Μεταλλαγμένα

Είπα να ρίξω τις ερωτήσεις μου σε αυτή τη δημοφιλή γωνιά του φόρουμ, μιας και μου φαίνεται η πλέον κατάλληλη.

Έχω μερικές απορίες γύρω από την εποχή που αρχίζει και μεταλλάσσεται το λαϊκό τραγούδι με ξένους ρυθμούς προς σκυλλάδικο (γιατί και παλιά είχαμε δυτικούς ρυθμούς αλλά οι συνθέτες και οι οργανοπαίκτες δεν συνήθιζαν να φτιάχνουν χίμαιρες).

Τί ρυθμοί είναι τα εξής τραγούδια των Διονυσίου και Καζαντζίδη:

-Της γυναίκας η καρδιά (είναι μια άβυσσος): άραγε κάτι σε 6/8 ή 3/4;

  • Mας υποχρέωσες
  • Εγώ να δεις

Πώς αλλιώς μπορούν να χαρακτηριστούν (ως χορός)τα εξής 4/4 :

-Εγώ ο ξένος
-Αγάπη μου επικίνδυνη

Και τέλος αυτά:

-Δε θέλω τη συμπόνια κανενός
-Τώρα κλαίς, γιατί κλαις: βαλς;
-Ας παν στην ευχή τα παλιά (θα σου κλείσω το στόμα): βαλς;

Εγώ είμαι περίπου άσχετη όσον αφορά τους δρόμους και τους ρυθμούς. Παρόλα αυτά σκέφτομαι ότι, όταν μιλάμε για “ξένες” επιρροές, ίσως θα έπρεπε να έχουμε υπόψη μας και τις “ανατολίτικες” μελωδίες που έγιναν δημοφιλείς και ηχογράφηκαν τη δεκαετία του 50-60 (και 70); Μιλάω για τα “ινδοπρεπή” και τα τούρκικα, αραβικά κ.τ.λ τραγούδια, που έγιναν ελληνικά λαϊκά και κατά κάποιον τρόπο λειτουργούσαν σαν ένα “αντίβαρο” στη δυτική επιρροή. Τι γίνεται με αυτά τα τραφούδια και πώς τα περιγράφουμε από απόψη ρυθμού;

Ελπίζω να με κατάλαβες!

Εύα

Εγώ θα μιλήσω μόνο για τα «τύπου» βάλς που τα ξέρω γιατί έζησα την εποχή τους. Καταρχήν, όπως λέει και η Εύα, τα βλέπω απλά σαν μόδα της εποχής, δίπλα στις μόδες των ινδικών κλπ. Για το σε ποιόν άρεσαν μιλούν οι στατιστικές πωλήσεων, όπως σε όλες τις εποχές φυσικά. Ο χαρακτηρισμός τους ως χορός δεν με απασχολεί ιδιαίτερα, αφού στη δισκογραφία από πολύ νωρίς υπήρχαν και τραγούδια αστικά (λαΪκά, ελαφρού ρεπερτορίου και άλλα) προορισμένα μόνο για άκουσμα, όχι απαραίτητα για χορό. Αυτή είναι και η διαφορά με τα παραδοσιακά που ή για χορό θα προορίζονται ή για απόλυτα καθορισμένες άλλες χρήσεις (της τάβλας, πατινάδες, της στράτας κλπ.).

Ειδικά για τα «μάγκικα βάλς» όπως πολλοί τα χαρακτήριζαν τότε, να σημειώσω ότι ο τρίσημος ρυθμός δεν είναι κατ ανάγκην και βάλς και είναι αρκετά διαδεδομένος στην παραδοσιακή μουσική αλλά ακόμα και στην εκκλησιαστική (παρακολουθήστε τα εξαποστειλάρια). Απλά, φαίνεται ότι δεν πολυάρεσαν στο Μάρκο και τους αμέσως επακολουθήσαντες, που προτιμούσαν τα χασάπικα και ζεΪμπέκικα.

(Γιώργος Βαβουλές)
“Της γυναικας η καρδια”, “Μας υποχρεωσες” και “Εγω να δεις” του ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ τα χιλιοπαιγμενα και καταξιωμενα πια λαικα αυτα ασματα -ιδιως το 1ο τα αλλα ακολουθουν πολυ πισω ιδιως απο στιχο μερια- ειναι σε ρυθμο 6/8 τον λεγομενο και σλοου ροκ (“slow rock”).
Ο ρυθμος αυτος -με τις λιγοστες μου γνωσεις- πρεπει να διαδοθηκε στις ΗΠΑ τη δεκαετια του '50 με καποια πανεμορφα τραγουδια που θα τα λεγαμε και μπαλλαντες κυριως απο την ετικετα Atlantic. Εκει εδρασαν οι Ray Charles, Ben E King, Platters, Coasters και λοιποι κολοσσοι της λεγομενης μαυρης μουσικης και ειδικα του ρυθ’εν μπλουζ καθολα μεγαλου κεφαλαιου της παγκοσμιας μουσικης με συγγενη ειδη την τζαζ, τα γκοσπελ, τη σουλ μεχρι και τα μεσα των '70.
Απο εκει περασε και στην Ευρωπη σχεδον αμεσως σε καλλιτεχνες της ελαφρο-ποπ προ Μπητλς οπως Κλιφ Ριτσαρντ, Τζωρτζυ Φεϊμ, Σαντοους, Αζναβουρ κ.α. εως το '63 οπου οι Ανιμαλς σε διασκευη του αρμονιστα τους Αλαν Πραϊς διασκευαζουν το παραδοσιακο καντρυ-μπλουζ “The house of rising sun” σε αυτον ακριβως το ρυθμο και γινεται τεραστια παγκοσμια επιτυχια !!
Οι μαεστροι και συνθετες στην Ελλαδα που υιοθετουν το συγκεκριμενο αυτο ρυθμο φαινεται να ειναι πρωτοι ο Πλεσσας, ο Νικος Λαβρανος ισως και ο Σπανος δυτικοθρεμμενοι οντας αλλα αριστοι μουσικοι και συνθετες και μαλιστα σε μουσικη απο ταινιες της περιοδου '60-'70.
Αυτη τη στιγμη δεν θυμαμαι καποιο συγκεκριμενο ασμα, μεχρι το ‘68 οπου βγαινει η “Αγωνια” του Ζαμπετα και ενα χρονο μετα αν δεν κανω λαθος το “Επισημη αγαπημενη” του Μπιθικωτση τραγουδια που επισκιασαν τεραστιες επιτυχιες της εποχης οπως το “Πετραδακι”, “Ταμπα τουμπα” κ.α.
Στο καπακι ερχεται και ο “Αλητης” με τη Μοσχολιου
και μια και τα τρια αυτα ειναι γνησια λαικα τραγουδια με ενα ελαφρολαικο πρωτοφαντο για την εποχη στοιχειο καθιερωνουν πιστευω αυτο το ρυθμο στους λαικους καλλιτεχνες ευρυτερα.
Για να μη μακρηγορω στη συνεχεια αυτος ο ρυθμος σχεδον κατωχυρωθηκε απο τους ελαφρολαικους καλλιτεχνες και συνθετες αλλα και τους “ερωτικους” λεγομενους εως και τους
“καψουροτραγουδιστες” απο Καφαση εως ξερω γω τι …και εγινε και αγαπημενος ρυθμος των μαεστρων των μπουζουκαδικων οπου εδειχναν τη μαεστρια τους στις ενορχηστρωσεις και χρησιμοποιηση των νεοεμφανισθεντων συνθεσαιζερς ενω παραλληλα και οι φιρματοι και μη τραγουδιστες φαινεται να τα δινουν ολα στα καψουρικα αυτα τραγουδια κανοντας “ρεσιταλ” ερμηνειας και καλα !!
Σημειωτεον οτι τα τραγουδια αυτα εμπαιναν και μπαινουν ακομα στα α’ προγραμματα των μαγαζιων στις “λεζάντες” (τι λεξη κι αυτη !!) ή προς το φιναλε …
Ο ρυθμος επιβιωνει ακομα και σημερα ενδοξως με επιτυχιες οπως “Κερναω αποψε εγω” Πετρελης,
“Μη ρωτας το γιατι” Γονιδης και ας μου επιτραπει και ενα πολυ ωραιο ασμα της Πιεριδη σ’αυτο το ρυθμο που λεει “γυρω μου κοσμος και φασαρια …”
Οι αλλοι ρυθμοι που αναφερεις ειναι ετσι για να τα τσουβαλιασουμε ολα μαζι χωρις ενδοιασμο : ρουμπες
εκτος το “Αγαπη μου επικινδυνη” που ειναι μπολερο.
Για το μπολερο εχω προσωπικα αναφερθει οι ρουμπες μοιαζουν πολυ με το δικο μας συρτο και επειδη εχουμε τη γνωστη μας ξενομανια προτιμαμε να τα λεμε ρουμπες παρα συρτο.
Ναι ρε παιδι μου ειμαστε κοσμοπολιτες, γιατι κακο ειναι ;;
Υπ’οψιν πολλα απο αυτα ειναι Περσικα, Ιρακινα, Ινδικα, Αιγυπτιακα, Συριακα, Τουρκικα και δε συμμαζευεται … Προσωπικα οταν ακουσα το “Αυτη η νυχτα μενει” στα Ινδικα με αρεσε καλυτερα, το ιδιο και το “Εξω ντερτια και καυμοι” στα Τουρκικα.

(Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/ην yiorgosv 12 Φεβρουάριος, 2006)

Εμ.τόπα κι εγώ ότι το ασμα αυτό της Πιερίδη είναι πολύ ωραίο,αλλά κόντεψα να φάω ξύλο στην παρέα.
Γιατί ρε παιδιά,αφού το λέει μιά χαρά η κοπέλλα!!
Μπράβο Γιώργο Β. που την ανέφερες!

Βρε μπαγασα κανεις πλακα αλλα εμενα μ’αρεσει το
τραγουδακι, τι να κανω ;; Οταν λεω μ΄αρεσει μην καταλαβεις οτι ξημεροβραδυαζομαι
ακουγοντας το απλα στη χαβουζα της λαικο-ποπ, ξεχωριζει !! Το προτιμω και απο κατι εντεχνο παπαριες που δεν ακουγονται …
Τωρα η κοπελλα εχει καλη φωνη αλλα αδικειται …
Ολες αυτες οτι και να τους δωσεις θα το πουν με τον ιδιο φωνακλαδικο ψευτο-αισθαντικο υφος που τους πρωτο-διδαξε ο Φριξος πως τον λενε αυτον … Αν ακουσεις το λαιβ της Βανδη οπου ξελαρυγγιαζεται σαν κοριτσακι για να πει “Αποψε στις ακρογυαλιες” θα καταλαβεις …

Να σημειωσω οτι μ’αρεσει επισης το κλάασσικ
σλοου 4αρι “Η μπαροβια” της Τανιας Ληναιου απο τη δεκεατια του '80 !!

Γεια σας πάλι,

Πολύ ενδιαφέρουσες πληροφορίες, Νίκο και Γιώργο…
Σχετικά με τους ρυθμούς και ειδικά με το 3/4, που ο Κακοφώνιξ ερμνηνεύει σαν “δυτικός” ρυθμός (βάλς), βρήκα μερικά ενδιαφέροντα στοιχεία στο βιβλίο του Pennanen “Westernization and Modernization in Greek Popular Music”, εκεί που καταγράφει διάφορες ξένες επιρροές στα λαϊκά του 50 και 60.

Κατ’ αρχάς αναφέρει λατινοαμερικάνικους ρυθμούς όπως mambo “Μάμπο ζεϊμπεκάνο” (Δερβενιώτης), το 4/4 baion-ένας βραζιλιάνικος ρυθμός που βρίσκει κανείς και σε πολλά από τα τραγούδια στο Atlantic που αναφέρει ο Γιώργος. “Spanish Harlem”, “Save the last dance for me” έχουν baion ρυθμό. Όλα αυτά σίγουρα τα ξέρετε ήδη.

Γράφει επίσης για τα ινδικά τραγούδια, και λέει κάτι που έχει σχέση με τα τρία τραγούδια του Καζαντζίδη που αναφέρει ο Κακοφώνιξ. Απ’ ό,τι ξέρω, τουλάχιστο δύο απ’ αυτά είναι original ελληνικές συνθέσεις του Καλδάρα, που όμως στα αυτιά μου μοιάζουν με τα “ινδοπρεπή” της ίδιας εποχής (μερικά που φέρουν το όνομα Καλδάρας!). Λοιπόν, αντιγράφω από τον Pennanen:

According to the matrix information sheets, the first Greek cover version of an Indian film song was recorded in early 1959. The success of Indian music films in Greece had started some years earlier. Over one hundred films were shown between 1954 and 1967, after which their popularity waned. At least 105 Greek cover versions of the songs were recorded during the period (Abatzi-Tasoulas). Owing to the success of the Indian film “Mother India” (1957) and its music in 1960, some Greek composers started making original melodies in Indian style. Before 1960 there are practically no traces of Indian film music style in original works by Greek composers.

The Indian hits and Greek original compositions imitating them became popular…Indian raga formulae, rhytms, singing style and instrumentation were imitated.

The frequent sudden shifts between parallell major and minor tonalities that became common in Greek popular music in the 1960s originate from the melodic models of Indian songs in raga Misra Pilu. …The most influential model song for Greek composers of the new style was the 3/4 (or 6/4) time “Dunya men hum” by Naushad Ali in Misra Pilu from the film “Mother India”. The first Greek cover version titled “Den me ponese kaneis” was recorded in 1960.

Λοιπόν, σύμφωνα με τα παραπάνω, ο 3/4 ρυθμός μπορεί να πηγάζει από τα ινδοπρεπή, παρά από τα δυτικά βαλς…δικιά μου υπόθεση, βέβαια. Εσείς που είστε μουσικοί μπορείτε μάλλον να κρίνεται πιο καλά από μένα.

Εύα

…να κρίνετε ήθελα να πω!

Εύα

Με κάτι τέτοια “ζλόου” κομμάτια (θυμηθείτε και το “Τα πήρες όλα”) ο Μεγάλος Διονυσίου απεδείκνυε και ότι, αν δεν είχε γεννηθεί στη Σαλονίκη κι αν του τάφερνε η ζωή αλλιώς, θα μπορούσε να είναι και ο βασιλιάς της σόουλ.

σημ. προς Γιώργο Β.: η απωλεσθείσα Καλλιτέχνις που ερμήνευε το περίφημον άσμα “η μπαρόβια” (… σταμπάρισαν την κάρτα μου γι΄αυτό…) νομίζω ότι λεγόταν Τάνια Ελληναίου.

Κάτι ακόμα πριν πάω για ύπνο…

Το “Δε θέλω τη συμπόνια κανενός” είναι του Άκη Πάνου, βέβαια.

Χαίρομαι που βρίσκονται και άλλοι fan του Διονυσίου εδώ…Μπορεί να ήταν κι αυτός τραγουδιστής “της πίστας” που λένε, αλλά οι σημερινοί “φίρμες” δε συγκρίνονται μαζί του.

Εύα

Να ευχαριστήσω θέλω τον Γιώργο Β. για τις πληροφορίες και άλλη μια φορά να τον επαινέσω διότι μπήκε κατευθείαν στο νόημα των ερωτήσεων. Εκτιμώ τον Διονυσίου για τον στίχο των τραγουδιών που επέλεξε να ερμηνεύσει, καθώς και για το ύφος που τους προσέδωσε, δεν μπορώ όμως να μην παρατηρήσω πως αυτός μάλλον ήταν που άνοιξε την πόρτα σε αυτό που αργότερα ονομάστηκε σκυλάδικο.

Απλως απαντησα Κακοφώνιξ δεν εκανα κανενα κατορθωμα …
Ηθελα να συμπληρωσω λοιπον -μια και θυμηθηκα- ενα απο τα πρωτα ελληνικα τραγουδια σ’αυτο το ρυθμο που ειναι το “Μην τον ρωτας τον ουρανο”
το οποιο μπηκε και στη γνωστη δακρυβρεχτη ταινια με την Καρεζη και γραφτηκε και σε ξενη βερσιον.
Κλασσικο ασμα απο ενα εντεχνο συνθετη οπως ο ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ και το οποιο κατατασσεται ασφαλως στην “ελαφρα” λεγομενη τοτε μουσικη.
Ο Μανος Χατζιδακις τοτε αρχες δεκ.'60, ειχε ηδη ενα Οσκαρ, εγραψε το σαουντρακ της “Φαιδρας” και του “Τοπ Καπι” στο δε ελλ.κινημ/φο ειχε μεγαλες πιέννες !! Παραλληλα ο “αντιπαλος” του Μικης εγραφε κι αυτος αβερτα τα αριστουργηματα του κεινης της εποχης ασε που κοντραριζοταν και στο θεατρο …
Επομενο τραγουδι που μπορω να θυμηθω ειναι το
αλλο κλασσικο ελαφρο του Σταυρου Ζωρα :
Εσενα που σε ξερω τοσο λιγο, που εκανε παταγο στα παρτυ και γενικοτερα, καπου εκει στα '65-'66.
Λιγο πριν ο Ντεμης Ρουσσος με τους We 5 γραφει το “When a man loves a woman” που ηταν ηδη παγκοσμια επιτυχια κι αυτο στον ιδιο ρυθμο.
Το αποκορυφωμα ερχεται μετα το '66-'67 οταν πληθος ελλ.συγκροτηματων ποπ γραφουν τραγουδια σ’αυτο το ρυθμο το σ(ζ)λοου ροκ (6/8). Πιο μεγαλες επιτυχιες αυτα των Ολυμπιανς καπου 3-4 ηταν αλλα εγραψαν και αλλοι απο Αϊντολς μεχρι Βορειοι κλπ

Στο λαϊκο τραγουδι μαζι με αυτα που προανεφερα στο προηγουμενο ποστ γραφει και ο Ακης Πανου -ενας απο τους πρωτους- καπου εκει μετα το '68 τα “Δεν κλαιω για σενα” με τη Βικη, “Θα κλεισω τα ματια” με Μπιθι-Λαμπρακη, “Πυρετος” με τη Μαρινελλα.
Λιγο μετα ερχονται κι αλλα οπως : “Νυχτα στασου” του Νικολοπουλου και “Δεν υπαρχει ευτυχια” του Κατσαρου με τη Διαμάντη και το “Παλι θα κλαψω” του Νακη Πετριδη με τη Μαρινελλα. Τα παραπανω ειναι διαχρονικες επιτυχιες και παιζονται και σημερα ανελιπως !!
Ενα αδικημενο στην κατηγορια ειναι το “Γραμμα και η φωτογραφια” του Ζαμπετα με τη Μοσχολιου.

Το ερωτημα που μπηκε αν ειναι 3/4 ή 6/8 ειναι παρομοιο με το αν το ζειμπεκικο ειναι 9/4/ ή 9/8 (;). Αυτο εχει να κανει πως καθοριζουμε εμεις το τεταρτο και το ογδοο.
Γνωμη μου ειναι οτι ειναι καθαρα 6/8.
Επισης πολλα χασαπικα αργα οπως : “Μου ταχεις κανει θαλασσα”, “Της ταβερνας το ρολοι” του Τσιτσανη, “Οταν σημανει η ωρα” συνηθιζεται απο αργο 2/4 να μετατρεπονται σε 6/8 πολυ απλα μετατρεποντας το 4ο σε ενα τριηχο ογδοου και να ακουγονται σαν σλοου-ροκ.
Στην κατηγορια αυτη και τα δυο κλασσικα :
Συ μου χαραξες πορεια του Καλδαρα και
Ιστορια μου αμαρτια μου του … που ειπε η Ριτα που δεν ειμαι σιγουρος αν και στην πρωτη εκτελεση εινα 6/8 ή αργα χασαπικα.
Τωρα για το Διονυσιου καπως ετσι ειναι βεβαια αλλα δε νομιζω μονος του να εφερε ολη αυτη την
“κοσμογονια”. Τα πραγματα πηγαιναν εκει απο … μονα τους … κι εχω αποψη πανω σ’αυτο που εχει να κανει με τα πολιτικα και κοινωνικα δεδομενα της εποχης αλλα αυτα ας τα αφησουμε για μια αλλη φορα …

Μεγάλε Γιώργο ΕΓΡΑΨΕΣ. Αψογος.

Κωστα σου αρεσε το δωρακι βλέπω …

Οπως και ναχει αυτα τα τραγουδια ειμαστε υποχρεωμενοι να τα παιζουμε
καποιες φορες οποτε τα “ιστορικα” στοιχεια για μενα ειναι απαραιτητα …

Οχι δεν ημουνα Σαλαμινα …

ΕΓΡΑΨΕΣ για αυτά που έγραψες παραπάνω βρε.

(Για το “άλλο” πήρες e-mail)

Μας έκανες ωραίο μάθημα, Γιώργο! Μια και αναφέρουμε τραγούδια, μήπως μπορείς να μου πεις σε τι ρυθμό είναι τα εξής ωραία τραγούδια:

Αν κάνω άτακτη ζωή-Ρίτα Σακελλαρίου (και αυτό του Μανισαλή, νομίζω)

Στο μικρό μου τον κήπο (Δεν ανθίζουν λουλούδια) Πέτρος Αναγνωστάκης (ινδικό)

Έχω πολύ καιρό να ακούσω το τελευταίο, αλλά το θυμάμαι σαν βαλσάκι. Παρεπιπτόντως, κοίταξα ξανά το ενδιαφέρον πόνημα “Ινδοπρεπών Αποκάλυψη” και εκεί γράφουν πως τα ινδοπρεπή στην εποχή που ανθούσαν ήταν γνωστά ως “ινδικά βαλς”!

Εύα

Το “βαλς” (3/4) υπάρχει και στην αρχαία Ελληνική Ελληνική μουσική που σώζεται. Όσο γιά τις εποχές μας, ας μην ξεχνάμε πως η κλασική μορφή του Μινόρε Μανέ (1870 περίπου), τελειώνει με ένα υπέρχο βαλσάκι. Ύστερα, κανένας ρεμπέτης δεν το περιφρόνησε. “Χαράματα η ώρα τρεις” του Μάρκου, “Ας μην ξημέρωνε ποτέ” του Χατζηχρήσου, “Έλα να πάμε τσάρκα” του Χατζηχρήστου και άλλα πολλά, είναι βαλς ακομπλεξάριστα. Τώρα, αν στην εποχή του Τουρκογύφτικου (Ατραϊδης π.χ.) εμφανίζεται το… σκυλλο-βάλς, γι αυτό δε φταίει ούτε ο Στράους!

Κώστα, το “χαράματα η ώρα τρείς” είναι χασάπικο. Του δε Ατραϊδη θα ήμουν ευτυχής να του έμοιαζα έστω στο μικρό δαχτυλάκι. Και όπως έλεγα πριν λίγες μέρες, οι τρίσημοι ρυθμοί είναι γνωστοί στον ελληνικό χώρο από την αρχαιότητα. Άλλο όμως τρίσημος και άλλο βάλς, το ότι στη Βιέννη τον 19ο αιώνα έγινε μόδα ένας τρίσημος χορός δεν μας επιβάλλει να ονομάζουμε “βάλς” κάθε τρίσημο.

Μόλις έδιωξα το μήνυμα είδα το προηγούμενό μου, παραπάνω. Δεν είχα αναφέρει για αρχαία εποχή αλλά προσθέτω σήμερα ότι τα εξαποστειλάρια που ανέφερα ήταν δημοφιλή στον λαό κομμάτια γνωστά από την ύστερη αρχαιότητα και η εκκλησία τα υιοθέτησε, βάζοντας εκκλησιαστικού ύφους στίχους.

(ΓΒ)
Νικο αυτο που λες θα ηθελα να σημειωσω κι εγω …
λεγοντας 6/8 δεν εννοουμε βαλς βιεννεζικο ή δεν ξερω γω τι.
Οπως οταν λεμε 2/4 μπορει να ειναι πολκα, μαζουρκα, μαρς, σερβικο, χασαπικο κλπ κλπ
Ειναι αλλο το pattern που λενε και οι φιλοι μας ντραμιστες, ειναι αλλος χορος αλλα και ιστορικα
εχει ο καθε ρυθμος αλλη αφετηρια και καταγωγη.
Ενα αλλο παραδειγμα ειναι ο συρτος και ο μπαλλος
που ενω εχουν ακριβως τα ιδια χτυπηματα, ειναι οι συγκεκριμενες μελωδιες που χαρακτηριζουν
τον καθε χορο. π.χ. Μπαλλος (δηλ. αντικρυστος χορος με τα αναλογα βηματα) ειναι το
“Αρμενακι”, το “Ματια σαν και τα δικα σου” ενω συρτος “Το λουλουδακι του μπαξε”, “Νταρι, νταρι” κ.α.