Σύγκριση των οργάνων του ρεμπέτικου

Το σημαντικώτερο όργανο στην ορχήστρα είναι το αυτί και το λαϊκό αισθητήριο του πιό εμπνευσμένου μέλους / μελών της.
Οτι κι αν παίξει ένας (όποιος) Στουραϊτης στα ωραία του, είτε μπουζούκι, είτε κιθάρα είτε μπαγλαμά, το αποτέλεσμα θάναι ζόρικο και λαχταριστό.
Ακούστε την ηχογράφηση της UNICEF στο σπίτι του Τσιτσάνη. Κιθάρα Δέδες(:wink: μπουζούκι / μπαγλαμά ο βλάχος. Μιλάμε χάνουν το ρυθμό, φαλτσάρουν, “μπαίνουν” όποτε το θυμηθούνε, ξεχνάνε στίχους, η κιθάρα σε κάποιο κομμάτι είναι κολλημένη στο Σολ+ επί πεντάλεπτο…

Με λίγα λόγια (τεχνικά μιλώντας): Χειρότεροι από εμάς στις χειρότερές μας στιγμές.

ΚΙ ΟΜΩΣ!
ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΟ ΤΟ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑ!
Ρητορική ερώτηση: “Πως διάολο γίνεται αυτό;”

ΚΚ

Αν και το ‘βαλες ρητορικά το ερώτημα, εγώ (καθότι είμαι και πανέξυπνος) θα σου απαντήσω:
Καταρχήν, πας και μένεις 1-2 χρονάκια στα Τρίκαλα ή την Καλαμπάκα ή τέλος πάντων σε χωριό της Θεσσαλίας (η Μαγνησία εξαιρείται).
Γυρνάς στην Αθήνα, πας στα “Πρίνου” και ζητάς να σου κάνουν ένα αντι-λίφτιγκ, που σημαίνει σε παίρνουν όπως είσαι στρουμπουλός και “τεντωμένος” και σε …ζαρώνουν.
Καπνίζεις επί ένα χρόνο πούρα Αβάνας και σκέτο καπνό Αγρινίου σε συνδυασμό με πολλά ουίσκια μπόμπες και αρκετές φασολάδες, έτσι ώστε να αυξηθούν αρκετά τα οξέα του στομάχου και να σου “γδάρουν” λιγάκι τον οισοφάγο και το λάρυγγα.
Κάνεις μαθήματα ανορθοφωνίας, δηλαδή μαθαίνεις να λες το “ου” “ο” κλπ. Ενας καλός οδηγός γι’ αυτή τη δουλειά είναι οι παλιές ομιλίες του Κώστα Καραμανλή (του Big).
Αν μετά απ’ όλα αυτά δεν καταφέρεις τίποτα, τότε συμβαίνει να λέγεσαι ΚΚ(ΤΜ) και όχι Βασίλης Τσιτσάνης.
ΑΝ
ΔΦΠΧΚΟΜ (Διεθνούς Φήμης Πλαστικός Χειρούργος Κι Οχι Μόνο)

ΥΓ. Η ηχογράφηση πρέπει να ήταν για την UNESKO.

(Νικόλας Γαλάνης (Nikolas))

Ναι Michael, πράγματι στο δίσκο αυτό αναφερόμουν, άλλωστε από το δίσκο αυτό ξέρω το τραγούδι. Μια και έχω και πρόχειρους τους στίχους, έτσι πως ακούγεται στο δίσκο αυτό, ωρίστε:

Ο ζόρικος (Απόστολου Χατζηχρήστου)

Με τα παραστρατήματα
και την ψηλή σου μύτη
εσύ βρε με κατάντησες
και νταβατζή κι αλήτη

Κι αν είμαι ζόρικος που λες
εσύ τα φταις και μόνο
όταν σε βλέπω μ’ άλλονε
ανάβω και φουντώνω

Κι αν έχεις άλλον πιο νταή
μαγκίτη κι αλανιάρη
αν του κρατούν τα κότσια του
ας έρθει να σε πάρει

(Δημοσθένης Σταλίδης)

Φίλε 'Aρη τα ίδια στοιχεία έχω και εγώ για τον «Zόρικο» (από τον Kουνάδη). Συμφωνώ ότι ενδεχομένως υπάρχει «παρασκηνιακό» μέρος στην υπόθεση, όπως σίγουρα θα υπάρχει σε αμέτρητα τραγούδια, γεγονός το οποίο μάλλον δεν θα μάθουμε ποτέ…
Mάλλον κράτησε πολύ η ιστορία με τον «Zόρικο».

Φίλε Φραγκίσκο εκτιμώ πολύ την τελευταία σου κουβέντα σχετικά με το A και το Ω μίας κομπανίας.

Xαιρετώ

(Δημοσθένης Σταλίδης)

Aγαπητοί φίλοι παρατηρώ ότι η «συζήτηση» φράκαρε.Για να την αναθερμάνω λοιπόν ρωτάω:ποιες είναι οι απόψεις σας για τη σχέση που έχει το βιολί με το ρεμπέτικο σε αντιδιαστολή με το μπουζούκι;H δική μου άποψη είναι η εξής:Aπό τις φτωχές ιστορικές γνώσεις που έχω, οδηγούμαι (διατηρώντας βέβαια επιφυλάξεις) στο συμπέρασμα ότι εάν δεν εγκαθιδρυόταν η δικτατορία της 4ης Aυγούστου 1936,θα είχαμε το βιολί ως εθνικό όργανο και όχι το μπουζούκι.

Σε σχέση με την δική μου τοποθέτηση απέναντι στα δύο όργανα, τα πρώτα ακούσματα μου στο ρεμπέτικο ήταν προπολεμικές εκτελέσεις με μπουζούκι (Bαμβακάρης και όχι Tσιτσάνης, όπως συνήθως συμβαίνει με τους περισσοτέρους). Mε τον καιρό, ψάχνοντας, «συναντήθηκα» με το βιολί και για ένα μεγάλο διάστημα ήμουν «φανατικός» με τις ηχογραφήσεις με βιολί.Tώρα έχουν σχεδόν εξισορροπηθεί τα ακούσματα μέσα μου και λέω «σχεδόν» διότι νίωθω ελαφρώς πιο κοντά στα ρεμπέτικα τραγούδια με βιολί.

Eπαναλαμβάνω και ένα ερώτημα μου σε προηγούμενο posting για το οποίο δεν πήρα απάντηση:Γνωρίζει κανείς εάν στην περίοδο 1930-1940, είναι περισσότερες οι ηχογραφήσεις τραγουδιών με βιολί παρά με μπουζούκι; Eγώ έχω την αίσθηση πως είναι περισσότερες.

Xαιρετίσματα

Δημοσθένη, νομίζω ότι πέφτεις σε λάθος.
Καταρχήν, το πρώτο που έκανε ο Μεταξάς (όσο αφορά τη λαϊκή μουσική βέβαια) ήταν να απαγορέψει δια παντός τα μπουζούκια. Η άρση της απόφασης έγινε μετά από “παρέμβαση” του Γιάννη Παπαϊωάννου στον ίδιο το Μεταξά (έχει αναφερθεί το περιστατικό αναλυτικά σε άλλη συζήτηση).
Το μπουζούκι χτυπήθηκε ως όργανο γιατί έκφραζε καθαρά τα λαϊκά …ένστικτα. Αντίθετα το βιολί δεν είχε πολέμιους απ’ την πλευρά της εξουσίας. Τα ανατολίτικα “μπεμόλια” κυνηγήθηκαν στη λαϊκή μας μουσική, ανεξάρτητα απ’ το ποιο όργανο τα έκφραζε. Νομίζω ότι έχεις βγάλει το αντίθετο συμπέρασμα.
Εξάλλου, τα σαντουροβιόλια εκτοπίστηκαν απ’ τα μπουζούκια πριν την 4η Αυγούστου και συγκεκριμένα μετά τη παρουσία της “Τετράδος του Πειραιώς” στο μαγαζί του Σαραντόπουλου, στην Ανάσταση του Πειραιά, το 1934.
Η δημιουργία της Επιτροπής Λογοκρισίας απ’ το Μεταξά (αν θυμάμαι καλά το 1937) κατάφερε ένα πολύ σοβαρό πλήγμα στο λαϊκό τραγούδι και ιδιαίτερα στο μπουζούκι. Γιατί αν τα “σαντουροβιόλια” έχασαν ένα μεγάλο συνθέτη (τον Παπάζογλου), το μπουζούκι έχασε μια σειρά δημιουργούς. Μπορείτε να φανταστείτε πως θα μπορούσε να είναι η λαϊκή μας μουσική εάν συνέχιζαν τη δισκογραφία ο Γιοβάν Τσαούς, ο Ανέστης Δελιάς, ο Γιώργος Μπάτης κ.ά.;
Επίσης άλλαξε η δημιουργία του Μάρκου, του Παπαϊωάννου και των άλλων “προΜεταξικών”, αφού αναγκάστηκαν να “κόψουν” τα βαριά μάγκικα ζεϊμπέκικα και να “κυριλέψουν” τους στίχους τους.
Οι Μικρασιάτες μουσικοί άλλαξαν τον τρόπο εκτέλεσης των τραγουδιών τους (αντικατάσταση του βιολιού με το μπουζούκι ή έστω εισαγωγή του μπουζουκιού δίπλα στο βιολί) αναγκαστικά, λόγω της απαίτησης του “αγοραστικού κοινού”. Οι Σκαρβέλης, Περιστέρης, ακόμα και ο Τούντας χρησιμοποιούν τους μπουζουξήδες στους δίσκους τους (Μάρκο, Τσιτσάνη, Παπαϊωάννου, Χιώτη, Χατζηχρήστο κλπ) γιατί αυτό τους εξασφαλίζει μεγαλύτερη επιτυχία.
Τώρα για το τελευταίο ερώτημα που βάζεις:
Μέχρι το 1934 οι λαϊκοί δίσκοι βγαίνουν μόνο με βιολιά (κύρια Τούντας, αλλά και Παπάζογλου, Περιστέρης, Σέμσης, Δραγάτσης, Νταλγκάς κλπ). Απ’ το '34 ως το '37 μπορούμε να μιλήσουμε για μια ισορροπία, ενώ το '38-‘40 το μπουζούκι υπερτερεί. Αυτά πάντα για τη λαϊκή μουσική. Τώρα συνολικά για όλη τη δεκαετία, θα πρέπει να γίνει μεγάλη έρευνα για να διαπιστωθεί ο ακριβής αριθμός. Πάντως, αν κρίνω απ’ τις επανεκδόσεις, μάλλον υπερτερεί το βιολί.
ΑΝ

(Δημοσθένης Σταλίδης)

Φίλε Άρη,θεωρώ αρκούντως σαφή την τοποθέτηση σου. Δεν γνωρίζω όμως καθόλου το περιστατικό που λες με τον Παπαϊωάννου.H πρώτη μου σκέψη όμως είναι: «Kατάφερε ο Παπαϊωάννου να βάλει κάτω ολόκληρη δικτατορία;Mοναδικό γεγονός στα πολιτικά χρονικά!». Mπορείς να με καθοδηγήσεις για να βρώ αυτήν τη συζήτηση στο forum και να τη διαβάσω;Mόλις τη διαβάσω θα σου εκθέσω διάφορες σκέψεις μου σχετικά με αυτά που λες.

Nα είσαι καλά.

Δημοσθένη,
το περιστατικό αναφέρεται και στην αυτοβιογραφία του Γιάννη Παπαϊωάννου που έχει επιμεληθεί ο Κώστας Χατζηδουλής, Εκδ. Κάκτος (“Ντόμπρα και σταράτα”) σελ. 75-76. Επίσης επιβεβαιώνεται και από μαρτυρίες σύγχρονων μουσικών όπως ο Ζαμπέτας και ο Γενίτσαρης (αναφέρεται και στις δικές τους βιογραφίες). Παρόλο που προκαλεί εντύπωση το γεγονός θεωρώ ότι είναι αληθινό. Αν έχεις fax και θέλεις μπορώ να σου στείλω το σχετικό απόσπασμα.
Το βιολί, επειδή με παραπέμπει στα Σμυρναίϊκα, όπως είπα και στο προηγούμενο posting, δεν μου “κολλάει” με το μπουζούκι όσον αφορά αυτό που εγώ θεωρώ ρεμπέτικο ήχο. Η ταπεινή μου άποψη από τα λίγα που έχω δiαβάσει είναι ότι το βιολί εισήχθη κυρίως από τους Μικρασιάτες συνθέτες και με τη σταδιακή τους αποχώρηση έπαψε να συμμετέχει τόσο ενεργά όσο το μπουζούκι, αφού δεν ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένο στο αστικό περιθωριακό περιβάλλον του ρεμπέτικου.
Δεν ξέρω ίσως είμαι και προκατειλημένος αλλά όπως ξαναείπαμε περί ορέξεως…

Αυτά τα ολίγα, χαιρετώ προς το παρόν,
γιώργος

Επειδή έχει παρέμβει κι ο Φέρρης και για να μην ψάχνεις στα βιβλία αναφέρω την περίπτωση στα σβέλτα:
Οταν απαγορεύτηκαν τα μπουζούκια ο Παπαϊωάννου έβαλε έναν μπαγλαμά κάτω απ΄το σακάκι και πήγε στο γραφείο του Μεταξά. Παραδόξως (και μάλλον από περιέργεια) τον δέχτηκαν. Λέει λοιπόν του Μεταξά:
“Μας κόβετε το μεροκάματο, θα πεθάνουμε απ’ την πείνα”.
Του λέει ο Μεταξάς:
“Παίζετε χασικλίδικα γι’ αυτό σας απαγόρεψα”.
Βγάζει ο μπαρμπα Γιάννης το οργανάκι και του παίζει την “Βαγγελίτσα” και τη “Φαληριώτισσα”.
“Εμείς του λέει δεν παίζουμε χασικλίδικα, τέτοια παίζουμε”.
Ο Μεταξάς, ακούγοντας νησιώτικα τραγούδια και καντάδες, πείστηκε και επέτρεψε πάλι τα μπουζούκια.
Σημείωση:
Ο Τσιτσάνης είχε πει αργότερα:
“Ο Μεταξάς ήταν Κεφαλλονίτης κι εγώ τότε έγραψα κάτι καντάδες…”.
Μ’ άλλα λόγια τον τουμπάρανε τον τύπο.
Σημείωση δεύτερη:
Η εξουσία δεν κάνει ποτέ κάτι χωρίς να ζητάει αντάλλαγμα. Στην προκειμένη περίπτωση κράτησαν τα στοιχεία του Παπαϊωάννου και μετά από καιρό τον φώναξαν στην Ασφάλεια και του ζητούσαν ρουφιανιές. Τα ίδια είχαν ζητήσει κι απ’ το Μάρκο για να του δώσουν άδεια λειτουργίας ουζερί. Κι οι δυο με τον τρόπο τους “τους …έγραψαν κανονικά” κι ακόμα περιμένει ο Μάρκος την άδεια.
Σημείωση τρίτη:
Στην Απριλιανή χούντα ο Παπαϊωάννου είχε και πάλι άποψη. Εβριζε τους συναδέλφους του, κύρια τους νεώτερους, γιατί φοβόνταν τη χούντα. Είχε μάλιστα και “καλλιτεχνικό τρόπο αντίστασης”. Θεωρούσε (και το τηρούσε ο ίδιος) ότι οι λαϊκοί δεν έπρεπε να ηχογραφούν τραγούδια όσο διαρκούσε η χούντα.
ΑΝ

(loulas)

κατα την ταπεινη μου γνωμη δεν πρεπει να βαζουμε καποιο οργανο πανω απο τα αλλα.καθε ενα εχει τη δικη του γλυκα και ολα συνησφαιρουν για να βγει αυτος ο υπεροχος ηχος του ρεμπετικου.

(stelios zahariadis)

pano apo ola i psixoula einai aderfia …min ksexnieste
STELIOS ZAHARIADIS

1 «Μου αρέσει»