Κατ’ αρχήν, να προσθέσω από την άλλη συζήτηση άλλο ένα παράθεμα, με στοιχεία άλλοθεν άγνωστα:
Κατά δεύτερον, το άρθρο:
Çeçen Kızı, paper Andrikos.pdf (3,5 MB)
Θα προσπαθήσω να το ανεβάσω. Αν δεν πετύχει, υπάρχει κι εκεί.
Μελέτημα του μέλους του φόρουμ @lavtaci (Νίκου Ανδρίκου), στα αγγλικά, σχετικά με μιαν ακόμη, άγνωστη μέχρι πολύ πρόσφατα, εκδοχή της μελωδίας «Ξύλα / Τσετσέν Κιζί / Πλεύνα» κλπ.
Η περίληψη είναι, προχείρως, ότι εντοπίστηκε μια καταγραφή της μελωδίας από τον Κωνστ/νο Ψάχο, χρονολογούμενη από το 1908, δηλαδή παλιότερα από την ηχογράφηση του Τζεμίλμπεη. Δεν ταυτίζεται πλήρως με καμία από τις γνωστές εκδοχές, έχει όμως σημεία που υπάρχουν και στον Τζεμίλμπεη αλλά όχι στο μυτιληνιό, καθώς και το αντίστροφο. Ο Νίκος την ηχογράφησε, και είναι αυτή:
Στο άρθρο γίνεται αναλυτική μελέτη σημείων της καταγραφής και σύγκρισή τους με αντίστοιχα του Τζεμίλμπεη, της τρέχουσας μυτιληνιάς εκδοχής, αλλά και παλαιότερων γραπτών καταγραφών από τη Μυτιλήνη (παλιότερων μάλιστα, πάλι, κι από την ηχογράφηση του Τζεμίλμπεη).
Το συμπέρασμα είναι ότι προστίθεται άλλος ένας κρίκος στη μισοχαμένη αλυσίδα της συναρπαστικής ιστορίας αυτού του σκοπού.
Το βασικό μυστήριο του σκοπού (από πού ξεκίνησε; πώς έφτασε σε κάθε μεριά όπου έφτασε;) αντιστέκεται ακόμη.
Πιστεύω ότι θα το διαβάσει άνετα και κάποιος που δεν ξέρει νότες. Φυσικά, η ακριβής σύγκριση αποσπασμάτων που παρατίθενται σε παρτιτούρα θα του διαφύγει, αλλά η ουσία παραμένει αντιληπτή.
Δε γίνεται αναφορά στην πρεβεζάνικη Πλεύνα (ο συγγρ. μάς παραπέμπει γι’ αυτό το ζήτημα στο άρθρο που έχει ανέβει εδώ στο #45), ούτε στον Μπάρτοκ.
Μια παράπλευρη συνέπεια της ανάγνωσης του άρθρου ήταν, για μένα, ότι έμαθα μερικές ηχογραφήσεις του Τζεμίλμπεη που αγνοούσα (τι εξωφρενικός τύπος!!), καθώς και την ύπαρξη ενός οργάνου, του καμπά κεμεντζέ (kaba kemence: προφανώς, λύρα τύπου πολίτικης μεγαλύτερη και πιο μπάσα).
Edit: Μπα, ο θείος Γούγλης πιστεύει ότι μάλλον ο καμπά κεμεντζές δεν είναι πολίτικη αλλά ποντιακή λύρα.