geia sas paidia,
echw mia arketa megale syloge apo palious diskous 78 strofwn se rebetika.
To columbia me tou mitsaki ten epitichia “Chorepse to Tsifteteli” diladi "to koritsi apopse 8elei na chorepsei tsifteteli wx…klp klp…eckei ena tromero paiximo politikes lyras sten arche kai meta ksana sto telos me taximi.
mipos kserei kaneis poios einai o mousikos pou paizei politike lyra sto kommati auto;
geia sas, georgis (apo melbourne, australia)
Το βασικό ερώτημα του Γιώργου από την Αυστραλία, πίσω στο μακρινό 2003, δεν μπορεί να απαντηθεί από την ετικέτα του δίσκου.
Εκείνο που πρέπει να σημειωθεί, είναι ότι ο συνθέτης του πολύ γνωστού τραγουδιού “Χόρεψε το τσιφτετέλι”, δεν είναι ο Γιώργος Μητσάκης αλλά ο Γιάννης Τατασόπουλος.
Το τραγούδι, “χτυπήθηκε” σε δύο δίσκους 78 στροφών.
Πρώτη εκτέλεση και κυκλοφορία με τον Πρόδρομο Τσαουσάκη και την Άννα Μπέλλα, για λογαριασμό της Columbia.
http://rebetiko.sealabs.net/display.php?d=0&recid=226
Δεύτερη εκτέλεση, στην οποία ακούγεται η λύρα, είναι για λογαριασμό της ODEON με την Άννα Χρυσάφη, τον Θανάση Γιαννόπουλο και τον Σταύρο Πλέσσα. Στην διεύθυνση της ορχήστρας ο Σπύρος Περιστέρης.
http://rebetiko.sealabs.net/display.php?d=0&recid=5482
Τα τραγούδια ηχογραφήθηκαν το 1952, σύμφωνα με το sealabs, το οποίο αναφέρει τον Χρήστο Κολοκοτρώνη ως τον στιχουργό του τραγουδιού.
Εκτός από τις δύο ηχογραφήσεις στην Ελληνική αγορά, υπήρξε και τρίτη ηχογράφηση και κυκλοφορία του τραγουδιού.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, για λογαριασμό των Ελλήνων τις Αμερικής, ηχογραφήθηκε με τους Θεόδωρο Καβουράκη και Αγγελική Παλλαγούδη, για λογαριασμό της εταιρείας “ΚΑΛΟΣ ΔΙΣΚΟΣ”. Ο τίτλος αλλάζει και γίνεται “Έλα σήκω χόρεψε το”.
Η ετικέτα παρουσιάστηκε και στο θέμα του Νίκου Πουρπουράκη ο οποίος παίζει μπουζούκι και διευθύνει την ορχήστρα της ηχογράφησης.
Η πρώτη προφανής σκέψη είναι: Λάμπρος Λεονταρίδης. Δεν έχω υπόψη μου κανέναν άλλο λυράρη της πολίτικης που να ηχογράφησε, μέχρι το σχετικά πρόσφατο ριβάιβαλ.
Γιά να δούμε, θα μπορούσε να είναι ο Λεονταρίδης;
α) Χρονολογικά:
Μάλλον οι περισσότερες και εγκυρότερες πληροφορίες που μπορεί κανείς να βρει για τον Λεονταρίδη είναι αυτές. Γεννήθηκε το 1898, πέθανε το 1965, άρα το 1952 ήταν 54 ετών: κατά τεκμήριο μάχιμη ηλικία, αφού ούτε μεγάλος ήταν ούτε κοντά στα τελευταία του (αν καταλαβαίνω σωστά, πέθανε από καρκίνο). Ως προς τη σταδιοδρομία του, διαβάζω τα εξής:
Η χρυσή εποχή του διαρκεί από το 1928 έως το 1932, ενώ συνεχίζει με αραιότερες ηχογραφήσεςι μέχρι το 1937. Μετά εξαφανίζεται από τη δισκογραφία, όπως οι περισσότεροι της «Ανατολικής παράδοσης».
…και…
Ακολουθώντας και πάλι τα ίχνη του στις 78 στροφές τον ακούμε ξανά σε δίσκους της αμερικανικής εταιρίας Balkan. Όπως προαναφέραμε, οι ηχογραφήσεις αυτές έγιναν στην Κωνσταντινούπολη τον Σεπτέμβριο-Οκτώβριο του 1951 με σχήμα ανάμικτο από Έλληνες και Τούρκους μουσικούς. Η πλούσια αυτή ορχήστρα δεν μας επιτρέπει να παίξουμε στο παίξιμο της λύρας, είναι σημαντικό όμως για τον Λάμπρο ότι μετά από χρόνια ηχογραφεί και πάλι με μια πολίτικη παρέα. Στην Ελλάδα βέβαια δεν γίνεται καν λόγος για επάνοδό του στη δισκογραφία, μέχρι που το 1962, σε μια σειρά από ηχογραφήσεις 45 στροφών της RCA Victor, πάλι με Τούρκους και Έλληνες καλλιτέχνες, παίζει σε δυο οργανικά κομμάτια-στο ένα σόλο λύρα και στο άλλο μαζί με άλλα όργανα.
Επομένως, θα μπορούσε μεν να έχει γράψει αυτό το κομμάτι, αφού είχε γράψει άλλα ένα χρόνο πριν και ξανάγραψε και δύο ακόμη πολύ αργότερα, ωστόσο δεν υπάρχει καμία μαρτυρία ή ένδειξη για κάτι τέτοιο. Νομίζω ότι το μόνο στοιχείο που θα μπορούσε να καθιστά πιθανή την παρουσία του στο συγκεκριμένο πλαίσιο (1952, Χρυσάφη, Τατασόπουλος κλπ.) είναι η διεύθυνση της ορχήστρας από τον Περιστέρη.
β) Ύφος:
Αν και έχω ακούσει πολύ Λεονταρίδη τον τελευταίο καιρό (λόγω των μανέδων), δεν μπορώ να πω ότι το έχω σπουδάσει το ύφος του. Ο αταύτιστος λυράρης στο «Χόρεψε το τσιφτετέλι» μπαίνει πολύ δυναμικά, μ’ ένα σόλο όπου πέρα από τις καθαυτού νότες βάζει κι ένα σωρό εφέ, βασισμένα κυρίως -αλλά όχι μόνο- στο κατιόν γκλισάντο (γλίστρημα προς τα κάτω). Δεν μπορώ να πω αν έχω ακούσει άλλη φορά τον Λεονταρίδη να παίζει έτσι: μπορεί ναι, μπορεί όχι.
Στο δεύτερο σόλο, λίγο πριν το τέλος, κάνει ένα άλλο κόλπο: πάλι στο γκλισάντο στηρίζεται, αλλά εδώ κάνει ένα μικρό γλίστρημα που το επαναλαμβάνει στη χαμηλή οκτάβα. Αυτό είναι όντως χαρακτηριστικό του Λεονταρίδη, το έχω προσέξει σε τόσο πολλές ηχογραφήσεις του που καμιά φορά σκέφτομαι «μα κι εδώ το ίδιο;». Αλλά βέβαια, αυτό δεν αρκεί για να αναγνωρίσουμε τον Λεονταρίδη - θα μπορούσε να το κάνει κι οποιοσδήποτε άλλος λυράρης. Αρκεί βέβαια να βρεθεί ότι υπήρχαν κι άλλοι λυράρηδες!
γ) Υπήρχαν άλλοι λυράρηδες;
Από το κείμενο που παρέπεμψα παραπάνω πληροφορούμαι ότι υπήρχε και ο Παράσχος Λεονταρίδης, αδερφός του Λάμπρου, που επίσης έπαιζε λύρα (όπως κι ο πατέρας τους) και που μάλιστα είχε συνεργασίες με τον Λάμπρο. Λέτε να 'ναι αυτός; Θα εξηγούσε και τα κοινά στοιχεία στο ύφος, δηλαδή συγκεκριμένα εκείνο το κολπάκι με τις οκτάβες.
Είναι προφανές ότι δεν καταλήγω πουθενά. Δεν έχω στοιχεία για να υποστηρίξω ούτε ότι ήταν ο Λάμπρος, ούτε ότι δεν ήταν, ούτε ότι ήταν ο Παράσχος. Δεν ξέρω αν υπάρχουν άλλες διαθέσιμες πληροφορίες. Μήπως ξέρει ο @stavros_k , ή κανείς άλλος;
Κι εγώ σπαζοκεφάλιασα, μη βρίσκοντας κάποιον Μητσάκη κατάλληλον για τις «προδιαγραφές». Τον Τατασόπουλο τον απέκλεια, θεωρώντας ότι δεν θα ζήταγε πολίτικη λύρα για δικό του κομμάτι. Λάθος, βεβαίως! Περικλή, δεν χρειάζονταν όλες οι (σωστές βέβαια) υποθέσεις σου. Ο Παράσχος δεν ταιριάζει , το ύφος όμως του παιξίματος είναι Λάμπρος Λεονταρίδης χίλια τοις εκατό. Αλλον δεν έχει, αυτή τη συγκεκριμένη χρονολογική στιγμή.
Η χρυσή εποχή του διαρκεί από το 1928 έως το 1932, ενώ συνεχίζει με αραιότερες ηχογραφήσεςι μέχρι το 1937. Μετά εξαφανίζεται από τη δισκογραφία, όπως οι περισσότεροι της «Ανατολικής παράδοσης.
Ναι, όμως μάχιμος ήταν για πολύν καιρό ακόμα, μην ξεχνάμε το ρημέηκ του “Απάχηδες των Αθηνών”, όπου τον ζήτησαν μαζί με τον Ασίκη και τον κανονιέρη Λάμπρο, να παίξουν ως " κομπάρσοι ανατολίτες μουσικοί".
Ε, εδώ που τα λέμε είναι λίγο αταίριαστη η λύρα με την υπόλοιπη ενορχήστρωση.
Τον έχεις ακούσει Νίκο;
Νομίζω το αναφέρει μέσα.
Μάλλον ο Λάμπρος είναι, σε ένα σπάνιο “crossover” που ο πιο ανατολίτικος ήχος συνδιάζεται με σχήμα μπουζουκιών, πράγμα που ακόμα και προπολεμικά δεν το συνήθιζαν.
Δεν υπάρχουν στοιχεία για ηχογραφήσεις του Παράσχου στην Ελλάδα αλλά υπάρχουν στοιχεία για μικρη δραστηριότητα του παρέα με τον Λάμπρο αλλά αυτο θα ήταν με μουσικούς όπως ο Τομπούλης και η Ρόζα και όχι με μπουζούκια, όσο γνωρίζω.
Πιστεύω πως η ιδέα αυτή θα ήταν του Περιστέρη ο οποίος ,ως Σμυριός, ίσως ήθελε να δώσει πιο “οριεντάλ” χρώμα στο τραγούδι. ενδιαφέρον!
(η αλλαγή σε πλαγιαστά στοιχεία δική μου)
Ειδικά προπολεμικά, θα έλεγα, και όχι ακόμα και. Και υπάρχει (κατά την άποψή μου) και συγκεκριμένος λόγος: Με καθιερωμένο και από τους πάντες αποδεκτό το Σμυρναίικο ύφος, κάποια στιγμή και για τους λόγους που όλοι ξέρουμε, εμφανίστηκαν θριαμβευτικά και καταλυτικά στη δισκογραφία, το ύφος και τα όργανα του «Πειραιώτικου». Εν ριπή οφθαλμού το ύφος αυτό κατέκτησε συντριπτικά μεγάλο ποσοστό της αγοράς και καθιερώθηκε, βοηθούντος και του νεοεμφανισθέντος δυναμικότατου καινούργιου ανθρώπινου δυναμικού. Με αυτά δεδομένα ήταν ουσιαστικά εκτός κάθε πιθανότητας, να συμπράξει με τους μπουζουκομπαγλαμάδες τοξωτό όργανο. Μεσολάβησε η Κατοχή, χωρίς ηχογραφήσεις βεβαίως και, με ισχυρότατη πάντα την «πειραιώτικη σχολή», μεταπολεμικά ξανάρχισαν οι ηχογραφήσεις. Τώρα, σε σποραδικές (και σπανιότατες βέβαια) περιπτώσεις εμφανίστηκε και βιολί σε ρεμπέτικα τραγούδια. Αυτό ίσως ήταν μία παρότρυνση για τον Τατασόπουλο ή τον Περιστέρη, να κάνει την επιλογή που είδαμε.
Παντελή όχι, δεν έχω ακούσει τον Παράσχο να παίζει, πράγματι φαίνεται να μην συνέβαλε καθόλου στις ηχογραφήσεις.
Στο sealabs έχει τρεις, αχρονολόγητες, ηχογραφήσεις με τον Παράσχο Λεονταρίδη, χωρίς να υπάρχουν στοιχεία από ετικέτες δίσκων. Η πρώτη και η τρίτη πρέπει να είναι ίδιες.
Υπάρχουν και άλλες, σε σύνολα κλασικής οθωμανικής στην Πόλη.Δεν νομίζω όμως ότι ηχογράφησε Ελλάδα
Από την πλούσια δισκογραφία του Β.Τσιτσάνη και από τις ηχογραφήσεις του σε δίσκους 78 στροφών, προκύπτει και η ημερομηνία ηχογράφησης του τραγουδιού “Χόρεψε το τσιφτετέλι”, υπό την διεύθυνση του Σπύρου Περιστέρη.
Ας δούμε πως προκύπτει αυτό.
Ο Τσιτσάνης, στις 21/11/1952, ηχογραφεί για τελευταία φορά με τον Στράτο Παγιουμτζή, το τραγούδι “Τα βλέπω σκοτεινά (Γλυκοχαράζουν τα βουνά)”. Στην ηχογράφηση συμμετέχει και ο Θανάσης Γιαννόπουλος.
Το τραγούδι που κυκλοφόρησε για την Parlophone, πήρε τον αριθμό μήτρας (ηχογράφησης) GO-4732. Παρατηρώντας τον αριθμό μήτρας του “Χόρεψε το τσιφτετέλι” GO-4738, βλέπουμε ότι τα δύο τραγούδια ηχογραφήθηκαν με μόλις έξι (6) νούμερα διαφορά.
Αντίστοιχα το τραγούδι “Της φτώχειας τα κουρέλια (Φτώχεια που με κουρέλιασες)”, πάλι του Τσιτσάνη με την Στέλλα Χασκίλ και τον Θανάση Γιαννόπουλο, που ηχογραφήθηκε μετά από αυτό του Στράτου, έχει αριθμό μήτρας ηχογράφησης GO-4733. Ηχογραφήθηκε πέντε (5) νούμερα πριν το τραγούδι του Γιάννη Τατασόπουλου με την λύρα. Και αυτό έχει ημερομηνία ηχογράφησης 21/11/1952.
Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα, ότι το “Χόρεψε το τσιφτετέλι” ηχογραφήθηκε μερικές μέρες μετά την 21 Νοεμβρίου του 1952. Αν υπάρχουν στοιχεία για την παρουσία του Λάμπρου Λεονταρίδη στην Αθήνα τον Νοέμβριο του 1952, δεν αποκλείεται να είναι αυτός στην ηχογράφηση. Ειδάλλως, ο Σπύρος Περιστέρης, με πολλές γνωριμίες στον κύκλο των μουσικών, ίσως χρησιμοποίησε κάποιον άγνωστο σε μας μουσικό, που ήξερε να παίζει πολίτικη λύρα.
Πάντως πρέπει να πω ότι η περίπτωση να ξέρει ο Περιστέρης κάποιον που έπαιζε ΤΕΤΟΙΑ λύρα, και να μην τον έχει ηχογραφήσει ποτέ πριν (ούτε να έχει ηχογραφηθεί γενικώς από οποιονδήποτε), ούτε και μετά, δε μου φαίνεται και τόσο πιθανή.
Ιδίως που ο Νίκος Π. είναι και τόσο κατηγορηματικός στο ότι αναγνωρίζει το ύφος του Λάμπρου.
Μπορεί να μην αποδείξαμε ότι ήταν αυτός, αλλά είναι σαφώς το πιθανότερο.
Παραμένει βέβαια κάπως περίεργο το ότι, μετά από τόσα χρόνια δισκογραφικής σιωπής, τον θυμήθηκαν σ’ ένα τόσο άσχετο τραγούδι. Ίσως έπαιξαν ρόλο οι τούρκικες ηχογραφήσεις του τον προηγούμενο χρόνο.
Πότε πέθανε; ανατρέχοντας στο Ρωμιοί συνθέτες της Πόλης των Τσιαμούλη / Ερευνίδη, για τον Παράσχο (ο μεγαλύτερος γιός του Αναστάση) παρατίθεται μόνο ημερομηνία γέννησης (1912), άρα ζούσε όταν γραφόταν το βιβλίο (1998). Για τον Λάμπρο δεν αναφέρεται έτος γέννησης, ούτε θανάτου, άρα λογικά ζούσε και αυτός ακόμα. Οπότε, το 1952 δεν μπορούσαν ούτε ο Λάμπρος, ούτε ο Παράσχος να ζουν κάπου αλλού, παρά μόνο σε Αθήνα / περίχωρα.
Για το ύφος του Λάμπρου ναι, είμαι κατηγορηματικός: έχει κάποιος ακούσει πολλούς σύγχρονούς του, με παρόμοιο παίξιμο; Άκουσα και τις τρεις (δύο, ουσιαστικά) ηχογραφήσεις του Παράσχου στο σήλαμπς. Αξιολογότατος κεμεντζετζής και αυτός, ίδιο ή και λιγάκι ψηλότερο πιθανά επίπεδο με το του αδερφού του, και με αρκετά κοινά στοιχεία. Όμως, ούτε μισή φορά δεν ακούστηκε (ή, έστω, υπαινίχθηκε με σαφήνεια) το χαρακτηριστικότατο στις ηχογραφήσεις του Λάμπρου «- Άάαααχ! – Ώώωωχ!», αν καταλαβαίνετε τί ακριβώς εννοώ. Επιμένω: Λάμπρος.
Για τον Λάμπρο, υπενθυμίζω το λινκ όπου διάβασα εγώ όσες πληροφορίες ξέρω: ΛΑΜΠΡΟΣ ΛΕΟΝΤΑΡΙΔΗΣ - rebetiko.sealabs.net
Η αλήθεια είναι ότι δεν έχω ακούσει κανέναν σύγχρονό του ούτως ή άλλως! Έλληνα τουλάχιστον. Και τον Παράσχο, τώρα έμαθα ότι υπήρχε.
Νομίζω ότι καταλαβαίνω. Ωραία το περιέγραψες Νίκο! Αυτό δεν εννοείς;
(με μια μικρή επιφύλαξη αν είναι ακριβώς μια οκτάβα κάτω, ή κάποια άλλη απόσταση…)
Μουσικάρα πάντως κι αυτός!!!
Ρε παιδιά, σίγουρα λύρα παίζει; Πρώτον, ο ήχος διαφέρει πολύ ανάμεσα στα δύο ταξίμια - στο Κιουρντιλί Χιτζαζκιάρ μοιάζει πολύ περισσότερο για λύρα παρά στο άλλο με το σύνθετο όνομα. Δεύτερον, και στα δύο ακούω κάτι σαν ορισμένες χαρακτηριστικές νότες να συνεχίζουν να αντηχούν, σαν ισοκράτημα στις επόμενες που ακολουθούν (λύρα με κάποιες συμπαθητικές ίσως;;;).
Συμφωνώ με τον Νίκο, τόσο στην ψηλή αξιολόγηση για τον Παράσχο όσο και στο ότι πιο πολύ μοιάζει ο Λάμπρος παρά ο Παράσχος με τον αταύτιστο λυράρη που μας απασχολεί. (Αλλά βέβαια δύο ταξίμια είναι μικρό δείγμα.)
Δεν το είχα διαβάσει! άρα, δεκαετία ΄50 έχουμε αρκετή κινητικότητα και στα δύο αδέρφια, όμως ουσιαστικά δεν αλλάζει τίποτα.
Ναι, και πράγματι μερικές φορές νομίζω ότι το διάστημα είναι πέμπτη, όχι οκτάβα. Μην σχολιάσετε, κανονικά θα ΄πρεπε να το ψάξω, ΄ντάξ’ αλλά δεν θα κάτσω να σκάσω.
Ο Παράσχος πέθανε το 74.
Λίγες σκέψεις: Στην Προ-Οζγκεν εποχή, υπάρχουν 2 βασικές σχολές πολίτικης λύρας.Αρχικά η Σχολή των Ρωμιών με πατέρα τον Αναστάση αλλά με ρίζες παλαιότερες απο τον Βασιλάκη. Σε αυτό το ύφος έπαιζαν,λίγο πολύ οι Ρωμιοί κάποιοι απο τους οποίους είχαν και καταγωγή ρωμά. Ο Σωτήρης Τσάνταλης,ο Αναστάσης, ο Παράσχος, ο Λάμπρος αλλά και ο Αλέκος Μπατζανός και κάποιοι άλλοι λιγότερο ηχογραφημένοι. Αυτό το πολύ εκφραστικό ύφος που περιγράφει ο Κ Νίκος θα το βρούμε σε όλους αν και είναι όλοι διαφορετικοί μεταξύ τους.
Η άλλη σχολή κατάγεται επίσης απο το Βασιλάκη αλλα διαφοροποιείται απο τον Τσεμίλ μπεϊ ο οποίος είχε μεγάλο σεβασμό για τον Βασιλάκη. Οι μαθητές του Τσεμιλ Μπει δίνουν ένα χρώμα στην λύρα πιο κοντά σε αυτό που ονομάζουμε “κλασσικό” παίξιμο.Λυράρηδες όπως Ρουσέν Καμ,Φαχιρε Φερσάν, Κεμάζ Νιαγιαζι Σειχούν και πολλοί άλλοι, παρότι συνυπάρχουν με τους Ρωμιούς , δεν είναι όλοι “πιατσαδόροι” και κατα συνέπεια, παίζουν με διαφορετική καλλιέργεια και ύφος.
Με εξαίρεση τον Λάμπρο που έφυγε απο την Πόλη, οι υπόλοιποι Ρωμιοι βίωσαν τη μετάβαση προς τα κλασσικά σύνολα του TRT στα οποία εργάστηκαν .Αυτή η σχολή και ύφος τελικά δεν επιβίωσε και επικρατεί μια πιο κλασσική σχολή σήμερα η οποία βασίζεται κυρίως στο έργο του Οζγκεν αλλά και άλλων όπως τον Ορχόν.Υπάρχουν όμως λυράρηδες στην Πόλη που προφανώς μελετούν τις παλιέςηχογραφήσεις όπως αυτό το παλικάρι εδω που νομίζω κάτι έχει πάρει
Περικλή ναι 3χορδη Πολίτικη λύρα παίζει ο Παράσχος αλλά:
Υπάρχει μια φωτογραφία που τον δείχνει με όργανο που έχει κάποιες ιδιαιτερότητες. Είναι κάπως βαθύ με κοντότερα κλειδιά και έχει στην μια του πλευρά μια προσθήκη σειράς μηχανικών κλειδιών τύπου μαντολίνου τα οποία πιθανότατα να είναι για συμπαθητικές χορδές.Στη φωτογραφία τα κλειδιά δεν είναι αρματωμένα με χορδές οπότε…παρ τ αυγό και κούρευτο…δεν θα μάθουμε ποτέ αν είχε αυστηρά κάποιο συγκεκριμένο προσωπικό στήσιμο.
Μάλλον όχι αλλά πιθανών να πειραματίστηκε.
Μη μου πεις!! Το έγραψα ως υπόθεση, αλλά χωρίς να πολυπιστεύω ότι θα το πετύχαινα (σιγά τώρα, προσθήκη συμπαθητικών, λες κι είμαστε στην εποχή των πειραματισμών του 1980 και εξής… !)
Κατάλαβες Αλέξανδρε αυτό που άκουσα; Δε σημείωσα σε τι νότες το πρόσεξα, αλλά αν υποθέσουμε ότι παίζει κάτι από Λα, κάποια στιγμή ανεβαίνει π.χ. στο Ρε, παίζει για λίγη ώρα Ρε, μετά αρχίζει διάφορα στο 4χ από Ρε και πάνω, και το Ρε εξακολουθεί για λίγο. Αλλού πάλι ήταν κάτι που, αν ήταν σημερινή ηχογράφηση, θα λέγαμε ότι είναι απλώς βάθος (=αντήχηση). Σαν να ηχογράφησε σε σπήλαιο. Και όλα αυτά στο δεύτερο κομμάτι, όπου και ο κυρίως ήχος ταιριάζει με την περιγραφή - πιο βαθύ ηχείο.
