Ξαναδιαβάζοντας αυτή την παλιά συζήτηση μετά από κάποιο καιρό, μου ήρθαν μερικές πρόσθετες σκέψεις που έρχονται πολύ κοντά σ’ αυτό που λέεν τα δύο παιδιά εδώ.
Ο Μπάτης ήταν από τους πρώτους που έγραψαν δίσκο, σε μια εποχή που το ρεμπέτικο μόλις έκανε την πρώτη του είσοδο στη δισκογραφία ενώ η μουσική βιομηχανία συνολικά ήταν περιορισμένη, απαιτητική, και χωρίς εύκολη πρόσβαση στον καθένα. Πώς λοιπόν οι εταιρείες διάλεξαν και εμπιστεύτηκαν τον Μπάτη; Για τη δεξιοτεχνία του; Με τίποτε. Για τη φωνάρα του; Ούτε. Απλώς επειδή έπαιζε μαζί με τους υπόλοιπους της Τετράδος; Μα αυτό δε θα δικαιολογούσε να του γράψουν ολόδικούς του δίσκους, θα μπορούσαν να τον έχουν σ’ ένα συνοδευτικό ρόλο με τον μπαγλαμά.
Μήπως ο Μπάτης, μέσα στους τεκέδες, το χοροδιδασκαλείο και το κινητό εργαστήρι του πλανόδιου οδοντογιατρού, νταλαβερίστηκε με όλα τα υψηλά ιστάμενα πρόσωπα και απόκτησε κονέ που θα του επέτρεπαν να προσπεράσει την αξιοκρατία και να μπει βυσματικά στη δισκογραφία; Απίθανο…
Η μόνη λογική υπόθεση είναι ότι όταν με κάποια αφορμή τον είδαν και τον άκουσαν (δεν ξέρω ποια ήταν αυτή η αφορμή: έψαχναν στις ταβέρνες και τους τεκέδες για ταλέντα; είχαν ήδη φωνάξει τον Μάρκο και τους άλλους και ήρθε μαζί κι ο Μπάτης; ίσως κανείς άλλος να το γνωρίζει κι αυτό), τους κέρδισε με τη συνολική του προσωπικότητα, με το μπρίο και το χιούμορ του, με στοιχεία δηλαδή που δεν είναι ευθέως μουσικά αλλά που όταν ο άλλος παίζει μουσική αναδύονται και λάμπουν. Βέβαια, αναδύονται και λάμπουν στο λάιβ. Στο δίσκο όχι τόσο. Και πάλι όμως, ακόμη κι ο δίσκος με την αποπλαισιωμένη του μουσική κάπου αφήνει να διαφανούν κι αυτά τα στοιχεία. Είτε λοιπόν οι παλιοί παραγωγοί είχαν τόσο τρελή διορατικότητα ώστε να προβλέψουν ότι μια τέτοια προσωπικότητα θα αποκαλυφθεί ακόμη και στο δίσκο, παρόλο που εκεί κυρίως ακούς αν ο άλλος παίζει καλά, αν τραγουδάει καλά κι αν το τραγούδι είναι καλό (πράγματα που στο λάιβ μπορεί να επισκιαστούν από άλλα στοιχεία), είτε το αντίθετο: τον είδαν να κεντάει στο λάιβ με το χαβαλέ του και τις σπόντες του και τους διέφυγε ότι δεν παίζει δα και τόσο σπουδαία, ή ξέχασαν ότι κανονικά ο δίσκος μάλλον το όχι σπουδαίο παίξιμο θα έδειχνε παρά τη σπουδαία προσωπικότητα.
Συνεπώς: ναι, υπάρχει το προσωπικό του στίγμα. Και φυσικά είμαστε τυχεροί που ο Μάτης έγραψε δίσκους κι έχουμε να τους ακούμε. (Κι επίσης τυχεροί που έχουμε περαιτέρω πληροφορίες γι’ αυτόν από αυτοβιογραφίες Μάρκου κλπ. πηγές, κι έτσι μπορούμε να τον «διαβάσουμε» καλύτερα). Εξακολουθώ όμως να υποστηρίζω ότι, σε επίπεδο καθαρά μουσικό, δεν επεδίωκε να πρωτοτυπήσει και να φύγει από τα εσκαμμένα αλλά το αντίθετο, να παραμείνει πιστός στην παράδοση. (Άλλωστε οι παραδόσεις πάντοτε εξελίσσονται, αλλά πολύ συχνά από ανθρώπους που επιδιώκουν ακριβώς να μην τις αλλάξουν… Πολύ απλά, άμα είσαι καλός κάτι θ’ αφήσεις που να μην το έχουν αφήσει οι προηγούμενοι, θες δε θες.)
Παιδια καπου ειχα διαβασει πιο παλια οτι ο Μπατης ήταν ο δάσκαλος του Μαρκου άλλα δεν το εχω ξανα βρει καπου αλλου για να το επιβεβαιώσω.
Γνωριζει κανεις κατι για το θεμα ισχυει ??
Καλα ναι ισχυει εαν σκεφτουμε οτι ιχαν και κοντα 20 χρονια διαφορα αν παρουμε ως ημερομηνια γεννησης του Μπατη το 1885 -κατι που δεν ειναι στανταρ 100% -.
Επισης ειδα καποιοι που σχολιαζαν κ μαλιστα ελεγαν οτι ηταν λογια του Μαρκου οτι ο Μπατης ήταν ‘‘κωμικος’’ και στο μπαγλαμα ‘‘ψευτοεπαιζε’’.
Πιστευω μεσα απο τα τραγουδια του φαινεται το ταλεντο οποτε αυτο κατ’ εμε ειναι ατοπο. Ωστόσο αυτη η προταση οτι τα λογια προερχονται απο το Μαρκο γνωριζετε αν ειναι αληθης ?
ο μπαγλαμάς που σολάρει όμορφα στα τραγούδια του μπάτη, μάλλον είναι του σωτήρη γαβαλά (μεμέτη). το παίξιμο του μπάτη το καταλαβαίνεις καλύτερα στο “ταξίμι αθηναϊκό και ζεϊμπέκικο”: ταξίμι στον μπαγλαμά ο μπάτης και μπουζούκι στο ζεϊμπεκικο ο δελιάς.
για τα λόγια του μάρκου δεν ξέρω, δεν ήμουν εκεί.
Τέτοιες πληροφορίες έχει κι ο Πετρινιώτης: στο τάδε παίζει μπουζούκι ο Μάρκος, στο δείνα ο Δελιάς, έτσι παίζει ο ένας, έτσι παίζει ο άλλος, σύγκριση, συμπεράσματα… Αλλά η σύγκριση προϋποθέτει την ασφαλή ταύτιση του κάθε μουσικού. Αυτή από πού προκύπτει;
Περικλή, ακούγοντας το τραγούδι, αναφέρεται ο Μπάτης με το μπαγλαμά του από γυναικεία φωνή, μάλλον της Ρόζας που ηχογράφησε αμέσως μετά τον Μπάτη το τραγούδι “Στάζουν τα κεραμίδια σου”, και ο Στράτος που αναφέρει τον Ανέστη Δελιά (γεια σου Ανέστο μου με τις ωραίες σου πενιές).
Για τον Μεμέτη δεν γνωρίζω τις πληροφορίες του Λίγκα.
Ναι, το είδα. Δεν εννοούσα πώς ειδικά εσύ ξέρεις αυτή την πληροφορία, μάλλον μια γενικότερη απορία εξέφρασα:
Ορισμένοι άνθρωποι ή πηγές δείχνουν να έχουν συνολικά πρόσβαση σε πληροφορίες τέτοιου τύπου που, ενώ σ’ έναν νεότερο δίσκο θα τις βρίσκαμε συνήθως στο εξώφυλλο (έπαιξαν οι μουσικοί…), στις παλιές ηχογραφήσεις δεν υπάρχουν σερβιρισμένες. Αναρωτιέμαι λοιπόν μήπως κανένας συγγραφέας έκατσε και μάζεψε όλα τα επιφωνήματα κι έβγαλε τα σχετικά συμπεράσματα, ή αν υπάρχουν αρχεία εταιρειών, ή τέλος πάντων αν κάπου μπορεί κανείς να βρει μαζικά πληροφορίες για τους μουσικούς.
στις συγκεκριμένες ηχογραφήσεις, περισσότερο στηριζόμαστε στα αυτιά μας και στις όποιες μαρτυρίες και όσο αξιόπιστες είναι αυτές. τα αρχεία των ηχογραφήσεων είναι είτε χαμένα είτε καταχωνιασμένα…
βέβαια υπάρχουν κάποιοι ερευνητές που κάνουν προσεκτική δουλειά, και άλλοι άρπα-κόλλα και κόπυ-πάστε.
Ετσι ακριβως παιδια. Κι εγω εχω διαβασει διαφορα οχι μονο για το Μπατη αλλα γενικα για το θεμα ρεμπετικου. Απο ολα αυτα για λιγα πιστευω μπορουμε να ειμαστε σιγουροι. Γι αυτο και επελεξα να σχολιασω στο θεμα αυτο καθως λογω της παλαιοτητας των θεματων πιστευω μονο μεσα απο την συζητηση και ‘‘διορθώνοντας’’ ο ενας τον αλλο εδω μεσα θα μπορεσουμε να μαθουμε το κατι παραπανω
Όχι, δεν ισχύει. Στην αυτοβιογραφία του ο Μάρκος αναφέρει με σαφήνεια ποιοι τον επιρρέασαν: Ο Νίκος Αϊβαλιώτης, φίλος του πατέρα του κυρίως (έχοντας ακούσει αυτόν να παίζει είπε το γνωστό «αν δεν μάθω να παίζω σαν κι αυτόν, θα κόψω το χέρι μου με την τσατίρα του χασάπη»), καθώς και άλλοι μπουζουξήδες της Αθήνας / Πειραιά της εποχής (Σκριβάνος και άλλοι, να μην ψάχνω τώρα…) αλλά μόνος του έμαθε, χωρίς δάσκαλο.
Σε ό,τι αφορά εμένα, δεν έχω ακούσει / διαβάσει κάτι τέτοιο.
[
Ειδικά για το τί ακριβώς πρέπει να συνέβη την ώρα της ηχογράφησης του «Ταξίμι αθηναϊκό και ζεϊμπέκικο», δεν χρειάζεται να ξέρεις, Περικλή. Βάλε ξανά να ακούσεις το κομμάτι και θα διαπιστώσεις ότι αφού ο Μπάτης έχει παίξει το ίδιο απαράλλαχτο μοτίβο καμμιά 20ριά φορές, η Ρόζα, που ήταν παρούσα περιμένοντας προφανώς να έρθει και η δική της σειρά για ηχογράφηση (τα είπε και ο Φώτης παραπάνω), στο 0:50 του παραγγέλνει «άϊντε, αρκετά με τη μαστούρα σου Μπάτη μου…» αλλά βέβαια το διατυπώνει αρκετά κομψότερα (- Γειά σου Μπάτη μου, δεν μας το γυρίζεις σε καν΄να ζεϊμπεικάκι, αδερφέ μου;)». Μάλλον είχε με ματιές και νοήματα ήδη συνεννοηθεί με τον Ανέστο, γιατί πριν συμπληρωθούν τρία δευτερόλεπτα μπαίνει αποφασιστικότατα, με μια τόσο ανάλαφρη πενιά που μόνο του Ανέστου θα μπορούσε να ήταν, κάποιος μπουζουκοπαίκτης με το ωραιότατο οργανικό ζεϊμπέκικο που ακολουθεί. Στην ανέλιξη της μελωδίας, συνεχίζει να ακούγεται ένας μπαγλαμάς που έχει πια ξεφύγει απ’ το ρυθμό και ακολουθεί ξεκρέμαστος και, κάποια στιγμή, ακούστηκε βέβαια και ο Στράτος με το * - Γειά σου Ανέστο με τις ωραίες σου πενιές*.
Ο Μάρκος στην βιογραφία του στο κεφάλαιο “Μπουζούκι γλέντι του ντουνιά” αναφέρεται στην σχέση του με τον Μπάτη. Στην σελίδα 149 στην έκδοση της Ελευθεροτυπίας που έχω εγώ λέει: "Τον Ανέστη Δεληά τον Σμυρνιό, Αρτέμη τον έβγαλε ο Μπάτης. Τον εβάπτισε Άρτζι - μπούρτζης. Ο Μπάτης κωμικός ήτανε. Μα ούτε να παίζει ήξερε, ούτε τίποτες. Κι αν έβγαζε και κανένα τραγούδι στο ραδιόφωνο, του το τραγούδαγε ο Στράτος, π.χ. εκείνο το Ζούλα σε μια βάρκα μπήκα στη σπηλιά του Δράκου εβγήκα. Αυτός έβαλε τη μουσική από το μπαγλαμά, άρα μάρα και κατάρα, και οι στίχοι τους είχε δώσει ένας πατριώτης μου Συριανός, ο οποίος ήταν να τους δώσει σε μένα και του λέω δεν τους θέλω. Κωμικός ήταν ο Μπάτης, κωμικός. Ήταν καλός στην παρέα, να γελάς σ΄έκανε, μέχρι τα τελευταία του."
Ο Μπάτης για μένα ήταν ένας άνθρωπος που το πιθανότερο είναι να βρισκόταν στις “παρυφές” της “καλλιτεχνικής ζωής” της εποχής. Δεν είναι τυχαίο ότι έπαιξε στη πρώτη ομιλούσα ελληνική ταινία “Ο αγαπητικός της Βοσκοπούλας.” Δεν περνάς τυχαία απ΄έξω και σου δίνουν έναν ρόλο. Από την άλλη έχω την εντύπωση ότι το “κωμικός” που χρησιμοποιεί ο Βαμβακάρης για να τον περιγράψει δεν έχει να κάνει μόνο με το ότι τους έκανε να γελάνε στην παρέα αλλά και με το ότι πιθανά να ήταν όντως κωμικός, ή να το έκανε και αυτό περιστασιακά.
Αυτό το λέω γιατί θα εξηγούσε την απορία του Περικλή σχετικά με το πως μπήκε ο Μπάτης στις εταιρείες. Την ίδια εποχή ηχογραφούσαν οπερέτες και διάφορα του λεγόμενου ¨ελαφρού θεάτρου."
Να ξεκαθαρίσω ότι αυτή είναι η προσωπική μου γνώμη. Θεωρώ ότι η παρουσία του Μπάτη σε ταινίες δεν έχει μόνο να κάνει με την διάθεση του Κοκκοβιού, (Π. Γιαννακός).
Διόρθωση: Δεν έπαιξε ο Γιώργος Μπάτης στη ταινία “Ο αγαπητικός της Βοσκοπούλας”.
Αυτός που έπαιξε ήταν ο Δ. Μπατής και έπαιξε τον ρόλο του μπιστικού του Μήτρου, (του τσέλιγκα), στη ταινία.
Χρειάστηκε να το ψάξω αρκετά πιο βαθειά για να βρω αυτή τη πληροφορία.
Πηγή: http://protestainies.blogspot.com/2016/02/blog-post_40.html
Οπότε άκυρο αυτό που λέω ότι ο Γιώργος Μπάτης έπαιξε στην πρώτη ελληνική ομιλούσα ταινία.
Ωστόσο έχει παίξει σε κάποιαν (δε θυμάμαι αλλά από το φόρουμ το έμαθα), άρα στέκει το σκεπτικό σου.
Δεν ήταν ακριβώς απορία. Ήταν μια σειρά σκέψεων που οδηγούν στην υπόθεση ότι ο Μπάτης είχε ως κύριο «όπλο» στην τέχνη του αυτό που κατά τον Μάρκο ήταν και το κυριότερο στοιχείο του γενικότερου χαρακτήρα του: το μπρίο.
Δε φαίνεται να είχε αξιοσημείωτες δεξιότητες στη μουσική, πρέπει ωστόσο να είχε γνώσεις (ντουζένια κλπ.), τα οποία άλλωστε θαρρώ πως έχουμε κάποιες μαρτυρίες ότι τα μετάδωσε και στον Μάρκο και σε άλλους, όχι; (βοηθήστε)
Το ότι δεν φαίνεται να έχει αξιοσημείωτες δεξιότητες στην μουσική το λέει ο Μάρκος που ήταν και ο πιο στενός του συνεργάτης, χωρίς αυτό βέβαια να μειώνει την προσφορά του με την λογική ότι μας έδωσε σχεδόν ατόφιο το πως λειτουργούσαν οι λαικοί μουσικοί παλιότερα.
Τώρα σχετικά με τα ντουζένια και τα λοιπά ενώ ο Μάρκος αναφέρει ως δασκάλους του στο Πειραιά τον Μιμίκο τον Μπογιατζή, και τον Γιάννη τον Γυαλιά αλλά και από την Σύρα τον Στραβογιώργη και τον Μανολάκο τον Τρεισήμιση, (σελίδα 265, υποκεφάλαιο “Τα Ντουζένια”), στην σελίδα 269 αναφερόμενος στον Μπάτη λέει: “Και ο Μπάτης το μπαγλαμαδάκι του το κούρντιζε ρε λα ρε πάντα.”
Εκεί όμως νομίζω ότι ο Μάρκος παρασύρεται όταν το λέει αυτό. Χωρίς να το ξέρω απόλυτα έχω την εντύπωση ότι τραγούδια του Μπάτη είναι γραμμένα πάνω σε ντουζένια, οπότε αυτό που λέει ο Βαμβακάρης ότι ο Μπάτης κούρδιζε παντα ρε λα ρε δεν νομίζω να ισχύει.
Είναι και η έννοια «δάσκαλος» που χωράει πολύ νερό. Από τη στιγμή που ολοφάνερα δεν μιλάμε για τυπική διδασκαλία, μπορεί (λέω τώρα εγώ υποθετικά) ο Α να σε πιάσει όταν είσαι αρχάριος και να σου πει «κάτσε τώρα να σου δείξω τα αραμπιέν: πατάς εδώ και κουρδίζεις εκεί», μέσα σε μερικά λεπτά, και να τον θυμάσαι μια ζωή σαν δάσκαλο. Και ο Β να μη σου πει ποτέ «κάτσε τώρα να σου δείξω», αλλά να περάσεις μια ζωή παίζοντας μαζί του και μαθαίνοντας από την τριβή, και να μη σκεφτείς ποτέ να τον πεις δάσκαλο.
Έτσι πιστεύω κι εγώ (και ποτέ δε μου πέρασε να μειώσω την προσφορά του, κάθε άλλο!).
Οπότε, αν το έδωσε σ’ εμας σχεδόν ατόφιο μέσα από καμιά 15ριά ηχογραφήσεις, φαντάσου τι θα έδωσε στον Μάρκο, με τόσα χρόνια τριβής -παλιότερος ο Μπάτης- όχι μόνο στα επαγγελματικά αλλά κυρίως στην παρέα.
Πιστεύω ότι κατά τούτο σίγουρα μπορούμε να τον συγκαταλέξουμε στους δασκάλους του Μάρκου. Ας μην του 'δειξε ούτε μια πενιά (που δεν το ξέρουμε, μπορεί και ναι, μπορεί και όχι), το όργανο δεν έχει μόνο τεχνικά.
Και σε όλους όσους από εμάς ασχολούμαστε με το ρεμπέτικο είναι δάσκαλος ο Μπάτης.
Από την άλλη πλευρά άσχετα αν πραγματικά πιστεύω ότι το μπουζούκι θα έπαιζε τον ρόλο που έπαιξε στην μουσική μας ανεξαρτήτως προσώπων γιατί ήταν αναγκαιότητα της εποχής να εκφραστεί με διαφορετικά μέσα από τις προηγούμενες, για μένα, ο κύριος ρόλος του Μπάτη ήταν ότι ήταν ο “καταλύτης” που ένωσε τον Μάρκο, τον Στράτο, και τον Αρτέμη και δημιουργήθηκε η πρώτη κομπανία. Κάτω από την δική του προτροπή και “προστασία” μπόρεσαν να προχωρήσουν και να παρουσιάσουν το έργο τους.
Και αυτό δεν είναι καθόλου αμελητέο.
Και βέβαια ο Μπάτης έπαιζε μπαγλαμά. Μπουζούκι ήταν το κύριο όργανο του Μάρκου, και το μπουζούκι ήταν που έγινε τελικά εμβληματικό όργανο του ρεμπέτικου, παρόλο που -όπως φαίνεται από σημεία της Αυτοβιογραφίας του Μάρκου, από το γνωστό κείμενο του Φαλτάιτς «Τραγούδια του μπαγλαμά» κ.α.- ο μπαγλαμάς είχε κι αυτός δική του πορεία και παράδοση, όχι σαν συνοδευτικό του μπουζουκιού αλλά αυτοτελώς.
Φαντάζομαι ότι, έστω δευτερευόντως, ο Μπάτης θα ήξερε και δυο πενιές στο μπουζούκι. Αλλά αν υπήρξε «δάσκαλος» του Μάρκου με άλλο βασικό όργανο ο ένας και άλλο ο άλλος, είναι προφανές ότι αυτό που του «δίδαξε» (του μετέδωσε, πιο σωστά ίσως) ήταν η ίδια η μουσική και το πλαίσιό της, η κουλτούρα του ρεμπέτικου, και όχι τεχνικά στοιχεία.
Ρε παιδιά, τώρα βλέπω (το είχα ξεχάσει, τόσα χρόνια πριν…) ότι σε μία από τις πρώτες δημοσιεύσεις σ’ αυτό το μήνυμα (#4) αναφέρεται (μεταξύ πολλών άλλων) ότι ο Μπάτης το 1937 άνοιξε καφενείο στο «Γιουσουρούμ του Πειραιά» (μάλλον υπονοείται μία περιοχή με παλιατζήδικα πίσω απ’ τον Ηλεκτρικό) όπου «συνεχίζει να διδάσκει το μπουζούκι» που προφανώς ήδη δίδασκε και στο γνωστό (υπάρχει φωτογραφία) καφενείο με την επιγραφή Ζώρζ Μπατέ στου Καραϊσκάκη. Άκουσε κανείς να έπαιζε ποτέ μπουζούκι ο Μπάτης και ότι είχε και μαθητές; Είδε κανείς φωτογραφία του Μπάτη με μπουζούκι; Είναι ποτέ δυνατόν, μπουζουξής εκείνης την εποχής (αλλά και της σημερινής….) να μην έχει φροντίσει να απαθανατίσει τον εαυτό του ποζάροντας με το όργανο;
Και κάτι ακόμα: για τον Βασίλη Παν. Κουτούζη, που υπογράφει την παραπάνω πληροφορία, μαζί με άλλες, ξέρει κάποιος κάτι; (είδα τη σελίδα του, αλλά τα περί Μπάτη μάλλον έχουν από καιρό αποσυρθεί….)