Έχω κατεβάσει δύο άρθρα του Γιάννη Ζαϊμάκη, που είναι καθηγητής κοινωνιολογίας στην Κρήτη. Το ένα είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη για τα “μην εμπορικά” (non-commercial) ρεμπέτικα που παίζονταν στο Λάκκο, μια “κακόφημη” συνοικία του Ηρακλείου Κρήτης. Δεν είμαι εθνομουσικολόγος, αλλά έχω την εντύπωση ότι είναι μια υποδειγματική έρευνα. Το άλλο αναφέρεται στη στάση της Αριστερής απέναντι στο ρεμπέτικο. Διαφέρει από τις άλλες μελέτες που έχω διαβάσει στο ότι βασίζεται εν μέρει σε προσωπικές μαρτυρίες παλιών αριστερών, που ήταν κάπως διχασμένοι ανάμεσα στην επίσημη γράμμη του κόμματος και τα προσωπικά τους γούστα. Δεν έχω πρόσβαση στα ελληνικά άρθρα του Ζαϊμακη, αλλά μπορώ να στείλω τα παρακάτω άρθρα σε προσωπικό μήνυμα σε όποιον ενδιαφέρεται:
“Music-making in the social world of a Cretan town (Heraklion 1900–1960): a contribution to the study of non-commercial rebetiko.”
“Bawdy Songs and Virtuous Politics”: Ambivalence and Controversy in the Discourse of the Greek Left on rebetiko".
Είναι όντως καλό; Πρόσφατα το είδα σε βιβλιοπωλείο, το ξεφύλλισα, μου κίνησε το ενδιαφέρον, αλλά επειδή δε χωρούσε στον προϋπολογισμό εκείνης της βόλτας το έβαλα στα υπόψιν. Και νομίζω ότι και όλη η σειρά πρέπει να είναι αξιόλογη.
Ξέχασα να πω ότι θα πρέπει να μου δώσετε μια ηλεκτρονική διεύθυνση, ώστε να τα στείλω από άλλο e-mail…δε γίνεται να στείλω συνημμένα αρχεία μέσω του φόρουμ…έτσι νομίζω τουλάχιστο.
Ο Γιάννης Ζαϊμάκης είναι κοινωνικός επιστήμονας, σήμερα καθηγητής στο Παν/μιο Κρήτης. Όποια δουλειά του έχω διαβάσει είναι πολύ καλή. Υπονοείτε και οι δύο το “Καταγώγια ακμάζοντα, Παρέκκλιση και πολιτισμική δημιουργία στον Λάκκο Ηρακλείου 1900 – 1940”. Να το αγοράσεις Περικλή, αξίζει τα 20 περίπου ευρώ του.
Επιτέλους, κι ένα στα ελληνικά! Η σύγχρονη εθνογραφική - ανθρωπολογική ορολογία είναι από μόνη της αρκετά δύσκολη, οπότε η ξένη γλώσσα το δυσκολεύει κι άλλο…
Το κείμενο ξεκινάει ως εξής: «Ξέρουμε πολλά για την εγκατάσταση προσφύγων στην Αθήνα και σε ορισμένα άλλα μέρη, πολύ λιγότερα όμως για πόλεις όπως το Ηράκλειο που ωστόσο είναι από τις μεγαλύτερες προσφυγουπόλεις», και στη συνέχεια έχει ένα πολύτιμο, σύντομο πλην εμπεριστατωμένο, χρονικό των πληθυσμιακών μετακινήσεων από και προς το Ηράκλειο από τα τέλη του 19ου μέχρι τις πρώτες δεκαετίες του 20ού.
Έχω την εντύπωση ότι στην πραγματικότητα πολλή από αυτή τη γνώση δεν είναι χαμένη. Απλώς είναι διασκορπισμένη σε διάφορες μεριές: μονογραφίες τοπικής ιστορίας, αρχεία όπως αυτό του Κέντρου Μικρασιατικών Ερευνών, και πιθανότατα ανεξερεύνητες πηγές όπως ο τύπος εποχής. Για παράδειγμα, έτυχε αυτές τις μέρες να διαβάζω πληροφορίες για την Κάρπαθο (ένα νησί με τεράστια βιβλιογραφία, ένα μικρό τμήμα της οποίας έχω στη διάθεσή μου) πολύ ανάλογες με αυτές του Ζαϊμάκη για το Ηράκλειο. Άλλοτε έχω πετύχει ανάλογες μελέτες για τη Σύρα, τη Σάμο κλπ. Πιστεύω ότι λίγα θα είναι τα μέρη για τα οπία δεν ενδιαφέρθηκε κάποιος τοπικός ή ξένος λόγιος να συγκεντρώσει το υλικό.
Άρα ίσως το απερίγραπτο χάος των πληθυσμιακών μετακινήσεων από τα τέλη του 19ου μέχρι το α΄ μισό του 20ού είναι τελικά σε καλό δρόμο ώστε κάποια στιγμή να παραδοθεί στις μελλούμενες γενιές πιο οργανωμένο και σε τελευταία ανάλυση πιο γνωστό απ’ ό,τι τα αντίστοιχα κουβάρια άλλων εποχών.
(Το θέμα είναι με τη δική μας εποχή: άραγε οι κοινότητες των μεταναστών και προσφύγων στην Ελλάδα κρατάνε καμιά άκρη για το τι γίνεται τις τελευταίες δεκαετίες, ώστε να γίνουν μελλοντικά γνωστές και σαφείς οι δημογραφικές συνέπειες των εξελίξεων από καταρρεύσεως του Ανατολικού μπλοκ και εντεύθεν;)
Πολύ ενδιαφέρον αυτό για την Κάρπαθο! Τι ακριβώς εννοείς Περικλή; Εγκαταστάθηκαν Μικρασιάτες στο νησί, τον 20όν αιώνα; και αν ναι, ήταν πρόσφυγες; γιατί ανταλλάξιμοι βεβαίως δεν θα ήταν, η Κάρπαθος ήταν ιταλική εκείνη την εποχή, αλλά δεν φαντάζομαι να είχε και μουσουλμάνους.
Όχι, στην Κάρπαθο οι μετακινήσεις είναι επαγγελματικού χαρακτήρα. Μέχρι το 12 που ήταν Οθωμανική Αυτοκρατορία πηγαινόρχονταν στη Μ. Ασία, μετά με την Ιταλοκρατία που αποκόπηκαν από αυτή την πιάτσα στράφηκαν σε άλλες κατευθύνσεις. Τα 12νησα, λόγω ακριβώς της Ιταλοκρατίας, δεν ενεπλάκησαν στην ανταλλαγή πληθυσμών και οι Μουσουλμάνοι είναι ακόμη εκεί (τουρκομαχαλάδες στη Ρόδο και την Κω -στα υπόλοιπα νησιά και πάντως σίγουρα στην Κάρπαθο δεν είχε ποτέ Τούρκους, πέρα από καναδυό διοικητικούς υπαλλήλους).
Υπάρχουν όμως αρκετά λεπτομερείς καταγραφές του πόσοι, πότε, από ποιο χωριό μετακινήθηκαν σε ποια ξενιτειά, μόνιμα ή εποχικά, με ή χωρίς τις οικογένειές τους κλπ., και (λιγότερο πλούσιες ομολογουμένως) πληροφορίες για τους ξένους που σταδιακά εγκαταστάθηκαν στην Κάρπαθο όταν το λιμανάκι των Πηγαδιών έγινε πρωτεύουσα.
Και καθώς οι πληροφορίες του Ζαϊμάκη είναι παρόμοιας υφής, έστω κι αν έχουν να κάνουν με μετακινήσεις εξ άλλων αιτίων, οδηγούμαι στη σκέψη ότι γενικά όλες αυτές οι μετακινήσεις δεν έχουν περάσει στο σκοτάδι.
Για παράδειγμα, όταν διαβάζω ότι οι μετακινήσεις των Καρπαθίων συνδέονταν κυρίως με τα μαστορικά επαγγέλματα (χτιστάδες, τεχνίτες της πέτρας και του ξύλου κλπ.) και ότι πολλοί τέτοιοι μαστόροι εντοπίζονται στην Αθήνα όταν έγινε πρωτεύουσα και στη Σάμο την περίοδο της Ηγεμονίας, δηλ. εκεί όπου υπήρχε δουλειά, το συμπέρασμα είναι ότι πολλές λεπτομέρειες της Ιστορίας έχουν καταγραφεί. Βέβαια δεν ξέρω πρώτο χέρι αν εξίσου λεπτομερείς καταγραφές έχουν γίνει για κάθε τόπο, αλλά δε μου φαίνεται καθόλου απίθανο.
Μια άλλη αιτία επαφών ‘μεγάλων αποστάσεων’ ήταν ο θρησκευτικός τουρισμός για προσκυνήματα, και τα μετόχια μοναστηριών που δημιουργούσαν σχέσεις μεταξύ της περιοχής του μετοχίου και της περιοχής του μοναστηριού όπως οι επαφές των Καραμανλήδων με την Κύπρο
Τι να πω παίζουν τα ρομπότ του δικτύου φαίνεται. Να με συγχωρείς.