιζαν παραδοσιακά γιατί και ο κόσμος είχε καθαρότερα ακούσματα. Σήμερα οι γύφτοι μουσικοί παίζουν βλακείες γιατί και ο κόσμος δεν ξέρει να ακούει. Γι’ αυτό φτάσαμε στο σημείο να έχουμε τον μπέκο και τον αριστόπουλο για Νο1 παραδοσιακά κλαρίνα ή τον σαφέτη και την λούλα παπά για παραδοσιακούς τραγουδιστές!!! Πρώτο “δημοτικό” τραγούδι σε παραγγελίες το “Ζαφειρένια μου” και το “Γλύκα γλύκα”!!!
Το παραδοσιακό παίξιμο το χάλασαν οι γύφτοι των τελευταίων 30-40 χρόνων.

Αμ! δεν πρόκειται για μία φυλή αλλά για πολλές. Και επιτέλους, ποια μουσική τους; Ποια θεωρείται δική τους μουσική; Γιατί δεν υπάρχει σήμερα κάτι για να ακούσουμε;

Πολύ σωστά. Μία φυλή είναι και οι σαρακατσάνοι. Γιατί λοιπόν, αφού ζούσαν στις ίδιες περιοχές με τους ρουμάνους ή βούλγαρους, δεν υιοθέτησαν και τις μουσικές στους; Γιατί πολύ απλά είχαν δική τους μουσική.

Μάλλον ξεχνάς την δυνατότητα της προφορικής παράδοσης. Ετσι έφτασαν μέχρι τον 20ο αιώνα όπου και γραμμοφωνήθηκαν κάποια δείγματα τραγουδιών. Λέω δείγματα γιατί μπροστά στο πλήθος των τραγουδιών της ελλάδας, αυτές οι λίγες χιλιάδες ηχογραφήσεων είναι δείγμα.

Δεν μίλησα για ανύπαρκτη γλώσσα-είπα μάλιστα ότι μιλάω κι εγώ κάποιες φράσεις-αλλά για ανύπαρκτη μουσική παράδοση.

Η μελέτες αυτές έκαναν μόνο καλό. Αν δεν υπήρχαν λοιπόν, εγώ που ζω στο Μεσολόγγι δεν θα μπορούσα να μάθω για την μουσική και γενικότερα τα ήθη και έθιμα Π.χ. της Θράκης ή της Καππαδοκίας. Οι ντόπιοι όμως δεν τις είχαν ανάγκη για να μάθουν πώς ζουν.
Δηλαδή, επειδή δεν είχε γίνει έρευνα για τους τσιγγάνους πριν 100 χρόνια, χάθηκε η παράδοσή τους; Ας γίνει τώρα να δούμε στο θέμα μουσική τι θα βγει!!!

Στα λόγια μου έρχεσαι. Αυτό είπα από την αρχή. Δεν “γέννησαν” μουσική, υιοθέτησαν έτοιμη.

Αυτά που άφησε δεν είναι τραγούδια αλλά στίχοι. Στίχους γύφτικους “έβαλε” και ο παϊτέρης στο “ναϊς μπαλαμό”, σημαίνει ότι είναι γύφτικη μουσική;

Οι γύφτοι είναι καλοί στο να αφομοιώνουν οτιδήποτε τους βοηθάει να βγάζουν χρήμα. Δεν παίζουν κλαρίνο επειδή είναι μερακλήδες. Το κάνουν γιατί έχει χρήμα. Έτσι απλά.

Αρκετά σας κούρασα.
Τα σέβη μου

1 «Μου αρέσει»