Δικτατορία, λογοκρισία και Τέχνη

21 Απρίλη 1967.
Ο μοιραίος εκείνος Απρίλης με όλα τα συμπαρομαρτούντα: τανκς, βασιλιάς, Αμερικάνοι, στρατηγοί, κυβέρνηση της δεξιάς, Φρ[ειδερ]ίκη…
Η χώρα έμπαινε στο γύψο, τα στρατηγικά σημεία καταλαμβάνονταν από το στρατό,
το σύνολο της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας της χώρας συνελήφθη,
ακολούθησαν βασανιστήρια [Μουστακλής], άνοιξαν και πάλι τα ξερονήσια και οι φυλακές…
Καταργήθηκε - ή φιμώθηκε με την επιβολή της λογοκρισίας - ο Τύπος, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση
Και ακουγόταν μόνο η φωνή των δικτατόρων.

Σήμερα…
42 χρόνια μετά την επιβολή της δικτατορίας και 35 από τη Μεταπολίτευση, επιχειρείται μια «αποκατάσταση», ένα «ξέπλυμα» της δικτατορίας στη συλλογική συνείδηση, με παράλληλη προσπάθεια άμβλυνσης της ιστορικής μνήμης, έτσι που η δικτατορία να φαντάζει σαν ένα απλό «πέρασμα» στη Μεταπολίτευση, όπου μεταπολίτευση να σημαίνει περίπου και πολιτική αμνήστευση της χούντας.
Έτσι, θεωρείται απόλυτα φυσιολογικό χουντικά φαντάσματα και δηλωμένοι χρυσαυγίτες να περιφέρονται στα κανάλια και να έχουν λόγο και άποψη και να τολμούν να μιλούν για το «μύθο του Πολυτεχνείου» !!! μέχρι τους κυβερνητικούς χειρισμούς στα Ίμια … ή το «Μακεδονικό»…
ενώ σε κάθε εύλογη διαμαρτυρία ομάδας πολιτών οι καναλάρχες να ανταπαντούν πως ένας πολυλογάς χουντικός ( με το ατέλειωτο παραλήρημα απέναντι σε έναν μόνο συνομιλητή αμήχανο, απολογητή της Δημοκρατίας),
είναι απλά ένας γραφικός τύπος, μια καλτ φιγούρα και πάνω από όλα η εκπομπή άρεσε, σημείωσε υψηλή θεαματικότητα, άρα οφείλουμε να το καταπιούμε…
Γενικά, αυτό που συνέβη μετά τη μεταπολίτευση το εξέφρασε απερίφραστα ο Φάνης Κακριδής στο περιοδικό «Η Λέξη», τεύχος 63-64, μιλώντας για «Κάθαρση» :

«Τιμωρημένοι και ατιμώρητοι συνεργάτες της χούντας όχι μόνο διδάσκουν στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα, αλλά και εκλέγονται κοσμήτορες και ακαδημαϊκοί, προεδρεύουν σε συνέδρια, συμμετέχουν σε επιτροπές, μας μιλούν από την τηλεόραση, απονέμουν ή και οι ίδιοι παίρνουν κρατικά και άλλα βραβεία και τιμές»
και όλα αυτά θεωρούνται απόλυτα φυσιολογικά πια.

Δικτατορία και λογοκρισία.

Πέρα από όλα τα άλλα δεινά, η χούντα επέβαλλε λογοκρισία στη μουσική, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στα σχολεία και στα πανεπιστήμια.
Πάνω από 800 βιβλία Ελλήνων και ξένων συγγραφέων θεωρήθηκαν «επικίνδυνα» και αποσύρθηκαν από τις προθήκες των βιβλιοπωλείων ή καταστράφηκαν. Δεν ξέφυγαν ούτε οι μεγάλοι μας τραγικοί, Αισχύλος και Ευριπίδης, ούτε ο Αριστοφάνης, ούτε ο …Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης, ο Ρήγας… ο Τολστόι, ο Μπαλζάκ, η Μποβουάρ, ο Σαρτρ… και πολλά πολλά ακόμα.

Στο Εθνικό θέατρο δόθηκε κατάλογος με έργα τα οποία μόνο επιτρεπόταν να ανεβάσουν ενώ απαγορεύτηκε η συμμετοχή των Αλέξη Μινωτή και Κατίνας Παξινού.
Όσον αφορά στη μουσική, είναι απίστευτα μεγάλος ο αριθμός τραγουδιών που κόπηκαν στη λογοκρισία ή αναγκάστηκαν οι συντελεστές τους να παραλλάξουν τους στίχους για να περάσουν τον έλεγχο.
Όπως και η απαγόρευση εκτέλεσης ή ακούσματος των τραγουδιών του Θεοδωράκη ή η αναγκαστική φυγή για το εξωτερικό ως μοναδική λύση φυσικής επιβίωσης αρκετών δημιουργών.
Από τη λογοκρισία δεν ξέφυγαν ούτε τα ροκ συγκροτήματα .

Η αποθέωση του κιτς…

Κάθε Πασχαλιά, η τηλεόραση μετέδιδε ανελλιπώς εικόνες από τα στρατόπεδα της χώρας, όπου η «στρατιωτική και πολιτική ηγεσία του τόπου» τσούγκριζε κόκκινα αυγά και χόρευε τσάμικους και καλαματιανούς, με καλογυαλισμένα μαύρα παπούτσια και γυαλιά ηλίου
κάνοντας εκείνη τη γενιά των νέων ανθρώπων να αντιπαθήσουν τη λαϊκή μας παράδοση.

Και το πιο συναρπαστικό…
Ένα χρόνο μετά το πραξικόπημα, το 1968, η χούντα γιόρταζε τα πρώτα της γενέθλια, με μια φιέστα που οργανώθηκε στο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Την ορχήστρα της τότε ΕΙΡ διεύθυναν κατά σειρά οι Γ.Κατσαρός, Κ.Κλάβας, Τ.Αθηναίος, Τ.Μωράκης και Αν.Χατζηαποστόλου.
Τραγούδησαν και έπαιξαν σε σκετς οι Ρ.Βλαχοπούλου, Φ.Δήμας, Μαρινέλλα, Γ.Βογιατζής, Κ.Βουτσάς, Γ.Πουλόπουλος, Νινή Τζάνετ, Ν.Σταυρίδης, Ντίνος Ηλιόπουλος, Σώτος Παναγόπουλος, Τρίο Γκρέκο, Νάντια Κωνσταντοπούλου, Ρένα Ντορ, Τζένη Βάνου, Στ. Κόκοτας, Β.Μοσχολιού, Τ.Μαρούδας, Γ.Ζαμπέτας και Γρ. Μπηθικώτσης.
Όπου η αποθέωση του κιτς με εκείνες τις ανεκδιήγητες γιορτές για τα γενέθλια: το δούρειο ίππο πάνω στο πολεμικό Αβέρωφ, παρέα με μοτοσυκλετιστές της ΕΣΑ που έκαναν ακροβατικά πάνω στις μηχανές τους…
Περικλήδες, Λεωνίδες, Μεγαλέξανδροι, Σπαρτιάτες τουρλού χαρμάν με Μακεδονομάχους… και καπέλο το “πουλί” φλεγόμενο υπό τη μουσική υπόκρουση καλαματιανού που χόρευαν βλαχοπούλες…

Μίκης Θεοδωράκης και Μπιθικώτσης

Στη διάρκεια της πρώτης μεγάλης δίκης της ισχυρότερης αντιστασιακής οργάνωσης της εποχής, του ΠΑΜ, είδε το φως της δημοσιότητας ένα σημείωμα του Μίκη Θεοδωράκη, γραμμένο τον Ιούλιο του '67, προς το Γρ. Μπιθικώτση.
Κανείς δεν ξέρει πώς έπεσε στα χέρια των χαφιέδων του καθεστώτος.
Οι ανακριτές του Μίκη στη Μπουμπουλίνας, μερικές βδομάδες αργότερα, του είπαν για ένα “δικό τους” γκαρσόνι του μαγαζιού που τραγουδούσε ο Μπιθικώτσης. Το θέμα του ήταν η στάση του δημοφιλούς τραγουδιστή έναντι των πραξικοπηματιών.

Το σημείωμα αυτό δημοσιεύτηκε αυτούσιο λίγο αργότερα στον “Ελεύθερο Κόσμο” (16.11.1967) και έλεγε:

“Γρηγόρη.
Διάβασα με κατάπληξη ότι πρόκειται να τραγουδήσεις στα “Δειλινά” τον “Υμνο της Επαναστάσεως”.
Νομίζω ότι είσαι αρκετά μεγάλος για να καταλαβαίνεις τί πρόκειται να κάνεις.
Πόσες ευθύνες επωμίζεσαι και σε τι σοβαρούς κινδύνους μπαίνεις. Κάθησε σπίτι σου με αξιοπρέπεια.
Μη γκρεμίζεις με μια κλωτσιά αυτό που χτίσαμε μαζί τόσα χρόνια. Μην ακούς τους κερδοσκόπους και τους προσκυνημένους.
Μη ρίχνεις στο βούρκο το όνομά σου και το όνομα των παιδιών σου, που σε λίγο θα ντρέπωνται για σένα.
Κάνε τον άρρωστο.
Φύγε για το εξωτερικό.
Εκεί μπορείς ν’ αρχίσεις μια καινούργια καριέρα. Η Μελίνα σε περιμένει.
Γιατί αν εσύ ο Μπιθικώτσης, το πρωτοπαλλήκαρο του Θεοδωράκη, γίνεις επίσημος τραγουδιστής της Δικτατορίας τραγουδώντας αυτό το άθλιο κατασκεύασμα θα πρέπει να ξέρεις ότι θα γίνεις ο πιο αχάριστος και τιποτένιος προδότης που γέννησε ο Λαός μας.
Στο όνομα της φιλίας μας και για χάρη της γυναίκας σου, των παιδιών σου και όλων των αμέτρητων φίλων μας, σε ικετεύω να μ’ ακούσεις για τελευταία φορά.
Μετά την Πέμπτη θα είναι αργά.
Πάρα πολύ αργά.
(Υπογραφή Μίκης Θεοδωράκης) Αθήναι, Ιούλιος 1967”.

Ο Μίκης πιάστηκε λίγο αργότερα (21 Αυγούστου 1967)…

Από τη μια λοιπόν ο «Ύμνος της Επαναστάσεως»
Και από την άλλη, την ίδια ακριβώς περίοδο, είχε αφαιρεθεί η ιθαγένεια από τους Μελίνα Μερκούρη, Ν. Νικολαϊδη, Ριχάρδο Σωμερίτη, Γ. Μπέικο, Κ. Κοτζιά, Γ. Βουρνά, Αν. Παπαδόπουλο.
Ενώ παράλληλα ο Μίκης ακολούθησε το “δρομολόγιο” Μπουμπουλίνας - ταράτσα κι απομόνωση - Νοσοκομείο - Αβέρωφ - Ζάτουνα - Ωρωπός κλπ

Λογοκρισία και Τέχνη σήμερα.

Δεν είναι και λίγες οι περιπτώσεις που και σήμερα επιβάλλεται πραγματική λογοκρισία σε μορφές της Τέχνης.
Μόλις το 2000 οδηγήθηκε στην πυρά βιβλίο πολιτικού που υποτίθεται πως σκανδάλιζε την κοινή γνώμη (το «Μν» του Ανδρουλάκη) ή η μήνυση κατά της Δόμνας Σαμίου για τα σκωπτικά αποκριάτικα τραγούδια που ακούστηκαν από την TV).
Μόνο που η «λογοκρισία» στην εποχή μας έχει πολλές μορφές.
Μπορεί να μην υπάρχει περιορισμός π.χ. στο τι τραγούδι θα γραφτεί, όμως ένα ολόκληρο κύκλωμα αποφασίζει από το τι θα κυκλοφορήσει στην αγορά έως τι θα ακούσουν τα αυτιά μας από τις νέες κυκλοφορίες, καταδικάζοντας στην αφάνεια μια σειρά αξιόλογων δημιουργών και δημιουργημάτων
και προβάλλοντας κατά κόρον δημιουργίες με σύντομη προθεσμία λήξης και καθαρά εμπορικού χαρακτήρα.

Η διανόηση βγαίνει στην πρώτη γραμμή

Η εκδοτική παραγωγή στα πρώτα χρόνια της χούντας είχε μειωθεί σημαντικά. Πολλοί σημαντικοί συγγραφείς είχαν πάψει να εκδίδουν και η «εύγλωττη σιωπή» τους ήταν μορφή σιωπηρής αντίστασης στο καθεστώς. Το 1969 η δικτατορία ήρε τη λογοκρισία και ορισμένοι Έλληνες συγγραφείς αποφάσισαν μια ομαδική και δυναμική επανεμφάνιση, μέσω των περίφημων Δεκαοχτώ κειμένων που ανέλαβε να εκδώσει ο Κέδρος της θαρραλέας Νανάς Καλλιανέση. Πρόκειται για το πρώτο αντιστασιακό βιβλίο που εκδόθηκε τον Ιούλιο του 1970. Προτάχθηκε, για τιμητικούς λόγους, το ποίημα Οι γάτες τ΄ Αϊ-Νικόλα του Γιώργου Σεφέρη, και ακολουθούσαν οι Μανόλης Αναγνωστάκης, Νόρα Αναγνωστάκη, Αλέξανδρος Αργυρίου, Θανάσης Βαλτινός, Λίνα Κάσδαγλη, Νίκος Κάσδαγλης, Αλέξανδρος Κοτζιάς, Μένης Κουμανταρέας, Τάκης Κουφόπουλος, Δ. Ν. Μαρωνίτης, Σπύρος Πλασκοβίτης, Ρόδης Ρουφος, Τάκης Σινόπουλος, Στρατής Τσίρκας, Καίη Τσιτσέλη, Θεόφιλος Φραγκόπουλος, Γιώργος Χειμωνάς. Κάποια κείμενα μεταφράστηκαν αμέσως σε άλλες γλώσσες και δημοσιεύτηκαν στον ξένο Τύπο ενώ κυκλοφόρησε αγγλική έκδοση ολόκληρου του τόμου δύο χρόνια μετά. Σημαντικό στοιχείο ήταν ότι η Νανά Καλλιανέση κατάφερε να στεγάσει στον τόμο αυτό συγγραφείς και ποιητές από όλο το πολιτικό φάσμα. Έχει πάντως ειπωθεί - από τον Μένη Κουμανταρέα ότι οι δεκαοχτώ ήταν στην πραγματικότητα… δεκαεννιά, αφού ο Ταχτσής αντικαταστάθηκε ως «κοινωνικά επιλήψιμος», λόγω δηλαδή των σεξουαλικών και ενδυματολογικών του επιλογών, και ας είχε πρωταγωνιστήσει στην κίνηση αυτή. Πολλοί ήταν, επίσης, εκείνοι που δεν δέχθηκαν να συμμετάσχουν.

Το βιβλίο ήταν, κατά κάποιον τρόπο, συνέχεια της γνωστής «Δήλωσης των 18»- που, μερικοί μόνο, συμπίπτουν με τους συγγραφείς των Δεκαοχτώ κειμένων. Επρόκειτο για τη δήλωση- διαμαρτυρία που έγινε στις 23 Απριλίου του 1969 για την έλλειψη ελεύθερης πνευματικής ζωής και για τις διώξεις. Συνέχεια, πάλι, των Δεκαοχτώ κειμένων ήταν οι τόμοι Νέα κείμενα και Νέα κείμενα 2.

ΤΑ ΝΕΑ 17.4.2009.

μπράβο στην Ελένη. Σημαντικές επίσης πληροφορίες σχετικά με τις χουντικές φιέστες έχω δει στο σάιτ allu fun marx αναδημοσιευμένα απο την εφημερίδα ‘‘το ποντίκι’’.

Με εντυπωσιάζει - αρνητικά - η μικρή συμμετοχή στο συγκεκριμένο θέμα. Η Ελένη με το πολύ καλό της κείμενο, με αρκετές πληροφορίες, όπως και αυτό του Αντώνη αμέσως μετά, και με εναν επίλογο-αναφορά στο σήμερα μας έδωσε το έναυσμα για μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση. Δεν έχει κανείς κάτι να παραθέσει; Τουλάχιστον εμείς που αγαπάμε το ρεμπέτικο, ένα είδος που λογοκρίθηκε στη γέννησή του ακόμα, όλο και κάποια ιδιαίτερη ανησυχία θα έχουμε, όλο και κάτι θα έχουμε να πούμε, δε μπορεί.

Ελένη ένα μεγάλο μπράβο για το θέμα που άνοιξες.
Έχω σκεφτεί πολλές φορές αν κάθε ταύτηση της έκφρασης ενός καλλιτέχνη με κάποια γεγονότα, ήταν το ζητούμενο από τον καλλιτέχνη ή έτσι θα ήθελε να πιστεύει ο κόσμος και για αυτό πίστηκε τελικά.

Θυμάμαι από παιδί, που με πήγαινε η μητέρα μου στο πολυτεχνείο και μου εξηγούσε τι είχε συμβεί εκεί, ότι πάντα άκουγα την φωνή του Μπιθικώτση(και άλλων φυσικά αλλά η φωνή αυτή είχε μπει από τότε στην καρδιά μου) στα τραγούδια του Μίκη.
Μεγαλόνωντας και διαβάζωντας άρχισα να αναρωτιέμαι αν έγινε εσκεμένα αυτό από τον Μπιθικώτση ή απλά το δημιούργησε ο Μίκης…η απάντηση είναι μάλλον κάπου ανάμεσα…

Πάντως το γεγονός ότι πολλοί μουσικοί και τραγουδιστές έδωσαν το παρόν σε αυτές τις γελοίες εκδηλώσεις της Χούντας, δεν τους ενοχοποιεί απαραίτητα, κατά την γνώμη μου.
Δεν ξέρουμε αν αναγκάστηκαν ή αν απλά δεν μπορούσαν να βάλουν την ιδέα της αντίστασης πάνω από τις οικογένειες τους όπως έκαναν πάρα πολλοί αδιαμφισβήτητα.
Αν φυσικά μπορούσαμε να μάθουμε αν πήραν μέρος με την καρδιά τους…θα ήταν πιο απλό να καταλάβουμε το χαρακτήρα του καθενός…και πάλι όμως δεν ξέρω αν τους κρίνουμε με βάση τον χαρακτήρα ή το ταλέντο τους…

Και πάλι χαίρομαι που έχω την ευκαιρία να γράψω δυο λόγια σε ένα τέτοιο θέμα.
Νά’σαι καλά Ελένη!

Όσον αφορά στη μικρή συμμετοχή στο θέμα;
Μάλλον μας έπεσαν βαριά τα αμνοερίφια, οι μαγειρίτσες, τα κοκορέτσια κ.λπ. κ.λπ.
και δεν έχουμε ακόμα συνέλθει,
παιδιά… :019:

Όσον αφορά στον Μπιθικώτση.
Η συμμετοχή του είναι γεγονός, δεν είναι δημιούργημα κανενός, τα στοιχεία υπάρχουν και είναι αδιάψευστα. Ούτε φυσικά ήταν υποχρεωμένος - ντε και σώνει- να πάρει μέρος στη φιέστα και σε όσα ακολούθησαν ακόμα.
Μπορούμε να δούμε αυτή την κίνησή του σε συνδυασμό με μια στροφή στην καριέρα του από τότε και λίγο μετά προς το “σόλο”, τις καλλιτεχνικές του επιλογές και συνεργασίες κ.λπ.

Αλλά…
Η Ελλάδα μας, έναν Καζαντζίδη και έναν Μπιθικώτση έβγαλε…
Αυτούς τους δυο, αυτά τα φωνητικά μνημεία έχουμε να επιδείξουμε,
με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη γενικότερη κρίση μας…

Λογοκρισίας συνέχεια…
Στις 7 Απρίλη 1967, δηλαδή λίγο πριν το πραξικόπημα, είχαν έρθει στην Αθήνα και έδωσαν συναυλία στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας οι Rolling Stones.
Μια συναυλία που είχε κρατήσει μόνο …20 λεπτά στην διάρκεια των οποίων πρόλαβαν να πουν μόνο 4 τραγούδια.
Η αιτία ;;;
Ο ατζέντης του συγκροτήματος είχε ξεκινήσει να μοιράζει κόκκινα τριαντάφυλλα στο κοινό.
Η αστυνομία θεώρησε αυτή την κίνηση «φιλοκομμουνιστική προπαγάνδα».
Στη συνέχεια είχε πέσει πολύ ξύλο…
Δηλαδή, η υστερία για τα πολιτικά υπήρχε,
αλλά αυτά δεν ήταν τίποτε μπροστά στα όσα ακολούθησαν.
Η χούντα ευνούχισε κάθε περίπτωση πολιτισμικής δημιουργίας.

Χρόνια πολλά και χριστός Ανέστη φίλοι . Συγχαρητήρια για τό θέμα που ανοίξατε ,εγώ προσωπικά τά θυμάμαι λόγω ηλικίας αλλα καλό είναι να λέγονται γιά όσους δέν τα γνωρίζουν . θα πρέπει νομίζω να τεθούν κάποια ερωτήματα ''1ον κατα πόσον υπάρχει ελευθερία έκφρασις σήμερα .και εν πάσει περιπτώσει με δεδομένη την πλύση εγκεφάλου που ασκείται στό λαό μας σε συνδιασμό με την άπαξίωση της παιδείας και τη συνεχή και ενορχηστρομένη προσπάθεια όλων των μέσων να διαμορφώνουν την κοινή γνώμη όπως θέλουν .2ον κάθε προοδευτική φωνή η προσπάθεια δέν βρίσκει βήμα να εκφραστεί η αν αμφισβητεί την κυριαρχία του καθεστώτος συκοφαντείται …κλπ προβλήματα που απασχολούν το λαό μας υπάρχουν πολλά εδώ και σε όλο τον κόσμο ίσως και σοβαρότερα απο τότε .τελικά έγινε καμιά εξέλιξη πρός τό καλίτερο σέ όλους τού τομείς παρ όλο τό αίμα και τους αγώνες πολλών αγωνιστών η ένα βήμα μπρός και δύο πίσω…;

Δύσκολα μπορεί ένα αυταρχικό καθεστώς, όποιες μεθόδους λογοκρισίας και καταστολής και να χρησιμοποιήσει, να ανακόψει την έκφραση των δημιουργικών δυνάμεων της κοινωνίας. Και η ελληνική κοινωνία στα τέλη της δεκαετίας του ‘60, σε κάποιους τομείς τουλάχιστον, όπως το τραγούδι και ο κινηματογράφος, είχε δημιουργικό δυναμικό, το οποίο παρά τις αντίξοες συνθήκες μπόρεσε να εκφραστεί και να δώσει έργο σημαντικό.
Έτσι μπορεί με την έλευση της χούντας να υπήρχε επίταση του λαϊκισμού και της κακογουστιάς, στοιχείων εδώ που τα λέμε εγγενών της ελληνικής κοινωνίας, αλλά στην αντίπερα όχθη οι δημιουργικές προοδευτικές δυνάμεις έκαναν σπουδαία πράγματα. Έτσι Χατζηδάκις, Σαββόπουλος,Μαρκόπουλος,Λοϊζος και αρκετοί άλλοι θα δώσουν ίσως τα σημαντικότερο κομμάτι του έργου τους. Αλλά και οι αμιγώς λαϊκοί δημιουργοί δεν θα υστερήσουν.Άκης Πάνου,Καλδάρας, Ζαμπέτας,Μπιθικώτσης, Ρεπάνης θα γράψουν εξαιρετικά τραγούδια, ενώ πάνω κάτω τότε θα αρχίσει πιο συστηματικά η μελέτη του ρεμπέτικου τραγουδιού.
Παρομοίως και στον κινηματογράφο πέρα από τις παραγωγές του Τζαίημς Πάρις, που εξέφραζαν και την ιδεολογία του καθεστώτος, σημαντικοί δημιουργοί, όπως οι Αγγελόπουλος,Βούλγαρης,θα μας δώσουν εξαιρετικές ταινίες, πραγματικές ανατομίες της πολιτικής και κοινωνικής ζωής του τόπου.
Εις πείσμα, λοιπόν,της λογοκρισίας, του αυταρχισμού και της αγραμματοσύνης των χουνταίων, καθώς και όσων λίγο πολύ συμπορεύτηκαν με το καθεστώς, οι ανήσυχοι και άξιοι δημιουργοί δεν έμειναν κατ’ ανάγκην αδρανείς, αλλά παρήγαγαν αξιόλογο πολιτιστικό έργο.

Καλοκαίρι1972; 1973; Κάπου εκεί. Ο Ξαρχάκος δίνει συναυλία στο γήπεδο του Παναθηναϊκού με Ξυλούρη και άλλους τραγουδιστές που δεν θυμάμαι ποιούς (που να θυμάται κανείς τέτοιες λεπτομέριες μετά από 36 χρόνια!!!). Ο Κόσμος στο άκουσμα του στοίχου “Θά 'ρθει άσπρη μέρα και για μας” ξεσπά. Το ζητάει πάλι και πάλι. Αλλά …τίποτε. Ζητά από τον Ξυλούρη το “Πότε θα κάνει ξαστεριά” αλλά … δυστυχώς ο Ξαρχάκος δεν μας κάνει το χατήρι. Έτσι ο κόσμος το τραγούδησε μόνος του!

Παρόλα αυτά φύγαμε με ένα μεγάλο κενό! :087:

Συμφωνώ Παναγιώτη αλλά εγώ μιλάω για σήμερα και τις συνθήκες τις τωρινές , που θεωρώ ότι είναι δυσκολότερες …γιατί κατέχουν τις συσκευές αποκοίμησης του λαού .

Κατ’ αρχήν, σε ότι αφορά τον Μπιθικώτση, ήθελα να κάνω την αναφορά στο θέμα αυτό παλαιότερα, όταν ο Λάζαρος Ραζής είχε αναφερθεί (στη συζήτηση για τα σκυλάδικα) στην απαξίωση των λαικών μουσικών απο τους λεγόμενους ‘‘έντεχνους’’. Δεν το έκανα τότε γιατί θεώρησα πως θα μπώ σε άλλο θέμα. Παρ’ ότι στη συγκεκριμένη κουβέντα διαφωνούσα (γενικά) με τον Λάζαρο, νομίζω πως η παρατήρησή του ήταν απόλυτα σωστή. Το ζήτημα είναι το γιατι. Έχω την αίσθηση πως οι εκπρόσωποι του λαικού τραγουδιού ήταν συχνά αμέτοχοι, ή απολίτικοι (αν είναι δόκιμος ο όρος) τη συγκεκριμένη εποχή. Μου είναι δυσάρεστο, αλλα, δεν ξέρω κάποιον που να αντιστάθηκε με οποιοδήποτε τρόπο. Να σκεφτεί κανείς πως ενέδωσε ο Μπιθικώτσης, άνθρωπος με ιστορία (εξορίες κλπ). Μένει να αναζητήσουμε το λόγο. Να σημειώσω εδώ πως στο παρελθον είχαμε πολύ καλύτερα δείγματα εμπλοκής του ρεμπέτικου με την πολιτική (πχ ο Γεννίτσαρης στη δεκαετία του '40). Επίσης, ανέφερα επίτηδες το ‘‘allu fun marx’’ διότι δίνει επιπρόσθετες πληροφορίες και για τη, μετά, στάση των συμμετεχόντων ( πχ οι τύψεις του Ντίνου Ηλιόπουλου και η άνεση με την οποία αντιμετώπιζε το θέμα ο Ζαμπέτας)
Σε ότι αφορά το σήμερα, θα συμφωνήσω (γενικά) με την Ελένη και τον Λάζαρο. Το σύστημα έχει εξελιχθεί, έχουμε πλέον περάσει σε άλλες μεθόδους ελέγχου της έκφρασης, του λόγου, της τέχνης, του νού, και - το κυριώτερο - του ελεύθερου χρόνου (ελεύθερος χρόνος = πολιτισμός, σύμφωνα με τον παλιό Μίκη Θεοδωράκη)

Η σημερινη λογοκρισια ειναι αυτη που σηκωνει την περισσοτερη κουβεντα.Πλεον εχουμε να κανουμε με λογοκρισια και φιμωση στις συνηδησεις και τον τροπο σκεψης.Αυτο φυσικα δε περιοριζεται μονο στη μουσικη αλλα σε ολα τα ερεθισματα που μπορει να λαβει κανεις απο γυρο του.Αυτη η λογοκρισια ειναι σαφως αποδοτικοτερη απο της χουντας.Της χουντας “υστερουσε” στο οτι ξυπνουσε το αισθημα αντιστασης των πολιτων και των δημιουργων κανοντας τους μεν να ψαχνουν εναγωνιος απογορευμενα τραγουδια να ακουσουν εστω και στη χαμηλοτερη δυνατη ενταση και δινοντας τους δε επιπλεον διαθεση και εμπνευση να γραψουν νεα!
Σημερα στην “εποχη της πληροφορησης” εχουν πιστει σχεδον οι παντες πως με ενα συντομο ζαπινγκ εχουν λαβει ολες τις “πληροφοριες” που χρειαζονται. Οσο για αυτον που δεν του αρκει το ζαπινγκ,δεν ειναι αναγκη πλεον να επεμβει η πολιτεια να τον συμορφωσει…το κανουν οι ιδιοι οι πολιτες απομονωνοντας τον ιδιο και οτι λεει στη ακρη του εγκεφαλου με τις αχρηστες πληροφοριες.
Σημερα στην επετειο τις χουντας οι δηλωσεις των πολιτικαντιδων που συγκρινουν την σημερινη δημοκρατια(:019:)με την τοτε δικτατορια μου προκαλουν το ιδιο γελιο και κλαμα συγχρονως με τα ρετρο βιντεο των δηλωσεων των συνταγματαρχων.

Ο γιώργος κατσαρός ήταν ο συνθέτης της χούντας (ίσως όχι ο μόνος βέβαια). Έγραψε μάλιστα, και τον ύμνο της, το “21 Απριλίου”. Το έχω δει σε παρτιτούρα.

Δεν ξέρω για τον μπιθικώτση και τους άλλους για ποιο λόγο συμμετείχαν, αλλά μην ξεχνάμε και την ρήση “τα καλά και συμφέροντα ταις ψυχές ημών”.

Ας εχουμε υπ’ όψη μας, ότι αν κάποιος καλλιτέχνης αρνιόταν κάποια πρόταση που του γινόταν, αυτομάτως έθετε εαυτόν στην κατηγορία των “υπόπτων” με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Δεν γνωρίζω βέβαια, αν κάποιοι απ’ τους συμμετέχοντες στις διάφορες εκδηλώσεις της χουντας, προσφέρονταν εθελοντικά.

Μπορεί σήμερα να γελάμε με τις γελοίες επεμβάσεις της χούντας σε κάθε πολιτισμική δραστηριότητα της εποχής εκείνης, όμως μη μας διαφεύγει πως κάθε δικτατορικό καθεστώς – εκτός από το φυσικό καταναγκασμό και την επιβολή – στηρίζεται και στη λογοκρισία.
Η λογοκρισία για ένα δικτατορικό καθεστώς είναι ο ιδεολογικός μηχανισμός του και η εγγύηση της διαμονής του στην εξουσία.
Τη λογοκρισία μάλιστα σε κάθε δικτατορικό καθεστώς στηρίζει - εκτός από την ίδια την εξουσία - και η θεσμοθετημένη θρησκεία και το σχολείο σε όλες του τις βαθμίδες κ.λπ.
Και μη την θεωρούμε μηδαμινής σημασίας, ούτε ηλίθιους τους δικτάτορες που την επέβαλλαν:
δημιουργεί μια συλλογική κανονιστική συνείδηση, με αποτέλεσμα ό,τι ξεφεύγει από αυτήν να απορρίπτεται έστω και ασυνείδητα.
Και μπορεί μεν π.χ. ο Πάνος Τζαβέλλας να ξεσήκωνε με τα τραγούδια του μια μερίδα κόσμου στην μπουάτ, αλλά το ίδιο βράδυ κατέληγε στα μπουντρούμια της ΕΑΤ –ΕΣΑ,
κάποιοι άλλοι πάλι δεν τολμούσαν να βγουν από την πόρτα τους ή «συνοδεύονταν» όπου κι αν πήγαιναν ή δεν έπαιρναν άδεια να ανοίξουν ούτε περίπτερο.
Πόσοι καλλιτέχνες δεν φυγαδεύονταν την τελευταία στιγμή από το παράθυρο ή πόσοι πήραν το δρόμο της αυτοεξορίας;
Θα συμφωνήσω με τον Παναγιώτη πως υπήρξε μια έκρηξη πολιτισμικής δημιουργίας σε πάρα πολλούς τομείς, αλλά μετά τη δικτατορία, όχι κατά τη διάρκειά της.
Μετά, σαν ένα κύμα οργής μετά από τη φίμωση της επταετίας, είχαμε και πολιτικό τραγούδι και σάτιρα και επιθεώρηση και θέατρο και κινηματογράφο ελεύθερο.
Ό,τι παρήχθη κατά τη διάρκεια της δικτατορίας έμεινε κλεισμένο σε κάποια ντουλάπια και είδε το φως με τη Μεταπολίτευση και μόνο.

Σήμερα, δεν υπάρχει λογοκρισία βέβαια στη χώρα μας
[γιατί αλλού, στη Νιγηρία π.χ., μπορεί, μεν, να μην εφαρμόζεται ακριβώς «λογοκρισία» και να κυκλοφορεί ελεύθερο π.χ. ένα «απαγορευμένο» βιβλίο, αλλά ο συγγραφέας του όλο περιέργως …απαγχονίζεται … ώστε να περνά το μήνυμα και για κάθε επίδοξο μιμητή του…]
υπάρχει όμως η κυρίαρχη ιδεολογία.
Ο κρατικός μηχανισμός δεν παράγει ο ίδιος ιδεολογία, αλλά κύρια λειτουργία του είναι πάντα να επεξεργάζεται και τελικά να επιβάλλει μια ιδεολογία, η οποία θα διαιωνίσει την εξουσία του, άρα θα προβεί σε όλες τις απαραίτητες ενέργειες για το σκοπό αυτό.
Σήμερα, χρησιμοποιώντας την τεράστια δύναμη των ΜΜΕ
και κυρίως την ανυπέρβλητη δύναμη της εικόνας που εναλλάσσεται στη μικρή οθόνη
χωρίς να επιτρέπει τη διαδικασία της διαλεκτικής, της σκέψης απλά,
έχει ως αποτέλεσμα να δημιουργείται μια κυρίαρχη ιδεολογία, η οποία διατηρείται και διαρκεί ακόμα και μετά από τις αλλαγές των μηχανισμών και της κρατικής εξουσίας…
Και έτσι διαπιστώνουμε αυτό που με πίκρα εξέφρασε ο Κακριδής, δηλαδή οι στυλοβάτες της χούντας χωρίς καμιά αιδώ να προωθούνται στην κορυφή του κρατικού μηχανισμού, γιατί απλά αποτελούν κομμάτι της κυρίαρχης ιδεολογίας, η οποία μπορεί και να φαντάζει ως απολιτίκ…
Ή, να θεωρούνται ως τεράστια προσφορά στον πολιτισμό οι εκδηλώσεις του Μέγαρου ή πολιτισμικό αγαθό παλιότερα η Μαντόνα και νυν ο Sakis και άλλα παρατράγουδα της εποχής μας.

Υ.Γ. Έλεγα ως επετειακό να ετοίμαζα ένα αρθράκι σχετικό για την «Κλίκα», αλλά νομίζω πως στο φόρουμ είναι καλύτερα, μια που η συζήτησή μας συνέχεια επανατροφοδοτείται με υλικό και θέσεις.

Να είστε όλοι καλά ! :088:

Αυτο που προαναφερθηκε, οτι δηλαδη και σημερα αντιμετωπιζουμε ενα ειδος λογοκρισιας, πιο διακριτικης αλλα εξισου αποτελεσματικης ειναι μια μεγαλη αληθεια. Εγω θα συμφωνησω επισης με το γελιο που εχει βαλει ο Luminous διπλα στη λεξη “δημοκρατια”. Ιδιαιτερα αν σκεφτουμε οτι:
-Δουλευουμε σαν σκυλια για να μας τα παιρνει το κρατος ειτε με αμεσους (π.χ. φορος εισοδηματος), ειτε με εμμεσους (π.χ. ΦΠΑ) τροπους, χωρις μαλιστα να ξερουμε (ιδιαιτερα η γενια μου και οι επομενες) αν θα παρουμε ποτε συνταξη. Αυτο δεν ειναι συγχρονη μορφη φασισμου;
-Αναγκαζομαστε να στριμοχνωμαστε στις μεγαλουπολεις και να εγκαταλειπουμε την επαρχια, διοτι, η τελευταια εχει εγκαταληφθει απο το κρατος, μηπως και ζησουμε μια (τι ειρωνεια!) καλυτερη ζωη. Αυτο δεν ειναι μια συγχρονη μορφη φασισμου;
-Αναγκαζομαστε να παρακολουθουμε καθημερινα τις ξεδιαντροπες διαφημισεις της coca cola. Αυτο δεν ειναι φασισμος;
-Αναγκαζουμε τα παιδια στο σχολειο να κανουν θρησκευτικα και εκκλησιαζονται υποχρεωτικα σε θρησκευτικες γιορτες υπο την απειλη οτι θα μπει απουσια στο απουσιολογιο. Αυτο δεν ειναι φασισμος;
-Αναγκαζομαστε καθημερινα να ακουμε για τεραστια χρηματικα ποσα που κατεληξαν σε πολιτικα προσωπα και μεσα μας να ξερουμε οτι αυτοι που εμπλεκονται δεν προκειται ποτε να τιμωρηθουν. Ενω την ιδια στιγμη η εφορια μας κυνηγα για χρεη που φτανουν το 1 ευρω. Αυτο δεν ειναι φασισμος;
-Καθημερινα βλεπουμε στα παραθυρα των ειδησεων πολιτικους με πομπωδες υφος και αναλογη φρασεολογια να αλληλοσκοτωνονται για τα μικροκομματικα τους συμφεροντα, αποθαρρυνοντας τον απλο ανθρωπο απο το να παρακολουθει τα πολιτικα. Αυτο δεν ειναι φασισμος;
-Χιλιαδες νεοι δουλευουν ανασφαλιστοι για να τα βγαλουν περα χωρις το κρατος να τους προστατευει. Αυτο δεν ειναι σκλαβια;
-Ντυνομαστε, μιλαμε, συμπεριφερομαστε, τρωμε, ζουμε γενικα οπως οριζει η τηλεοραση γιατι αλλιως περιθωριοποιουμεστε απο την ιδια την κοινωνια, απο τους ιδιους τους συνανθρωπους μας. Αυτο δεν ειναι παρανοια;
-Και το χειροτερο; Καθοριζουν τη μοιρα μας καποιοι ανθρωποι που δεν τους γνωριζουμε, καποιοι ανθρωποι που ισως ποτε δε θα συναντησουμε, καποιοι ανθρωποι που δηλωνουν οτι ενδιαφερονται για μας ενω καθημερινα αποδεικνυεται το αντιθετο, καποιοι ανθρωποι που εμεις ψηφιζουμε διοτι πιστευουμε οτι δε μπορουμε να κανουμε διαφορετικα. Ειμαστε αναγκασμενοι να το κανουμε. Ειμαστε αναγκασμενοι να τους ψηφισουμε. Αν αυτο φιλοι μου δεν ειναι συγχρονος φασισμος, τοτε τι ειναι;
Θα μπορουσα να πω κι αλλα παραδειγματα, αλλα τωρα δε μου ερχονται. Αλλωστε ειναι χιλιαδες. Ας εχουμε τα ματια μας και τα αφτια μας ανοιχτα και ας κανουμε οτι μπορει ο καθενας για να ξυπνησουμε, πρωτα εμεις οι ιδιοι και μετα να ξυπνησουμε τους διπλανους μας.

Αυτή και μόνη η φράση αναιρεί τις απανωτές διαπιστώσεις περί φασισμού, παραπάνω: αν βρισκόμασταν σε φασιστικά οργανωμένη κοινωνία, ανοίγοντας μάτια και αυτιά και προσπαθώντας να ξυπνήσουμε τους διπλανούς μας θα καταλήγαμε τάχιστα στα κρατητήρια «δια τα περαιτέρω». Είσαστε τυχεροί που δεν ζήσατε την εποχή της δικτατορίας. Ελευθερία έκφρασης υπάρχει σήμερα, στην κοινωνία μας. Αν συμπεριφερόμαστε όπως μας καθοδηγεί η τηλεόραση, αν τη μοίρα μας καθορίζουν άνθρωποι που δεν τους εγκρίνουμε, υποχρεωμένοι να τους ψηφίσουμε πάντως σίγουρα δεν είμαστε. Έτσι βγαίνει και η ρήση ότι κάθε λαός έχει την διακυβέρνηση που του αξίζει. Κρατάω το θετικό ότι πρέπει να ξυπνήσουμε και είναι ευχάριστο ότι αυτό το διαπιστώνουν και τα νέα παιδιά.

Πριν μερικά χρόνια, τα ΝΕΑ, δημοσίευσαν σε συνέχειες, τα πρακτικά υπουργικών συμβουλίων των προδικτατορικών κυβερνήσεων της ΕΡΕ. Εκεί διάβασα τοποθετήσεις
Μεταξύ των άλλων ,του « πνευματικού» ανδρός Κ.Τσάτσου. Οτι έλεγε στο τέλος, μόνιμη επωδός του ήταν….¨να κάνουμε μία εκτροπούλα κ. πρόεδρε…¨ εννοούσε ο τύπος ,να αναστείλουν κάποια άρθρα του συντάγματος .Τά εισαγωγικά τά βάζω γιατί ,αγνοώ σε βάθος το πνευματικό του έργο. Αυτοί οι τύποι ήταν πιο επικίνδυνοι, κατά τη γνώμη μου
από τη συμμορία των ανεγκέφαλων συνταγματαρχών τελικά.

Σαφως και δεν εννοω οτι το σημερινο καθεστως ειναι το ιδιο με τοτε. Απλα πιστευω οτι στη σημερινη “δημοκρατια” ο ανθρωπος δεχεται απο παντου ψυχολογικη πιεση, που σιγουρα δεν ειναι το ιδιο επωδυνη με τη σωματικη βια, αλλα ειναι υπουλη και μακροχρονια γινεται αρκετα επωδυνη. Αλλωστε και τα παραδειγματα που εδωσα αφορουν σε τετοιες περιπτωσεις. Επιπλεον, δεν ειπα οτι δεν υπαρχει ελευθερια εκφρασης. Υπαρχει, αλλα θα μπορουσε να υπαρχει και σε μεγαλυτερο βαθμο. Δοθηκαν προηγουμενως καποια παραδειγματα νομιζω, οπως για το βιβλιο του Ανδρουλακη. Για να μη θυμηθω τι ειχε ακολουθησει την εκδοση του βιβλιου της ιστοριας της εκτης δημοτικου.

Γειά σας και από εμένα και Χριστός Ανέστη! (σε όσους πιστούς)

Χωρίς καμία διάθεση αντιπαράθεσης και ό,τι άλλο αυτό συνεπάγεται θα ήθελα να σταθώ λίγο στις ερωτήσεις του “Μάρκος για Πάντα”. Προσοχή, προς αποφυγήν παρεξήγησης ΔΕΝ απαντώ ή κατηγορώ τον “Μάρκος για Πάντα”, απλά έχει θέσει κάποια σωστά πρόσκαιρα ερωτήματα που θα ήθελα να τα γενικεύσω και να ακούσω και την γνώμη σας.

Βέβαια ίσως βγαίνω off-topic όποτε οι Admin ας πράξουν ανάλογα.

Γιατί τους ψηφίζετε;; και γιατί τους εμπιστεύεστε;; όλοι είναι ένα μάτσο χάλια. Τα προβλήματα που έχει η δική μου γενιά τα έχουν και οι χαμηλοσυνταξιούχοι. Αλλά εάν ρωτήσεις και αρκετούς της γενιάς μου εάν θα πάνε να ψηφίσουν (παρ’όλα τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν) αρκετοί μου έχουν πει ότι θα πάνε και θα ψηφίσουν π.χ. ΠΑΣΟΚ. Ο λόγος: “από τα σκατ*, καλύτερα τα λιγότερα σκατ*”.

Εάν περιμένουμε ένα κράτος πρόνοιας τότε περιμένουμε λανθασμένα. Ίσως είμαστε από τους λίγους λαούς που απλώς περιμένουμε. Στον υπόλοιπο κόσμο λειτουργεί ο θεσμός της ιδιοσύνταξης και ιδιοασφάλισης. Για αυτό έχουν όλοι χεστε* πάνω τους λόγω της κρίσης να μην καταρρεύσει η ING. Φίλος μου, βραζιλιάνος, αγωνιεί για τους γονείς του και τις καταθέσεις τους καθημερινά.

Γιατί θέλουμε να γίνουμε όλοι διευθυντές και επιχειρηματίες. Αυτό πέρασε στην κουλτούρα και την φιλοσοφία του νεοέλληνα και ήρθαν όλοι στην Αθήνα. Ο Ζαμπέτας έλεγε: γιατί κύριε σκατόβλαχ* να έρθεις στην αθήνα μου;; Εκεί που εγώ ακούγα τ’ αηδόνια και τα βατράχια μου τώρα έχτισες πολυκατοτικίες κ μετά παραπονιέσαι κ για το νέφος. Κάτσε στο χωριό σου. Αλλά για αντε πές τώρα σε ενα παίδι να γίνει ψαράς, να δούμε τι θα σου απαντήσει.

Στην τηλεόραση και στις διαφίμησεις, κανείς δεν αναγκάζει κανέναν. Εάν δεν θες, κλείνεις την τηλεόραση, γυρνάς το κεφάλι σου αλλού, και το ίδιο μαθαίνεις και στα παιδιά σου. Το θέμα είναι ότι κ εμάς μας αρέσει. Αισθανόμαστε ανώτεροι.

Οι παλαιότεροι θα τα θυμούνται και ασ με διορθώσουν μιας κ εγώ δεν ζούσα κ μάλλον θα τα πώ λάθος: παλιά (κάπου στο '50) οι εταιρείες παραγωγής αναψυκτικών δεν μπορούσαν να αγοράσουν τα δικαιώματα της coke και είχαν φτιάξει αντικατάστατα (μπυράλ). Λόγω όμως της ξενομανίας μας, μόλις ήρθε η coke πέρασε μέσα στο γονίδιο και στην ψυχοσύνθεση του νεοέλληνα.

Νομίζω ότι εάν πάει ο γονιός/κηδεμόνας και δηλώσει ότι το παιδί του (και προφανώς και ο ίδιος) είναι άθεος, μουσουλμάνος κλπ κλπ δεν έχουν δικαίωμα να υποχρεωσούν το παιδί για τίποτα.

Αναγκαζόμαστε;; Και παλαιότερα που δεν τα μαθαίναμε δεν γινόντουσαν;; ή μήπως αυτό δεν μας νοιάζει επειδή δεν τα ξέραμε;; Εδώ κα πάλι έχει να κάνει με αυτό που είπα πιο πάνω, σχετικά με την ψηφοφορική (έαν είναι δόκιμος ο όρος) συμπεριφορά μας (ή καλύτερα, συμπεριφορά της πλειοψηφείας)

Πολύ σωστά αναρωτιέται ο “Μάρκος για Πάντα” αλλά όμως μήπως η αιτία του κακού δεν είναι οι άλλοι που μας “υποχρεώνουν” να βλέπουμε κ να κάνουμε τα παραπάνω αλλά είμαστε εμείς και η παιδεία μας;

Σε καμία χώρα του κόσμου (καθαρά προσωπική άποψη) δεν υπαρχει σύστημα που βγάζει ανθρώπους με κριτική σκέψη. Αυτό γίνεται μόνο εάν τύχουμε σε περιπτώσεις μερικών καλών δασκαλών (εγώ προσωπικά είμαι ευτυχής με τους δασκάλους που γνώρισα σε ανώτερη κ ανώτατη εκπαίδευση) και φυσικά καλών γονιών/κηδεμόνων με την έννοια ότι θα δείξουν δρόμους στο παιδί για να ψάξει κ να βρει απαντήσεις.

Δυστυχώς το παραπάνω δεν συμβαίνει, με αποτέλεσμα οι νεοέλληνες να πηγαίνουν στα σκυλιά**, να χορεύουν ζεϊμπεκικα 4-8 άτομα σε μία πίστα ο ένας πάνω στον άλλον, και να έχουν άκυρα πρότυπα.

Χαίρεται,

ή καλύτερα,

bye bye (ή ciao-ciao) :044:

Υ.Γ.: Admin, μάλλον είμαι πολύ off-topic, εάν είναι μετέφερέ το αλλού. Ευχαριστώ.

**Σκυλιά: χρησιμοποιώ αυτόν τον όρο για τους/τις α-η-δούς (!) που τραγουδούν σε αθηναϊκές πίστες προσωρινές επιτυχίες με τρόπο καθόλου ταιριαστό στο ελληνικό τραγούδι.

Γι’ αυτον ακριβως το λογο γραφω στο πρωτο μου μηνυμα οτι πρωτα πρωτα πρεπει να ξυπνησουμε εμεις οι ιδιοι, γιατι οσο δεν αντιδρουμε θα συνεχιζεται η ιδια κατασταση. Δυστυχως, καλα τα λες οτι κανενα εκπαιδευτικο συστημα δεν καλλιεργει την κριτικη σκεψη.:106: Δε συμφερει, φαινεται, να σκεφτομαστε πολυ.