Καλησπέρα!
Το μπουζούκι έχει κλείσει εκατό χρόνια παιξίματος. Κι εξ αρχής είχε φορτωθεί άλλα εκατοντάδες από την παράδοση, αλλά και στην πορεία πήρε κι από άλλα μουσικά είδη και όργανα ανά τον κόσμο. Και βεβαίως, οι συνθέτες αλλά και οι πρωτοπόροι οργανοπαίκτες το προχώρησαν σε ένα σημείο πλέον που το όργανο στέκει μόνο του, αλλά και μπορεί να παίξει άλλα είδη μουσικής, δίχως να χάνει την ταυτότητά του. Κι όλη αυτή η εξέλιξη έγινε και προφανώς λόγω της ίδιας της εξέλιξης στην οργανοποιία, στην μουσική, στους ανθρώπους· κυρίως όλα αυτά επειδή άλλαξαν και πέρασαν οι χρόνοι.
Το θέμα μου είναι, τί κομμάτια συντίθενται σήμερα, ειδικά για το μπουζούκι; Με τί μοιάζουν; Έχουν απομακρυνθεί από τα παλιά; Και δεν μας νοιάζουν τόσο τα κομμάτια που αντιγράφουν τα προηγούμενα, ούτε το πώς παίζεται σε παλιό ρεπερτόριο (που μεν εξελίσσεται, είναι δε πιο μουσειακό από μία σύγχρονη σύνθεση), αλλά τα κομμάτια που κολακεύουν σήμερα αυτό το αιωνόβιο όργανο που έχει τόσα στην ουρά του, με σύγχρονο τρόπο (τα ελληνάδικα και τα “μπουζούκια” δεν τα λαμβάνω υπόψιν, δεν νομίζω κι εσείς να τα έχετε στον νου). Και δεν έχω παρατηρήσει κάτι τέτοιο παρά μόνον σε δύο περιπτώσεις:
Μία είναι όταν ακούω αυτοτελή ταξίμια από παίκτες που έχουν υπηρετήσει πολλά είδη με το μπουζούκι, αλλά κυρίως το δικό τους ύφος για πολλά χρόνια (κακά τα ψέματα, πιάνω και τον ίδιο μου τον εαυτό να ξεφεύγει από τα κλασσικά ταξίμια όταν αυτοσχεδιάζω και μόνο, δεν τα συνοδεύω με κλασσικά κομμάτια κι εκφράζομαι μόνο μέσω αυτών).
Η δεύτερη, μπορώ να πω, είναι στον καινούριο δίσκο του Νίκου Τατασόπουλου με τις οργανικές του συνθέσεις.
Όλα αυτά, δεν μου ακούγονται ρεμπέτικα, λαϊκά, ανατολίτικα, σκυλάδικα, ροκ, τζαζ ή… κλασσική, αλλά σίγουρα μου ακούγονται ατόφιο κι εκφραστικό, σύγχρονο και ελληνικό μπουζούκι. Κι αναρωτιέμαι εάν εκεί όντως οδεύει το όργανο… Θέλω να ακούσω τις απόψεις σας.
Καλή συνέχεια!
Καλησπέρα @aimilios439, καλωσόρισες στο φόρουμ μας!
Πολύ ενδιαφέρον θέμα ανοίγεις, με πολλές προεκτάσεις και δίνεις αφορμή για πολύ ωραίες συζητήσεις.
Εγώ προς το παρόν, θα παραθέσω μερικές παλαιότερες κουβέντες που έχουν γίνει στο φόρουμ που είναι παρεμφερείς με το θέμα αυτό, χωρίς απαραίτητα να ταιριάζουν 100%. Στόχος είναι να πάρουμε αφορμή από αυτές για να εμπλουτίσουμε τις απόψεις που θα καταθέσουμε.
Καλές συζητήσεις να έχουμε! 
Ευχαριστώ, θα τα διαβάσω! Με το καλό να γίνει και αυτό το νήμα συζήτηση.
Τώρα που κάνω μια πιο προσεκτική αναζήτηση στο φόρουμ όσον αφορά το θέμα, βρέθηκα πάνω στην παρακάτω συζήτηση:
Στην συζήτηση αυτή ο @icetelli θέτει το ερώτημα του αν έχει όρια το τρίχορδο με αφόρμηση το παρακάτω βίντεο στο YouTube του Γιώργου Μανωλάκη (που κατά την προσωπική μου άποψη είναι εξαιρετικό):
Στο θέμα σχολιάζεται ιδιαίτερα πώς ο Γιώργος Μανωλάκης καταφέρνει να φέρει μια πιο σύγχρονη άποψη όσον αφορά το παίξιμο του μπουζουκιού κρατώντας όμως μία αίσθηση από το παλιό ύφος. Βέβαια, στην συζήτηση αυτή (που σας προτρέπω να διαβάσετε) υπάρχουν και αυτοί που διαφωνούν με την παραπάνω άποψη.
Πάντως, πιστεύω ότι το κάθε όργανο υπηρετεί πάντα τις σύγχρονες μουσικές τάσεις. Έχω ακούσει μπουζούκι σε κάθε λογής σύγχρονο κομμάτι - τραγούδι. Από έντεχνο (Θανάση Παπακωσταντίνου κτλ) μέχρι ραπ και χιπ-χοπ. Όσο υπάρχουν άνθρωποι που παίζουν ένα όργανο, έτσι κι αυτό θα εξελίσσεται και θα “υποτάσσεται” στις σύγχρονες ανάγκες.
Αυτή η εξέλιξη υπήρχε πάντα & θα υπάρχει πάντα όσο υπάρχουν παίκτες του οργάνου. Σκεφτείτε τι έπαιζε το μπουζούκι το 1920 & τι έπαιζε το 1950. Σε μόλις μία γενιά (30 χρόνια) άλλαξε άρδην το ύφος και το στυλ. Και όπως αναφέρει ο @nikos_politis στο παραπάνω θέμα, ακόμα και η Φαντασία του Τσιτσάνη, 1960 ήταν μία εξέλιξη της μουσικής του μπουζουκιού που ξέφευγε αρκετά από τα δεδομένα της εποχής.
Προφανώς, ζούμε σε μια πολυ-πολιτισμική, παγκοσμιοποιημένη κοινωνία και οι επιρροές είναι πάμπολλες. Γι’ αυτό δεν σου ακούγεται ένα συγκεκριμένο είδος μουσικής περισσότερο από κάποιο άλλο. Η μίξη και η δοκιμή αυτής είναι η πορεία προς την εξέλιξη…
Πολύ ενδιαφέρον, και συμφωνώ ότι το κομμάτι βγαίνει εξαιρετικά! Και να πω την αλήθεια, κάτι τέτοιο είναι που ψάχνω… Που θεωρώ εγώ δηλαδή ότι είναι το μέλλον.
Όσον αφορά όμως στην εξέλιξη τότε, υπήρχαν συνθέτες που υπηρετούσαν σύγχρονα το όργανο, που δεν ξέρω κατά πόσον συμβαίνει τώρα… Ίσως κάτι λίγα τέτοια διαμαντάκια σαν αυτό το βίντεο.
Πάντως το ερώτημά μου παραμένει και δεν είναι εάν το μπουζούκι μπορεί να υπηρετήσει την μουσική (που θεωρώ πως μπορεί κάλλιστα και παγκοσμίως), αλλά εάν υπάρχει μουσική σήμερα που υπηρετεί το μπουζούκι…
το έχω ξαναγράψει, και μάλλον κάπου θα βγει στην επιφάνεια με τις αυτόματες τυμβωρυχίες του νέου φόρουμ (που έχουν την πλάκα τους και την χρησιμότητά τους).
το μπουζούκι έχει πολύ χαρακτηριστικό ήχο, αλλά και χαρακτηρισμένο ταυτόχρονα. δεν είναι κιθάρα ή βιολί, που έχουν μπει επιτυχώς σε πολλά διαφορετικά είδη μουσικής, παραδοσιακά ή σύγχρονα. ταυτόχρονα όμως, δεν είναι κακό αυτό, ούτε υποχρεωτικό να παίξει τα πάντα. δεν απαίτησε ποτέ κανείς από την τσαμπούνα να παίξει τα πάντα, γιατί να το κάνει το μπουζούκι;
πάντα γίνονται προσπάθειες για μίξη και εξέλιξη κάθε οργάνου, άλλες επιτυχείς άλλες όχι. είναι και θέμα αισθητικής άλλωστε. πχ τα παιξίματα του χαλκιά ή του τσιτσάνη ήταν πολύ μπροστά από την εποχή τους, και όμως γίνανε αποδεκτά και ανοίξανε νέους δρόμους που τώρα θεωρούμε κλασικούς.
αντίστοιχα σήμερα, κάποιοι παίχτες έχουν την αισθητική και την αντίληψη να βάλουν επιτυχώς το μπουζούκι σε άλλα είδη, και κάποιοι όχι.
Δηλαδή Αιμίλιε, αναρωτιέσαι αν, στην εποχή μας, το μπουζούκι ακούγεται ατόφια, εκφραστικά, σύγχρονα και ελληνικά, όταν ξεφεύγει από τους χώρους οι οποίοι το δημιούργησαν, δηλαδή από το πειραιώτικο ρεμπέτικο και τα ύφη που ακολούθησαν, τα οποία όμως εξαφανίστηκαν όλα από το δημιουργικό πεδίο, κάπου μεταξύ τέλους των ΄50 και αρχών των ΄60. Βέβαια, εξαιρείς το ύφος του “ελληνάδικου” (αν μπορούμε να το προσδιορίσουμε με αρκετή σαφήνεια) και των κοσμικών νυχτερινών μπουζουκάδικων της παραλίας (αν ακόμα υπάρχουν τέτοια). Φαντάζομαι ότι για τους ίδιους λόγους εξαιρείς και το σκυλάδικο ύφος, εκτός αν το εντάσσεις στο “ελληνάδικο” που εγώ δεν θα συμφωνούσα.
Θα συμφωνήσουμε όλοι, φαντάζομαι, στο ότι το είδος που επικράτησε στο ελληνικό δισκογραφικό αλλά και διασκεδασιακό mainstream από τη δεκαετία ΄60 και μετά, αυτό που σήμερα ονομάζουμε λαϊκό, είναι εκείνο από το οποίο (σταδιακά) προέκυψαν και το “ελληνάδικο” και τα “μπουζούκια” και το σκυλάδικο, που όμως κανένα τους δεν είναι ο χώρος της ελληνικής μουσικής σύνθεσης τον οποίο εξετάζεις.
Μας έδοσες ήδη ένα παράδειγμα τέτοιας μουσικής, τον δίσκο του Τατασόπουλου. Έδοσες και ένα ακόμα, τα ταξίμια, όπου όμως η περιγραφή είναι πάρα πολύ γενική και δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε κομμάτια, με κάποιαν ανεκτή σαφήνεια. Υπάρχει κάτι ακόμα; Το ρωτάω γιατί ένας μόνο δίσκος συνθέσεων ενός μόνο καλλιτέχνη, απόλυτα καταξιωμένου βεβαίως αλλά ενός, συν κάποια “αυτοτελή” ταξίμια μη προσδιοριζομένων καλλιτεχνών δεν φτάνουν για να δημιουργηθεί είδος. Και το τρίτο, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, παράδειγμα (Γ. Μανωλάκης), και αυτό δεν είναι κάτι που αθροίζεται στα δύο παραπάνω και τα πολυστεύει στο βαθμό που να δημιουργεί “είδος”. Οπότε, στην ερώτησή σου, αν υπάρχει μουσική σήμερα που να υπηρετεί το μπουζούκι, θα απαντήσω “Όχι”. Ενώ υπάρχουν, π.χ. εκατοντάδες κομμάτια γραμμένα για να υπηρετήσουν όργανα όπως το βιολί, το πιάνο κλπ, αν και θα προτιμούσα τη λέξη “να αναδείξουν” αντί “να υπηρετήσουν”. Όπως κι εσύ σημειώνεις, το μέλλον θα δείξει.
Νιώθω ότι με πιάνετε. Προφανώς αυτά που ανέφερα δεν είναι αρκετά για να ορισθεί είδος, για αυτό κι εγώ τείνω στο “όχι”. Συγγνώμη πάντως για την ασάφεια των ταξιμιών, αλλά η ξέρω πώς μπορώ να γίνω πιο συγκεκριμένος… Το ταξίμι είναι ταξίμι. Εάν έχουμε ακούσει όλοι το ίδιο, γίνεται συνεννόηση, αλλά εάν το έχει ακούσει ένας και θέλει να το περιγράψει αλλού, δυστυχώς δεν ξέρω πώς γίνεται. Αυτό το “όχι” πάντως δεν με αποθαρρύνει από την ιδέα ότι μπορεί να σχηματιστεί είδος που να αναδεικνύει (μου άρεσε) το μπουζούκι σήμερα σε αυτά τα νερά, και για αυτό ρωτάω εδώ: αν το αισθάνεται κανείς όπως εγώ, κι εάν ναι, να δείξει τα δικά του ντοκουμέντα. Δυστυχώς τα δικά μου φτάνουν μέχρι εδώ… Αλλά η αίσθησή μου δεν με αφήνει να τα απορρίπτω.
Πιάνω κι εγώ εσένα, Αιμίλιε! Όμως, θα σε απογοητεύσω, φοβάμαι, σε ό,τι αφορά το “αν αισθάνεται κανείς όπως εγώ”. Όχι, εγώ προτιμώ να απολαμβάνω το (τρίχορδο) μπουζούκι στο χώρο του, όχι σε σύγχρονες αναζητήσεις πέρα απ’ αυτόν.
(για το τετράχορδο δεν μιλάω, με αφήνει παγερώς αδιάφορο είτε παίζει Ζαμπέτα, είτε Πολυκαντριώτη συνοδεία Ουγγαρικής κλασικής ορχήστρας)
Νομίζω πως γίνεσαι (ελπίζω να είναι δεκτός ο ενικός) λίγο σκληρός απέναντι στο τετράχορδο πάντως… :Ρ Κι εγώ για τρίχορδο μιλάω, όπως και να έχει. Το άλλο είναι, ολίγον πολύ, κιθάρα… Θα πω πολλά ψέματα εάν πω ότι δεν με ικανοποιεί το τρίχορδο στο παλαιότερο ρεπερτόριό του! Αφού χτίστηκαν μαζί, είναι σωστό… Και πάλι όμως, όσο και να μερακλώνω με αυτά τα τεράστια τραγούδια, είτε παίζοντας, είτε τραγουδώντας, είτε ακούγοντας, δεν μπορώ να πω ότι είναι αυτό ακριβώς (μα είναι τόσο κοντά!) που βιώνει η καρδούλα μου… Και μπορώ να πω ότι με παρηγορεί να ξέρω ότι πιάνοντας το μπουζούκι θα έχω να παίξω κομμάτια που είναι από μέσα μου και από αυτή την εποχή (χωρίς να χρειάζεται να είμαι ο Τατσόπουλος). Μιλάω κυρίως για μπουζούκι, αφού αυτό είναι το όργανό μου και δυστυχώς δεν έχω την ίδια σχέση με τους στίχους, και γνωρίζοντας τί γίνεται με τα άλλα όργανα, γιατί όχι κι αυτό; Μπορεί όντως να μην αισθάνονται όλοι την ίδια ανάγκη με εμένα, λόγου χάριν εσύ, και εν τέλει να μην πάει κάπου αλλού. Μπορεί από την άλλη να υπάρχει η ανάγκη, και δεν είναι ανύπαρκτα τα αποδεικτήρια. Όπως το είπες, θα δείξει… Πάντως το τρίχορδο, στην κορυφή θα το έχουμε και θα είναι!
Αιμίλιε, το τετράχορδο δεν είναι ολίγον – πολύ κιθάρα, είναι ένα αφ’ εαυτού όργανο. Αν προσπαθήσεις να πιάσεις την “ψυχολογία” (κατά Μπιθικώτση) του Χιώτη, την εποχή που έψαχνε τρόπους να εκφράσει καλύτερα τις μουσικές κατευθύνσεις προς τις οποίες τον έσπρωχνε η καρδιά του, θα το καταλάβεις. Μετά, το παρέλαβαν άλλοι (εν οις και ο Γιάννης Τατασόπουλος) αλλά η καρδιακή σχέση Χιώτη – τετράχορδου πέρασε αυτούσια και σε αυτούς. Και συνέχισε το τετράχορδο την πορεία του (η καρδιακή σχέση σιγά σιγά άρχισε να απομακρύνεται), μέσα από το είδος που σήμερα λέμε λαϊκό, μέχρι που φτάσαμε στη συνεργασία τετράχορδου / Ουγγρικής ορχήστρας. Και μετέπειτα, στην εποχή όπου πλέον το μπουζούκι, ανεξαρτήτως πλήθους χορδών, έχει πια τελείως εκλείψει από το mainstream της σύγχρονης ελληνικής μουσικής.
Το είπα αυτό ημιαστειευόμενος. Ημί, διότι ναι μεν συμφωνώ απολύτως (και θεωρώ ότι όταν κάποιος λέει κιθάρα για παράδειγμα, πρέπει να ξεχωρίζει εάν είναι κλασσική, ακουστική και τα λοιπά, διότι εν τέλει διαφέρουν και έχουν δικό τους χαρακτήρα· ακόμη και το μπαρόκ από το κλασσικό βιολί θεωρώ πως θα έπρεπε να ξεχωρίζεται!), αλλά δε, πιάνοντάς το, δεν θα του συμπεριφερθώ πολύ διαφορετικά από μια δωδεκάχορδη κιθάρα. :Ρ Κατά τα άλλα, το θεωρώ πολύ ωραίο όργανο, απλώς όχι για εμένα… Άλλο θέμα βέβαια αυτό, και πολύ ενδιαφέρον!