Η τέχνη στην Χούντα της επταετίας.

Λίγες μέρες μετά την επέτειο του Πολυτεχνείου, βρήκα το εξής ντοκουμέντο:
http://mam.avarchive.gr/portal/digitalview.jsp?get_ac_id=3453&thid=13767
Τραγουδιστές, τραγουδίστριες και ηθοποιοί, συνοδευόμενοι από την ορχήστρα του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας, ανάμεσα στους οποίους η Μαρινέλλα, ο Γιάννης Πουλόπουλος, ο Νίκος Σταυρίδης και ο Ντίνος Ηλιόπουλος, τραγουδούν. Η Βίκυ Μοσχολιού, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ο Γιώργος Ζαμπέτας και άλλοι τραγουδιστές και τραγουδίστριες, συνοδευόμενοι από ορχήστρες, τραγουδούν. Πυροτεχνήματα που πέφτουν και φωτεινή επιγραφή της 21ης Απριλίου στο λόφο του Λυκαβηττού.
Δείτε κοντά στο 10 λεπτό…

Ο καθένας ας κάνει τις σκέψεις του. Για τους συγκεκριμένους οι δικές μου καιρό τώρα είναι οι ίδιες. Εαυτούληδες. Μικροί…και παραμένω επιεικής

Στο φόρουμ αυτό συζητάμε μόνο για μουσική, όχι για τις πολιτικές πράξεις ή παραλείψεις δημοσίων προσώπων, καλλιτεχνών της μουσικής ή άλλων ειδικοτήτων. Οι σχετικές σκέψεις ας παραμείνουν στο μυαλό του καθενός μας, παρακαλώ.

ας εγκαινιάσω λοιπόν το άρτι ανοιχθέν θέμα που θα έλεγε και ο μποστ. όχι μόνο βάσει της αρχικής δημοσίευσης, αλλά έχοντας υπ΄όψιν την κουβέντα που προηγήθηκε εδώ.
είναι βολικό ίσως αλλά μακριά από την πραγματικότητα να πιστεύουμε πως όλοι οι αγαπημένοι μας μουσικοί και καλλιτέχνες γενικότερα ήταν προοδευτικοί ή αριστεροί ή ότι είναι πιο κοντά μας πολιτικά τελοσπάντων. ή ότι ήταν ακέραιοι άνθρωποι και σωστοί οικογενειάρχες, ή ό,τι θεωρεί καλό κανείς. χωρίς αυτό να μειώνει την αξία και την προσφορά τους -ίσως να την εξηγεί από μια σκοπιά. δηλαδή γιατί το ταλέντο τους εκδηλώθηκε με αυτή τη μορφή και όχι με κάποια άλλη.
ο μάρκος ήταν βασιλικός (χτυπούσε και τη γυναίκα του), ο περιστέρης βενιζελικός (έτσι κι αλλιώς τότε οι μισοί ήταν από δω και οι μισοί από κει). εντάξει, και ο παπάζογλου (και άλλοι φαντάζομαι) ήταν κομμουνιστής, αλλά ο τάδε ήταν δοσίλογος και ο δείνα μαυραγορίτης. πολλοί ήταν αυτό που θα ονομάζαμε σήμερα “λαϊκή δεξιά” - πχ ζαμπέτας. επίσης διάφορα στελέχη δισκογραφικών (πχ τούντας) ή εδραιωμένοι μουσικοί βάζανε το όνομά τους σε παραδοσιακά ή τούρκικα (αρμένικα, κλπ) τραγούδια, καθώς και σε τραγούδια άσημων συνθετών προκειμένου αυτά να εκδοθούν. άλλοι πεθάναν από την πείνα ενώ άλλοι διασκεδάζαν τους χίτες (και μετά πεθάναν στην ψάθα), άλλοι ήταν στην επιτροπή λογοκρισίας και πάει λέγοντας. κάποιους μπορεί να μην τους κάναμε παρέα αν ήταν στον κύκλο μας (ούτε κι εκείνοι εμάς). και για σημερινούς μουσικούς ισχύουν πάνω-κάτω τα ίδια νομίζω.
όλα αυτά καλό είναι να γίνονται γνωστά όχι για να τους κατηγοριοποιήσουμε και να διαλέξουμε ποιούς θα ακούμε και ποιανών τους δίσκους θα καταστρέψουμε, αλλά για να ερμηνεύσουμε την πορεία τους. γιατί γραφτήκαν κάποιοι στίχοι ή την πορεία κάποιων κοινών μελωδιών σε διαφορετικά επώνυμα τραγούδια. γιατί σε άλλους ψάχνουμε να αποδώσουμε κομμάτια και από άλλους να αφαιρέσουμε, ή γιατί έγιναν κάποιες συνεργασίες και δεν προχώρησαν κάποιες άλλες.
δεν υπάρχει λόγος ούτε να αγιοποιούμε ανθρώπους, καταστάσεις και συμπεριφορές, ούτε να κατακεραυνώνουμε και να καταδικάζουμε άλλες -όχι περισσότερο από ό,τι στους μη καλλιτέχνες. όλοι κρινόμαστε, μέσα στο ιστορικό πλαίσιο βέβαια. πάντα θα μερακλώνουμε με τα κομμάτια, απλά καλό είναι να σκεφτόμαστε λίγο παραπάνω τους στίχους και τη μουσική που ακούμε ή τραγουδάμε.

1 «Μου αρέσει»

Πριν πω οτιδήποτε συγκεκριμένο, διευκρινίζω ότι δεν έχω σε καμία περίπτωση την ενημέρωση του Λίγκα ώστε να μπορώ να συζητήσω επί περιπτώσεων. Ως προς την αρχή όμως:

Ναι, είναι ανθρώπινο. Ευχόμαστε να ήταν καλοί άνθρωποι. Όμως στην πραγματικότητα το τι άνθρωποι ήταν δε μας ενδιαφέρει. Ούτε καν η βιογραφία τους δε μας ενδιαφέρει. Αν τη διαβάζουμε (πέρα από την περίπτωση που απλώς μας ελκύει η ιδέα να μπούμε στην καθημερινότητα μιας θρυλικής προσωπικότητας -δηλαδή το κουτσομπολιό), είναι στο μέτρο που έχει σχέση με την τέχνη τους. Το ίδιο και με τα φρονήματά τους ή με τα προσωπικά τους προτερήματα ή ελαττώματα.

Ποιοι όμως; Ο καλλιτέχνης Μάρκος ή ο άνθρωπος; Ο καλλιτέχνης - καλλιτεχνικός διευθυντής Περιστέρης ή ο ιδιώτης Περιστέρης;

Για την περίπτωση του Βαμβακάρη ας πούμε, έχω τη γνώμη ότι ως καλλιτέχνης δεν είχε καμία πολιτικοποίηση. Έγραψε τους Πρωθυπουργούς, που είναι μια μούντζα σε 15σύλλαβο -και η μούντζα μας πωρώνει, αλλά δε συνιστά πολιτικό λόγο. Έγραψε και μια σαχλαμάρα για τον Χίτλερ. Καμία σχέση με τα δυνατά του τραγούδια, αυτά όπου έχει αποτυπώσει την ψυχούλα του και όπου έχουν εκφραστεί και οι ψυχές όσων τα άκουσαν, τότε ή γενιές αργότερα.
Έγραψε και το “Η γυναίκα μου γκρινιάζει”, όπου ο στίχος δε μ’ αρέσουν τέτοια κάλλη, θα της σπάσω το κεφάλι. Ωστόσο τολμώ να υποστηρίξω ότι ο καλλιτέχνης Μάρκος ούτε τη γυναίκα του βάραγε. Ο ιδιώτης, μπορεί -τι με νοιάζει; Ο Μάρκος ως καλλιτέχνης δεν είχε κατακτήσει την ατομικότητα. Είναι δυνατός όταν λέει γενικές και ξαναακουσμένες αλήθειες, όχι την προσωπική του εμπειρία. Επειδή είναι γνήσια παραδοσιακός. Μπορεί να έχει κάμποσα τραγούδια που στηρίζονται (βάσει πληροφοριών ή επειδή έτσι μοιάζουν) σε προσωπικά βιώματα, από το Χτες το βράδυ στο σκοτάδι -ένα περιστατικό του χασικλήδικου βίου- μέχρι το Τι πάθος ατελείωτο -ένα απόσταγμα ζωής-, αλλά αυτά ή λένε πράγματα που έχουν ξαναειπωθεί και θα ξαναειπωθούν άπειρες φορές μέχρι το τέλος του κόσμου, ή αλλιώς δε λένε τίποτα. Αυτά που έχουν την αξία, όσο κι αν φαίνεται οξύμωρο, είναι τα ξαναειπωμένα. Γιατί η έμπνευση είναι γνήσια, αφού είναι βιωματικά, αλλά και στην έκφραση ο δρόμος είχε ήδη στρωθεί πιο πριν. Ενώ στα πιο ατομικής εμπνεύσεως τραγούδια ο Μάρκος δεν είχε τον τρόπο έκφρασης (είναι σε επίπεδο δημοτικού σχολείου ή μαντινάδων ημερολογίου), οπότε εκεί δεν τον πιάνω καν για καλλιτέχνη.
Άρα, για όποιον δέχεται αυτό το σκεπτικό, τα πολιτικά και λοιπά φρονήματα του Βαμβακάρη είναι μουσικώς αδιάφορα.

Όταν όμως ο Γενίτσαρης υμνεί τη μικρή καθημερινή αντίσταση στον Σαλταδόρο (δεν ξέρω αν τον έγραψε ο ίδιος ή ήταν σκόρπια στιχάκια που κυκλοφορούσαν), αυτό πρέπει να ληφθεί υπόψη. Ο καλλιτέχνης Γενίτσαρης έκανε αντίσταση. Ο πραγματικός κυρ Μιχάλης μπορεί και να μην έκανε -τι μας νοιάζει;

Αυτό είναι πάντα προς διερεύνηση, γιατί είναι καθαρά θέμα καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Και αυτό, νομίζω.

Ο ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ Ή Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ;

Καλημέρα στήν παρέα.
Νομίζω,οτι όταν γίνει μιά ανοικτή συζήτηση εδώ μέσα,γιά τό,τί έκανε ο καθένας,τί χαρακτήρας ήταν,αν χτυπούσε την γυναίκα του,αν ξενύχταγε στούς τεκέδες,αν βάραγε ηρωίνες, αν ήταν Χουντικός,ή,Κουμμουνιστής,είναι ενα πάρα πολύ ευαίσθητο θέμα!!!
Είναι πρώτα από όλα,φοβερά δύσκολο, νά βρούμε τίς σωστές απαντήσεις,γιατί άλλα καί διαφορετικά τά κριτίρια τής σημερινής κοινωνίας.
Δεύτερον,όπως καί να εξελιχθεί η συζήτηση ,στό τέλος θά μείνει στό στόμα μας μιά πικρή γεύση,πού δέν θά φύγει εύκολα.
Τρίτον θά παρεξηγηθεί ο ένας,ή, ο άλλος,γιατί, θά θιχτεί καί θά αμφισβητήσει αυτά πού είπε κάποιος γιά,Π.Χ τόν Μάρκο,καί θά γίνει σίγουρα μπάχαλο!!!
Καί στό κάτω-κάτω τής γραφής,κανένας από όλους αυτούς γιά τούς οποίους μιλάμε,δέν θά μπορέσει να υπερασπιστεί τόν εαυτό του γιά αυτά πού θά ειπωθούν!!!
Εχουν γραφτεί βιβλία,υπάρχουν αφηγήσεις,συνεντεύξεις ,καί ο καθένας μπορεί ,καί εχει βγάλει ήδη τήν γνώμη του γιά πάρα πολλά πράγματα.
Επαναλαμβάνω γιά νά μήν παρεξηγηθώ ,οτι δέν πρέπει νά είναι ταμπού αυτά τά θέματα,αλλά μιλάω πάντα γιά μιά συζήτηση πού θά γίνει στό διαδύκτιο.
Φιλικά
Κώστας

1.συγνωμη φιλε η κριτικη που κανεις ειναι εποχης δεκαετιας 80-90 που αμα υποστηριζες την χουντα ησουν φασιστας,καταπτυστος απο ολους τους αδαεις,που ζουσαν στον κοσμος τους .
καλα εκαναν και πηγαν,μαγκια τους .
βλεπω και χιλιαδες κοσμο,αυτοι τι ειναι ;
χουντικοι;εμενα γιατι μου κανουν για απλοι πολιτες;
80.000 κοσμο χωραει το παναθηναικο σταδιο.

2.Δεν κοιταζουμε λεω εγω τα χαλια μας ,που θα πειναμε για μια δεκαετια τουλαχιστον ,με τους τραγους που ψηφηζαμε τοσα χρονια.
Ελεος,το κρανιο των ελληνων εχει στοκο μεσα.

3.Προσπαθησα να ειμαι επιεικης.

Πιστεύω πως μπορεί να συνεχιστεί με νηφαλιότητα η συζήτηση και με μέτρο το πώς και πόσο η προσωπική ζωή και η πολιτική και γενικότερη τοποθέτηση των δημιουργών που αγαπάμε φωτίζει την πνευματική τους δημιουργία.

Παραθέτω εδώ και μια παλιότερη σχετική συζήτηση.

Αναρωτιέμαι: Ποιά περισσότερη γνώση προσδοκούμε να κερδίσουμε, ως κοινωνική ομάδα, κάνοντας σκέψεις, αναλύσεις και ό τι άλλο για δημόσια πρόσωπα μιας άλλης εποχής, αρκετά μακρυνής σήμερα, χωρίς να αναμασήσουμε πράγματα που έχουν ήδη ειπωθεί, αναλυθεί και σχολιαστεί, και μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις διεξοδικά. Όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο nikos forlan όλοι μας, ανεξαρτήτως ηλικίας, έχουμε ήδη από καιρό κάνει αυτές τις σκέψεις, έχουμε κατασταλάξει και, βεβαίως, τις έχουμε ανταλλάξει με τους συνανθρώπους μας ώστε να έχει υπάρξει και κάποια δημιουργική ζύμωση, ανάλογη βέβαια πάντα με τις πολιτικές θέσεις της κάθε ομάδας που το συζητάει. Άλλωστε, κάτι ανάλογο γίνεται κάθε χρόνο και στα κανάλια, φαντάζομαι (τηλεόραση δεν βλέπω). Φυσικά εκεί, οι στόχοι των συνομιλητών είναι στραμμένοι περισσότερο προς την προσωπική τους προβολή και σχεδόν ή πλήρως όχι προς την κατεύθυνση της παραγωγής νέας γνώσης.

Τα πρόσωπα που αναφέρονται είναι, στη συντριπτική τους πλειοψηφία, εκτός κοινωνίας σήμερα. Το κάθε ένα από αυτά είναι / ήταν μία διαφορετική προσωπικότητα και η γενικότερη πορεία του καθενός τους διαφορετική. Ξέρουμε όμως πολύ καλά την γενικότερη τοποθέτησή τους στην κοινωνία και πολύ καλά επίσης τις θετικές ή αρνητικές επιπτώσεις της παρουσίας τους στον καλλιτεχνικό και γενικότερο χώρο. Ξέρουμε επίσης και το μέγεθος της προσφοράς του καθενός από από αυτούς στην καλλιτεχνική δημιουργία.

Τι καινούργιο μπορούμε να βγάλουμε, σήμερα; το ποιός ήταν χουντικός, ποιός μηδαμινή προσωπικότητα και ποιός χτύπαγε τη γυναίκα του, ή τα ξέρουμε ή δεν έχουν σημασία. Άλλο;

εδω ολοκληρος Ξυλουρης(η πιο γλυκια φωνη για μενα ) τραγουδησε κομμουνιστικα τραγουδια κιας ηταν δεξιος.

οσο για τους καλλιτεχνες εκεινης της εποχης,τζογαδοροι,χασικλιδες,κοκακιδες,αλητες και τοκογλυφοι ηταν.

α ξεχασα,υπηρχαν και οι οικογενειαρχες.

Καλησπέρα, στο μυαλό μου δεν είχα για να πω την αλήθεια , όλη αυτή την έκταση που πήρε το θέμα.
Βρήκα απλά ένα ντοκουμέντο -καινούργιο για μένα- και το παρέθεσα. Δυστυχώς -απ ότι φάνηκε με σχόλια.
Συμφωνώ πώς ό,τι και αν έκανε ο καθένας δεν αναιρεί την καλλιτεχνική του αξία. Σαν μπουζούκι (παίχτης) ο Ζαμπέτας δεν έπαψε να είναι μεγάλος, επειδή πήγε στην συναυλία αυτή. Και μου έρχονται πολλά παραδείγματα( άσχετα με την ιστορία αυτή) από άλλους του λαϊκού μας τραγουδιού…
Παρ’ όλα αυτά όπως είπε ο Liga rosa εξηγεί την καλλιτεχνική τους πορεία η επιλογές που έκαναν στην καθημερινότητά τους. Πολύ κιόλας, και είναι λογικό.
Αγαπητέ arxarie, δεν είμαι ο κατάλληλος για να κάνω μάθημα ιστορίας, αλλά οι 80.000 που πήγαν στο Καλλιμάρμαρο δεν ήταν οπαδοί της χούντας. Οχι ολοι!
Κοιτάμε τα χάλια μας, και παλεύουμε γι αυτά αλλά δεν είναι του παρόντος.

Γιατι να μπει διαχωριστικη γραμμη;Αναφερομαι στο ερωτημα : " Ο καλλιτεχνης ή ο άνθρωπος;"

Θεωρω οτι δεν ειναι ξεχωρα.Αν δεχτουμε οτι ειναι ξεχωρα τοτε μιλαμε οτι οι καλλιτεχνες “κοροιδευουν” τον κοσμο…Αν αλλα κανεις κ αλλα γραφεις εισαι σιγουρα υπολογος.Γι’αυτο και πιστευω οτι η συμμπεριφορα και η πολιτικη σταση του καλλιτεχνη πρεπει να εντασσεται στο πλαισιο των ιστορικων συγκυριων που εζησε,εγραψε και συνεθεσε.Δηλαδη το να απομονωσεις τον καλλιτεχνη απο τα γεγονοτα της εποχης του ειναι σαν να του κοβεις τη μιση αξια του δημιουργηματος.Σε αυτη τη βαση συμφωνω σε αρκετα με τον λιγκα ροσα.Το να αγιοποιησουμε μας βαζει περιορισμους,ειναι απολυτοποιηση.Το να εξετασουμε γιατι ο καθενας απο αυτους εγραψε αυτα που εγραψε,κατω απο ποιες συνθηκες,τι του εδωσε την αφορμη,πως ζουσε τοτε ο κοσμος, ειναι το δυσκολο.Επισης οι περισσοτεροι καλλιτεχνες αλλαξαν πολιτικη σταση κατα περιοδους της ζωης τους, η πηγαινοερχονταν σε ενα συγκεκριμενο πολιτικο πλαισιο…Λιγοι ηταν αυτοι που εδωσαν απο μια μοναχα μπαντα και οι περισσοτεροι που μου ερχονται στο μυαλο(μην παρεξηγηθω λεω γι αυτους που δεν αλλαξαν σταση ή δεν ταλαντευοταν)ηταν κυριως κομμουνιστες.Αρα λοιπον ειναι λαθος να εξεταζουμε μονο για την περιοδο της χουντας,αλλοι εξαναγκαστηκαν και το εκαναν για να μην δεχτουν κυρωσεις,αλλοι δεν το πολυλογαριασαν ειναι η αληθεια.Αυτο το ξερουν οι ιδιοι και αυτοι που συναναστρεφοταν η στα βιβλια που καταγραφηκαν.Πτυχες της ζωης των καλλιτεχνων μπορουν να ερμηνευτουν με βαση τις περιστασεις που τους ωθησαν να δημιουργησουν.Ιστοριες πολλες υπαρχουν ωστε να αναιρει η μια αποψη την αλλη.Ειναι αδιεξοδος,ισως ο Μπιθικωτσης και ο καθε Μπιθικωτσης να το εκαναν για τα χρηματα και να μην διστασαν ακομα και μετα την δικτατορια να το κανουν απο την αλλη μερια αυτη της “δημοκρατικης” με τον Θεοδωρακη κτλ…Αλλα ισως και οχι.Εγω καχυποπτος δεν θελω να ειμαι και δεν θεωρω οτι ειναι σωστο να τους στησουμε στον τοιχο.Τελος θεωρω οτι οι τοποθετησεις του αρχαριου ειναι τοποθετησεις νοσταλγου της χουντας και φυσικα off topic…Ετσι μπαχαλευει η συζητηση…

Η μια λεπτή γραμμή είναι, όπως πριν ειπώθηκε, το εξής: Η κουβέντα για την προσωπική-ιδιωτική συμπεριφορά, πολιτική τοποθέτηση, εν γένει διαγωγή, ευφυία ή οικογενειακή ζωή κλπ ενός καλλιτέχνη μπορεί να ξεφύγει στο επίπεδο φτηνού κουτσομπολιού. Θέλει ωριμότητα και διακριτικότητα για να μπορείς με ευθύνη να πεις τί αξίζει να δούμε με λεπτομέρειες και τί όχι. Δεν προσθέτει τπτ στην ιστορία πχ να λέμε ο Α ντουμανιάζει μέρα-νύχτα, ο Β ήταν φασίστας-χουντικός, ο Γ ήταν αρσενοκοίτης, ο Δ είναι βλαμμένος, έχει μυαλό οκτάχρονου παιδιού, ο Ε είναι μπεκρής και άσωτος.
Η άλλη λεπτή γραμμή είναι: Το σχόλιο για την στρατευμένη τέχνη θα παρεκκλίνει αναπόφευκτα σε άλλα μονοπάτια, του τύπου: Ποιός ήταν ο σωστός, ο δεξιός, ο αριστερός; Μετά, θα γίνουν βαθυστόχαστες πολιτικές αναλύσεις, οι οποίες είναι ωραίες και χρήσιμες και ενδιαφέρουσες, ωστόσο, υπάρχουν πολιτικοί οργανισμοί, κόμματα, σωματεία, ενώσεις, φόρα άλλα, όπου μπορούν να αναπτυχθούν όλα αυτά με επάρκεια. Δεν προσθέτει τίποτα στο φόρουμ η καταγγελία του δεξιού Άκη Πάνου ή του φασίστα Ζαμπέτα κλπ.

Τελικά η συζήτηση δεν περιστρέφεται γύρω από την πολιτική στάση των μουσικών αλλά γύρω από το αν και πώς θα πρέπει να συζητηθεί! Οπότε μπορεί τελικά να μείνουμε με 5-6 σελίδες πρόλογο και μετά τέρμα…

Η διάκριση «ο καλλιτέχνης ή ο άνθρωπος» ασφαλώς και είναι λεπτή και ασαφής. Στο μέτρο όμως που μπορεί να γίνει διάκριση, η σημασία της είναι η εξής: ο καλλιτέχνης αρθρώνει δημόσιο λόγο. Το τι θα κάνει άμα γυρίσει σπίτι του ανήκει στη σφαίρα του ιδιωτικού. Όποιος αρθρώνει δημόσιο λόγο όχι απλώς υπόκειται στην κριτική και την αξιολόγησή μας, αλλά έχουμε και χρέος να έχουμε γνώμη. Ενώ για την ιδιωτική του ζωή δεν έχουμε κανένα λόγο.

Ακόμγη και σε μη πολιτικά ζητήματα: άλλο να είσαι χασικλής, ναρκομανής, τζογαδόρος ή νταής, κι άλλο να γράφεις τραγούδια πάνω σ’ αυτά τα θέματα. Υπάρχουν τέτοια τραγούδια που αυτοί που τα έγραψαν δεν ασχολούνταν μ’ αυτά τα πράγματα, αλλά αυτό λίγη σημασία έχει. Εκείνο που μετράει είναι ότι βγήκε ένα τραγούδι που παίρνει την τάδε θέση υπέρ ή κατά ή περί του τζόγου / πρέζας / βίας κλπ., το οποίο εν μέρει απηχεί τις αντιλήψεις της εποχής του και εν μέρει τις διαμορφώνει.
Το ίδιο και με την πολιτική. Δεν ήξερα ότι ο Ξυλούρης προσωπικά ήταν δεξιός, με εκπλήσσει μάλιστα. Αλλά επί της ουσίας δε με απασχολεί κιόλας. Αυτό που ξέρω όμως είναι ότι η αξία του δε βρίσκεται τόσο στην καλή του φωνή όσο στο τι είπε.

Πάντως παιδιά ας φύγουμε λίγο από το ότι «δεν πρέπει να πιάνουμε τέτοιες κουβέντες»… Η παρουσία τόσων ατόμων στη συζήτηση δείχνει ότι υπαρχει ενδιαφέρον, ακόμη κι αν όλοι μαζί φωνάζουμε «δε μ’ ενδιαφέρει». Οι συζητήσεις που δεν ενδιαφέρουν δε γίνονται.

Σε λιγο ετσι οπως το παμε, θα παιζουμε τραγουδια μονο απο αυτους που μας “καθονται” πολιτικα;; Δηλαδη, εγω που δεν κανω χρηση ναρκωτικων ουσιων, δεν μπορω να παιζω και να γουσταρω ενα χασικλιδικο κομματι;
Η επειδη ο Χ και ο Ψ ειναι της Α και Β πολιτικης πεποιθησης θα τους κοψω απο ρεπερτοριο;;
θεωρω οτι ειναι το λιγοτερο χαζο να κανεις τετοια κριτικη. Το να μαθουμε τι κανανε στη ζωη τους ναι, το να κρινουμε το εργο τους απο αυτο;; Λιγο κουτο μου φαινειται. Και ισως και απολυτο.
Ο Μαρκος ηταν τεμπελης και χασισοποτης, ο Δελιας πρεζακι τελειωμενο, ο Ζαμπετας φασιστας, ο Τσιτσανης ευκαιριακος, ο Μπαχ θεουσος και ο Μοτσαρτ εκφυλος. Δεν ειναι κριτικη με μουσικολογικα κριτηρια. Ειναι κριτικη συνοδευτικη προς τη μουσικη και αφορα τον χαρακτηρα τους.
Μειωνει την αξια του εργου τους;; Σαν ανθρωποι να δεχτω πως ηταν καπως ο καθενας, αλλωστε ολοι εχουμε ελαττωματα, αλλα δεν θα γουσταρω το Καραντουζενι, το Σουρα και μαστουρα, το Βαθεια στη θαλασσα θα πεσω και αλλα ποσα τραγουδια, επειδη διαφωνω ιδεολογικα και σε σταση ζωης με τους δημιουργους τους;
Τοτε ας αποκλεισουμε και τον Θεοδωρακη που πηρε υπουργειο ανευ χαρτοφυλακιου επο Μητσοτακη το '93, τον Χατζιδακι επειδη ηταν ιδιοτροπος στην σεξουαλικη του ζωη, τον Καζαντζιδη επειδη τσακωνοταν με ολα τα μαγαζια που επαιζε κ.α.
Ημαρτον…

Γεια σας, αναψοκοκκινισανε παλι τα μαγουλα γιατι τα θεματα που μπηκανε ειναι καιρια οσον αφορα την κατανοηση του ρεμπετικου και των συντελεστων του απο τη σημερινη σκοπια,και την κατανοηση του ρεμπετικου ως νεοελληνικη λαικη παραδοση .Εγω απο οτι ξερω κριτικη της τεχνης δεν υπαρχει σαν επιστημη.Υπαρχει βεβαια το επαγγελμα κριτικος της τεχνης,ειτε στην μουσικη οπως στο προκειμενο θεμα,ειτε στις εικαστικες τεχνες η στην λογοτεχνια.Γνωριζουμε επισης οτι καποια ρευματα μιας συκγεκριμενης τεχνης ειτε χρησιμοποηθηκανε πολιτικα οπως στην σοβιετικη ρωσια με τη στρατευμενη τεχνη η στη ναζιστικη γερμανια με τον ορο Entartete Kunst. Ισως υπαρχει ομως καποιος χριστιανος εδω στο Φορουμ που εχει σπουδασει ιστορια της τεχνης και εχει την καλοσυνη να παρουσιασει εδω στο Forum καποιους εγκριτους ορους σχετικα με την κριτικη της τεχνης και στο προκειμενο με την κριτικη της μουσικης και δη του ρεμπετικου ως σχολη ενος μουσικου ρευματος. Λεω, ευχομαι.

Αφενός, εδώ δεν είμαστε πανεπιστήμιο, είμαστε φόρουμ. Μακάρι να μπορούμε σε κάθε συζήτηση να έχουμε τις πιο τεκμηριωμένες και up to date τοποθετήσεις, αλλά κι αν όχι αυτό δε σημαίνει ότι κάνουμε κακή συζήτηση.
Αφετέρου, μην τα υποκειμενικοποιούμε πολύ τα πράγματα σε στυλ “άμα είμαι κατά της τεμπελιάς και της χασισοποσίας θα πρέπει να μη μ’ αρέσουν τα τραγούδια του Μάρκου;”. Άμα ήταν έτσι, ο άλλος που είναι υπέρ της τεμπελιάς και της χασισοποσίας θα έπρεπε να του αρέσει με το ζόρι ο Μάρκος. Το θέμα δεν είναι μόνο να ανέβουν ή να κατέβουν στη βαθμολογία τα τραγούδια. Είναι να τα καταλάβουμε. Σε σχέση με την εποχή τους, σε σχέση με το τι εξελίξεις ηθών και νοοτροπίας πυροδότησαν, πώς συνέβαλαν στο να φτάσουμε στο σήμερα, κλπ. Πάει πολύ πιο πέρα από το “καλό - κακό”.

Θα ήθελα να βάλω στη συζήτηση και έναν άλλο καλλιτέχνη, τον Χρηστάκη. Κωνσταντινουπολίτης, αν δεν απατώμαι, που τραγούδησε μεταξύ άλλων τη γάτα του Περπινιάδη και του Μάθεση.

Εαν υπάρχουν καλλιτέχνες που μεσουράνησαν στην Χούντα και ξεχάστηκαν αμέσως μετά πιστεύω οτι ο Χρηστάκης είναι το κλασσικό παράδειγμα. Δεν ξέρω αν “συνεργάστηκε”, αυτό που ξέρω είναι ότι αυτή τη στιγμή ανήκει και αυτός στο πάνθεον των μεγάλων λαϊκών τραγουδιστών με ερμηνείες όπως η γάτα, το πουλί και άλλα. Ξεχάστηκε αλλά πήρε σύντομα τη θέση που του ανήκει

Τι θέλω να πω: άποψη μου είναι ότι οι καλλιτέχνες πολλές φορές πληρώνουν τη θέση τους και τη στάση τους απ’ όποια πλευρά κι αν ανήκουν. Το έργο τους όμως ΥΠΕΡΒΑΙΝΕΙ την τοποθέτηση τους αν είναι ψηλά καλλιτεχνικά, αν κατορθώσουν να εκφράσουν το λαό μέσα από το έργο τους.

Γι’ αυτό και για να ξαναγυρίσω στο θέμα, εγώ διαφωνώ στην τοποθέτηση που τέθηκε στην αρχή: Εαυτούληδες όλοι αυτοί δεν είναι κατά τη γνώμη μου, ήθελα να ξέρω άν όλοι εδώ μέσα θα αντιδρούσαν και θα έλεγαν όχι αν η Χούντα τους έλεγε να τραγουδήσουν. Εξω από τον χορό πολλά τραγούδια λέμε.

Pepe, με αυτα που εγραψα ηθελα να εννοησω αυτο που ειπες! οτι δεν πρεπει να ειμαστε ετσι, χρειαζεται να εξετασουμε πολλα πραγματα, που επηρεασαν την γραφη του εργου τους, αλλα οχι να απποριπτουμε στο συνολο τους λογω πεποιθησεων των δημιουργων… Μαλλον απο την αναποδη βγηκε το νοημα… Θα επανελθω πιο αναλυτικα, να γινω και πιο ξεκαθαρος, γιατι μαλλον θα παρεξηγηθω και στο τελος.

Άλλος ένας καλλιτέχνης που εξαφανίστηκε μετά τη χούντα ήταν ο Γιάννης Καλατζής. Με τραγούδια επιτυχίες που τραγουδιούνται μέχρι και σήμερα, τον προτιμούσαν για τη διασκέδασή τους οι κεφαλές της τότε χουντικής κυβέρνησης και τον βλέπαμε συχνά πυκνά στα επίκαιρα στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση στις ειδήσεις.
Το ερώτημα είναι, τι θα έπρεπε να είχε κάνει για την προτίμηση που του έδειχναν?

Επίσης να θυμίσω και ένα περιστατικό στους μεγαλύτερους και να το μάθουν οι νεότεροι. Σε ένα χριστουγεννιάτικο ή πρωτοχρονιάτικο show της τηλεόρασης, στον 5ο χρόνο της επταετίας, ο Σταύρος Παράβας, που μέχρι τότε έβγαινε και αυτός στη τηλεόραση, βρήκε το θάρρος να σατιρίσει τη κατάσταση, παραλάζοντας τους στίχους του σουξέ της εποχής “κυρά Γιώργαινα”. Συγκεκριμένα τραγούδησε: Κυρά Γιώργαινα ο Γιώργος που το πάει, πέντε πέρασαν κι ακόμα το τραβάει …
Έκτοτε δε ξαναφάνηκε στο γυαλί (μέχρι τη μεταπολίτευση) και νομίζω ότι τον μπουζουριάσανε.

Καταρχήν θέλω να χαιρετίσω το άνοιγμα του θέματος και την μέχρι τώρα εξέλιξη της κουβέντας . Για την κουβέντα δε, θέλω να πω ότι δεν έχω καμία αμφιβολία πως έχει ξαναγίνει στο παρελθόν ή ότι θα επαναληφθεί πολλές φορές στο μέλλον . Το ότι μια κουβέντα επανέρχεται γύρω από ένα θέμα σημαίνει πολύ απλά ότι υπάρχουν σημαντικά πράγματα ακόμη να ειπωθούν ανεξάρτητα αν έχουν επίγνωση αυτών οι συμμετέχοντες . Όταν δε το θέμα τις συζήτησης είναι τέτοιο ώστε να διχάζει τους συζητούντες , τότε είναι και μια ευκαιρία να φανούν και οι όροι της επικοινωνίας αυτού του διχασμού . Διότι είναι νομίζω προφανές πως άνθρωποι με διαφορετικές και αντιμαχόμενες μεταξύ τους κοσμοαντιλήψεις θέλουν να επικοινωνήσουν έστω και αν η αρχική τους πρόθεση είναι να αντιπαρατεθούν και μόνο.

Το φόρουμ λοιπόν αυτό δίνει αν θέλετε την ευκαιρία και την αφορμή σε ανθρώπους που διαφορετικά δεν θα το έκαναν, να επικοινωνήσουν ακόμη και εκεί που διχάζονται . Η ίδια λειτουργία δεν επιτελείται άραγε όταν άνθρωποι κάθονται σʼ ένα γλέντι και γλεντούν από κοινού και τραγουδούν , συζητούν , αγαπιούνται ή μαλώνουν?

Αυτή είναι και η βαθύτερη πολιτική λειτουργία της μουσικής και της τέχνης γενικότερα , να επιτύχει την επανασύνδεση σε ένα βαθύτερο επίπεδο ακόμη και εκεί που στο επίπεδο του εννοιακού έχει επέλθει ο διχασμός . Καταφέρνει δηλαδή να πετύχει την επανασύνδεση μας στο επίπεδο του αισθητικού .

Αυτή ακριβώς η επανασύνδεση βιώνετε την ώρα που χορεύεις και τραγουδάς και ο διχασμός επανεμφανίζεται όταν κουβεντιάσεις για αυτό , προσπαθήσεις να το ερμηνεύσεις κ.τ.λ . Το πρόβλημα λοιπόν προκύπτει ως πρόβλημα διχασμού ανάμεσα στο βιωματικό επίπεδο και την εκφορά του λόγου , ανάμεσα στο αισθητικό και το εννοιακό . Το φαινόμενο αυτό είναι και συζητήσιμο και ερμηνεύσιμο και έχει να κάνει με τους όρους μέσα από τους οποίους η κάθε εποχή παράγει τέχνη και είναι όροι που αντλούν το περιεχόμενό τους από τους ίδιους όρους που η κάθε κοινωνία παράγει το κάθε της αγαθό .

Αν λοιπόν η μουσική και ειδικά η λαϊκή που εξετάζουμε εδώ έχει ένα ρόλο να παίξει , αυτός είναι να εμποτίσει ξανά τον λόγο και τις έννοιες με το βίωμα και αυτός ο ρόλος είναι καθαρά πολιτικός και πρέπει να εμφανίζεται ως τέτοιος που είναι για να πάρει και χαρακτηριστικά πολιτικού προτάγματος . Γιʼ αυτό λοιπόν επέμεινα και μέχρι τώρα ότι και να κουβεντιάζουμε ακόμη για αποπολιτικοποίηση των συζητήσεων εδώ μέσα είναι κενό νοήματος .

Είδα λοιπόν με προσοχή το βίντεο που κοινοποίησε ο φίλος μας φορλάν και νομίζω ότι έκανε πολύ καλά που μας το γνωστοποίησε καθώς είναι ένα ντοκουμέντο που καταμαρτυρά πολλά πράγματα . Επίσης ένοιωσα και γω λύπη όχι μόνο για τους καλλιτέχνες που εμφανίζονται στο βίντεο αλλά και για τους χιλιάδες που συνέρρεαν στο στάδιο . Το σίγουρο είναι ένα ότι η χούντα επιχειρούσε μέσα από αυτές τις φιέστες να δείξει ότι έχει λαϊκή νομιμοποίηση . Επιχειρούσε να καλύψει την πραξικοπηματική της υπόσταση πίσω από λαϊκούς καλλιτέχνες και να αντλήσει έρεισμα από αυτούς .

Ποιος όμως ήταν από την άλλη μεριά ο ρόλος αυτών των καλλιτεχνών και ποια είναι γενικά η ευθύνη του καλλιτέχνη ?

Καταρχήν να πω ότι δεν συμφωνώ με την άποψη περί ευτούλιδων που εξέφρασε ο φίλος φορλάν . Θα μπορούσε να είναι μια εξήγηση μέσα στο πλήθος των ερμηνειών αλλά προσωπικά νομίζω ότι είναι ανεπαρκής. Όσο λυπηρό και να είναι ως γεγονός δεν είναι ικανό να επισκιάσει την υπόλοιπη προσφορά αρκετών από αυτούς. Επίσης χρειάζονται περισσότερα στοιχεία για τις συνθήκες που βρέθηκαν εκεί .

Με άλλα κριτήρια θα κρίνουμε κάποιον που ήταν φιλοχουντικός και πήγε με χαρά να βοηθήσει το «έργο» της χούντας , με άλλα κριτήρια θα κρίνουμε κάποιον που ήταν απολίτικος και καριερίστας π.χ και με άλλα αυτόν που δεν βρήκε το σθένος να αντισταθεί ενώ αυτό θα περίμενε και ο ίδιος από τον εαυτό του. Είναι πολύ εύκολο να καταδικάζουμε ανθρώπους για το γεγονός ότι δεν αντιστάθηκαν μια δεδομένη στιγμή αλλά μας είναι απολύτως αδιανόητο να σκεφτούμε πως έφτασαν εκεί .

Σε αυτό το σημείο θέλω και γω να παραθέσω εκείνο το βίντεο όπου ο Μπέρτολτ Μπρέχτ μπροστά στην επιτροπή Μακάρθυ αρνήται ότι υπήρξε μέλος κομουνιστικού κόμματος.

Σαφώς και θαυμάζω αυτούς που αντιστάθηκαν για τα πιστεύω μέχρις εσχάτων και θυσίασαν την ζωή τους για αυτά. Επειδή όμως δεν ξέρω αν σε μια παρόμοια στιγμή θα είχα τα κότσια τους αποφεύγω να απαξιώνω αυτούς που δεν μπόρεσαν να το κάνουν . Κάποιοι από αυτούς μπορεί να το έκαναν ελαφρά την καρδιά , άλλοι να υπέφεραν μια ζωή γιʼ αυτό άλλοι απλά να μετάνιωσαν και να προσπάθησαν να επανορθώσουν και άλλοι απλά να ήταν ευτούληδες. Σε καμιά περίπτωση όμως δεν ήταν όλοι όλα από αυτά και αυτό που οφείλουμε να κάνουμε εμείς είναι να αφήνουμε ανοιχτές τέτοιες ερμηνείες, να προσπαθούμε να μαθαίνουμε περισσότερα και να κρίνουμε τους ανθρώπους συνολικά από το έργο τους.

Είναι τελείως διαφορετικό να λες ότι ο τάδε (ο Μπρέχτ π.χ) που υπήρξε σπουδαίος , λύγισε και δεν βρήκε το σθένος να αντισταθεί και τελείως διαφορετικό να λες ότι επειδή λύγισε είναι ανυπόληπτος . Σε κάθε άνθρωπο μέσα είναι εγγεγραμμένη κάθε δυνατότητα η χειρότερη και η καλύτερη , συνυπάρχουν ο ήρωας και ο τιποτένιος και γω απλά νομίζω ότι με το ίδιο πάθος που θαυμάζουμε τον ήρωα μπορούμε να συμπονούμε τον τιποτένιο γιατί απλά ο ένας δίνει νόημα στον άλλο.

Υπάρχει όμως και μια άλλη διάσταση του πράγματος η οποία δεν έχει συζητηθεί και κατά τη γνώμη μου κρύβει τις ποιο βαθιές πτυχές του ζητήματος. Συζητάμε εδώ «τον ρόλο και την ευθύνη του καλλιτέχνη ως πολιτικό ον» και πολύ σωστά κάνουμε. Αυτό που ξεχνάμε να κάνουμε είναι να πούμε πως αυτού του τύπου η υποστασιοποίηση «Καλλιτέχνης», είναι ιστορική και έχει νόημα μέσα σε συγκεκριμένου τύπου κοινωνίες και όχι σε κάποιες άλλες. Θέλω να πω ότι είμαστε τόσο εξοικειωμένοι με την ιδέα ότι ο «Καλλιτέχνης» είναι μια εξέχουσα προσωπικότητα σε μια κοινωνία με τέτοιο τρόπο ώστε ακόμη και οι εξουσίες να ζητούν νομιμοποίηση στο πρόσωπό τους και εμείς να τους καταλογίζουμε ευθύνες από τη μεριά των λαϊκών προσταγμάτων και ξεχνάμε να εξετάσουμε αν πραγματικά θέλουμε ο «Καλλιτέχνης» να έχει ένα τέτοιο ρόλο .

Για αιώνες ανθρώπινης ιστορίας ο «καλλιτέχνης» γινόταν αντιληπτός και αντιλαμβανόταν και ο ίδιος τον εαυτό του ως απλά το μέσο της έκφρασης της δημιουργίας ειδικά στη λαϊκή παράδοση . Για αυτό εξάλλου στο σύνολό της η δημιουργία παρέμενε ανώνυμη . Ο «καλλιτέχνης» απολάμβανε σαφώς και σεβασμού και εκτίμησης αλλά δεν οικειοποιούνταν το έργο με τον τρόπο που το έκανε αργότερα στην αστική συνθήκη . Και μάλιστα με τον ίδιο σεβασμό περιβάλλονταν και ο «καλλιτέχνης» - τεχνίτης π.χ ξυλουργός καθώς δεν είχε και μεγάλο νόημα αυτή η διάκριση.

Κατά την ταπεινή μου γνώμη η ιδέα της διάκρισης ανάμεσα σε τέχνη και καλή τέχνη είναι ένα νεοτερικό φαινόμενο που απλά εκφράζει την αλλαγή στους όρους παραγωγής . Η καπιταλιστικού τύπου εκβιομηχάνιση , ειδικά με την επικράτηση του φορντικού μοντέλου παραγωγής , έφερε νέες σημασίες και στέρησε από την χειρονακτική εργασία τους όρους της δημιουργικότητας . Στα πλαίσια αυτής της απαξίωσης της χειρονακτικής δημιουργίας για λόγους πρακτικούς και ιδεολογικους που συνυφαίνονται , διακρίνεται και ανατιμάται η «Πνευματική» εργασία με τρόπο μάλιστα ιεραρχημένο προκρίνοντας το «Πνευματικό» ως πρώτιστο και το «υλικό – χειρονακτικό» ως δευτερεύων , δικαιώνοντας έτσι και τις πλατωνικές καταβολές αυτής της ιδέας .

Έτσι λοιπόν η Τέχνη διακρίνεται σε «Καλή Τέχνη» και τεχνική και αναδύεται ο ανθρωπολογικός τύπος του «Καλλιτέχνη» και του «πνευματικού ανθρώπου» γενικότερα . Ανθρωπολογικοί τύποι που εσωκλείουν τα χαρακτηριστικά της εξέχουσας ατομικότητας με αυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο που μόνο σε κοινωνίες με ταξικό χαρακτήρα , διαστρωματωμένες πυραμιδικά έχουν νόημα .

Αν αρχίσουμε λοιπόν να συζητούμε τον ρόλο του καλλιτέχνη και από αυτή τη σκοπιά , δηλαδή ότι δεν είναι άλλο από ένας τίτλος που θέσμισε μια συγκεκριμένη εποχή ριζικής αναθεμελίωσης του τρόπου παραγωγής θα αρχίσουμε να σκεφτόμαστε και πως μέσα από τα χαρακτηριστικά που εμείς θα θέλαμε να έχει θα άρχιζε να περιγράφεται και ένα άλλο είδος διάρθρωσης των κοινωνικών ρόλων και των ανθρώπινων σχέσεων και αυτή η συζήτηση μόνο πολιτική μπορεί να είναι από ανθρώπους εμποτισμένους στη λαϊκή τέχνη κυρίως αλλά και γενικότερα στην τέχνη .