Γειά σας φίλοι,
και πάλι εδώ είμαι.
Όποιος το θυμάται ακόμη, πριν μερικούς μήνες είχαμε κάτι συζητήσεις για δρόμους.
Εν τω μεταξύ ασχολήθηκα λίγο - ακλουθώντας τις συμβουλές σας - με το θέμα.
Έχω παραγγείλει τα βιβλία των Βούλγαρη, Ανδρίκου (το καινούργιο) και Μαυροειδή και άρχισα να τα μελετώ. Είναι φυσικά πολύ ενδιαφέροντα τα θέματα.
Για να μην τα πολυλογώ λοιπόν, μία από τις πρώτες απορίες είναι στο τραγούδι “Το παιχνίδι του Αμερικάνου”. Ο Βούλγαρης δεν λέει τίποτα το ιδιαίτερο εδώ αλλά το έχει σαν χουσεϊνί.
Με την εισαγωγή συμφωνώ, αλλά τι είναι το επόμενο μέρος;
να ξέρεις πως επέ-ε-ε—τυχε (2η φορά):
. . . . . . . . . . . . . . . F-G-Eb-D-D και το Eb δεν υπάρχει στο ΡΕ χουσεϊνί.
Αυτό ακούγεται η μοιάζει σαν ουσάκ στην κατιούσα κίνηση.
Ευχαριστώ πολύ Νίκο, αλλά κάτι δεν καταλαβαίνω ακόμη προφανώς.
Αυτο λέει ο Βούλγαρης:
Είσοδος: στο χουσεϊνί [λα]. Κατάληξη: στο ντουγκιάχ [ρε ]. Πορεία: ξεκινά με 4χ ουσάκ στο χουσεϊνί [λα], συνεχίζει με 5χ χουσεϊνί, και καταλήγει στο ντουγκιάχ [ρε]
Επομένως στο μακάμ χουσεϊνί η κάτω υπομονάδα είναι χουσεϊνί και όχι ουσάκ.
Αλλάζει δηλαδή στο τραγούδι από χουσεϊνί στο ουσάκ προς τα κάτω;
Μιας και παραθέτεις παράδειγμα με τούρκικη σημειογραφία, λάβε υπόψη σου το εξής:
Η ανάποδη ύφεση στο Μι σημαίνει, πρώτον, ότι είναι ελαφρώς χαμηλωμένο (τόσο λίγο που δεν αποδίδεται στο μπουζούκι αλλά ούτε και γίνεται οπωσδήποτε αντιληπτό από το οποιοδήποτε αφτί), δεύτερον, ότι σε καθοδική κίνηση (από Φα ή πιο ψηλή νότα προς Ρε ή πιο χαμηλή) το Μι χαμηλώνει ακόμα λίγο. Αυτό το «ακόμα λίγο», παρόλο που και πάλι δεν είναι τόσο χαμηλό όσο το Μι με κανονική ύφεση, ωστόσο απέχει πλέον αρκετά από το καθαρό Μι ώστε να γίνεται περισσότερο αντιληπτό από το μέσο αφτί.
Αυτό λοιπόν το χαμήλωμα συχνά τα μπουζούκια το αποδίδουν με πλήρη ύφεση στο Μι όταν είναι σε καθοδική πορεία.
Κατά τα άλλα, το 5χ Χουσεϊνί είναι το αντίστοιχο του 4χ Ουσάκ, παρόλο που σε άλλες περιπτώσεις χρησιμοποιείται η ίδια ονομασία (4χ Ραστ - 5χ Ραστ). Μάλιστα δεν είμαι καν σίγουρος αν η ονομασία «5χ Χουσεϊνί» χρησιμοποιείται από όλους, μπορεί να το συναντήσεις και ως 5χ Ουσάκ, και θα είναι ακριβώς το ίδιο.
Στην ορολογία των μακάμ η διάταξη ΡΕ-ΜΙ*-ΦΑ-ΣΟΛ ονομάζεται τετράχορδο ουσάκ. Η ίδια διάταξη όταν επεκταθεί μέχρι το ΛΑ, δηλαδή ΡΕ-ΜΙ*-ΦΑ-ΣΟΛ-ΛΑ, ονομάζεται πεντάχορδο χουσεϊνί.**
Το διευκρίνιζει μάλιστα ο Βούλγαρης στην αρχή του βιβλίου του, εκεί που αναφέρεται στα 3/4/5χορδα (βλ. σ. 22). Αλλά και από την εικόνα του βιβλίου που επισυνάπτεις συμπεραίνεται αυτό. Δες το κάτω πεντάχορδο και το πάνω τετράχορδο: έχουν την ίδια διάταξη στις πρώτες 4 νότες που είναι κοινές!
Στην ορολογία των λαϊκών δρόμων δεν υπάρχει πρακτικά διάκριση μεταξύ των δύο. Τετράχορδο ουσάκ το ένα, πεντάχορδο ουσάκ το άλλο. Σε αυτό αναφέρεται ο @liga_rosa όταν σε προτρέπει να το σκεφτείς σαν ουσάκ με βάση το (συγκερασμένο) όργανο που παίζεις.
*Στα ασυγκέραστα όργανα, αυτό το ΜΙ θα το βρίσκαμε λίγο πιο χαμηλά από το φυσικό ΜΙ των συγκερασμένων οργάνων. Επειδή όμως δεν μπορούμε να το παίξουμε σε αυτή τη θέση σε συγκερασμένο όργανο, το προσεγγίζουμε παίζοντας μι φυσικό κατά την ανάβαση και μι ύφεση κατά την κατάβαση (αυτή είναι μία απλοϊκή προσέγγιση βέβαια αλλά κατά βάση σωστή, περισσότερα μαθαίνει κανείς μελετώντας μόνος του ή με δάσκαλο).
**Δεν είναι ωστόσο απαραίτητο να ξεκινήσουμε από το ΡΕ. Την ίδια διάταξη θα μπορούσαμε να σχηματίσουμε από οποιαδήποτε νότα. Για ευκολία στην επικοινωνία χρησιμοποιώ τη διάταξη από ΡΕ.
[Γράφαμε ταυτόχρονα με τον @pepe, γι’ αυτό λέμε τα ίδια πάνω-κάτω]
Σας ευχαριστώ γιά τις εξηγήσεις!
Πρέπει πρώτα να πω τα εξείς:
Επειδή προσπαθώ να λύσω την σύγχυση (τουλάχιστον γιά μένα) που υπάρχει σε σχέση με τους δρόμους (ή ονομασίες) σκέφτηκα, ότι θα πρέπει να ξεκινήσω από τα μακάμια και να τα μεταφέρω στούς δρόμους μας.
Λόγω των συγκερασμένων οργάνων όμως (μπουζούκι, κιθάρα,…) πρέπει να
αγνοήσω τα σημεία αλλοιώσεως που δεν υπάρχουν σ’εμάς (δηλαδή σ’αυτά τα όργανα), και μάλιστα υφέσεις η διέσεις ενός κόμματος, ενώ αυτές των τεσσάρων η πέντε κομμάτων γίνονται σε μας η ύφεση ή δίεση.
Εξ άλλου αν σκεφτούμε ότι ένας τόνος μοιράζεται σε 9 κόμματα τότε το ημιτόνιό μας που βρίσκεται στην μέση δύο φθόγγων πρέπει να είναι 4.5 κόμματα.
Δηλαδή το τετράχορδο ουσάκ με τα διαστήματα 8-5-9 πρέπει να γίνει σε μας 9-4.5-9 (ή ΤΗΤ ή 2-1-2).
Δηλαδή, το ελληνικό ουσάκ (το μακαμίσιο το λένε οι άραβες τούρκικο ουσάκ, όπως διάβασα )
Αλλος τρόπος δεν μου έρχεται…
Λοιπόν, η πιό χρήσιμη πληροφορία στην ερώτησή μου, νομίζω ότι είναι, η σελ. 22 στου Βούλγαρη, δηλαδή ότι ουσάκ λέγεται το τετράχορδο και αν προσθέσουμε ακόμη τον κατάλληλο φθόγγο, έχουμε το χουσεϊνί.
Αν και το είχα διαβάσει το ξέχασα εντελώς… Θέλει λοιπόν πολύ δουλειά:-)
Και μία φιλοσοφική ερώτηση, ας την πούμε έτσι:
Δηλαδή το μακάμ χουσεϊνί θα μπορούσε θεωρητικά να αποτελείται και απο ένα 4χ ουσάκ και ένα 5χ ράστ. Αλλά τότε θα είχε άλλες δεσπόζουσες και άλλο τρόπο παιξίματος (και μάλλον δεν θα λεγόταν χουσεϊνί);
Και συγκεκριμένα στο τραγούδι:
Οι έλξεις της 2ης βαθμίδας (στό πρώτο 5χ) δεν είναι μάλλον πάντα υποχρεωτικές αλλά μόνο δυνατές, σωστά;
Γιατί στην εισαγωγή δεν γίνονται, αλλά μόνο στο τραγούδι.
Κάποιες από τις διαπιστώσεις σου είναι σωστές, άλλες επιδέχονται κάποια συγκεκριμένη διόρθωση. Κάποιες από τις απορίες σου απαντιούνται με ναι ή όχι, κάποιες δεν απαντιούνται (και δε θα υφίστανται καν ως απορίες μόλις προχωρήσεις ακόμα λίγο). Όλες όμως είναι γόνιμες, κι είναι στη σωστή κατεύθυνση.
Από κει και πέρα, ελικρινά, το να απαντήσει κάποιος τι θα γινόταν αν το Χουσεϊνί είχε αυτά τα τετρα/πεντάχορδα, δε θα εξυπηρετήσει σε τίποτε.
Γενικά, στον δρόμο, έτσι είναι. Τώρα, σε μια μελωδία που να παραδίδεται σε μία μοναδική ηχογράφηση, νομίζω πως όπου γίνονται πρέπει να τις θεωρήσουμε ως υποχρεωτικές. Εκτός αν το ίδιο σημείο το παίζουν μια έτσι και μια αλλιώς, οπότε προφανώς είναι απλώς δυνατές.
OK, η δεύτερη παράγραφος ακούγεται σαν απάντηση του μαντείου των Δελφών
Ναι, σωστά, γιαυτό ακριβώς έγραψα και “φιλοσοφική ερώτηση” ;
Ήταν μόνο σαν άσκηση για μένα.
Και όπως καταλαβαίνω από την τελευταία παράγραφο οι έλξεις βασικά δεν είναι πάντα υποχρεωτικές.
Εξαρτάται από την περίπτωση. Και αυτό μαθαίνεται με τον καιρό και την εμπειρία…
)