Ιδεολογία και ψυχολογία του ρεμπέτη

[LEFT]τσιρίμπασης

Ορισμός: 8
Λήμμα: 9

(Κλασική αργκό της φυλακής): Ο κουμανταδόρος, το άτυπο αφεντικό των φυλακισμένων, συχνά με την ανοχή του τυπικού αφεντικού (Διευθυντή) και σίγουρα με το δέος των φυλάκων. Ο υπερθετικός τουβαρύμαγκα, αλλά και με σαφή ηγετικά προτερήματα. Πιθανότατα τούρκικης προελεύσεως.

Μεταφορικώς: Το αφεντικό με το άστε-ντούα.

Σερέτης, έξυπνος, δίκαιος και επικίνδυνος, ήταν ο εξισορροπητής των πολυσχιδών συμφερόντων μέσα στη φυλακή (π.χ. ζάρια, άδειες, πουστράκια, δουλειές επ’ αμοιβή, ξεκαθαρίσματα, τιμωρία ρουφιάνων, ναρκωτικά, προστασία κ.τ.λ.). Γαμούσε κι έδερνε.

Συνήθως είχε αρκετά βαριά ποινή, όχι όμως για έγκλημα κατά περίσταση (π.χ. φόνος αντίπαλου βοσκού για τα γίδια) ή ειδεχθές (βιασμός ανηλίκων), αλλά κατ’ εξακολούθησιν, κατ’ επάγγελμα και κατά συνήθεια τελέσεως συγκεκριμένων εγκλημάτων (π.χ. μαστροπεία, αποδοχή προϊόντων του εγκλήματος, κιβδηλεία, λαθρεμπόριο, ναρκωτικά, εκβίαση κ.τ.λ.) και δη σε ρόλο αφεντικού-ενορχηστρωτή. Δηλαδή για εγκλήματα του δομημένου υποκόσμου 2-3 πόλεων και όχι χωριατίστικα καμώματα ή φλάς που έφαγε ένας μουρλός. Άλλωστε, λένε: «Ό,τι είσαι έξω απ’ τη φυλακή είσαι και μέσα», δηλαδή αντιμετωπίζεσαι αναλόγως. Εξ άλλου, μέσα στην φυλακή έχει να κάνει κανείς, με ανθρώπους που οδηγήθηκαν εκεί κυρίως λόγω ιδιαιτέρως ανεπτυγμένων ενστίκτων (κατά τον Λομπρόζο!) και δεν θα είναι καθόλου εύκολο να τους γελάσει περί το ποιόν του. Έτσι, ο ψιλικατζής παραμένει ψιλικατζής, ο χρεοφειλέτης είναι ένα συμπαθητικό ανθρωπάκι, ο πρεζάκιας είναι ξεφτίλας κ.ο.κ.

Ο τσιρίμπασης όμως, μέσα-έξω ήταν αφεντικό και έπαιρνε ρέφες (=πόντους) απ’ όλα τα επαγγέλματα του υποκόσμου, χάρη στη σωματική του ρώμη, το ψυχικό του σθένος και το μυαλό του, που δούλευε με διπλό διαφορικό. Χώρια που το φύσαγε από παραδάκι, ένεκα οι δουλειές έξω, που τις συνέχιζε ο έμπιστός του κι είχε και χρημάτιζε τους πουλημένους εκτελεστές του σωφρονιστικού συστήματος…

Ο σημαντικότερος τσιρίμπασης του παρελθόντος αιώνος, ήταν ο Νίκος Σκριβάνος, του οποίου πρωτοπαλίκαρο ήταν ο Νίκος Μάθεσης (ή τρελάκιας). Γνωστός τσιρίμπασης κι ο Σακαφλιάς, στη φυλακή Τρικάλων, που τον έφαγε η μαρμάγκα (ο Αντωνίτσης), είτε για να γίνει αυτός τσιρίμπασης είτε για λογαριασμό άλλου επίδοξου αφεντικού (δεν έχει εισέτι διευκρινισθεί, ακόμα και οι τρικαλινοί λένε μαλακίες).

Ο τσιρίμπασης γνώριζε ότι κατέχει ζηλευτή θέση στην μικρο-κοινωνία της φυλακής, δεν διακινδύνευε το κύρος του για μηδαμινά πράγματα (έστελνε άλλους) και όφειλε να προσέχει όλες τις κινήσεις, στον μικρό και περιορισμένο χώρο της φυλακής, του κάθε βαρύμαγκα που βυσσοδομούσε εναντίον του. Άλλωστε, η αποκαθήλωσή του ήταν ιδιαιτέρως οδυνηρή: Είτε ο θάνατος του στερούσε το αξίωμα, είτε (χειρότερα) η δημόσια διαπόμπευση = τον βαράγανε ή τον πηδάγανε πεν-έξι βαλτοί μπεχλιβάνηδες… Τη θέση του, την έπαιρνε ατάκα ο μάγκας που του την έστησε, για να μην δημιουργηθεί κενόν εξουσίας (!)

Βλ. σχετικά «Το εγχειρίδιο του καλού κλέφτη», «το άγιο χασισάκι» κ.α. (Ηλίας Πετρόπουλος) και «Τα παιδιά της πιάτσας» και «Παραμύθια πίσω απ’ τα κάγκελα» του Νίκου Τσιφόρου. Ειδικά, στο «Τουμπεκί» του Πέτρου Πικρού, ψυχογραφείται θαυμάσια η έννοια και η νοοτροπία του τσιρίμπαση εν έτει 1927 (!)[/LEFT]
http://www.slang.gr/lemma/show/tsirimpasis_12009

Για λογοκλοπή κατηγορήθηκε και για το μυθιστόρημά του Τουμπεκί ο Πέτρος Πικρός…

Αρχείο Ελλήνων Λογοτεχνών
Γεναρόπουλος Πέτρος
Ψευδώνυμο: Πικρός Πέτρος
[TABLE]

[TR]
[TD]Τόπος Γέννησης:|Κωνσταντινούπολη|
|Έτος Γέννησης:|1895|
|Έτος Θανάτου:|1956|
|Λογοτεχνικές Κατηγορίες:|Πεζογραφία
Μετάφραση
Μελέτη
|

[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD][/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]Βιογραφικό Σημείωμα
ΠΕΤΡΟΣ ΠΙΚΡΟΣ (περ.1895/1896-1956)

Ο Πέτρος Πικρός (λογοτεχνικό ψευδώνυμο του Πέτρου Γεναρόπουλου) γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη. Έζησε στην Ελβετία και τη Γαλλία και ολοκλήρωσε τις εγκύκλιες σπουδές του στη Γερμανία, όπου και σπούδασε Ιατρική με ειδίκευση στη Βιοχημεία. Παρακολούθησε επίσης μαθήματα φιλοσοφίας και κοινωνιολογίας σε πανεπιστήμια του Παρισιού και της Λειψίας. Το 1924 δημοσίευσε άρθρα κοινωνικοπολιτικού προβληματισμού στο μαρξιστικού προσανατολισμού περιοδικό Βωμοί. Το 1927 επιτέθηκε εναντίον του Κώστα Βάρναλη από τις σελίδες του περιοδικού του Αντρέα Ζεβγά (=Αιμίλιος Χουρμούζιος) Λογοτεχνική Επιθεώρηση, κατηγορώντας τον για προσποιητή επαναστατικότητα και υπονόμευση του μαρξιστικού κινήματος. Μετά το κλείσιμο του περιοδικού ο Πικρός συνέχισε τη συνεργασία του με τον Ζεβγά, αυτή τη φορά από τη Νέα Επιθεώρηση, περιοδικό που παρουσιάστηκε ως συνέχεια την Λογοτεχνικής Επιθεώρησης και τάθηκε εναντίον του Δημήτρη Γληνού στην υπόθεση της δίκης για το θέμα της επίσκεψης του Παναΐτ Ιστράτι στην Ελλάδα. Το 1930 κυκλοφόρησε το περιοδικό Πρωτοπόροι (πάλι σε συνεργασία με τον Ζεβγά), ευαγγελιζόμενος μια διαλλακτικότερη μαρξιστική προοπτική και αναθεωρώντας στην πράξη τις επιθέσεις του εναντίον των Βάρναλη και Γληνού. Μετά από την κυκλοφορία τριών τευχών οι Πρωτοπόροι διέκοψαν και επανεμφανίστηκαν το Φεβρουάριο του 1931 με αρχισυντάκτρια τη Γαλάτεια Καζαντζάκη, φιλολογική διεύθυνση του Πικρού και αποχώρηση του Ζεβγά. Μετά από δέκα τεύχη ο Πικρός απομακρύνθηκε λόγω ανεξιχνίαστων οικονομικών ατασθαλιών και το περιοδικό επανακυκλοφόρησε με τον τίτλο Νέοι Πρωτοπόροι το Δεκέμβρη του 1931 και με τη δημοσίευση λιβέλου κατά του Πικρού. Παρά την απομάκρυνσή του ο Πικρός παρέμεινε αδιάλλακτα στρατευμένος στη σταλινική παράταξη. Το 1937 εξέδωσε τη ιστορική και κοινωνιολογική μελέτη Ισραήλ, αποτέλεσμα λογοκλοπής από ανάλογα λήμματα της Μεγάλης Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας του Πυρσού. Για λογοκλοπή κατηγορήθηκε και για το μυθιστόρημά του Τουμπεκί. Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής διώχτηκε και φυλακίστηκε, ενώ μετά τη λήξη του εμφυλίου και τη Συμφωνία της Βάρκιζας κυκλοφόρησε το περιοδικό Νέα Ζωή με τη συνεργασία πολλών αριστερών λογοτεχνών και διανοουμένων (Έλλη Αλεξίου, Ρόζα Ιμβριώτη, Ασημάκης Πανσέληνος, Μενέλαος Λουντέμης, Μέλπω Αξιώτη κ.α.), το οποίο όμως έκλεισε όταν ο Πικρός κυκλοφόρησε το βιβλίο του για τον Ιωσήφ Στάλιν, έργο για το οποίο κατηγορήθηκε ως προβοκάτορας από το Νίκο Ζαχαριάδη. Γενικότερα η δραστηριότητα του Πικρού στο χώρο του κομμουνιστικού τύπου και η σχέση του με το Κ.Κ.Ε. παρουσιάζει πολλά σκοτεινά σημεία. Την πρώτη του εμφάνιση στη λογοτεχνία πραγματοποίησε το 1922 με την έκδοση της συλλογής διηγημάτων Χαμένα κορμιά. Ο Πέτρος Πικρός ανήκει στους έλληνες πεζογράφους της γενιάς του μεσοπολέμου, ειδικότερα στην ομάδα που επηρεάστηκε από το ρεύμα του σοσιαλιστικού ρεαλισμού. Η τριλογία που αποτελούν τα έργα του Χαμένα κορμιά, Σα θα γίνουμε άνθρωποι και Τουμπεκί κινείται στα όρια ανάμεσα στον κοινωνικό ρεαλισμό και το νατουραλισμό, με βασικά χαρακτηριστικά την τολμηρή για την εποχή του περιγραφή της ζωής ανθρώπων του υποκόσμου σε όλες της τις εκφάνσεις και την υιοθέτηση της argot στο χώρο της γλωσσικής έκφρασης. Ακολούθησαν απόπειρες στο χώρο της επιστημονικής φαντασίας και της παιδικής λογοτεχνίας και στο τελευταίο του μυθιστόρημα Λαμπηδόνα του βυθού, που αφιέρωσε στα ογδόντα χρόνια του Karl Jung, ασχολήθηκε με την καθημερινή ζωή και την ψυχολογία των ψαράδων της Καλύμνου.

  1. Για περισσότερα βιογραφικά στοιχεία του Πέτρου Πικρού βλ. Γιαλουράκης Μανώλης, «Πικρός Πέτρος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ. , Θ.Κ. (επιμ.), «Εργο-Βιογραφικό Χρονολόγιο Πέτρου Πικρού (Γιάννη Γεναρόπουλου», Επιθεώρηση Παιδικής ΛογοτεχνίαςΑ΄, αρ.1, 1986, σ.16-18 και Αργυρίου Αλεξ., «Πέτρος Πικρός», Η μεσοπολεμική πεζογραφία · από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)Ζ΄, σ.206-233. Αθήνα, Σοκόλης, 1993.
    [/TD]
    [/TR]
    [TR]
    [TD][/TD]
    [/TR]
    [TR]
    [TD]Ενδεικτική Βιβλιογραφία

• Αργυρίου Αλεξ., «Πέτρος Πικρός», Η μεσοπολεμική πεζογραφία · Από τον πρώτο ως τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο (1914-1939)Ζ΄, σ.206-233. Αθήνα, Σοκόλης, 1993.
• Γιαλουράκης Μανώλης, «Πικρός Πέτρος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας11. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
• Ζήρας Αλέξης, «Πέτρου Πικρού:Τουμπεκί», Διαβάζω3-4, 5-10/1976, σ.102-103.
• Μόσχος Ε.Ν., «Πέτρος Πικρός (Τριακοστή επέτειος του θανάτου του)», Νέα Εστία120, ετ.Ξ΄, 15/7/1986, αρ.1417, σ.918-920.
• Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., Κριτική για το Ισραήλ, Νέα Εστία, 1937, σ.1111-1113 (το ίδιο και στο Τα πρόσωπα και τα κείμεναΒ΄ · Ανήσυχα χρόνια. Αθήνα, Αετός, 1943).
• Χάρης Πέτρος, Νέα ΕστίαΘ΄, 1931, σ.329 (τώρα και στον τόμο Σαράντα χρόνια κριτικής ελληνικού πεζού λόγουΑ΄(1928-1949), σ.70-71. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1981).
• Χάρης Πέτρος, Ελευθερία, (Τώρα και στον τόμο Σαράντα χρόνια κριτικής ελληνικού πεζού λόγουΒ΄, α΄ (1950-1956), σ.396-398. Αθήνα, Ε.Λ.Ι.Α., 1984).
• Χάρης Πέτρος, Έλληνες πεζογράφοιΓ΄, σ.171-179. Αθήνα, Εστία, 1968.
Αφιερώματα περιοδικών
• Επιθεώρηση Παιδικής ΛογοτεχνίαςΑ΄, αρ.1, 1986.
[/TD]
[/TR]
[TR]
[TD][/TD]
[/TR]
[TR]
[TD]Εργογραφία

(πρώτες αυτοτελείς εκδόσεις)

• Χαμένα κορμιά · Διηγήματα. Αθήνα, 1922.
• Σα θα γίνουμε άνθρωποι · Διηγήματα. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, 1924.
• Τουμπεκί. 1927.
• Ο άνθρωπος που έχασε τον εαυτό του· Μυθιστόρημα. 1928.
• Η εταίρα που κυβέρνησε την Ελλάδα. Αθήνα, Φλάμμα, 1931.
• Από τον κόσμο που φεύγει στον κόσμο που έρχεται, ή αυτό που δε σοφίστηκε ούτε ο σοφός Αριστοτέλης · Ρομάντζο για τη νεολαία. Αθήνα, Δημητράκος, 1934.
• Ισραήλ (έρευνα). 1937.
• Λαμπηδόνα του βυθού · Μυθιστόρημα. Αθήνα, Σαλίβερος, 1955.
• Η αυγή του αστικού πολιτισμού. Αθήνα, Γκοβόστης (στη σειρά Σύγχρονη Σκέψη, αρ.14-15), 1932.
• Ο Λένιν. 1936.
• Αρθούρος Σοπεγχάουερ• Ο Πατριάρχης της σύγχρονης απαισιοδοξίας. Αθήνα, Δημητράκος, χ.χ. [1944].
• Ιωσήφ Στάλιν (Ο ατσαλένιος Σπαρτιάτης του Βορρά), τομ. 1. 1945.
• Διαλεχτική εισαγωγή στην παθολογία της τέχνης. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Κριτικές μελέτες στο φως της διαλεκτικής.
• Ο πιτσιρίκος και η παρέα του, Τα παραμύθια της Φροσούλας, Το ζώο φτιάχνει εργαλεία, Μίκυ Μάους και Καραγκιόζης.
• Ουράνιον, η δόξα της Ειρήνης. Αθήνα, Ήλιος, χ.χ.
• Περιπέτειες στο Χορόχρονο του Αϊνστάιν.
• Πετάει πετάει… ο Άνθρωπος!· Μυθιστόρημα για γνωστικά παιδιά. Αθήνα, Ι.Σιδέρης, 1931.
• Ιστορίες της Φροσούλας. Αθήνα, Ράλλης, χ.χ.
ΙΙ.Μεταφράσεις
• Μαξίμ Γκόρκυ, Οι πρώην άνθρωποι. Αθήνα, Γανιάρης, 1922.
• Μαξίμ Γκόρκι, Το αφεντικό. Αθήνα, 1976.
• Ντʼ Αννούντσιο, Επίσκοπο και Σία· Μετάφραση Πέτρου Πικρού. Αθήνα, Θεωρία, 1983.
• I. Vinchon, Η τέχνη και η τρέλλα• Μετάφρασις, εισαγωγή και σχόλια Πέτρου Πικρού. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Segur Nicolas (Ν.Επισκοπόπουλου), Το νησί της αγάπης· Μετάφρασις Πέτρου Πικρού. Αθήνα, Άγκυρα, χ.χ.
• Ζολά, Το αμάρτημα του Αββά Μουρέ· · Μετάφραση Πέτρου Πικρού. Αθήνα, Γκοβόστης, χ.χ.
• Ανατόλ Φρανς, Πάνω στην άσπρη πέτρα· Μετάφραση Πέτρου Πικρού. Αθήνα, χ.χ.
• Μαρξ Μαγδαληνή, Γυναίκα· Ρομάντσο με πρόλογο του Ανρύ Μπαρμπύς· Μετάφραση Πέτρου Πικρού. Αθήνα,

http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=338
[/TD]
[/TR]
[TR]
[/TR]
[/TABLE]

Ναι βρε παιδιά! Δε ζήτησα να μου εξηγήσετε τι είναι ο τσιρίμπασης, ούτε από πού τεκμηριώνεται. Έκανα την παρατήρηση ότι το άρθρο, από τη στιγμή που έχει επιστημονικό (κοινωνιολογικό ειδικότερα) στυλ, οφείλει να είναι συγκεκριμένο. Άμα είσαι ο Πετρόπουλος και κάνεις κάτι σαν μαγικό ρεαλισμό, απαλλάσσεσαι από τις υποχρεώσεις ενός επιστήμονα. Άμα όμως κάνεις κοινωνιολογία, έστω κι αν δε θες να το βαρύνεις σαν να ήταν διατριβή, μπορείς (και οφείλεις) τουλάχιστον να πεις “όπως γνωρίζουμε από μυθιστορήματα εποχής” ή ξερωγώ από οπουδήποτε. Ή παπάς-παπάς ή ζευγάς-ζευγάς.

Η ερώτηση “πού το ξέρεις” δε σημαίνει “δε σε πιστεύω”, σημαίνει κυριολεκτικά “πού το ξέρεις”. Μπορεί ο αναγνώστης να το διασταυρώσει και να βρει πού το ξέρει ο συγγραφέας, αλλά είναι δικιά του δουλειά;

Το ότι “ναργιλές αφράτος και γιαβάσικος” μπορεί να σημαίνει κάτι συγκεκριμένο, και ότι σημερινοί άνθρωποι είναι δυνατόν να γνωρίζουν με ακρίβεια και ιδία εμπειρία τι σημαίνει, δεν αναιρεί το γεγονός ότι πρόκειται για μια γαργαλιστική λεπτομέρεια που υπάρχει για να προσθέτει ατμόσφαιρα και όχι να πλουτίσει τις γνώσεις μας.