Γιά να ξανάρθομε στο θέμα μας, που μπήκε έμμεσα από την Ελένη και πιό άμεσα από τον Νίκο κι εμένα, πρέπει να συμφωνήσομε στο νόημα των λέξεων.
Και φυσικά, πριν μπούμε στην αρχαιολογία, ας δούμε τι εννοεί (καταλαβαίνει) ο σύγχρονος Έλληνας με τη λέξη ρεμπέτης, και ρεμπέτικο. Το γεγονός ότι το νόημα (σήμερα) έχει διαμορφωθεί πάνω σ’ ένα συγκεκριμένο αντικείμενο, τη δισκογραφία, με πείθει πως το λαϊκό ένστικτο έχει ψαρέψει μέσα από τα τραγούδια, την ουσία του αντικειμένου, χωρίς να χρειάζεται να το τεκμηριώσει με συγκριτικές και χρονολογικές έρευνες. Τεκμήριό του είναι τα ίδια τα τραγούδια, και εφ’ όσον (όλοι συμφωνούμε πως) τα τραγούδια είναι αυθεντικά, τότε και το νόημα που ψαρεύτηκε είναι σωστό. Και φυσικά, εμάς δε μας πέφτει λόγος.
Και ξεκινώντας από την ίδια τη γλώσσα, μιά και πιστεύω πως τα περισσότερα νοήματα των λέξεων είναι κληρονομημένα από την εθνική (γλωσσική) μας μνήμη, θα πω πως ο ρεμπέτης είναι (χωρίς καμιάν αμφιβολία) ο ιδία βουλήσει περιπλανόμενος. Ρεμπέτης δεν είναι ο μετανάστης, ή ο πρόσφυγας, ή ο ναυτικός, αλλά αυτός που περιπλανιέται με τη θέλησή του, και ξεχωρίζει με την τόλμη του.
Δεν έχω κανένα λόγο ν’ αφισβητήσω το Λεξικό του Δουκάγγιου (ρεμπέτης, ρεμπετός, ρεμβόμενος κ.κ.), μιά και Σ’ ΑΥΤΟ ΒΑΣΙΣΤΗΚΑΝ Ο ΚΟΡΑΗΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΛΛΟΙ ΔΙΑΦΩΤΙΣΤΕΣ ΚΑΙ ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ (Edward Everret) γιά να διαμορφώσουν τη σύγχρονη και ενιαία Ελληνική γλώσσα, που θα μας έβγαζε από τη Βαβυλωνία των διαλέκτων. Είχαν κανένα λόγο να παραλείψουν τη λέξη ρεμπετός ή ρεμπέτης, από τον Δουκάγγιο;
Πόσω μάλλον που η λέξη επιβιώνει στον 19ο αιώνα, δίνοντάς της και ειδικότερα χαρακτηριστικά νοήματα:
Άϊντες να ρεμπελέψουμε
ρεμπέτες να γενούμε
να μας 'γαπούν μελαχροινές
να τις περιφρονούμε.
Έτσι, λοιπόν, ΣΗΜΕΡΑ, είτε το θέλομε είτε όχι, στη συνείδηση του κόσμου, το ρεμπέτικο τραγούδι έχει τα παρακάτω χαρακτηριστικά (χωρίς αξιολογική σειρά).
-
Παίζεται με μπουζούκι. Προσέξτε, δε λέω πως στην “πρώτη εκτέλεση” παίχτηκαν με μπουζούκι, αλλά οι “Λαχανάδες”, μόνο με μπουζούκι αναγνωρίζονται από τον κόσμο ως ρεμπέτικο. Κι ούτε πως το μπουζούκι αρκεί γιά να θεωρηθεί ένα τραγούδι ρεμπέτικο, όπως λέει η Ελένη. Όμως γιά να λειτουργήσει η συνταγή, ΣΗΜΕΡΑ, το μπουζούκι είναι απαραίτητο όπως το σκόρδο στη σκορδαλιά, που λέει κι ο Άρης.
-
Να έχει στους στίχους του μιά κάποια “παραβατικότητα”. Όχι απαραίτητα το χασίς, που στο κάτω-κάτω δεν ήταν απαγορευμένο, και που σήμερα ΚΑΚΩΣ είναι απαγορευμένο και είναι ρατσισμός να κρίνομε τους ανθρώπους με βάση τις ουσίες που καταναλώνουν -αθωώνοντας συλλήβδην του αλκοολικούς-, αλλά κάτι το ασυνήθιστο σε σχέση με τους κοινωνικούς καθωσπρεπισμούς. Ακόμα και στα ερωτικά τραγούδι, το “κρυφά απ’ τη μαμά σου” ή “μικρή μου παντρεμένη” ή “κορίτσι 13 χρονώ” κ.λ., περιέχουν αυτή την “παραβατικότητα”. Και πάλι, δε λέω πως όποιο τραγούδι έχει παραβαττικούς στίχους είναι ρεμπέτικο, αλλά ο συνδυασμός όλων των στοιχείων που κάνουν ένα ρεμπέτικο.
-
Η ρυθμική και η μουσική, να προκαλούν Ενθουσιασμό. Όχι μελοδραματική συγκίνηση, αλλά δόνηση εσωτερική, “στο στομάχι” που λέμε, που σε ξεσηκώνει και σε κάνει να θέλεις να χορέψεις.
Με δυό λόγις, ρεμπέτικο είναι το τραγούδι που ξυπνάει τον αντάρτη πούχει μέσα του ο Έλληνας.
Μπορούμε να προχωρήσουμε, αν θέλετε.
