Έχω μια ερώτηση που βγαίνω λίγο έχω από τα πλαίσια αυτού του forum. Παρόλα αυτά ελπίζω να έχετε την καλοσύνη να με βοηθήσετε. Κανώ μια μικρή, προσωπική έρευνα για την επίδραση της ελληνικής μουσικής στη λεγόμενη “ανατολίτικη” μουσική (Musica Mizrahit) του Ισραήλ (η οποία υπήρξε σημαντικότατη). Musica Mizrahit είναι η μουσική των Εβραίων που ήρθαν στο Ισραήλ από τις χώρες της Μέσης Ανατολής στη δεκαετία του 50, και που οι περισσότεροι ανήκουν στν εργατική τάξη.
Στο πλαίσιο αυτό θα ήθελα να μάθω περισσότερα για μερικους Έλληνες και Κύπριους καλλιτέχνες που δούλευαν στο Ισραήλ από τη δεκαέτια του 50 μεχρι και σήμερα.
Ένας είναι ο ʼρης Σαν, που σύμφωνα με τις πληροφορίες που έχω ήρθε στο Ισραήλ μαζί με την Εβραία φιλενάδα του το 55 και δούλευε σε διάφορα λαϊκά κέντρα. Ηχογράφησε επίσης τραγούδια με ελληνικά λαϊκα της εποχής που γνώρισαν μεγάλη επιτυχία στο Ισραήλ. Η μόνη πληροφορία που έχω βρει γι’ αυτόν στα ελληνικά είναι μια σύντομη μνεία στο “Υπάρχω” του Καζαντζίδη-Βασιλικού. Ένας άλλος είναι ο Τρύφονας,που μπορεί να είναι Κύπριος. Όποια πληροφορία γι’ αυτούς ή για οποιονδήποτε άλλον τραγουδιστή που σταδιοδρόμησε στο Ισραήλ θα είναι πολύ ευπρόσδεκτη.
Η επίδραση της ελληνικής μουσικής είναι και πολύ φανερή στο ρεπέρτοριο των ντόπιων τραγουδιστών-π.χ. ο Haim Moshe είχε μεγάλες επιτυχίες με διασκευές ελληνικών λαϊκων τραγουδιών στη δεκαετία του 80, και ένας άλλος πολύ δημοφιλής τραγουδιστής, ο Zohar Argov έφτασε τους 200.000 δίσκους (τεράστια επιτυχία για μια μικρή αγορά σαν την Ισραηλινή) με μια διασκευή του “Υπάρχω”, Ellinor. Υπάρχουν και Ισραηλινοί που τραγουδάνε στα ελληνικά (με κάπως ξένικη προφορά;-)), όπως ο Shlomi Saranga, που έχει μια φωνή που μοιάζει καταπληκτικά με τη φωνή του Καζαντζίδη.
Εκτός από τη μουσική (την οποία ανακάλυψα πρόσφατα) δεν εχώ σχέση με το Ισραήλ (είμαι Σουηδέζα)και μου είναι δύσκολο να πάρω πληροφορίες από κει. Γι’ αυτό βασιζομαι σε σας, παρόλο που το θέμα είναι ακρώς off-topic για το φόρουμ σας.
Ευχριστώ εκ των προτέρων
Μπρορείτε να απαντήσετε στα ελληνικά ή στα αγγλικά στην Εύα:
Εύα, γιά τους ʼρι Σαν, την επιρροή του Καζαντζίδη και άλλων, ίσαμε και τον Πόλικερ, όπως και τις συναυλίες Ελλήνων (Νταλάρας, Γλυκερία κ.λ.) στο Ισραήλ, οι ίδιοι οι Ισραηλίτες τα ξέρουν καλύτερα από μένα. Ξέρω μάλιστα δύο τουλάχιστον ανθρώπους που γνώρισαν ή και δούλεψαν με τον ʼρι Σαν.
Αυτό όμως που έχω να σε πληροφορήσω, είναι γιά τους Μιζράχι, γιατί οι περισσότεροι απ’ αυτούς είναι από την Αίγυπτο. Στην Αίγυπτο λοιπόν, η Ελληνική κοινότητα είχε πολύ μεγάλη επιρροή, και στον μουσικό της πολιτισμό κυριαρχούσαν τα ίδια γούστα που κυριαρχούσαν στους Πρόσφυγες του 22. Δηλαδή Όπερες, Τζσζ, Ελαφρά τραγούδια, αλλά ΚΑΙ ΡΕΜΠΕΤΙΚΑ. Εκεί δεν υπήρχε λογοκρισία του Μεταξά ή της Φρειδερίκης, και τα μπουζούκια λύναν κι έδεναν. Ακόμα, πολλοί Έλληνες καλλιτέχνες είχαν αδυναμία στο Κάϊρο και την Αλεξάνδρεια. Από την Παπαγκίκα και τον Νούρο, ίσαμε τον Γούναρη και τον Χιώτη. Οι Αιηυπτιώτες Έλληνες μουσικοί (που συνεργάζονταν και με Εβραίους μουσικούς) είχαν τις δύο από τις τρεις σημαντικότερες ορχήστρες τζαζ της Ανατολής: “Λούκας” (Λουκάς Βιζβίκης), “Αντρέ Ράυντερ Όρκεστρα” (Αντρέας Ανδρεαδάτος) και η τρίτη ήταν του Μπομπ Αζάμ που έγινε διάσημος αργότερα με το “Μουσταφά”. Θυμάμαι ακόμα και τους συμμαθητές μου, που είχαν το δισημότερο συγκρότημα μπουζουκιών (Αδελφοί Μανιταρά). Αλλά το σημαντικότερο, είναι πως η Αραβική Μουσική, όπως καθορίστηκε με το Συνέδριο του 1932, επέτρεψε στην Αίγυπτο (και στον Λίβανο-Συρία) την καθιέρωση της “Λεβαντίνικης” μουσικής, που είναι ένα κράμα Ανατολίτικης μελωδίας με Δυτικές ενορχηστρώσεις (Αμπντελ Ουαχάμπ, Φαρίν ελ ʼτρας, Ασμαχάν κ.λ. κ.λ.) Ο ίδιος ο “πατέρας” της Αιγυπτιακής μουσικής (σάγιεντ Νταρουϊς) είχε εισαγάγει στην Αλεξάνδρεια τα Σμυρνέϊκα μινόρε, που έμαθε στη Βηρυτό. Και στη διάρκεια του πολέμου, ο Αμντελ Ουαχάμπ συγκατοίκισε με τη Βέμπο και τον Τραϊφόρο, και επιρεάστηκε πολύ από την Ελληνική μουσική. Η “Κλεοπάτρα” του είναι παραλλαχή της “Ζεχρά” (Παιδιά, της Ελλάδος παιδιά). Και το δεύτερο μέρος του “Αμάλ Χαγιάτι” αρχίζει με μιά καταπληκτική σούστα του Καραγκιόζη. Επίσης, η “Μισιρλού” τραγουδήθηκε πολύ στην Αίγυπτο, με στίχους Αγγλικούς (όχι αυτούς που γράψανε στην Αμερική) που αναφερόντουσαν στο Κάϊρο. Είναι κι άλλα πολλά, αλλά η ουσία είναι πως οι Μιζραχί κουβαλήσανε αυτής της Ελληνο-Αιγυπτιώτικες μνήμες στη μουσική τους.
Σ’ ευχαριστώ για τις πολύτιμες πληροφορίες για τους Εβραίους της Αιγύπτου (στους οποίους έπρεπε βέβαια να είχα αναφερθεί!) και για την επίδραση της ελληνικής μουσικής στη μουσική της Αιγύπτου. Η ιστορία τών Έλλήνων και Εβραίων μουσικών/τραγουδιστών που έγιναν αγαπητοί στις χώρες της Ανατολής είναι πολύ ενδιαφέρουσα.Για τους Εβραίους έχω βρει στοίχεια από διάφορα sites, και αν υπάρχει ενδιαφέρον μπορώ να τις παραθέσω αργότερα. Τώρα απλώς θα αναφέρω τον Shimon Benvenista από το Μαρόκο, που είναι ο πατέρας της σημερινής σταρ της Musica Mizrahit, η Zehava Ben. Παντώς, απ’ ο’τι έχω καταλάβει, αρκετοί Εβραίοι μουσικοί (και πιθανώς Ελληνες;) επάνδρωσαν τις καλύτερες ορχήστρες της Ανατολής.
Αυτήν τη στιγμή δε μπορώ να επεκταθώ-απλώς θα πω ότι όσον αφορά την καταγωγή των τραγουδιστών της Musica Mizrahit, οι πιο γνωστοί είναι Υεμενίτες (Yemenite), αλλά έχουν βγει και άλλοι, όπως ο Itzik Kala που είναι κούρδικής καταγωγής, και ο “βαρύς” Ofer Levy, που δηλώνει ότι είναι Τούρκος, Σύριος και Λιβανέζος στην καταγωγη! Μήπως οι Αιγύπτιοι που δουλεύουν στο είδος ήταν/είναι πιό δραστήριοι σαν μουσικοί κ.τ.λ;
Παρόλο που το θέμα είναι off-topic, πριν κλείσω τη συζήτηση θα παραθέσω ένα άρθρο που δίνει το κοινωνικό πλαίσιο της Musica Mizrahit σαν μουσική των “περιθωριοποιημένων” (και ίσως εκεί υπάρχει κάποια σύνδεση με τα ρεμπέτικα και τα κλασσικά λαϊκά το Καζαντζίδη et al). Και, για το Κ.Φ.-ο Ron Cahlili που μιλάει είναι Εβραίος από την Αίγυπτο!
Το URL μπορεί να θέλει καποίο “σουλούπωμα” για να εμφανιστεί: