Ερωτήσεις

α) Θυμάστε σε ποιά ταινία του Χατζηχρήστου έπαιζε ο Χρηστάκης το “έμαθα πως είσαι μάγκας” (μήπως δε θυμάμαι καλά);

βου) Έχετε κατάλογο με τα δημοτικά, διασκευές/δημιουργίες (:wink: του Τούντα;

γου) Ξέρετε αν το παρακάτω στιχάκι βρίσκεται πουθενά αλλού στη δισκογραφία, πέρα από τη “γυφτοπούλα”;

Δε μπορώ να καταλάβω Τούρκα είσαι για Ρωμιά
για Εγγλέζα για Φραντζέσκα κι έχεις τέτοιαν εμορφιά

Τις προάλλες η γιαγιά μου μου είπε πως θυμόντανε να το τραγουδάνε στην Ανδρο σαν

Δε μπορώ να καταλάβω τη δική σου λεβεντιά
Τούρκα είσαι για Οβραία κι έχεις τέτοιαν εμορφιά

Θενξ

(Αγάπιος Γιώργος Αδαμίδης)
Πάνο
Το στιχάκι αυτό είναι μέρος της παληάς εκτέλεσης του ¨Σαν τα Μάρμαρα της Πόλης¨. Οι στίχοι αυτής της εκτέλεσης είναι πολλοί. Οι τέσσερεις πιό συνηθισμένοι είναι οι ακόλουθοι:

άσπρη μου παχιά σουλτάνα την καρδιά μου ράϊσες
και τον νού μου τον επήρες και τον επαλάβωσες

δεν μπορώ να καταλάβω Τούρκα είσαι γιά Ρουμιά
γιά Εγγλέζα γιά Φραντζέζα κι έχεις τέτοιαν
εμορφιά

σαν τα μάρμαρα της Πόλης που ναι στην Αγιά Σοφιά
έτσι τα χεις ταιριασμένα μάτια φρύδια και μαλλιά

Απεφάσισα να γίνω στην Αγιά Σοφιά κουμπές
νάρχονται να προσκυνούνε Τουρκοπούλες και
Ρουμιές

Τα στιχάκια είναι όμορφα αλλά το κομμάτι το μουσικό είναι ποιήμα.Το κομμάτι, στην εκτέλεση αυτή, είναι πάνω σε μουχαγιέρ-κιουρντί.

(Ν. Π.)
Γενικά, το δίστιχο “δεν μπορώ να καταλάβω κλπ.” είναι πολύ διαδεδομένο. Σε πολλά δημοτικά τραγούδια υπάρχει, είτε ακριβώς όπως το παρέλαβε ο Μπάτης είτε παραλλαγμένο ελαφρά, π.χ. γιαγιά-Άνδρος. Εγώ το θυμάμαι στο μικρασιάτικο “τα λαλεδάκια” ή “Τζιβαέρι”:

Μήνυσέ μου να σου στείλω λαλεδάκια απ το βουνό, τζιβαέρι μου, να τα βάλεις στο ποτήρι να θαρρείς πως είμαι εγώ

Τα ματάκια σου πουλί μου χαμηλοκυττάζουνε, σαν γυρίσουν και με δούνε την καρδιά μου σφάζουνε.

Δεν μπορώ να καταλάβω Τούρκα αν είσαι για Ρωμηά, για (ν’) Εγγλέζα για Φραντσέζα κι έχεις τόσην ομορφιά.

Και ένα ακόμα με “το θυμό σου χτές το βράδυ” που το ξεχνάω.

Σε σαμπά, για να βοηθήσω τη μνήμη σας.

Σας ευχαριστώ πολύ για τη βοήθεια.
Αγάπιε, μήπως ξέρεις την ημερομηνία της ηχογράφησης αυτής;
Νίκο, δε μου λέει κάτι αυτό το τελευταίο, δεν το έχω ακούσει ποτέ.

Ωραια η πληροφορια Πανο που εχεις απο τη γιαγια σου !!
Βλεπουμε λοιπον πως τραγουδια θρυλοι του ρεμπετικου απλα και ομορφα
“εκλεψαν” στιχους απο το δημοτικο τραγουδι
και καλα εκαναν … ετσι φαινεται η συνεχεια !!

Επισης στο ιδιο τραγουδι ο ΜΠΑΤΗΣ “κλεβει” αλλον ενα στιχο :
“Οταν βαζεις το παπατζι με τη φουντα τη χρυση …”
το οποιο το ακουσα σε παραδοσιακο Σκυριανο απο εκπομπη της Φεβρωνιας Ρεβυνθη.

Υπαρχει σε cd-βιβλιο της κας Αλίκης Λάμπρου καποιου Σκυριανου συλλογου το οποιο το ψαχνω …

Πάντως πολλές φορες συναντάμε και την αντίστροφη πορεία, ενα λαϊκό τραγούδι να ενσωματώνεται στην τοπική παράδοση(π.χ. Οινούσες - κατοικήθηκαν τον 20ο αι. και αντλησαν τραγούδια απο τα γραμμόφωνα - και ενα αλλο παράδειγμα - που ομως δεν εχει στοιχεία αφομοίωσης - απο τον τόπο μου - Οία Σαντορίνης -είναι το τραγούδι του Λουκά Νταράλα “Βουνο” που παλαιώτερα το τραγουδούσαν με βιολια)

Έτσι πάντα εγκυρώτερες είναι οι εγγραφες καταγραφές του 19ου αι. και οχι τοσο οι σύγχρονοι μουσικοί της παράδοσης.

Εχεις δικιο αλλα κι αυτες οι “μεταφορες” εχουν
ενδιαφερον και αξια. π.χ. ενας φιλος μου απο Χαλκιδικη μου εδωσε μια κασετα το '83 με δυο μουσικους μεσηλικες απο τα μερη του που παιζαν βιολι και ουτι και τραγουδουσε ο ενας.
Μου αρεσε ενα τραγουδι λοιπον που ελεγε “Μια στεναχωρια που εχω αποψε…”
… μετα απο καποιο καιρο το ακουσα με την Αλεξιου και μετα απο χρονια στην πρωτη εκτελεση …
Ηταν το γνωστο του Αποστ. Καλδαρα !!

Άλλες φορές “λόγια” τραγούδια/ποιήματα έγιναν μέρος της λαϊκής παράδοσης. Ένα παράδειγμα είναι “Μια βοσκοπούλα αγάπησα” που συχνά αναφέρεται ως “δημοτικό τραγούδι”.

http://www.arcadians.gr/cd.php?id=0307

Στην πραγματικότητα είναι βασισμένο σε ποιήμα του Ζαλοκώστα. Το δραματικό ειδύλλιο “Ο αγαπητικός της Βοσκοπούλας” εμπνεύστηκε από αυτό το τραγούδι, που αργότερα ενσωματώθηκε στην παράσταση του δράματος. Παραθέτω ένα απόσπασμα από ένα αγγλόφωνο άρθρο για το δραματικό ειδύλλιο και τις “φουστανέλες” ταινίες (αχ Γκόλφω μου!;-)):

Although the musical component of dramatic idylls was consciously based on
dhimotika tragoudhia, actual folk melodies were
only occasionally utilized. More often, according to theater historian
Thodoros Hatzipandazis, music and lyrics were simply composed in a folk style.
Like so many songs in both dramatic and comic idylls, “I Loved A Shepherdess”
is “folkish” rather than “folk”. It is actually an Italian song that was
“dressed up in Greek lyrics” and “passed off as a domestic folk melody”.

Εύα

Γιώργο B.,
μόλις διάβασα το πόστινγκ σου με

Επισης στο ιδιο τραγουδι ο ΜΠΑΤΗΣ “κλεβει” αλλον ενα στιχο :
“Οταν βαζεις το παπατζι με τη φουντα τη χρυση …”

Eγώ δεν πιστεύω οτι έκλεψε ο Μπάτης τον στίχο, άλλα τον “δανείστηκε” απο παλαιότερα τραγούδια και “ζύμωσε” τους στοίχους με δικιά του μουσική , όπως έκαναν και πολύ άλλοι εκείνη την εποχή.

Και στο Ατσιγγάνα έγινε το ίδιο.
Λέει η Σμυρναίικη Εστουδιαντίνα, το 1908 ή το 1910 (δεν θυμάμαι καλά) ,
Ατσιγγανα με φωνάζουν, γυφτοπούλα μ΄ ονομάζουν
και λέει ο Μπάτης κάμποσα χρόνια αργότερα με άλλη μελωδία.
Ατσιγγανα με φωνάζουν,
Ατσιγγανα με φωνάζουν,
Ατσιγγανα με φωνάζουν,
γυφτοπούλα μ΄ ονομάζουν.

Το αντίθετο έγινε με το κομμάτι “Θέλω να γίνω μπουφετζής”, εδώ ο Μπάτης δανείστηκε την μελωδία απο ένα αμερικάνικο κομμάτι ( Ο Φέρρης το είχε αναφέρει πριν κάμποσο καιρώ) και έβαλε τα δικά του στιχάκια.

Άλλο παράδειγμα: ο στοίχος

…η νταμίρα και το ζάρι μ΄ έφεραν σ΄ αυτό το χάλι …
…η ταβέρνα και το ζάρι μ΄ έφεραν σ΄ αυτό το χάλι …
…ο λουλάς και το καλάμι μ΄ έφεραν σ΄ αυτό το χάλι …

θα τον βρούμε σε μπόλικα μουρμούρικα κομμάτια.

άντε να βρεις την άκρη ποίος τον πρώτοέγραψε τον στοίχο και ποίος έκλεψε απο πιόν !

Τέτοια παραδείγματα υπάρχουνε μπόλικα ( οχι μόνο) στο ρεμπέτικο…

(Το μήνυμα τροποποιήθηκε από τον/ην aegeos 04 Μάιος, 2006)

Γιαυτο εβαλα φιλε Αιγαιο τα εισαγωγικα για να τονισω οτι δεν ειναι κλοπη αλλα δανειο ή οπως αλλιως θελει ας ειπωθει … Και εκει ακριβως ειναι η ομορφια !!
Επισης ενα αλλο που εχω παρατηρησει ειναι οτι οι
λαικοι-αυτοσχεδιοι (αν υπαρχει τετοιος ορος) συνθετες δανειζονταν-επελεγαν απο παλιους στιχους, αυτους που τους ταιριαζαν ωστε να δημιουργησουν μια μαγκικη ατμοσφαιρα στο φιναλε, δεν κοπιαριζαν ολοκληρο τραγουδι !!

Και βέβαια, για κλέψιμο άνευ εισαγωγικών, δεν τίθεται -όπως λες Γιώργη- θέμα.
Πολύ όμορφη η ιδιότητα του ρεμπέτικου να δανείζεται και χωνεύει εξωτερικά στοιχεία χωρίς “παραφωνίες” στο τελικό αποτέλεσμα. Αυτό τελικά, είναι ένα από τα έντονότερα χαρακτηριστικά του Ρεμπέτικου.

Μπορεί κανείς να μου επιβεβαιώσει αν τα Καλαματιανά “Σαράντα παλληκάρια” (συγκεκριμένα, η εκτέλεση Παπασιδέρη) και “Χρυσαφένιος Αετός” τα έχει διασκευάσει ο Τούντας; Αν ναι, γνωρίζει κανείς ημερομηνίες ηχογράφησης; Μήπως γνωρίζει κανείς άλλα δημοτικά;

Ένα άλλο παράδειγμα που θυμήθηκα.

Το “τούτο το καλοκαιράκι” το οποίο υπάρχει και σε δημοτικό (από μνήμης):

Τουτό το, αχ μαύρα μου μάτια
τούτο το καλοκαιράκι

Τούτο το καλοκαιράκι
κυνηγούσα ένα πουλάκι

Κυνηγούσα, αχ μαυρά μου μάτια
κυνηγούσα προσπαθούσα

Ρε κυνηγούσα προσπαθούσα
να το πιάσω δε μπορούσα

Κι έστησα, αχ μαυρά μου μάτια
κι έστησα τα ξόβεργά μου

Κι έστησα τα ξοβεργά μου
κι ήρθε το πουλί κοντά μου

και σε Ρεμπέτικο με τον Κωστή, το οποίο αρχίζει (από μνήμης):

Τούτο το καλοκαιράκι
κυνηγούσα ένα κοριτσάκι