Μπουζούκι αντί για λαούτο;

Στέλιος Συκάκης:
“Περίπου στα 9 έπιασα το πρώτο μουσικό όργανο, ένα τετράχορδο μπουζούκι το οποίο όμως στην Κρήτη το κούρδιζαν σαν λαούτο. Αυτή η λεπτομέρεια ίσως να μην είναι πολύ γνωστή, αλλά υπάρχουν στοιχεία που το αποδεικνύουν και πολλές ηχογραφήσεις. Το τρίχορδο και το τετράχορδο μπουζούκι υπήρχε στην Κρήτη σαν συνοδός της λύρας επειδή ήταν πολύ φθηνότερα από τα λαούτα. Μέχρι σήμερα είναι ακριβά.”

Αυτή είναι μια πληροφορία που δεν ήξερα. Το έχει ακούσει κάποιος άλλος? Πάντως έτσι όπως το θέτει, με την λογική ότι ήταν θέμα “τιμής”, ακούγεται λογικό.

Πηγή: http://www.katiousa.gr/politismos/mousiki/prevezanos-sykakis-passos-ypografi-mas-einai-to-paiksimo-mas/

Χωρίς να είμαι ειδικός, μάλλον μιλάει για μαντόλα, όργανο που υπάρχει ακόμα στην κρήτη. Ο Μανώλης Μανασάκης ήταν πολύ καλός στο μπουζούκι, το οποίο έπαιζε σε μια βάση ξαπλωτο με ιδιαίτερη τεχνική.Άλλους δεν γνωρίζω.
Δεν νομίζω οτι ήταν θέμα ακριβού-φτηνού όργάνου.Απλά υπήρχαν κάποια λαουτόμορφα χωρίς να υπάρχει η “στάνταρντ” σχολή κατασκευής που υπάρχει σήμερα. Το ίδιο άλλωστε συμβαίνει και με τη λύρα πριν εμφανιστεί το όργανο τύπου Σταγάκη που παίζουν οι περισσότεροι σήμερα.
Επίσης, στην κρήτη παίζαν και μικρότερα καλούπια, όχι πολυ διαφορετικά απο τα στεριανά και σε ορισμένες περιπτώσεις υπήρχαν όργανα για “πριμαδόρικο” παίξιμο .Ένα τέτοιο καλούπι έχουν οι Λαϊνάκηδες οι οποίοι μιλάνε και για διαφορετικά κουρδίσματα αλλά και ύφος,στοιχεία που δεν επιβιώνουν στην μουσική της κρήτης σήμερα.

1 «Μου αρέσει»

Όπως είπα είναι κάτι που δεν έχω ξανακούσει. Από την μια λέει ότι το έπιασε το όργανο 9 χρονών. Λογικά, δεν φαίνεται μεγάλος οπότε μιλάμε γύρω στα 30 χρόνια πριν. (Συν, πλην κανά πεντάρι). Και από την άλλη είναι μουσικός οπότε δεν νομίζω ότι θα μπέρδευε την μαντόλα ή κάποιο άλλο λαουτοειδές με το μπουζούκι.

το έχω ξαναδεί σε τουλάχιστον δύο βίντεο από διαφορετικά μέρη. μάλλον δεκαετίας '80, αν κρίνω από τα μεγέθη και τις φιγούρες. δεν νομίζω ότι τα κουρδίζανε αλλιώς, απλά πιάνανε ακκόρντα και βαράγανε. υποθέτω πως αν τους βρισκότανε κιθάρα, θα είχανε κιθάρα.

1 «Μου αρέσει»

Λοιπόν μιας και είχα ψαχτεί παλιότερα στο θέμα για προσωπικούς λόγους, αλλά πιστεύοντας ότι δεν αφορά το Φόρουμ δεν είχα αναφέρει κάτι.
Το τρίχορδο και το τετράχορδο υπήρξαν (και ίσως υπάρχουν στην Κρήτη) αλλά σαν αντικατάσταση του λαούτου - μπουλγαρί. Κούρδισμα είχαν το κλασσικό.

2 «Μου αρέσει»

Μπράβο Alko101,
στη φωτογραφία και το βίντεο που βάζεις είναι καθαρά μπουζούκια. Άρα αυτό που λέει ο Συκάκης ισχύει. Και όντως Νίκο, (Liga rosa), μοιάζει να είναι από την δεκαετία του '80.
Το θέμα για μένα είναι το εξής. Αν αυτό το φαινόμενο είναι κάτι μεταγενέστερο, (π.χ. μεταπολεμικό), ή αν πηγαίνει παλιότερα και μπορεί να ενταχθεί στην “παράδοση” του μπουζουκιού. Θυμάμαι ότι και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας συνέβη το ίδιο. Αν θυμάμαι καλά, γιατί δεν το έχω πρόχειρο, το μπουζούκι να συνοδεύει βιολί ή και κλαρίνο.
Και αν υπάρχει τελικά κάποια “σύνδεση” με τον ρόλο που είχε το μπουζούκι στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα. Τότε, ξέρουμε από τις πληροφορίες που έχουμε ότι το μπουζούκι συνόδευε και έπαιζε ευρωπαικά και δημοτικά.
Το θέμα για μένα δηλαδή είναι αν όντως είναι κάτι τυχαίο ή κάτι που γινόταν συστηματικά.

Μπουζούκια υπήρχαν στην Κρήτη. Αυτό ήταν γνωστό. Με τη μόνη σημείωση σε σχέση με αυτά που λέει ο Συκάκης ότι δεν άλλαζαν το κούρδισμα. Τα τετράχορδα παίζονταν σαν κιθάρες (με το κλασσσικό κιθαριστικό τους κούρδισμα - κιθάρες υπήρχαν και υπάρχουν στην Κρήτη) και τα τρίχορδα με το κλασσικό τρίχορδο κούρδισμα. Επίσης μην ξεχνάμε ότι στην Κρήτη υπάρχει και το μπουλγαρί, το γνωστό “κρητικό μπουζούκι” που είναι επίσης τρίχορδο με κούρδισμα GCG, που θυμίζει το αντίστοιχο του τρίχορδου :wink:

Τώρα όσον αφορά τις ημερομηνίες, να θυμίσουμε ότι το μπουζούκι ανήκει στην οικογένεια των λαουτοειδών. Επομένως θα είναι λίγο θολό να ορίσουμε απόλυτα ημερολογιακά τι ίσχυε και πότε. Για συνοδεία βιολιού πχ έχουμε ηχογραφήσεις ακόμα και τις πρώτες του Τσιτσάνη εάν δε με απατά η μνήμη μου (πουλάκι είχα στο κλουβί). Επίσης εάν ακούσεις το “Σιγά την αμάξα” ο τρόπος που παίζει ο Τσιτσάνης θυμίζει τον τρόπο που παίζεται το μπουλγαρί :wink: Άρα δεν ξέρω κατά πόσο μπορούμε να είμαστε απόλυτοι στο θέμα πρωτοτυπίας …

Ένα ακόμα στοιχείο που ενισχύει την υπόθεση ότι δεν ήταν κάτι τυχαίο, είναι μια αναφορά του Ζαιμάκη στις κομπανίες του μεσοπολέμου στο Ηράκλειο στην έρευνα
«Πολιτισμική ταυτότητα, μουσικές πρακτικές και βιογραφικά ρήγματα σε Μικρασιάτες πρόσφυγες στο Ηράκλειο».
Συγκεκριμένα αναφέρει το εξής: (το πληκτρολογώ γιατί δεν μπορώ να το κάνω παράθεση).
"Οι πιο γνωστές κομπανίες στη πόλη το Μεσοπόλεμο είναι η αρμένικη κομπανία της Ξύλινης Τάμπιας με τους Σαντουριάν (σαντούρι), Αρτίν Πετροσιάν (ούτι), “Ανές” (κλαρίνο) και Θανάση Μάστακα (βιολί) στην αρχική της σύνθεση και αργότερα με παραλλαγές οργανοπαιχτών και η κομπανία του Ατσαλένιου με τους Νίκο Καρέλλη (βιολί, σαντούρι), το γιό του Σταύρο (σαντούρι) από τα Αλάτσατα, το Νίκο Σωτηρίου ή “Χατζηνικόλη” (βιολί, σαντούρι, λαούτο και μαντόλα), επίσης από τα Αλάτσατα και το Βασίλη Φατσή από τα Βουρλά (βιολί και μπουζούκι).
Αλέξανδρε, έχουμε την αναφορά του Ζαιμάκη για την περίοδο του μεσοπολέμου. Εκείνη την εποχή τα κουρδίσματα δεν είχαν γίνει ένα. :smiley:
Οπότε υπάρχει σοβαρή πιθανότητα να χρησιμοποιούσαν και το κούρδισμα του λαούτου όπως χρησιμοποιούσαν και τα ντουζένια. Ίσως αν το ψάξουμε και άλλο, μέσω άλλων πηγών να βρούμε περισσότερα στοιχεία για το παίξιμο του μπουζουκιού στην Κρήτη. Εξάλλου την περίοδο του μεσοπολέμου που αναφέρεται ο Ζαιμάκης το μπουζούκι δεν έπαιζε μόνο ρεμπέτικα. Π.χ. Ο Μανέτας ζούσε ακόμη και έπαιζε.
Για μένα αυτό που έχει σημασία είναι ότι φαίνεται πως το μπουζούκι και στη Κρήτη ακολούθησε την πορεία που είχε και στην υπόλοιπη Ελλάδα. Π.χ. Αττική, Πελοπόννησος, παράλληλα με αυτή. Και η συνοδεία σε λύρα μέχρι και την δεκαετία του 80 (χοντρικά) νομίζω ότι είναι ένα φαινόμενο που δεν υπήρχε σε άλλη περιοχή. Γενικότερα το μπουζούκι είχε πάψει να είναι συνοδευτικό όργανο αρκετά νωρίτερα στις άλλες περιοχές.

το μπουλγαρί έτσι κι αλλιώς έχει πολλά κουρδίσματα, επίσης το κούρδισμα σε πέμπτες είναι το πιο βασικό και κοινό κούρδισμα σε όλα τα όργανα της οικογένειας.
επίσης ο ταμπουράς έπαιζε συνοδευτικά, οπότε είναι πιθανόν το μπουζούκι να συνέχισε αυτήν την παράδοση.

2 «Μου αρέσει»

Γενικότερα πάντως, σε ό,τι αφορά την «αλλαγή χρήσης» οργάνων που κανονικά υπηρετούν διαφορετικού ύφους μουσικές, μην ξεχνάμε και την (πανελλαδικά διαδεδομένη, παλαιότερα) λαουτοκιθάρα, μία κιθάρα δηλαδή που την αρμάτωναν όπως το (στεριανό / νησιώτικο) λαούτο και με αυτήν συνόδευαν τραγούδια της «δημοτικής» παράδοσης. Ο λόγος για αυτή την αλλαγή χρήσης ήταν, βεβαίως, το ότι ευκολότερα και πολύ φτηνότερα έβρισκες μεταχειρισμένη κιθάρα, παρά καινούργιο λαούτο που, την εποχή εκείνη σπάνιζε ως μεταχειρισμένο / παρατημένο και επομένως φτηνό όργανο.

2 «Μου αρέσει»

Αυτό που θεωρώ σημαντικό για το μπουζούκι ως ιστορία και όργανο, είναι ότι με τα στοιχεία που έρχονται σιγά σιγά φαίνεται ότι στην Κρήτη διατήρησε διπλό ρόλο μέχρι σχετικά πρόσφατα. Σε αντίθεση με άλλες περιοχές της Ελλάδας που είχε πλέον καθαρά σολιστικό ρόλο.
Σύμφωνα με τον Συκάκη αυτό έγινε λόγω ανάγκης, και εδώ η επισήμανση του Νίκου του Πολίτη σχετικά με την λαουτοκιθάρα δείχνει ότι είναι κάτι που έχει συμβεί ξανά.
Ο Αλέξανδρος (Alko101), παραθέτει στοιχεία που το επιβεβαιώνουν. Το θέμα του κουρδίσματος είναι δευτερεύον, αν και χωρίς πραγματικά να ξέρω, υποθέτω ότι το μπουζούκι μπορεί να “σηκώσει” κούρδισμα λαούτου. Αν κάνω λάθος διορθώστε με οι αρμοδιότεροι.
Νομίζω ότι μπορούμε να μιλήσουμε για κάτι που ξεπερνά το “τυχαίο” φαινόμενο, και δείχνει μια συνέχεια, που ίσως να μπορούσε να χαρακτηριστεί και παράδοση.
Το ζήτημα είναι αν ακόμα και σήμερα υπάρχει αυτό, ή πλέον έχει χαθεί και το μπουζούκι πλέον και στη Κρήτη όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα έχει σολιστικό ρόλο, εκτός πραγματικά τυχαίων περιπτώσεων.
Ίσως οι συμφορουμίτες που βρίσκονται στη Κρήτη να έχουν κάποια πληροφορία.

έχω την εντύπωση πως η λαουτοκιθάρα κρύβει μια ιστορία βίας μέσα της, διορθώστε με αν κάνω κάποιο ιστορικό λάθος. το λαούτο θεωρούταν παρακατιανό ενώ η κιθάρα εξελιγμένο όργανο. έτσι φτιάξανε ένα όργανο με παρουσιαστικό κιθάρας αλλά παίξιμο λαούτου, ώστε οι λαουτιέρηδες να έπαιζαν όπως ήξεραν το λαούτο αλλά χωρίς να τους περνάνε και για χωριάτες…

1 «Μου αρέσει»

Αυτό το έχω ακούσει - διαβάσει και εγώ. Το λέει ο Φοίβος Ανωγειαννάκης στο βιβλίο του «Ελληνικά Λαϊκά Μουσικά Όργανα»:
«Η λαουτοκιθάρα, ένα νοθογενές όργανο, είναι μιά κιθάρα στη μορφή, αλλά με αριθμό χορδών και κούρντισμα λαούτου. Η λαουτοκιθάρα εμφανίζεται μετά το Β Παγκόσμιο Πόλεμο και η δημιουργία της οφείλεται σε δύο κυρίως λόγους : στη ντροπή που ένιωθαν οι νεότεροι λαουτιέρηδες να κρατούν ένα τόσο μεγάλο και «άχαρο» όργανο, όπως είναι κατά τη γνώμη τους το λαγούτο, και στην ευκολία με την οποία μεταφέρεται και κρατιέται η λαουτοκιθάρα όταν παίζεται.»

1 «Μου αρέσει»

Ξαναδιάβασα τα περί λαουτοκιθάρας του Ανωγειανάκη, που τα είχα πρωτοδιαβάσει πριν πολλές δεκαετίες και ξεχάσει. Πράγματι, σωστά τα λέτε και οι δύο. Μένει να συμφωνήσουμε, κατά πόσον και ο ίδιος ο Α. τα λέει σωστά.

Ακριβώς πριν τα ελάχιστα που αναφέρει για τη λαουτοκιθάρα, με προφανή την έντονη απαξίωση που εκφράζει για αυτήν την χρήση του οργάνου, στα επίσης ελάχιστα περί ουτιού αναφέρει επί λέξει, τελειώνοντας:

Αυτό όμως (σημείωση δική μου: η περιορισμένης κλίμακας χρήση ουτιού στην Ελλάδα το 1976) δεν επηρέασε ποτέ τη σταθερή θέση του λαγούτου με το μακρύ χέρι, που εξακολουθεί να χρησιμοποιείται πανελλήνια ως το κατεξοχήν ρυθμικό και αρμονικό όργανο, τόσο στη νησιώτικη ζυγιά όσο και στην κομπανία.

Προφανέστατα η φράση αυτή έρχεται σε αντίθεση με τα όσα λέγονται στο λήμμα λαουτοκιθάρα αμέσως παρακάτω. Ίσως στη φράση «στη ντροπή που ένοιωθαν οι νεότεροι λαουτιέρηδες» να έπρεπε να αντικατασταθεί η λέξη «οι» με το «κάποιοι». Και θυμάμαι, σχετικά με το θέμα αυτό, συζητήσεις που γίνονταν στη Σχολή Καρά όταν φοιτούσα εκεί, τέλος δεκαετίας ΄90, όπου εμείς οι «σκληροπυρηνικά παραδοσιακοί» κοροϊδεύαμε «κάποιους ελάχιστους» που υποκαθιστούν το λαούτο με τη λαουτοκιθάρα, θεωρώντας δήθεν ότι δεν βρίσκουν λαούτο να παίξουν ή ότι είναι πολύ ακριβό.

1 «Μου αρέσει»

Έψαξα να βρω αλλά δεν το κατάφερα μια συνέντευξη? ενός παλιού λαουτιέρη Νίκο, που ανέφερε για την μετατροπή κανονικής κιθάρας σε λαουτοκιθάρα ακριβώς για τον λόγο που αναφέρεις.
Εγώ στους λόγους που αναφέρει ο Ανωγειανάκης θα πρόσθετα και το θέμα τιμής ενός λαούτου σε σχέση με την τιμή της κιθάρας.
Αυτές οι λαουτοκιθάρες που είδα σε διάφορες σελίδες που τις δείχνουν σε φάσεις επιδιόρθωσης ή ανακατασκευής, έχουν το καμάρωμα της λαικής κιθάρας.
Δηλαδή, μπορεί πολύ απλά να είναι σωστές οι διαπιστώσεις του Ανωγειανάκη αλλά πιθανότερα δεν είναι πλήρεις.

2 «Μου αρέσει»

Πλούσια συζήτηση για τη λαουτοκιθάρα (και όχι μόνο) εδώ πριν 8 χρόνια.

3 «Μου αρέσει»

Υπερπλούσια, όχι απλά πλούσια, και πολύ ενδιαφέρουσα, αλλά πού να βρεθεί ο χρόνος για ξαναδιάβασμα…

Μπουζούκι σε ρόλο λαούτου (δεν είμαι σίγουρος για το κούρδισμα) να συνοδεύει βιολί θυμούμαι αμυδρά να έχω δει και με κύπριους παίχτες, μάλλον στην τηλεόραση πριν καμια δυο δεκαετίες.

1 «Μου αρέσει»

Πολύ ενδιαφέρον θέμα πιάσατε.

Έτσι ακριβώς, όχι, δεν το έχω ακούσει. Δηλαδή με τις λεπτομέρειες (α) για το κούρδισμα και (β) για το ζήτημα του κόστους απόκτησης του κάθε οργάνου.

Ότι γενικά όμως έπαιζαν μπουζούκι στην Κρήτη ως συνοδεία του κύριου οργάνου, που ήταν τοξωτό (λύρα ή βιολί), ναι, αυτό τεκμηριώνεται αρκετά. Είχα υπόψη μου το βίντεο με τον Καρεκλά και τη φωτογραφία, που παραθέτει ο alko101 στο #5. Παρεμπιπτόντως, η φτγρ. είναι από καταγραφή του Σ. Μπο-Μποβί, ο οποίος εικονίζεται με γυαλιά και σημειωματάριο, Γέργερη 1950-κάτι.

Για τη Γέργερη (περιοχή Απάνω Ρίζας στη Μεσσαρά, ν. Ηρακλείου) έχουμε κι άλλη μαρτυρία:

Τα όργανα που κυριαρχούν πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στην περιοχή της Γέργερης είναι η λύρα παλαιού τύπου, χωρίς ταστιέρα, που παίζεται με δοξάρι με γερακοκούδουνα και κατά κανόνα χωρίς τη συνοδεία άλλου οργάνου, και η βιολόλυρα, έχοντας περισσότερες μουσικές δυνατότητες κι άλλο τρόπο παιξίματος από την παλιά λύρα και συνοδεύεται κυρίως με μαντολίνο ή μπουζούκι (1). Το λαγούτο εμφανίζεται μετά τον Πόλεμο […]. Η επικράτηση του λαγούτου συμπίπτει με την επικράτηση της νεοκρητικής λύρας ή Ρεθεμνιώτικης, όπως τη λένε οι ντόπιοι.


1: Στη Μεσσαρά και στη Γέργερη κατασκευάστηκαν και παίχτηκαν μπουζούκια που το σκάφος ήταν σκαφτό, χωρίς ντόγες. Επρόκειτο για κατασκευαστική επιρροή από το μπουλγκαρί, που παιζόταν στο Ρέθεμνος. […] Ήταν τετράχορδα και όταν συνόδευαν λύρα έπαιζαν πάσο και όχι πατήματα.

Λαγκαδινός Γιώργης, Η μουσικοχορευτική παράδοση της Γέργερης από τη δεκαετία του '30 έως τη δεκαετία του '70, ανάτυπο από τα Πρακτικά του επιστημονικού συνεδρίου «ΡΟΥΒΑΣ… ΙΣΤΟΡΙΑ, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ», Επιστ. Επιμέλεια Κώστας Γ. Τσικνάκης, Δήμος Ρούβα, Γέργερη 2009.

Επιφυλάσσομαι να σας σκανάρω και τρεις φωτογραφίες που έχει.

Πάντως, δεν είναι σωστό να μιλάμε για «Κρήτη» σαν να ήταν ένας τόπος. Μέχρι κάποια εποχή «κρητικό ύφος» και «κρητική μουσική» δεν υπήρχε: αρκεί να πούμε ότι από τις δύο βασικότερες μουσικές φόρμες για μαντινάδες της σημερινής «κρητικής» μουσικής η μία, η κοντυλιά, ήταν άγνωστη στα Χανιά, και η άλλη, ο συρτός, άγνωστη στο Λασίθι. Η μουσική των πόλεων και αυτή της υπαίθρου απείχαν παρασάγγας μεταξύ τους, ακόμη και όταν η αστική στηριζόταν σε λαϊκές φόρμες (Καλογερίδης και στειακά…). Το βιολί, που παιζόταν κυρίως στις δύο άκρες του νησιού, είχε τελείως διαφορετικό άκουσμα και τεχνικές (ειδικά αυτό διατηρείται ακόμη μεταξύ Κισσάμου και των λίγων βιολατόρων της Ανατολικής Κρήτης). Όχι πως δεν υπήρχε κάποιο συνεχές (δεν έπεφταν συνοριακές μπάρες σε κανένα σημείο του νησιού), αλλά οπωσδήποτε δεν υπήρχε κάτι το ενιαίο και παγκρήτιο.

Υπ’ αυτή την οπτική, δε θα έβαζα στο παιχνίδι τις μαρτυρίες που διασώζει ο Ζαϊμάκης για τον Λάκκο (#8). Ο Λάκκος ήταν μια υποβαθμισμένη γειτονιά στο Ηράκλειο, κατοικημένη από παντοσύναχτους και όχι μόνο ή κατεξοχήν από Κρητικούς, που καλλιέργησαν μια ιδιαίτερη κουλτούρα -όχι μόνο μουσική- ανάλογη με αυτήν των ρεμπέτηδων. Η μουσική τους, στο μέτρο που έχω καταλάβει σωστά ποια ήταν, δεν έχει καμία σχέση με τα υπόλοιπα κρητικά, εκτός μόνο με τα λεγόμενα ταμπαχανιώτικα των άλλων δύο λιμανιών, πρόκειται δηλαδή για ένα μόρφωμα που όλο μαζί αποτελεί νησίδα μέσα στην Κρήτη. Ουσιαστικά το μόνο κρητικό στοιχείο της είναι το γεωγραφικό!

Λοιπόν, αφού λάβουμε υπόψη μας όλα αυτά, να θυμίσω ότι σε παλιότερες συζητήσεις είχε αναφερθεί και μια συνέντευξη του Χάρχαλη (ιστορικού Κισσαμίτη βιολάτορα) που ανέφερε μπουζούκια ως συνοδευτικά των βιολιών. Έμενε όμως μια αμφιβολία για το αν εννοεί κανονικά μπουζούκια ή μπουλγαριά - σε διευκρινιστική ερώτηση του ερευνητή, αν είναι το ίδιο μπουζούκι που έπαιζε και στα ρεμπέτικα, η απάντηση ήταν περίπου «δεν κατέχω γω ρεμπέτικα και τέθοια πράματα, μπουζούκι παίζανε». Και αλλού έχουμε «ξεκαθαρίσει» ότι ο Φουσταλιέρης ονόμαζε το όργανό του αδιακρίτως μπουζούκι ή μπουλγαρί.

Ακόμη, λύρα με συνοδεία μπουζουκιού έχει καταγράψει και στη Λήμνο ο Σ. Καράς, γύρω στο ‘70. Το συνολικό άκουσμα ήταν αρκετά παρόμοιο με του Καρεκλά εδώ παραπάνω. Επίσης και στη Σαμοθράκη, με βιολί, στον ίδιο δίσκο του Καρά. Και στον Αρχάγγελο της Ρόδου, βιολί με συνοδεία μιας ολόκληρης ορχήστρας που περιλαμβάνει και μπουζούκι (νομίζω τα άλλα όργανα ήταν λαούτο, κιθάρα και ακορντεόν) και με συνολικό άκουσμα, όλως παραδόξως, εντελώς λιτό και παραδοσιακό, έχει στους δίσκους «Τ’ αρχαγγελίτικα» και «Τα κάνακα» που κι αυτοί έχουν συζητηθεί εδώ στο φόρουμ.

2 «Μου αρέσει»

Ο Μάριος Τόκας διηγείται τα καθέκαστα σε ένα γάμο στον Αγ.Παύλο Λεμεσού όπου έπαιξε σαν ηλεκτρικός κιθαρίστας σε ηλικία 16 χρονών ( το 1970). Ο βιολάρης, ο γέρος ο Ζαβρός, του είπε να παίξουν για να πάρουν τη νύφη από το σπίτι της στην εκκλησία. Ο Τόκας εξηγά στον Ζαβρό ότι η κιθάρα χωρίς ενισχυτή δεν ακούγεται οπότε δε μπορεί να τον συνοδέψει, και τελικά τον συνοδεύει ο γιος του (Κόκος Ζαβρός) στο μπουζούκι. Νομίζω είναι ενδεικτικό του πως το μπουζούκι και ο ηλεκτρισμός εκτόπισαν τα παραδοσιακά όργανα και κατάργησαν κάποιες παραδόσεις, ενώ στις οικογένειες των μουσικών τα νέα μέλη της δυναστείας μαθαίνουν πλέον μπουζούκι και κιθάρα αντί για βιολί και λαούτο.

1 «Μου αρέσει»