Άραγε πόσα τραγούδια της Αρχαγγέλου χάθηκαν από την “επισκίαση” του δίσκου του ΚΕΠΕΜ;
Τα 2 βινύλια με την αρχαγγελίτικη μουσική παράδοση, έκαναν γνωστό το ατόφιο ροδίτικο τραγούδι στην υπόλοιπη Ελλάδα. Και λέγοντας Ροδίτικο, η Αρχάγγελος είναι κάτι σαν την Απείρανθο για τη Νάξο, την Όλυμπο για τη Κάρπαθο, τη Κίσσαμο για τα Χανιά και πάει λέγοντας.
Η μουσική της Ρόδου, διαφέρει και μπορεί να χωριστεί σε 4 κομμάτια γεωγραφικά και μουσικά, ωστόσο η Αρχάγγελος είναι το πλουσιότερο κέντρο παράδοσης στο νησί.
Πάμε να δούμε τους σκοπούς που ακούγονται στα βινύλια:
1)Αρχαγγελίτικος σκοπός - Ποταμός
2)Τα μελιτζανιά
3)Κιέλλης Άντρας
4)Το Ρηνάκι
5)Έρημος
6)Παραπονετικός
7)Το Κουλούρι
8)Έλα η ώρα η καλή
9)Το Βοτάνι
10)Παστός
11)Ο Κάτω
12)Το Κιλιμάκι
13)Το Γαϊτάνι
14)Αρχαγγελίτικη Σούστα
Τα 4,7,8,10,11,13 είναι τραγούδια του γάμου και αποτελούν μια ενότητα από μόνα τους.
Το 3 είναι σατυρικό τραγούδι λιγότερης σημασίας.
Οι βασικοί σκοποί του χωριού είναι 2, ο Ποταμός και ο Έρημος.
Αυτοί οι 2 σκοποί αποτελούν τη βάση πολλών σκοπών ανεξαρτήτως ρυθμού. Είναι οι σημαντικότεροι σκοποί και η πλουσιότερη κληρονομιά του χωριού.
Ο Ποταμός έχει πολλές παραλλαγές, όπως ο Ποταμός της Νύφης, ο Ποταμός του Γάμου, ο Παραπονετικός, ο σκοπός του Μισεμού.
Οι διαφορές τους είναι δυσδιάκριτες ωστόσο υπάρχουν. Ο Ποταμός είναι λυπητερός σκοπός, που όπως έχει αναγραφεί σε παλαιότερα βιβλία και από παλιούς, “τον τραγουδούν όσοι έχουν απέραντη θλίψη”.
Στο γάμο τραγουδιέται ο Ποταμός που ακούσαμε από της Φλώρα Κρητικού.
Ο Παραπονετικός είναι παραλλαγή του Ποταμού, πανομοιότυπος σε άλλο δρόμο, σκοπός λυπητερός κυρίως της ξενιτιάς.
Ο σκοπός του Μισεμού αποτελεί ένα αίνιγμα αφού διασώθηκε μόνο acapella και δε γνωρίζουμε τη μουσική του μελωδία, ο σκοπός αυτός τραγουδιόταν στο ξενιτεμό.
Ο Ποταμός των καλάντων, ή παλιός ποταμός, .
Μιλάμε για 6 διαφορετικούς σκοπούς από μια ρίζα.
Ο δεύτερος πιο σημαντικός σκοπός, είναι ο Έρημος.
Ο Έρημος είναι σκοπός του μαντολίνου αποκλειστικά, και παίζοταν στις πατινάδες. Σοκάκι σοκάκι, μαντινάδα κάτω από το μπαλκόνι, γνωστά πράγματα.
Ο Έρημος όμως είναι ένας αυστηρά αντρικός σκοπός, άσχετα αν έχει τραγουδηθεί από γυναίκες(σαμπώς οι γυναίκες έκαναν καντάδα).
Οι παραλλαγές του είναι 2:
Τα Κλειστά του ΄Έρημου, ή το “Βοτάνι”
Τα Βαριά του Έρημου
Και οι 2 σκοποί είναι αντρικά τραγούδια κυρίως της παρέας, των βάσανων και των πόνων.
Όλοι οι παραπάνω σκοποί είναι συνδεδεμένοι με το μαντολίνο, πέρα από τις γαμήλιες παραλλαγές τους.
Αρχικά πριν συνεχίσω, να τονίσω την εγκληματική επιλογή μπουζουκιού στα “αρχαγγελίτικα”, αντί του μαντολίνου. Την εποχή εκείνη ζούσε ένας από τους καλύτερους μαντολινιέρηδες, ο Στέφανος Λεβέντης “Ζεπεκάς”, συγγενής του ομόνυμου βιολιστή. Ηχογραφήσεις του υπάρχουν στο κανάλι μου, για να μπορέσει κανείς να καταλάβει τον πραγματικό αρχαγγελίτικο ήχο.
προχωράμε,
τι συνέβη με τα υπόλοιπα τραγούδια του τόπου;
όπως είπαμε σε άλλο νήμα, στο τόπο υπάρχουν τραγούδια υπερτοπικά όπως “το Δυοσμαράκι-ο Πεύκος ο καλυβωτός” ή “ο Λυβισιανός”.
Όμως αυτά είναι γνωστά, τι γίνεται με τα “κρυφά”
Σκοποί όπως “του Θωμά”, “του Αντάρτη”, “το Κανάρι”, "το Μπαρμπουνάκι"¨, “Αγαπώ μια παντρεμένη”, “Βαρκα μου μπογιατισμένη” ;
Οι “Τσακιστές Μαντινάδες” ή αλλιώς “τα μύρτα” και το “αγαπα με να σαγαπω”;
Οι παραπάνω αποτελούν τραγούδια, πολύ πιο συνδεδεμένα με το τόπο από ότι τα “γνωστά”, αφού είναι τραγούδια της αυγής, του βοσκού στα βουνά, της παρέας, της οικογενειακής συγκέντρωσης.
Το τραγούδι “της κούνιας”, ένας επίσης πολύ σπάνιος σκοπός. Ο “Κατιφές”, η ροδίτικη παραλλαγή του γνωστού τραγουδιού, στον οποίο πλέκουν μαντινάδες του έρωτα, και παίζεται τελείως διαφορετικά.
Καλαματιανά, όπως “Μηλίτσα που σαι στο γκρεμό”.
ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Υπάρχει μια τεράστια έλλειψη στη δισκογραφία της Ρόδου, όσων αφορά το Αρχείο Ελληνικής Μουσικής. Υπάρχουν όμως και άλλα τραγούδια, σε δισκάκια κρυφά σε ορισμένες οικογένειες του χωριού, με σπάνιες ηχογραφήσεις μαντολίνου, λύρας και τσαμπούνας-σφοργκαλιού, από πληροφορίες που έχω.
Άλλες πληροφορίες μιλάνε και για κάλαντα, όμως η εσωτερικές διαμάχες του χωριού δεν επιτρέπουν στην επίλυση του προβλήματος.
Ενημερώθηκα από τον Δημήτρη Μαντζούρη, τηλεφωνικώς για μια συζήτηση περί καλάντων, ότι το Α.Ε.Μ. έχει δίσκο με αρχαγγελίτικα από μαντολίνο, και δεν τον εκδίδει για οικονομικούς λόγους.
Οι νέοι αρχαγγελίτες, διδάσκονται τα αρχαγγελίτικα από τα βινύλια, συνηθίζουν στο άκουσμα μπουζουκιού αντί μαντολίνου, και έχουν μείνει στο χωριό 3 μαντολινιέρηδες. Αντε παίζω και εγώ, αλλά δεν κατάγομαι από το χωριό.
Βγαίνουν διάφοροι τραγουδιστές και ερμηνεύουν τα αρχαγγελίτικα αναπαράγωντας κάποια λάθη. Λόγου χάρη, “τα Κλειστά” τα έχουν μπερδεμένα με το σκοπό “του Θωμά” στο βινύλιο, και αναπαράγεται έτσι σήμερα, ενώ είναι 2 διαφορετικοί σκοποί.
Πως θα μπορούσε να αναδειχθεί ο υπόλοιπος πλούτος της παράδοσης αυτής, και πως να βγουν στην επιφάνεια αυτοί οι λαογραφικοί θησαυροί, όταν η κοινότητα και ο πολιτιστικός δεν ασχολείται καθόλου με την ανάδειξη του πολιτισμού τους; Και ποια είναι η γνώμη σας πάνω στα παραπάνω;
