Στο 2:47 λέει ο Στελλάκης, “Γεια σου Γιοβάν Τσαούς με τη παρέα σου”
Επειδή το τραγούδι είναι στο όνομα του Τούντα, να υποθέσω ότι ο Τσαούς με την “παρέα του” κάνουν χρέη ορχήστρας?
Σωστή η υπόθεση και έτσι είναι.
Το τραγούδι είναι στο όνομα του Τούντα, αλλά ο πραγματικός δημιουργός είναι ένα ζήτημα στο οποίο δεν υπάρχει ομοφωνία απόψεων: υπάρχει και η άποψη ότι είναι του Γιοβάν Τσούς - η σύνθεση υποθέτω, όχι οι στίχοι. Άποψη που προφανώς στηρίζεται σ’ αυτή την προσφώνηση και στο εύλογο συμπέρασμα του ΠεΒεν ότι παίζει ο Γιοβάν Τσαούς. Εγώ θεωρώ ότι η βασική μουσική σύνθεση είναι αδέσποτη.
Ως «παρέα» βέβαια του Γιοβάν Τσαούς εννοούνται όποιοι τυχόν παίζουν μαζί του εκείνη τη στιγμή, όχι κατ’ ανάγκην η μόνιμη μουσική του παρέα.
Ο Τούντας ανέθεσε στον Γιοβάν Τσαούς και την “παρέα του” το τμήμα της οργανικής συνοδείας του κομματιού. Βεβαίως και είναι αδέσποτη η σύνθεση, όπως και χιλιάδες άλλες που από την εποχή όπου καθιερώθηκαν ποσοστά, κατοχυρώθηκαν στον πρώτο δηλώσαντα, σε πολλές περιπτώσεις και σε πολλούς άλλους ακόμα (είναι γνωστή η περίπτωση της “Ιτιάς”, με επτά διαφορετικούς συνθέτες ή “διασκευαστές”). Ειδικά για την περίπτωση της μελωδίας της “Βαρβάρας” υπάρχουν πολλές διαφορετικές παρόμοιες, όπως πολύ σωστά επισημαίνει ο Περικλής στο μπλογκ του. Και δεν περιορίζονται στον χώρο της Ελληνικής Επικράτειας.
Σας ευχαριστώ όλους για τις άμεσες απαντήσεις σας.
Η “Βαρβάρα” με μπαγλαμά και μπουζούκι πρέπει να ηχογραφήθηκε τον Φεβρουάριο του 1936
Καλησπέρα στην παρέα. Σχετικά με τη “Βαρβάρα” και τη μουσική της, ξέρει κανείς γιατί οι Βούλγαρης-Βανταράκης επέλεξαν στο έξοχο βιβλίο τους να παρουσιάσουν τη μεταγενέστερη εκδοχή “Η Μαρίκα η Δασκάλα”; Δεν είναι δυνατόν να αγνοούσαν τη σειρά που κυκλοφόρησαν, πείτε μου ότι ισχύει καμιά περίεργη νομική ανοησία και θα τους έπιανε η μεταξική απαγόρευση;
Φίλες και φίλοι του Φόρουμ όταν τον Μάρτιο ανέβασα την ετικέτα από την ¨θρυλική¨ «Βαρβάρα» του Παναγιώτη Τούντα είχα γράψει ότι η ηχογράφηση της πρέπει να έγινε τον Φεβρουάριο του 1936.
Είχα καταλήξει σε αυτό το συμπέρασμα κοιτώντας τους αριθμούς μήτρας της «Βαρβάρας» και του τραγουδιού «Γ.Κονδύλης» με τον Γιώργο Νάκο. Η διαφορά στους αριθμούς μήτρας, τους αριθμούς ηχογράφησης δηλαδή, μεταξύ των δύο αυτών τραγουδιών ήταν μόλις 5 νούμερα.
CG-1359 η Βαρβάρα CG-1364 ο Γ.Κονδύλης.
Ο Γ.Κονδύλης ως γνωστών πέθανε την 1η Φεβρουαρίου 1936 και άρα το τραγούδι με τον Γ.Νάκο ηχογραφήθηκε μετά από την ημερομηνία αυτή.
Επειδή οι αριθμοί μήτρας των δύο τραγουδιών είναι πολύ κοντινοί, υπέθεσα ότι η Βαρβάρα ηχογραφήθηκε μέσα στον Φεβρουάριο του 1936 λίγες μέρες πριν την ηχογράφηση του «Γ.Κονδύλης» με τον Γ.Νάκο.
Τις τελευταίες μέρες ψάχνοντας καλύτερα το θέμα, ξεφύλλισα εφημερίδες της περιόδου Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου 1935.
Έτσι έπεσα πάνω σε μία διαφήμιση δίσκου που ανατρέπει τον αρχικό μου ισχυρισμό για ηχογράφηση της Βαρβάρας τον Φεβρουάριο του 1936.
Συγκεκριμένα στις 4 Δεκεμβρίου 1935 στην εφημερίδα «Ελληνικόν Μέλλον» βρήκα διαφημιστική καταχώρηση του δίσκου της Κολούμπια με αριθμό κυκλοφορίας DG-6173 που περιλαμβάνει δύο τραγούδια του Γ.Μακρή (αρχείο 1).
Ο αριθμός κυκλοφορίας DG-6173 είναι μεγαλύτερος κατά 14 νούμερα του αριθμού κυκλοφορίας της «Βαρβάρας» που είναι DG-6159.
Αυτό σημαίνει ότι η «Βαρβάρα» αλλά και το τραγούδι του Β.Παπάζογλου «Θα στο λύσω» που είναι στην άλλη πλευρά του δίσκου, είχαν ήδη κυκλοφορήσει μέχρι τις 4/12/1935 που βρίσκουμε την πρώτη διαφήμιση των τραγουδιών «Παρντόν παρεξήγηση» και «Νέλι είσαι μέλι» του Γ.Μακρή που όπως είπαμε μπήκαν στον δίσκο DG-6173. Πιθανόν η «Βαρβάρα» και το «Θα στο λύσω» να κυκλοφόρησαν μέσα στον Νοέμβριο του 1935 για πρώτη φορά. Το αργότερο στις 4/12/1935. Αυτό σημαίνει ότι η Βαρβάρα ηχογραφήθηκε ή τον Οκτώβριο του 1935 ή τον Νοέμβριο.
Η Κολούμπια δεν έμεινε σε αυτή την μικρή διαφήμιση του δίσκου DG-6173, που διαφημίζεται μαζί με δίσκο της HMV, και λίγες μέρες μετά επανέρχεται και με μεγάλη διαφημιστική καταχώρηση σε διάφορες εφημερίδες προωθεί τις συγκεκριμένες ηχογραφήσεις των τραγουδιών του Γ.Μακρή.
Τόσο στις 11 Δεκεμβρίου στην ίδια εφημερίδα όσο και την επόμενη 12/12/1935 στην εφημερίδα «Ακρόπολις» καταχωρείται μεγάλη διαφήμιση του δίσκου DG-6173 (αρχείο 2).
Έτσι λοιπόν πληροφορούμαστε από τις 4 Δεκεμβρίου 1935 με την διαφήμιση του δίσκου DG-6173, ότι είχε ήδη κυκλοφορήσει η «Βαρβάρα» του Παναγιώτη Τούντα που είχε τον αριθμό κυκλοφορίας DG-6159.
Θα μπορούσε κάποιος σαν ένσταση να πει …μα καλά η Κολούμπια από τον Οκτώβριο-Νοέμβριο του 1935 και μέχρι τον Φεβρουάριο του 1936 που βρίσκουμε τα τραγούδια του Γ.Νάκου, δεν ηχογραφεί καινούρια τραγούδια;
Όσο και να φαίνεται περίεργο (και πρώτα σε μένα) η Κολούμπια σύμφωνα με τα παραπάνω αποτελέσματα για ένα τρίμηνο και ίσως λίγο παραπάνω δεν ηχογραφεί καινούρια τραγούδια.
Κοιτώντας τον Μανιάτη παρατηρώ ότι όλοι οι δίσκοι που κυκλοφόρησαν μεταξύ της «Βαρβάρας» και του «Γ.Κονδύλης» (34 δίσκοι με 68 τραγούδια) έχουν αριθμούς μήτρας μικρότερους της «Βαρβάρας».
Δηλαδή η «Βαρβάρα» και το «Θα στο λύσω» είναι ίσως οι τελευταίες ηχογραφήσεις που πραγματοποιεί η Κολούμπια το 1935 πριν ξαναβάλει μπρος τον Φεβρουάριο του 1936.
Τι γίνεται όμως με τις δύο ηχογραφήσεις που βρίσκονται ενδιάμεσα των τραγουδιών των Τούντα-Παπάζογλου και του Γ.Νάκου;
Αναφέρομαι στα τραγούδια «Ο κατάδικος» και «Πέντε μάγκες» του Γιοβάν Τσαούς με τον Αντώνη Καλυβόπουλο.
Αυτά τα δύο τραγούδια έχουν τους επόμενους αριθμούς μήτρας (ηχογράφησης) από τη «Βαρβάρα» και το «Θα στο λύσω» και τους προηγούμενους από το «Ειρηνάκι» και «Γ.Κονδύλης» του Γ.Νάκου.
Συγκεκριμένα:
CG-1359 Βαρβάρα
CG-1360 Θα στο λύσω
CG-1361 Ο κατάδικος
CG-1362 Πέντε μάγκες
CG-1363 Ειρηνάκι
CG-1364 Γ.Κονδύλης
Αν ο αρχικός ισχυρισμός για ηχογράφηση και κυκλοφορία της «Βαρβάρας» τον Οκτώβριο-Νοέμβριο 1935 είναι σωστός, τα δύο τραγούδια του Γιοβάν Τσαούς πότε ηχογραφήθηκαν;
Την ίδια περίοδο με την «Βαρβάρα» και το «Θα στο λύσω» ή τον Φεβρουάριο με τα τραγούδια του Γ.Νάκου;
Επειδή η ορχήστρα του Γιοβάν Τσαούς συμμετέχει και στην «Βαρβάρα», που ηχογραφείτε δύο νούμερα πριν τα τραγούδια του Γιοβάν Τσαούς, κατά μεγάλη πιθανότητα «Ο κατάδικος» και οι «Πέντε μάγκες», που κυκλοφόρησαν πολύ αργότερα από την «Βαρβάρα» είναι και αυτά ηχογραφημένα το 1935.
Σε αυτά τα τραγούδια πρέπει να σταματούν για την Κολούμπια οι ηχογραφήσεις για το 1935, ενώ με τα τραγούδια «Ειρηνάκι» και «Γ.Κονδύλης» του Γ.Νάκου ξεκινούν μετά την 1/2/1936 οι νέες ηχογραφήσεις.
Σύμφωνα με τον Δ.Μανιάτη και τα 5 αυτά τραγούδια ηχογραφήθηκαν και άρα κυκλοφόρησαν το 1936. Ο Π.Σαββόπουλος στην ιστοσελίδα του γράφει ότι η «Βαρβάρα» ηχογραφείται -μάλλον- το 1936.
Με τα παραπάνω συμπεράσματα επηρεάζονται και τραγούδια που τα υπολογίζαμε στο 1936 όπως «Ο πόνος του Πρεζάκια» και «Ο Νίκος ο τρελάκιας» του Ανέστου Δελιά, ο «Φιγουρατζής» και «Μάγκες πιάστε τα βουνά» με τον Στράτο Παγιουμτζή κ.α. που αν και ηχογραφήθηκαν πριν την «Βαρβάρα», κυκλοφόρησαν το 1936.
Η καριέρα της «Βαρβάρας» θα απογειωθεί μετά την επανέκδοση του τραγουδιού στον δίσκου DG-6194 όπου στην άλλη πλευρά υπάρχει η «Δημητρούλα», η άλλη επιτυχία του Τούντα με την Ρόζα Εσκενάζυ. Αυτός ο δίσκος κυκλοφόρησε ή τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο του 1936. Μετά το χρονικό αυτό διάστημα και μέχρι το τέλος του 1936 η «Βαρβάρα» θα μονοπωλήσει θετικά και αρνητικά την επικαιρότητα για το περιεχόμενο των στίχων της. Θα απαγορευτεί και θα δικαστεί στο όνομα των νέων χρηστών ηθών της Δικτατορίας Μεταξά.
Αν και έχω πολλά ακόμη να γράψω για το θέμα, ας σταματήσω για την ώρα, γιατί σίγουρα θα έχω ζαλήσει με τα νούμερα που αραδιάζω τους φίλους της σελίδας, που δεν είναι εξοικιωμένοι με τέτοια θέματα που αφορούν αριθμούς μήτρας και κυκλοφορίας.
Όποια μέλη της σελίδας, όπως ο Σταύρος ή ο Κώστας ή όποιοι άλλοι, έχουν καλύτερα στοιχεία από τις εφημερίδες που κοιτάζω εγώ, δηλαδή λογιστικά φύλλα, καταλόγους της Κολούμπια Νοεμβρίου-Δεκεμβρίου 1935 κ.α. και μπορούν να βοηθήσουν, ας μας δώσουν τα φώτα τους.
Καλημέρα,
Φώτη, σε ευχαριστούμε πάρα πάρα πολύ για αυτά που προσφέρεις εδώ, νομίζω ότι είναι ένα κομμάτι της έρευνας πολύ σημαντικό.
Θέλω όμως να κάνω τον δικηγόρο του διαβόλου (εύκολο αυτό, το δύσκολο είναι αυτό που κάνεις εσύ…)
Ο αριθμός κυκλοφορίας, πώς ξέρουμε ότι συνεπάγεται “αληθινή” κυκλοφορία; Κατ’ εμέ, μπορεί να πήρε έναν αριθμό κυκλοφορίας, να τυπώθηκε, αλλά να μην βγήκε για διανομή αμέσως ο δίσκος…
Ακόμα και ο αριθμός μήτρας, θα μπορούσε (λέμε τώρα…) να μείνει καβατζωμένος.
Όχι;
Μπάμπη τίποτε δεν αποκλείεται στον θαυμαστό κόσμο της δισκογραφίας των 78 στροφών.
Όπως όμως εξήγησα στο τέλος του προηγούμενου μηνύματος, μόνο αν βρεθούν κατάλογοι της Κολούμπια με λαϊκά τραγούδια ή λογιστικά φύλλα ηχογραφήσεων της συγκεκριμένης περιόδου που συζητάμε, θα έχουμε πλήρη εικόνα για το πότε ηχογραφήθηκαν και κυκλοφόρησαν τα παραπάνω τραγούδια.
Συζητώντας με ενεργό μέλος της σελίδας μας, μου τόνισε ότι η διαφήμιση δίσκων σε εφημερίδες δεν συνεπάγεται και άμεση κυκλοφορία τους. Σύμφωνα με τις δικές του πηγές η Βαρβάρα ηχογραφήθηκε τον Ιανουάριο του 1936 και κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο για πρώτη φορά.
Άρα Μπάμπη έχει μεγάλη δόση αλήθειας το σχόλιο σου.
Η μεταφορά της “Η ΒΑΡΒΑΡΑ’’ στα παραδοσιακά οργανα - Σε ενα αποκριάτικο βακχικο στη Γέργερη Ηρακλειου Κρήτης , ακουσα ένα παραδοσιακό μπράνο που μου φάνηκε η απολυτη διασκευη σε λύρα, της μουσικής ''Βαρβαρα” - Η υπόθεση μου ηταν ότι ως ένα ακραίο τραγουδι για τα ήθη του 1935 στην Κρητη , τελικά εγινε εκτελεση-διασκευη στο περιβάλλον της εκει τοπικης αποκριας εκεινο τον καιρο στα πλαισια της αποκριατικης πλακας και ανεκτικοτητας - Σημερα το συγκεκριμένο κομματι θεωρείται “τοπικο παραδοσιακο” μια και δεν ετυχε ισως καποιος να κανει τις σκεψεις που εκανα εγω ακουγοντας το .
1 «Μου αρέσει»
Η μελωδία της «Βαρβάρας», αν και την υπογράφει ο Τούντας, φαίνεται πως είναι παραδοσιακή των Βαλκανίων. Το Μυτιληνιό Η θειά μου η Αμερσούδα έχει κάποια στοιχεία της μελωδίας αυτής (του μιλώ κι δεν μη θέλ΄, του διαόλ’ του μπασταρδέλ΄), άλλα στοιχεία τα ψάχνω σε ρουμάνικες καταγραφές, μέχρι σήμερα ανεπιτυχώς. Πόσο σίγουροι μπορούμε να είμαστε ότι στη Γέργερη δεν ήξεραν το κομμάτι και πριν απ’ την έκδοση της «Βαρβάρας»; Μπορούμε να ακούσουμε δείγμα από τη «διασκευή για λύρα»; Υπάρχουν και στίχοι, ή είναι μόνο οργανικό;
Και μην ξεχνάμε ότι μετά τη δίκη, ο Τούντας έβγαλε καινούργιο δίσκο με την ίδια μουσική και με πρωταγωνίστρια πλέον την “Μαρίκα τη δασκάλα”, χωρίς σεξουαλικά υπονοούμενα. Δεν πήρε βέβαια τη διάδοση της Βαρβάρας, αλλά κάποια λίγα κομμάτια τα πούλησε.
1 «Μου αρέσει»
ε, κάτι υπονοούμενα τα είχε και η μαρίκα η δασκάλα! μόνο ο μανωλιός και η δημητρούλα ήταν αθώοι μέχρι παρεξηγήσεως…
΄ντάξ΄ τώρα, ναι, αν σκεφτείς ότι η κοιλιά του ανθρώπου βρίσκεται στο κάτω μέρος του σώματος, άρα γειτνιάζει με άλλα μέρη του σώματος που βρίσκονται κοντά και αυτά, και ότι η κοιλιά της Μαρίκας της δασκάλας μένει άδεια, τότε ίσως σου ξεφύγει ότι ο λόγος είναι η τσιγκουνιά της δασκάλας, που έχοντας ήδη σπίτια δυό μεγάλα, τσιγκουνεύεται το ολόπαχο λαβράκι και καταλήγει σε μια οκά πατζάρια, που τα πολυστεύει να φτάσουν και για το βραδυνό της, με λιγάκι λαδάκι παραπάνω….
Όσο για τη μικρούλα Δημητρούλα, όταν ήδη έχεις ακούσει τα μαντάτα για τη Βαρβάρα, τα βράδια στη Γλυφάδα με τους κοτσωνάτους κέφαλους με νύχια, εύκολα θα παρεξηγηθείς αν θεωρήσεις ότι δεν υπάρχουν συνειρμοί με τα μπαρμπούνια με μουστάκι, δύο μάλιστα φορές την εβδομάδα, όπου το ζευγαράκι γίνεται μια ψυχή και ένα σώμα. Εκτός κι αν η φυγή απ’ την (πονηρή) Γλυφάδα μέσω αυτοκινητάδας τους εξαγνίζει, που… δεν νομίζω…
στην μαρίκα είναι σαφή τα υπονοούμενα, πιθανόν στο πάλκο να τραγουδήθηκε με στήθια δυο μεγάλα. επίσης και στην εκλεκτικότητα της μαρίκας στα φαγητά (ειρωνικά αντεστραμμένη) είναι σαφής η αναλογία με την εκλεκτικότητα στους ερωτικούς συντρόφους.
από την άλλη ο μανωλιός και η δημητρούλα είναι ένα επιδεικτικά αθώο κομμάτι, σαν να έλεγε ο (πανέξυπνος παραγωγός) τούντας μετά από τα δικαστήρια και τις απαγορεύσεις: “είμαι αθώος το φωνάζω και το διαλαλώ”.
Ισχύει. Στη Γέργερη, και σε άλλα κοντινά χωριά, τραγουδούν τη Θεια μου τη Θοδώρα, το Πώς το τρίβουν το πιπέρι και ενδεχομένως και άλλα αποκριάτικα, σ’ ένα σκοπό που ουσιαστικά είναι παραλλαγή της Θειας μου της Αμερσούδας, και που ο πυρήνας του εντοπίζεται και στη Βαρβάρα ανάμεσα στα διάφορα θέματά της.
(Επεξήγηση για τις διάφορες θείες: Το κρητικό τραγούδι «Με τη θεια μου τη Θοδώρα» λέγεται και σε άλλους τόπους ως «Με τη θεια μου την Κοντύλω» ή «Με τη θεια μου την Ερήνη», σε άλλους άσχετους σκοπούς αλλά βασικά με τους ίδιους στίχους. Η μυτιληνιά «Θεια μου η Αμερσούδα» είναι στιχουργικώς άσχετη από το υπόλοιπο σόι.)
Όλα τα παραπάνω, και πολλά ακόμη, διαλαμβάνονται σ’ ένα λινκ που είχα ξαναβάλει παλιότερα:
Για όποιον θέλει ν’ ακούσει το γεργιανό, ίσως να βρίσκεται σε τίποτε βιντεάκια με τη χαρακτηριστική λέξη Αποκριγιώματα. Εγώ πριν το ακούσω επιτόπου το ήξερα από ένα δίσκο με τον πελοπίδα Σαριδάκη (θιαμπολάτορα από τον Ζαρό, δίπλα στη Γέργερη) που λόγω, μάλλον, μηδενικής εμπορικής απήχησης, δεν τον έχει ανεβάσει κανείς στο ΥΤ. Αντίθετα, υπάρχουν πάμπολλα ανεβάσματα από τη θεια μου τη Θοδώρα σ’ έναν άλλο σκοπό, επίσης κρητικό αλλά άσχετο από αυτό που συζητάμε, που τον έκανε γνωστό ο Σγουρός.
1 «Μου αρέσει»
Οπότε, συνοψίζοντας και τα γραφόμενα του Περικλή παραπάνω, ενισχύεται η υποψία μου ότι μάλλον το κομμάτι το ήξεραν πριν το δίσκο της Βαρβάρας. Λογικότερο είναι, γιατί ο στίχος της Βαρβάρας είναι έντονα αστικός, όχι δημοτικός και δύσκολα θα ξεπεράσει τα στεγανά που θέτει η παράδοση, προκειμένου να αποδεχτεί κάτι καινούργιο.
Εκείνο που άκουσε ο Γιώργος Χ. πρέπει να είναι αυτό:
Μαζί με το τραγούδι είναι περίπου έτσι (αφού έτσι κι αλλιώς είναι αποκριάτικο, ο φίλος μου ο Δημήτρης κι εγώ είπαμε να το μασκαρέψουμε λίγο ακόμη):
(Πρόχειρη ηχογρ. από πρόβα)
2 «Μου αρέσει»
Χα, όπως το φαντάστηκα! Η θειά η Κοντύλω έγινε Θοδώρα και ο μύλος, χώρα. Όλα τ’ άλλα, ακριβώς όπως τα ξέρω κι εγώ, αλλά και όλη η Ελλάδα… Μπράβο για το πετυχημένο μασκάρεμα πάντως!
Σημειωτέον ότι πραγματολογικά το τραγούδι είναι ακριβέστατο:
Χώρα λένε (μερικοί ακόμη) το Ηράκλειο. Από τη Γέργερη ή τον Ζαρό προς το Ηράκλειο, περνάς πράγματι από τον Πανασό, ένα άλλο χωριό της περιοχής. Ο δέτης (=γκρεμός) του Πανασού δεν ξέρω ποιος ακριβώς είναι, γιατί αυτά τα μέρη τα 'χω περάσει μόνο με αυτοκίνητο, όχι από μονοπάτια. Αλλά μιλάμε για ορεινές περιοχές, ριζά του Ψηλορείτη, οπότε προφανώς υπάρχουν δέτες παντού. Αν γκουγκλάρει κανείς τους στίχους, θα δει ότι σε παραλλαγές από άλλες περιοχές της Κρήτης ο δέτης του Πανασού έχει αντικατασταθεί από άλλον, γεωγραφικά ταιριαστό.