Τελευταία έχουμε ανοίξει με κάτι φίλους συζήτηση (έντονη) κατά πόσο μπορεί να γραφτεί πρώτα μια μελωδία και πάνω σ’ αυτήν να μπουν μετά οι στίχοι ΧΩΡΙΣ Ν’ ΑΛΛΑΞΕΙ ΟΛΟΚΛΗΡΩΤΙΚΑ το ύφος, ο χαρακτήρας κλπ του τραγουδιού. Έχω την εντύπωση ότι αυτό είναι απόλυτα εφικτό (διαφορετικά, ας πούμε, δεν θα μπορούσαν να γραφτούν διάφορες παραφράσεις, συνήθως σκωπτικές, στα τραγούδια ή δεν θα μπορούσε να “μεταφραστεί” ένα ξένο τραγούδι σ’ ελληνικούς στίχους). Ειλικρινά ποτέ μου δε σκέφτηκα ότι αυτό δεν είναι εφικτό. Ενας φίλος, όμως, με μεγάλη μουσική παιδεία κι εμπειρία στο χώρο των ηχογραφήσεων κι εμπειρίες από γράψιμο τραγουδιών επιμένει ότι αν επιχειρήσεις να βάλεις τους στίχους εκ των υστέρων σε μια μελωδία τότε αυτό που θα προκύψει θα είναι κάτι εντελώς διαφορετικό από το αρχικό που είχε σκοπό να γραφτεί.
Κατ’ αρχην ετσι οπως θετεις το θεμα υποθετω πως εννοεις οτι ο στιχος ηδη υπαρχει και το προβλημα ειναι να τον προσαρμοσουμε στη μελωδια.Διαφορετικα,αν γραφεται ο στιχος για συγκεκριμενη μελωδια απλα δεν υπαρχει προβλημα.
Η γνωμη μου Μπαγιοκο ειναι οτι εχεις απολυτο δικιο.Και δεν μπορω να καταλαβω πως μπορει να υπαρξει αλλαγη του υφους του στιχου υστερα απο μικροαλλαγες που θα γινουν για να “κολλησει” αυτος στη μελωδια.Και φυσικα μιλαμε για στιχουργο που να μπορει να χειριζεται ικανοποιητικα την ελληνικη γλωσσα,ωστε οι αλλαγες να επηρρεασουν μονο το μετρο του στιχου και οχι το υφος του.
Δεν μπορουμε βεβαια να παραλειψουμε το ταλεντο και την εμπνευση (εκτος της παιδειας και της γνωσης).
Επισης δεν μπορω να καταλαβω πως μπορει μια μελωδια ν’ αλλαξει το νοημα και τα μηνυματα ενος στιχου.Αν μπορει καποιος ας μου παραθεσει καποιο παραδειγμα που ν’ αποδυκνειει το αντιθετο.
Φίλε Δάνη, η αντίθετη θέση την οποία έχω να αντικρούσω, δεν αφορά τόσο την αλλοίωση του στίχου, αλλά (κυρίως) της μελωδίας. Δηλαδή υποστηρίζουν ότι αν ένας συνθέτης γράψει μια μελωδία με βάση την έμπνευση που έχει εκείνη τη στιγμή και μετά έλθει κάποιος για να βάλει στίχους ώστε να γίνει τραγούδι, τότε ο συνθέτης, κατά κύριο λόγο, θ’ αναγκαστεί να κάνει τέτοιους συμβιβασμούς και αλλαγές που στο τέλος αυτό που θα βγει θα είναι κάτι πολύ διαφορετικό. Αντίθετα υποστηρίζουν ότι όταν ο στίχος προϋπάρχει και η μελωδία γραφτεί εκ των υστέρων τότε δεν υπάρχει πρόβλημα διότι ο συνθέτης έχει ήδη πάρει το μήνυμα του ποιητή/στιχουργού κι έχει γράψει μια ανάλογη μελωδία.
Εγώ έχω αντιπαραθέσει κάποιες συνεντεύξεις στιχουργών (π.χ. Λευτέρης Παπαδόπουλος) στις οποίες λένε ότι έγραψαν τους στίχους σε μελωδίες που τους έδωσαν οι συνθέτες. Το επιχείρημα της αντίθετης πλευράς είναι ότι, είτε το δίδυμο συνθέτη-στιχουργού αναγκάστηκε να δουλέψει μαζί για να βγει το τελικό (αλλοιωμένο) αποτέλεσμα, είτε ότι οι απαντήσεις στις συνεντεύξεις δόθηκαν “εκ του πονηρού” για προσωπική προβολή των απαντούντων.
Νομίζω πως συμφωνούμε όλοι πως η μουσική γεννά στον ακροατή εικόνες και συναισθήματα. Με αυτά λοιπόν τα ερεθίσματα θα γράψει ο στιχουργός στίχους σε κάποια υπάρχουσα μελωδία.
Αντίστοιχα, ο υπάρχων στίχος γεννά ερεθίσματα που καλείται κάποιος να εκφράσει με τη μουσική με την οποία θα τους ντύσει.
Δεν υπάρχει εγγύηση ότι ο στιχουργός θα είναι κοντά στο πνεύμα του μουσικού ή αντίστροφα. Όλα εξαρτώνται από την παιδεία και την ευαισθησία του καθενός.
Σίγουρα όμως όταν πρόκειται για τη δημιουργία τραγουδιού πρέπει να προηγείται ο στίχος. Εξ άλλου αυτός αποτελεί και το λόγο δημιουργίας του τραγουδιού. Στο στιχουργό επομένως πρέπει να ανήκει ο πρώτος λόγος και αυτός θα δημιουργήσει τη βάση στην οποία θα πατήσουν όλοι οι υπόλοιποι. Και μόνο αν αφεθεί ανεπηρέαστος από άλλους παράγοντες (στην περίπτωσή μας από κάποια υπάρχουσα μελωδία) θα μπορέσει να βγάλει αυτό που έχει μέσα του, ελπίζοντας στη συνέχεια να μελοποιηθούν οι στίχοι του από ένα μουσικό που να τους καταλάβει και να αποδόσει το νόημά τους.
Υ.Γ. Μιά που μιλάμε για απόδοση του νοήματος των στίχων από τη μουσική και αντίστροφα, θέλω να επισημάνω το σπουδαιότατο ρόλο της ενορχήστρωσης στην απόδοση του ύφους της μελωδίας. Κατ’ εμέ ο ενορχηστρωτής αποτελεί, πολλές φορές, ένα δεύτερο συνθέτη.
Φίλε Λεωνίδα, συμφωνώ απόλυτα μαζί σου σ’ ό,τι αφορά την ενορχήστρωση. Έχουμε κατά καιρούς ακούσει το ίδιο τραγούδι με διαφορετικές ενορχηστρώσεις και όντως μπορεί ν’ απέχει παρασάγγας η μια εκτέλεση από την άλλη.