21 Απρίλη 1967.
Ο μοιραίος εκείνος Απρίλης με όλα τα συμπαρομαρτούντα: τανκς, βασιλιάς, Αμερικάνοι, στρατηγοί, κυβέρνηση της δεξιάς, Φρ[ειδερ]ίκη…
Η χώρα έμπαινε στο γύψο, τα στρατηγικά σημεία καταλαμβάνονταν από το στρατό,
το σύνολο της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας της χώρας συνελήφθη,
ακολούθησαν βασανιστήρια [Μουστακλής], άνοιξαν και πάλι τα ξερονήσια και οι φυλακές…
Καταργήθηκε - ή φιμώθηκε με την επιβολή της λογοκρισίας - ο Τύπος, το ραδιόφωνο, η τηλεόραση
Και ακουγόταν μόνο η φωνή των δικτατόρων.
Σήμερα…
42 χρόνια μετά την επιβολή της δικτατορίας και 35 από τη Μεταπολίτευση, επιχειρείται μια «αποκατάσταση», ένα «ξέπλυμα» της δικτατορίας στη συλλογική συνείδηση, με παράλληλη προσπάθεια άμβλυνσης της ιστορικής μνήμης, έτσι που η δικτατορία να φαντάζει σαν ένα απλό «πέρασμα» στη Μεταπολίτευση, όπου μεταπολίτευση να σημαίνει περίπου και πολιτική αμνήστευση της χούντας.
Έτσι, θεωρείται απόλυτα φυσιολογικό χουντικά φαντάσματα και δηλωμένοι χρυσαυγίτες να περιφέρονται στα κανάλια και να έχουν λόγο και άποψη και να τολμούν να μιλούν για το «μύθο του Πολυτεχνείου» !!! μέχρι τους κυβερνητικούς χειρισμούς στα Ίμια … ή το «Μακεδονικό»…
ενώ σε κάθε εύλογη διαμαρτυρία ομάδας πολιτών οι καναλάρχες να ανταπαντούν πως ένας πολυλογάς χουντικός ( με το ατέλειωτο παραλήρημα απέναντι σε έναν μόνο συνομιλητή αμήχανο, απολογητή της Δημοκρατίας),
είναι απλά ένας γραφικός τύπος, μια καλτ φιγούρα και πάνω από όλα η εκπομπή άρεσε, σημείωσε υψηλή θεαματικότητα, άρα οφείλουμε να το καταπιούμε…
Γενικά, αυτό που συνέβη μετά τη μεταπολίτευση το εξέφρασε απερίφραστα ο Φάνης Κακριδής στο περιοδικό «Η Λέξη», τεύχος 63-64, μιλώντας για «Κάθαρση» :
«Τιμωρημένοι και ατιμώρητοι συνεργάτες της χούντας όχι μόνο διδάσκουν στα ανώτερα εκπαιδευτικά ιδρύματα, αλλά και εκλέγονται κοσμήτορες και ακαδημαϊκοί, προεδρεύουν σε συνέδρια, συμμετέχουν σε επιτροπές, μας μιλούν από την τηλεόραση, απονέμουν ή και οι ίδιοι παίρνουν κρατικά και άλλα βραβεία και τιμές»
και όλα αυτά θεωρούνται απόλυτα φυσιολογικά πια.
Δικτατορία και λογοκρισία.
Πέρα από όλα τα άλλα δεινά, η χούντα επέβαλλε λογοκρισία στη μουσική, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, στα σχολεία και στα πανεπιστήμια.
Πάνω από 800 βιβλία Ελλήνων και ξένων συγγραφέων θεωρήθηκαν «επικίνδυνα» και αποσύρθηκαν από τις προθήκες των βιβλιοπωλείων ή καταστράφηκαν. Δεν ξέφυγαν ούτε οι μεγάλοι μας τραγικοί, Αισχύλος και Ευριπίδης, ούτε ο Αριστοφάνης, ούτε ο …Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης, ο Ρήγας… ο Τολστόι, ο Μπαλζάκ, η Μποβουάρ, ο Σαρτρ… και πολλά πολλά ακόμα.
Στο Εθνικό θέατρο δόθηκε κατάλογος με έργα τα οποία μόνο επιτρεπόταν να ανεβάσουν ενώ απαγορεύτηκε η συμμετοχή των Αλέξη Μινωτή και Κατίνας Παξινού.
Όσον αφορά στη μουσική, είναι απίστευτα μεγάλος ο αριθμός τραγουδιών που κόπηκαν στη λογοκρισία ή αναγκάστηκαν οι συντελεστές τους να παραλλάξουν τους στίχους για να περάσουν τον έλεγχο.
Όπως και η απαγόρευση εκτέλεσης ή ακούσματος των τραγουδιών του Θεοδωράκη ή η αναγκαστική φυγή για το εξωτερικό ως μοναδική λύση φυσικής επιβίωσης αρκετών δημιουργών.
Από τη λογοκρισία δεν ξέφυγαν ούτε τα ροκ συγκροτήματα .
Η αποθέωση του κιτς…
Κάθε Πασχαλιά, η τηλεόραση μετέδιδε ανελλιπώς εικόνες από τα στρατόπεδα της χώρας, όπου η «στρατιωτική και πολιτική ηγεσία του τόπου» τσούγκριζε κόκκινα αυγά και χόρευε τσάμικους και καλαματιανούς, με καλογυαλισμένα μαύρα παπούτσια και γυαλιά ηλίου
κάνοντας εκείνη τη γενιά των νέων ανθρώπων να αντιπαθήσουν τη λαϊκή μας παράδοση.
Και το πιο συναρπαστικό…
Ένα χρόνο μετά το πραξικόπημα, το 1968, η χούντα γιόρταζε τα πρώτα της γενέθλια, με μια φιέστα που οργανώθηκε στο Παναθηναϊκό Στάδιο.
Την ορχήστρα της τότε ΕΙΡ διεύθυναν κατά σειρά οι Γ.Κατσαρός, Κ.Κλάβας, Τ.Αθηναίος, Τ.Μωράκης και Αν.Χατζηαποστόλου.
Τραγούδησαν και έπαιξαν σε σκετς οι Ρ.Βλαχοπούλου, Φ.Δήμας, Μαρινέλλα, Γ.Βογιατζής, Κ.Βουτσάς, Γ.Πουλόπουλος, Νινή Τζάνετ, Ν.Σταυρίδης, Ντίνος Ηλιόπουλος, Σώτος Παναγόπουλος, Τρίο Γκρέκο, Νάντια Κωνσταντοπούλου, Ρένα Ντορ, Τζένη Βάνου, Στ. Κόκοτας, Β.Μοσχολιού, Τ.Μαρούδας, Γ.Ζαμπέτας και Γρ. Μπηθικώτσης.
Όπου η αποθέωση του κιτς με εκείνες τις ανεκδιήγητες γιορτές για τα γενέθλια: το δούρειο ίππο πάνω στο πολεμικό Αβέρωφ, παρέα με μοτοσυκλετιστές της ΕΣΑ που έκαναν ακροβατικά πάνω στις μηχανές τους…
Περικλήδες, Λεωνίδες, Μεγαλέξανδροι, Σπαρτιάτες τουρλού χαρμάν με Μακεδονομάχους… και καπέλο το “πουλί” φλεγόμενο υπό τη μουσική υπόκρουση καλαματιανού που χόρευαν βλαχοπούλες…
Μίκης Θεοδωράκης και Μπιθικώτσης
Στη διάρκεια της πρώτης μεγάλης δίκης της ισχυρότερης αντιστασιακής οργάνωσης της εποχής, του ΠΑΜ, είδε το φως της δημοσιότητας ένα σημείωμα του Μίκη Θεοδωράκη, γραμμένο τον Ιούλιο του '67, προς το Γρ. Μπιθικώτση.
Κανείς δεν ξέρει πώς έπεσε στα χέρια των χαφιέδων του καθεστώτος.
Οι ανακριτές του Μίκη στη Μπουμπουλίνας, μερικές βδομάδες αργότερα, του είπαν για ένα “δικό τους” γκαρσόνι του μαγαζιού που τραγουδούσε ο Μπιθικώτσης. Το θέμα του ήταν η στάση του δημοφιλούς τραγουδιστή έναντι των πραξικοπηματιών.
Το σημείωμα αυτό δημοσιεύτηκε αυτούσιο λίγο αργότερα στον “Ελεύθερο Κόσμο” (16.11.1967) και έλεγε:
“Γρηγόρη.
Διάβασα με κατάπληξη ότι πρόκειται να τραγουδήσεις στα “Δειλινά” τον “Υμνο της Επαναστάσεως”.
Νομίζω ότι είσαι αρκετά μεγάλος για να καταλαβαίνεις τί πρόκειται να κάνεις.
Πόσες ευθύνες επωμίζεσαι και σε τι σοβαρούς κινδύνους μπαίνεις. Κάθησε σπίτι σου με αξιοπρέπεια.
Μη γκρεμίζεις με μια κλωτσιά αυτό που χτίσαμε μαζί τόσα χρόνια. Μην ακούς τους κερδοσκόπους και τους προσκυνημένους.
Μη ρίχνεις στο βούρκο το όνομά σου και το όνομα των παιδιών σου, που σε λίγο θα ντρέπωνται για σένα.
Κάνε τον άρρωστο.
Φύγε για το εξωτερικό.
Εκεί μπορείς ν’ αρχίσεις μια καινούργια καριέρα. Η Μελίνα σε περιμένει.
Γιατί αν εσύ ο Μπιθικώτσης, το πρωτοπαλλήκαρο του Θεοδωράκη, γίνεις επίσημος τραγουδιστής της Δικτατορίας τραγουδώντας αυτό το άθλιο κατασκεύασμα θα πρέπει να ξέρεις ότι θα γίνεις ο πιο αχάριστος και τιποτένιος προδότης που γέννησε ο Λαός μας.
Στο όνομα της φιλίας μας και για χάρη της γυναίκας σου, των παιδιών σου και όλων των αμέτρητων φίλων μας, σε ικετεύω να μ’ ακούσεις για τελευταία φορά.
Μετά την Πέμπτη θα είναι αργά.
Πάρα πολύ αργά.
(Υπογραφή Μίκης Θεοδωράκης) Αθήναι, Ιούλιος 1967”.
Ο Μίκης πιάστηκε λίγο αργότερα (21 Αυγούστου 1967)…
Από τη μια λοιπόν ο «Ύμνος της Επαναστάσεως»
Και από την άλλη, την ίδια ακριβώς περίοδο, είχε αφαιρεθεί η ιθαγένεια από τους Μελίνα Μερκούρη, Ν. Νικολαϊδη, Ριχάρδο Σωμερίτη, Γ. Μπέικο, Κ. Κοτζιά, Γ. Βουρνά, Αν. Παπαδόπουλο.
Ενώ παράλληλα ο Μίκης ακολούθησε το “δρομολόγιο” Μπουμπουλίνας - ταράτσα κι απομόνωση - Νοσοκομείο - Αβέρωφ - Ζάτουνα - Ωρωπός κλπ
Λογοκρισία και Τέχνη σήμερα.
Δεν είναι και λίγες οι περιπτώσεις που και σήμερα επιβάλλεται πραγματική λογοκρισία σε μορφές της Τέχνης.
Μόλις το 2000 οδηγήθηκε στην πυρά βιβλίο πολιτικού που υποτίθεται πως σκανδάλιζε την κοινή γνώμη (το «Μν» του Ανδρουλάκη) ή η μήνυση κατά της Δόμνας Σαμίου για τα σκωπτικά αποκριάτικα τραγούδια που ακούστηκαν από την TV).
Μόνο που η «λογοκρισία» στην εποχή μας έχει πολλές μορφές.
Μπορεί να μην υπάρχει περιορισμός π.χ. στο τι τραγούδι θα γραφτεί, όμως ένα ολόκληρο κύκλωμα αποφασίζει από το τι θα κυκλοφορήσει στην αγορά έως τι θα ακούσουν τα αυτιά μας από τις νέες κυκλοφορίες, καταδικάζοντας στην αφάνεια μια σειρά αξιόλογων δημιουργών και δημιουργημάτων
και προβάλλοντας κατά κόρον δημιουργίες με σύντομη προθεσμία λήξης και καθαρά εμπορικού χαρακτήρα.