Από πολύ νωρίς, φοιτητής (στη Γερμανία) ακόμα, έχοντας ήδη συνειδητοποιήσει τον τρόπο με τον οποίο οι Ευρωπαίοι προσεγγίζουν τα κοινά τους, τον τόσο διαφορετικό από το δικό μας και παρατηρώντας, σε καλοκαιρινές διακοπές σε νησί μία νοικοκυρά να σκουπίζει το δρόμο έξω από το σπίτι της, ανέπτυξα μία θεωρία. Βασικό στοιχείο της ήταν ότι η νοικοκυρά, που με σκούπα και φαράσι περίπου έγλυψε το δρόμο μπροστά από το σπίτι της μαζεύοντας χώμα, φύλλα, αποτσίγαρα κλπ. έριξε όλα αυτά τα σκουπίδια στο τμήμα του δρόμου μπροστά από το διπλανό σπίτι, που ήταν ακατοίκητο ερείπιο. Δεν την ενόχλησαν, δηλαδή, τα σκουπίδια καθεαυτά, αυτό που την ενόχλησε ήταν ότι βρίσκονταν μέσα στο «δικό της» χώρο. Είδα στο διπλανό χώρο το «Κράτος», το οποίο δεν αφορά τη νοικοκυρά αλλά τον (απόντα και αποξενωμένο) ιδιοκτήτη και έψαξα για την εξήγηση.
Επί αρχαίας Ελλάδας, πριν τη ρωμαϊκή κατάκτηση, κάθε ελληνικός χώρος είχε την όποια διοίκησή του, που δεν νομίζω να χαρακτηριζόταν «εχθρική» από τους πολίτες, εκτός γνωστών εξαιρέσεων. Επί ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, τόσο της δυτικής, όσο και μετέπειτα της Ανατολικής, η οργάνωση του κράτους ήταν επιτυχέστατα οργανωμένη και αποδεκτή από όλους τους πολίτες. Δεν έχω υπόψη μου περιπτώσεις συλλογικής ή και μεμονωμένης εναντίωσης στους διάφορους φόρους, καπνικό, κεφαλικό, εισοδηματικό κλπ. ούτε και αρνήσεις στρατεύσεως. Το αυτοκρατορικό «χαρτί» για τη στράτευση θεωρούνταν ιερό (Και τον Μάραντον, χαρτίν έρτεν να πάει και σσην στρατείαν, έ!). Και ευσυνείδητα ο Αμάραντος καλλίγωνεν το μάυρον άτ καταμεσίς σσον φέγγον, νύκτωρ δηλαδή για να μη μαθευτεί η σχεδιαζόμενη εκστρατεία.
Επί οθωμανικής αυτοκρατορίας, η οργάνωση του κράτους δεν άλλαξε καθόλου. Διατηρήθηκε η ιεράρχηση πρωτεύουσας, σαντζακιών, επαρχιών, μέχρι και μαχαλάδων και ο κόσμος ανταποκρινόταν. Σε διαμάχη μεταξύ δύο μαχαλάδων, επιδιωκόταν σουλτανικό φιρμάνι που γινόταν σεβαστό από όλους, όποιας πλευράς την άποψη και αν υιοθετούσε. Και κανείς δεν διαμαρτυρήθηκε για το χαράτσι, τη δεκάτη ή όπως αλλοιώς μετονομάστηκαν οι απαραίτητοι φόροι, αρκεί να μην υπήρχε γενική ανέχεια λόγω θεομηνίας κλπ, οπότε είχαμε εξέγερση φυσικά (ή, αλλαξοπιστία).
Ερχόμαστε τώρα στο ελληνικό κράτος που δημιουργήθηκε μετά την επανάσταση. Ήδη ο Κολοκοτρώνης είχε δεί ότι οι δυτικόφερτες μεταρρυθμίσεις του Καποδίστρια δεν μπορούσαν να εφαρμοστούν τόσο απότομα (το έκανες μισό φράγκικο – μισό τούρκικο, ενώ έπρεπε να το κάνεις ένα φράγκικο, εννέα τούρκικο και σιγά σιγά να προχωρείς). Καπάκι ήρθε το αθηνοκεντρικό κράτος του Όττο (του Λουδοβίκου, τελοσπάντων), όπου πλέον ο λαός κατάλαβε ότι το κράτος αυτό δεν μπορεί να είναι «δικό του». Και αυτή η άποψη ισχύει μέχρι σήμερα, άντε με υποκατάσταση του Λουδοβίκου / Όττο από τους Αγγλογάλλους, τους Αμερικάνους, την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μακάρι να είχε βρεθεί μία σοφή και χρηστή κεντρική διοίκηση που να διατηρούσε τη δοκιμασμένη επί αιώνες ιεραρχική δομή εξουσίας που ξέραμε από τους Ρωμαίους και που συνεχίστηκε επί Οθωμανών, μεταλλάσσοντάς την καθώς οι εποχές άλλαζαν, αντί να εισάγει εξωπραγματικές και ανεφάρμοστες, όπως αποδείχτηκε, δυτικές πρακτικές. Θα καταλάβαινε και η νοικοκυρά ότι ο δρόμος ανήκει σε όλους, όχι μόνο σε εκείνην.
Υ.Γ. Λόγω ηλικίας, έχω ακόμα στο μυαλό μου έντονες εικόνες συμπολιτών μου που, σε παλαιότερες εποχές, περπατώντας στο δρόμο έφτυναν για να καθαρίσουν τα σωθικά τους. Έχετε δεί πολλούς που φτύνουν στο πάτωμα του σπιτιού τους;