Ο Παναγιώτης Τούντας ηχογράφησε στο όνομα του περισσότερα από 300 τραγούδια στις πλάκες γραμμοφώνου 78 στροφών από το 1919 που ηχογράφησε το πρώτο του τραγούδι στην Νέα Υόρκη μέχρι και το τελευταίο λίγο πριν μπουν οι Γερμανοί στην Αθήνα. Συμμετείχε δε σαν διευθυντής ορχήστρας σε δεκάδες άλλες (αν όχι εκατοντάδες) ηχογραφήσεις.
Η πρώτη του ηχογράφηση έρχεται από το μακρινό 1919 όπου φαίνεται να βρίσκεται στην Νέα Υόρκη και να ηχογραφεί στο όνομα του το τραγούδι “Η Ζωντοχήρα”. Στην ετικέτα που παρουσιάζω από τον δίσκο VICTOR Αμερικής ο τίτλος είναι " Η ΕΥΘΥΜΟΣ ΧΗΡΑ" που μεταφράζεται στα αγγλικά ως (The grass widow).
Στα φωνητικά είναι η Μαρία Σμυρναία. Στο βιολί ο Γιώργος Μακρυγιάννης και στο σαντούρι ο Κώστας Καστρούνης. Η ηχογράφηση έγινε στην Νέα Υόρκη στις 17/9/1919.
Η δεύτερη ετικέτα αφορά την πρώτη ηχογράφηση του Π.Τούντα στην Ελλάδα η οποία έρχεται από το 1925 όταν η ODEON ξεκινάει τις εν Ελλάδι ηχογραφήσεις της. Ο Τούντας αυτή τη φορά θα περάσει στο όνομα του την “ΣΜΥΡΝΙΑ” η οποία όμως έλκει την καταγωγή της στις παραδοσιακές μελωδίες της Σμύρνης πριν την καταστροφή της και έχει ηχογραφηθεί στην Αμερική από την Μαρία Παπαγκίκα το 1920 σύμφωνα με το sealabs.
Η “Σμυρνιά” της Αθήνας είχε ως τραγουδιστή τον Κώστα Μιχαηλίδη σε διεύθυνση ορχήστρας του Άγγελου Μαρτίνο.
Σύμφωνα με την ετικέτα το τραγούδι ηχογραφήθηκε δύο φορές (χωρίς ο αριθμός μήτρας να αλλάξει) και προτιμήθηκε να κυκλοφορήσει η δεύτερη εκτέλεση. Ο αριθμός μήτρας είναι ο GO-55-2 και ο αριθμός κυκλοφορίας 154008.
Ο Τούντας είναι ο πρώτος που βλέπει το όνομα του (αν και σε παρένθεση) ως δημιουργού δίπλα από ένα τραγούδι όπως φαίνεται στην ετικέτα. Πιο δίπλα ο προσδιορισμός “Λαϊκόν” (populaire).
Από την ηχογράφηση αυτή και μετά ο Σμυρνιός συνθέτης θα αναδειχθεί με την πάροδο του χρόνου ως ένας από τους πολυγραφότερους Έλληνες συνθέτες στις πλάκες των 78 στροφών.
Σε μελλοντικό χρόνο θα γίνουν και άλλες παρουσιάσεις ετικετών δίσκων 78 στροφών με τον Παναγιώτη Τούντα.
Και τί τραγούδια! Να είναι, άραγε, τυχαίο ότι και το “αμερικάνικο” και η πρώτη “ελληνική” ηχογράφηση είναι περίπου στην ίδια μελωδία; Τούντας 1000 % το ύφος, πάντως. Βέβαια, και η “Αμερικάνα”, η 19χρονη, λέει, Μαρία Σμυρναία από τη Μυτιλήνη, αλλά ακόμα περισσότερο ο τενόρος Μισαηλίδης δεν είναι οι πιό κατάλληλοι να αποδόσουν το ύφος του Τούντα. Πολύ ενδιαφέρον πάντως το ύφος του Νισύριου.
Φώτη, έχουμε κάποιο στοιχείο ότι ο Τούντας βρέθηκε και προσωπικώς στη Νέα Υόρκη, όταν ηχογραφήθηκε το κομμάτι; Δεν έχω ακούσει να πήγε ποτέ στην Αμερική.
Γεια σου φίλε Περικλή (αν δεν κάνω λάθος) και σε ευχαριστώ για τα ενθαρρυντικά σου λόγια.
Έρχομαι αμέσως στο πολύ σημαντικό κατά την γνώμη μου ερώτημα σου για το αν ο Παναγιώτης Τούντας είναι ο πρώτος “λαϊκός” ή ο πρώτος γενικά συνθέτης που το όνομα του αναγράφεται δίπλα στον τίτλο του τραγουδιού. Πάντα μιλάμε φυσικά για τις ηχογραφήσεις που γίνανε στην Αθήνα.
Η απάντηση στον αν είναι ο πρώτος “λαϊκός” που βλέπει το όνομα του στην ετικέτα του δίσκου είναι χωρίς αμφιβολία ΝΑΙ.
Η ODEON ηχογραφεί το 1925 σύμφωνα με τις ετικέτες των δίσκων γύρω στα 150 τραγούδια που κυκλοφορούν σε περίπου 75 με 80 δίσκους.
Αυτοί που κυριαρχούν είναι από συνθετικής πλευράς οι Θ.Σακελλαρίδης, Γ.Κωνσταντινίδης, Ν.Χατζηαποστόλου, Αττίκ κ.α. Παράλληλα ηχογραφούνται και πολλά δημοτικά τραγούδια. Ο Γιώργος Βιδάλης είναι αυτός που συμμετέχει στις περισσότερες ηχογραφήσεις σαν τραγουδιστής ενώ ηχογραφήσεις έχουμε και από τους Σαβαρή, Μισαηλίδη κ.α. Κάποιες από αυτές τις ηχογραφήσεις δεν έχουν καταγραφεί από τον Μανιάτη. Στο sealabs υπάρχουν αρκετές ηχογραφήσεις που δεν τις έχει καταγράφει ο Δ.Μανιάτης.
Μέσα σε αυτό το περιβάλλον από ελαφρό αλλά και δημοτικό τραγούδι ο Τούντας καταφέρνει να περάσει στην δισκογραφία το συγκεκριμένο τραγούδι. Από την επόμενη χρονιά θα μπουν στην δισκογραφία ο Ογδοντάκης ο Καρίπης ο Νταλγάς κ.α. ανοίγοντας τον δρόμο για την κυριαρχία των Μικρασιατών στην μουσική σκηνή της Ελλάδος μέχρι και το 1937.
Σε αυτή τη βάση λοιπόν ο Τούντας είναι πρωτοπόρος. Είναι ο πρώτος “λαϊκός” συνθέτης που βλέπει το όνομα του στην ετικέτα του δίσκου.
Πρέπει να πούμε όμως ότι σε αυτές τις πρώτες ηχογραφήσεις έχουμε και κάποιες με μαντολινάτες. Τραγούδια που θα τα ορίζαμε σαν “λαϊκά” για τα μέτρα της εποχής αλλά υπό την διεύθυνση του Σαβαρή και όχι κάποιον λαϊκών συνθετών.
Με μία τέτοια μαντολινάτα ηχογραφήθηκε και το γνωστό “Το χασίσι” …δεν μου λέτε δεν μου λέτε το χασίσι που πουλιέται …υπό την διεύθυνση του Γ.Σαβαρή, χωρίς να αναφέρει η ετικέτα τον τραγουδιστή, που καταγράφεται ως το πρώτο χασικλίδικο που ηχογραφείται στην Ελλάδα.Ο Μανιάτης λανθασμένα το αναφέρει ως σύνθεση του Ι.Ριτσιάρδη σε στίχους του Σύλβιου.
“Παραδοσιακό της Μ. Ασίας, παίζει η Πανελλήνιος Εστουδιαντίνα υπό την Δ/νση Γεωργίου Σαβαρή. Πρόκειται για μια από τις πρώτες ηχογραφήσεις που πραγματοιήθηκαν στην Αθήνα από την γερμανική ODEON. Δίσκος GA 1045. Ορχήστρα με βιολί(Σέμσης), σαντούρι και λαούτο. Σύμφωνα με τον Μανιάτη είναι σύνθεση του Ιωσήφ Ριτσιάρδη σε στίχους του Σύλβιου.Διευκρίνηση: Του Ριτσιάρδη είναι το ταγκό με τίτλο “Χασίς”, όχι αυτό. Ανατύπωση στο δίσκο ODEON A-154033.”
Τώρα στο δεύτερο ερώτημα.
Το πιθανότερο είναι ότι και σαν συνθέτης κατέχει και πάλι τα πρωτεία. Όμως δεν έχουμε το σύνολο των ετικετών για να πούμε με σιγουριά ότι ισχύει ακράδαντα αυτό.
Ο Τούντας ηχογραφεί στο νούμερο GO-55 και κυκλοφορεί το κομμάτι στο νούμερο 154008. Μπήκε δηλαδή στον 8ο δίσκο που κυκλοφόρησε. Δεν είναι όμως ο πρώτος που ηχογραφεί γιατί στο νούμερο GO-38 (αριθμός μήτρας/ηχογράφησης) ηχογραφείται ο “Τσομπανάκος” στο όνομα του Μ.Λεβέντη αλλά κυκλοφορεί στον αριθμό 154038 (αριθμός κυκλοφορίας) δηλαδή 30 νούμερα μετά την κυκλοφορία του τραγουδιού “Σμυρνιά”.
Σε όσες ετικέτες έχω δει από τους δίσκους που έχουν μικρότερους αριθμούς από τον 154008 έως τον 154001 δεν υπάρχει όνομα συνθέτη παρά μόνο διευθυντών ορχήστρας και τραγουδιστών.
Υπό την έννοια αυτή μάλλον κατέχει και στο σύνολο την πρωτιά για τον πρώτο συνθέτη που περνάει τραγούδι στο όνομα του με την υποσημείωση ότι δεν έχει ερευνηθεί το σύνολο των ετικετών.
Σαν κατάληξη να πω ότι οι ηχογραφήσεις των Μικρασιατών είναι λίγες σε σχέση με τα άλλα είδη που ηχογραφούνται παράλληλα τα πρώτα 2-3 χρόνια, όμως από το 1929-30 και μετά αυτό θα αλλάξει όταν σιγά σιγά οι ντόπιοι θα γνωρίσουν από πρώτο χέρι την Μικρασιάτικη μουσική και τους μουσικούς της.
Αυτά φίλε Περικλή.
Αν πιστεύεις ότι χρειάζονται διευκρινήσεις σε κάποια θέματα εδώ θα είμαι να τις δώσω.
Κύριε Νίκο (φίλε Νίκο με την άδεια σου) δεν έχω κανένα στοιχείο ότι βρίσκεται στην Νέα Υόρκη αυτοπροσώπως γιαυτό και γράφω ότι …φαίνεται να είναι. Δεν το αποκλείω πάντως γιατί εκείνη την περίοδο έχουμε πολλά νταραβέρια με την απέναντι πλευρά του Ατλαντικού και σαν μουσικός σε κάποιο πλοίο μπορεί να βρέθηκε εκεί και να έκανε την συγκεκριμένη ηχογράφηση. Υπόθεση δική μου φυσικά που δεν φαίνεται από τα μέχρι τώρα στοιχεία να ισχύει.
Από την άλλη πως μπόρεσε να ηχογραφηθεί τραγούδι στο όνομα του και αυτός να είναι χιλιάδες μίλια μακριά;
Αλλά φίλε Νίκο όπως γνωρίζεις καλύτερα από μένα σε κάθε απάντηση γεννιούνται και νέα πολλαπλάσια ερωτήματα. Λίγα στοιχεία έχουν διασωθεί για να είμαστε απόλυτοι στις κρίσεις μας. Και ειδικά για τόσο παλιά γεγονότα. Αν αυτά τα λίγα τα κάνουμε περισσότερα όλα θα είναι μια χαρά.
Μάλιστα, ευχαριστούμε πολύ Φώτη. (Ναι, Περικλής λέγομαι!)
Προσπαθώ να το σκεφτώ με όρους μιας άλλης εποχής, αλλά δυσκολεύομαι… Ο συνθέτης δεν έπαιρνε λεφτά; Και τότε γιατί έγραφε τραγούδια, μόνο για να συμμετέχει ως μουσικός; Ή μήπως έπαιρνε αλλά αυτό ήταν ανεξάρτητο από το αν εμφανίζεται το όνομά του στην ετικέτα;
Μετά: καλά τα λεφτά, η δόξα; Δεν τους ενδιέφερε να γίνει γνωστό ποιος το έγραψε; Θα περίμενε κανείς ότι και την ίδια την εταιρεία θα την ενδιέφερε, αφού η «δόξα» ενός συνθέτη είναι εξαργυρώσιμη.
Καλημέρα στα μέλη και στους επισκέπτες του Φόρουμ.
Περικλή φαντάζομαι ότι όλο και κάποια αποζημίωση θα λάμβαναν γιαυτές τις ηχογραφήσεις που να μην ξεχνάμε είναι οι πρώτες και όσο να΄ναι δεν υπήρχε ακόμη η τεχνογνωσία από τους μουσικούς για το τι σήμαινε να καταχωρείς κάποιο τραγούδι ακόμα και αδέσποτο στο όνομα σου. Αυτό το γνώριζε ο Τούντας και έβαλε και το όνομα του αν και σε παρένθεση δίπλα από την Σμυρνιά. Με τον τρόπο αυτό το καταχώρησε στο όνομα του. Όχι ότι οι άλλοι δεν το κάνανε αλλά επειδή οι πρώτες ηχογραφήσεις είναι παραδοσιακών σκοπών δεν έμπαινε το όνομα του συνθέτη αφού οι μελωδίες ήταν αδέσποτες. Πάντως στους επόμενους δίσκους που βγαίνουν στην επιφάνεια τα ελαφρά οι συνθέτες αναφέρονται δίπλα από τον τίτλο του τραγουδιού.
Ανεβάζω μερικές ετικέτες δίσκων που ο Μανιάτης δεν τις έχει καταγράψει (Αν δεν μου ξεφυγε κάτι).
Μάλλον δεν είχα καταλάβει σωστά το προηγούμενο μήνυμα. Τελικά, ο Τούντας δεν ήταν απλώς ο πρώτος συνθέτης που γράφτηκε τ’ όνομά του σε δίσκο αλλά ο πρώτος συνθέτης που έβγαλε δίσκο (κι έγραψε και τ’ όνομά του)!
Η παρένθεση μάλλον πρέπει να είναι ξένη συνήθεια που την ακολούθησαν και στην Ελλάδα. Στα ελληνικά αν γράψεις «Η ΕΥΘΥΜΟΣ ΧΗΡΑ / Π. Τούντα / Μαρία Σμυρναία» καταλαβαίνει κανείς ποιος το έγραψε και ποιος (ποια) το ερμηνεύει, αλλά στα ξένα ονόματα δεν υπάρχει η γενική και βλέπεις απλώς δυο ονόματα.
Υ.Γ. Από τις ετικέτες παρατηρώ ότι ήταν σημαντική πληροφορία το είδος του χορού: Ουάν στεπ, Φοξ Τροτ, Σοτίς…
Περικλή επειδή ο δίσκος με την Σμυρνιά ήταν από τους πρώτους που κυκλοφόρησε (ο 8ος δηλαδή 16 τραγούδια) οι πιθανότητες σε αυτά τα 16 τραγούδια να μην υπάρχουν συνθέτες δίπλα στους τίτλους είναι πολύ μεγάλες. Όμως όπως εξήγησα μόνο αν καταφέρουμε να δούμε και τις 15 άλλες ετικέτες θα είμαστε σίγουροι ότι ο Π.Τούντας είναι ο πρώτος γενικά συνθέτης που κατοχυρώνει τραγούδι στο όνομα του. Από τις 5-6 που έχω δει δεν υπάρχουν συνθέτες παρά μόνο τραγουδιστές και διευθυντές ορχήστρας.
Για μπόνους ανεβάζω και την ετικέτα από το “Χασίσι”.
Ε, ούτε η πρώτη, ούτε η δεύτερη φορά, και δεν χρειάζεται να πάμε μακρυά: Στον ίδιο δίσκο, η άλλη πλευρά έχει το “Πόλκα Τιπ τοπ”, τραγουδάκι από οπερέτα του Σακελλαρίδη, που και αυτός δεν νομίζω να βρέθηκε ποτέ στη Νέα Υόρκη. Η Βίκτορ είχε συνεργάτη της τον Τέτο Δημητριάδη, που είχε πολλές επαφές με όλους τους μεγαλοπαράγοντες της δισκογραφίας και στην Αθήνα (όπου ο Σακελλαρίδης μεσουρανούσε), και στη υπό ελληνική κατάληψη Σμύρνη (όπου ο Τούντας μεσουρανούσε) και φυσικά στην επίσης υπό συμμαχική κατάληψη πατρίδα του την Κων/λη. Δεν ήταν τίποτα δύσκολο να ζητήσει τραγούδια για ηχογράφηση, σίγουρα με αμοιβή για τους παραχωρούντες συνθέτες.
Συμφωνώ στο γενικό πλαίσιο με το παραπάνω κείμενο Νίκο αλλά η ένσταση μου είναι ότι ο Τέτος Δημητριάδης ηχογραφεί πρώτη φορά το 1922 και όχι το 1919 ή πιο πριν και είναι δύσκολο να συνδεθεί με ηχογραφήσεις προηγούμενων χρόνων. Ακόμη η Σμύρνη πέρναγε μεγάλες πιένες το 1919 και δεν είχαν έλθει τα τραγικά μετέπειτα γεγονότα.
Από την άλλη όντως ο Θεόφραστος Σακελλαρίδης ηχογραφεί μερικά τραγούδια του (ανάμεσα σε αυτά και την “Πόλκα” ) το 1919 στην Αμερική (υπάρχει και ένα δικό του του 1917 με τον Μιχάλη Μάγκο Victor matrix B-20973. Turn back / Michael A. Mangos - Discography of American Historical Recordings) . Αυτή η διαπίστωση συνηγορεί στο σχόλιο ότι ούτε η πρώτη ούτε η δεύτερη φορά συμβαίνει να ηχογραφούνται κομμάτια εξ αποστάσεως ενός συνθέτη.
Αυτό που δεν μου κολλάει όμως είναι το γεγονός ότι ο Τούντας δεν φαίνεται να ηχογραφεί τραγούδια όσο ζούσε στην Σμύρνη για να τα πάρουν και να τα ηχογραφήσουν και στην Αμερική. Όμως ήταν πασίγνωστος με τα “Πολιτάκια” και στην βάση αυτή δεν αποκλείεται να έγινε αυτό που περιγράφεις. Να το ξέρανε δηλαδή το τραγούδι από την Σμύρνη και μέσω των ανθρώπων των εταιρειών να ταξίδεψε (μόνο του χωρίς τον συνθέτη) και στο Αμέρικα.
Πρώτον, το ευκολότερο των πραγμάτων είναι, όντως, να γράψεις μιά παρτιτούρα χειρόγραφα (αν δεν υπάρχει τυπωμένη ήδη, που καθόλου δεν το αποκλείω) και να την ταχυδρομήσεις, χωρίς την ανησυχία μήπως δεν βρεθεί κάποιος επαγγελματίας μουσικός της εταιρίας να την διαβάσει. Δεύτερον, πριν αρχίσει ο Δημητριάδης να ηχογραφεί ο ίδιος, πιθανότατα θα ασχολήθηκε με ηχογραφήσεις άλλων, από τις οποίες σίγουρα θα έβγαινε και το δικό του κάτι τις. Μην ξεχνάμε ότι, μόλις μιά δεκαετία αργότερα, το “εμπόριο τραγουδιών” υπό μορφήν μητρών που ταξίδευαν από Ελλάδα σε Αμερική “one way”, να χτυπηθούν οι δίσκοι εκεί και μόνον εκεί, το είχε κάνει επιστήμη. Όχι μόνο με τον Μπέζο αλλά και με τα μεγαθήρια τύπου Νταλγκά και άλλων. Και ακριβώς, το ΄19 η Σμύρνη ήταν στα τοπ της και πιό πολλές ευκαιρίες για καινούργια τραγούδια θα έδινε, παρά η “φτωχή” Αθήνα. Το δε γιατί ο Τούντας (φαίνεται ότι) δεν ασχολήθηκε καθόλου με ηχογραφήσεις όσο ήταν στη Σμύρνη, είναι παράξενο μέν και σχολιασμένο από αρκετούς ερευνητές, όχι όμως και απρόσμενο: ήταν τόσο υπέρ- γεμάτη η ζωή του, που ίσως δεν περίσσεψε χρόνος και για αυτό. Ανάλογες καταστάσεις μάλλον ίσχυσαν και με το μεγαθήριο Γιοβανίκα, που δεν φαίνεται να έπαιξε βιολί σε καμμία από τις αλλεπάλληλες και συχνότατες ηχογραφήσεις σε Σμύρνη / Πόλη.
Σίγουρα με παρτιτούρα θα έγινε η δουλειά δεν το συζητάω.
Νίκο μου απάντησες στο ερώτημα μου για την μη συμμετοχή του σε ηχογραφήσεις πριν την καταστροφή. Δεν ήταν προτεραιότητα πολλών μουσικών να ηχογραφούν σε πλάκες τα τραγούδια τους μιας και η ζωή στην Σμύρνη σε γέμιζε με γεγονότα από το πρωί ως το βράδυ.
Όσο για την Σμύρνη και την Αθήνα το μικρό Παρίσι από την μία και η Ψαροκωσταινα από την άλλη. Δεν συγκρίνονται…
Σύντομα θα ανεβάσω (αν δεν το έχει κάνει κανείς μέχρι τώρα) έναν εμπορικό κατάλογο της Σμύρνης του 1888 που έχω βρει στο διαδίκτυο όπου παρουσιάζονται όλα τα επαγγέλματα που ασκούνταν τον καιρό εκείνο και ποιες εθνικότητες (Έλληνες, Τούρκοι, Εβραίοι, Αρμένιοι, Ευρωπαίοι) συμμετείχαν σε αυτά. Ο κατάλογος αυτός είναι ανα επαγγέλματα και σημειώνονται όλα τα ονόματα εκείνων που τα ασκούσαν. Νομίζω ότι είναι πολύ διαφωτιστικό για να κατανοήσουμε την “δυναμική” που είχε η Σμύρνη λίγο πριν τον 20ο αιώνα.
Θα ήθελα για αρχή να πω χρόνια πολλά στους επισκέπτες και στα μέλη του Φόρουμ.
Επειδή είχαμε αφήσει αναπάντητο το ερώτημα για το αν ο Παναγιώτης Τούντας βρέθηκε κάποια στιγμή ο ίδιος στην Αμερική, που όπως είδαμε το 1919 ηχογραφείται το τραγούδι του “Η Εύθυμος χήρα” ή όπως έχει περάσει στον πολύ κόσμο “Η Ζωντοχήρα”, η απάντηση είναι ένα ξερό ΟΧΙ.
Όχι ο Π.Τούντας δεν ταξίδεψε ποτέ στην Αμερική.
Σε ένα από τα τελευταία δημοσιεύματα για τον Σμυρνιό Μουσικό, αν όχι το τελευταίο, που πρώτος ο Κ.Βλησίδης μας αποκάλυψε μέσα από τις “Οψεις του Ρεμπέτικου”, στην εφημερίδα “Βραδυνή” στις 14 Οκτωβρίου του 1940 γίνεται αναφορά από την Αλεξάδρα Λαλαούνη στα μέρη που ταξίδεψε ο Π.Τούντας.
Αίγυπτος-Σουδάν-Αβησσυνία.
Ουσιαστικά μόνο στην Αφρική φαίνεται να είχε ταξιδέψει ο μαέστρος των λαϊκών ηχογραφήσεων της Κολούμπια, σε αντίθεση με τον έτερο μαέστρο των ODEON-Parlophone Σπύρο Περιστέρη που γνωρίζουμε ότι συμμετείχε στις ηχογραφήσεις του υπερωκεάνιου Μ.Αλέξανδρος το 1935 που έγιναν στην Ν.Υόρκη.
Φώτη συγχαρητήρια για τη δουλειά που κάνεις.
Προφανώς εννοείς ότι η δημοσιογράφος δεν αναφέρει κάποιο ταξίδι στην Αμερική, οπότε λογικά δεν είχε πάει.
Αλλά για να κάνω τον δικηγόρο του διαβόλου, ίσως να μην είχε σωστή ή πλήρη εικόνα, αν οι πηγές της δεν ήταν ο ίδιος ο συνθέτης.
Η Αλεξάνδρα Λαλαούνη (και όχι Αλεξάδρα που πέρασε και ποιος ακούσει τον pepe :)) υπέγραψε δύο αφιερώματα για την λαϊκή μουσική. Το πρώτο στις 14 Οκτωβρίου στις σελίδες 2-3 της “Βραδυνής” απ΄όπου προέρχεται το μικρό κείμενο για τον Π.Τούντα και το επόμενο στις 17 Οκτωβρίου πάλι στις σελίδες 2-3 της ίδιας εφημερίδας. Στο διπλό αυτό αφιέρωμα η Λαλαούνη συζητάει τόσο με τον Π.Τούντα όσο και με τον Δημήτρη Σέμση αλλά και με πολλούς άλλους πρωταγωνιστές των τότε ηχογραφήσεων. Στην βάση αυτή αναφέρει και τους τόπους που ταξίδεψε ο Π.Τούντας. Αυτό με κάνει να πω με σχετική σιγουριά ότι ο Π.Τούντας δεν ταξίδεψε ποτέ στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Αν είχε πάει η Λαλαούνη θα το έγραφε. Θα της το είχε πει ο ίδιος ο Τούντας. Δεν προκύπτει από το δημοσίευμα ότι ο Τούντας ταξίδεψε στην Αμερική. Στα ίδια μέρη σύμφωνα με το δημοσίευμα περπάτησε και ταξίδεψε και ο Δ.Σέμσης (Σαλονικιός).
Εκτός του θέματος μας, στο τέλος του δεύτερου αφιερώματος έχουμε και τα ονόματα έξι (6) ατόμων που αποτελούσαν την επιτροπή λογοκρισίας που ξεκίνησε το έργο της το 1937. Στο δημοσίευμα αναφέρονται τα εξής ονόματα.
[b]Ψαρούδας
Καράς
Γεωργιάδης
Δούνιας
Πολίτης
Μανταντό[/b]
Οι τέσσερις πρώτοι για την μουσική και οι δύο τελευταίοι για τον στίχο. Λίγες μέρες πριν τον πόλεμο αυτά τα ονόματα αποτελούσαν την επιτροπή λογοκρισίας και ελέγχου των τραγουδιών.
Για να μην γράφω τα δικά μου συμπεράσματα μπορείτε να διαβάσετε τα δύο δημοσιεύματα της Βραδυνής στα αρχεία που ανεβάζω. Έχουν πολλές και χρήσιμες πληροφορίες προς συζήτηση.
Κλείνω με αυτό που συμπεραίνει και ο Βλησίδης στο βιβλίο του. Αν και το κείμενο έχει θετική στάση έναντι της λαϊκής μουσικής στο τέλος …χαλάει την σούπα με την προσπάθεια του νέου Κράτους για την πνευματική εξύψωσι του λαού. Στο αφιέρωμα της Λαλαούνη για την λαϊκή μουσική δεν ειπώθηκε κουβέντα για τον κύριο εκφραστή αυτής, για τον ανυπέρβλητο Μάρκο Βαμβακάρη. Σε αυτόν αναφέρονταν μιλώντας για ασυδοσία και ασχήμιες. Αλλά και σε όσους είχαν ηχογραφήσει χασικλίδικα τραγούδια. Αυτά δεν ήταν λαϊκή μουσική.
Επειδή θα σας βγάλω τα μάτια, απευθείας από την ψηφιακή βιβλιοθήκη της Βουλής το αφιέρωμα της Λαλαούνη στην λαϊκή μουσική από την Βραδυνή στις 14 και 17 Οκτωβρίου 1940.
