Χαίρετε, χρόνια πολλά και καλή σαρακοστή. Αν και είμαι μέλος από το 2005, ωστόσο πρώτη φορά αποφάσισα να γράψω για να σας ρωτήσω κάτι: είναι αλήθεια πως έχουν γραφτεί τραγούδια ρεμπέτικα στην αρβανίτικη γλώσσα; Λογικά, αν έχουν υπάρξει τέτοια τραγούδια, θα έχουν γραφτεί είτε στην Κούλουρη, είτε στη δυτική Αττική. Αν ξέρετε κάτι, παρακαλώ, βοηθήστε.
Καλημέρα Αγιε Νείλε! Υποθέτω ότι οι Αγιοι είναι λιγομίλητοι 
Πολύ ωραίο το ερώτημα σου! Προσωπικά δεν έχω υπόψη μου κάτι στη δισκογραφία. Ομως δε το θεωρώ απίθανο γιατί τα αρβανίτικα εκείνη την εποχή ήτανε μια ζωντανή γλώσσα (και παραμένει). Ομως αν υπάρχουν θα πρέπει να τα αναζητήσει κανείς στην προφορική παράδοση.
Να υποθέσω ένα μικρό σενάριο.
Κάποιος δημιουργός ή καλός παίκτης πρέπει να είναι αρβανίτης για να γνωρίζει τη γλώσσα. Κοινώς ψάχνουμε ένα ρεμπέτη αρβανίτη. Και παράλληλα κάποια τραγούδια που παίζονται στην ελληνική γλώσσα να τα αλλάζει, να τα διασκευάζει δηλαδή στα αρβανίτικα. Και παράλληλα αυτή η διασκευή να είναι αγαπητή ανάμεσα στους αρβανίτες για να μείνει ή τουλάχιστον για να μας πει κάποιος ότι το τάδε τραγούδι υπάρχει και στα αρβανίτικα.
Αυτοφυές αρβανίτικο ρεμπέτικο μου φαίνεται λίγο δύσκολο να έχει υπάρξει, γιατί είναι έξω από το πλαίσιο της αρβανίτικης παράδοσης που πιστεύω ότι είναι κυρίως μια παράδοση της υπαίθρου και όχι μια αστική παράδοση, με την έννοια ότι δημιουργεί τραγούδια για να εκφράσει έναν αστικό πληθυσμό όπως έκαναν τα ρεμπέτικα τραγούδια.
Βέβαια, πολλοί Αρβανίτες ήρθαν στις πόλεις ή κατοικούσαν σε αυτές. Η Αθήνα πριν την επανάσταση είχε κυρίως Αρβανίτες, και παράλληλα υπήρχαν πολλοί και στην Υδρα και στις Σπέτσες. Οπότε, η άποψη μου αυτή μπορεί και να μην είναι σωστή.
Εξάλλου, αν θελήσουμε να αναζητήσουμε μια σταθερά στα ρεμπέτικα τραγούδια, αυτή μάλλον είναι η ελληνική γλώσσα. Ρεμπέτικα σε αλλες γλώσσες πέρα από τα ελληνικά θα ήταν ενδιαφέρον όσοι γνωρίζουν να μας πουν αν και πόσα υπάρχουν. (Εξαιρώ τούρκικες εκφράσεις ή φράσεις για λόγους αυτονόητους: καταγωγή ρεμπετών, διασκευές τραγουδιών κλπ).
Δεν είναι καθόλου απίθανο, θεωρητικά, να δημιουργήθηκαν “γνήσια” αρβανίτικα ρεμπέτικα, μόρτικα, κουτσαβάκικα κλπ. τραγούδια. Η Αθήνα του νεοσύστατου ελληνικού κράτους ήταν γεμάτη από Αρβανίτες, όχι μόνο αυτόχθονες αλλά και επήλυδες από παντού. Οι ληστές, φυλακισμένοι και μικροκλέφτες που συγκεντρώνονταν στους αστικούς χώρους ήταν σε πολύ μεγάλο ποσοστό Αρβανίτες. Στη Σμύρνη επίσης, έχουμε πολλές μαρτυρίες ότι το ρεπερτόριο των μαγαζιών νυχτερινής διασκέδασης περιελάμβανε πολλά τραγούδια στην αλβανική γλώσσα. Το ίδιο συνέβαινε και στα καφέ αμάν της Ελλάδας, όπου μάλιστα έχουμε και μαρτυρίες για σπουδαίους Αρβανίτες τραγουδιστές (π.χ. ο “Σουλιώτης Βούρκος με το δαιμονισμένον του σουραύλι”).
Στη “γραπτή” όμως, δηλαδή τη δισκογραφημένη παράδοση, ενώ έχουμε πληθώρα δημοτικών τραγουδιών ηχογραφημένων σε αρβανίτικη γλώσσα, ανάλογα παραδείγματα ρεμπέτικων δεν υπάρχουν. Φυσικά δεν αποκλείεται αυτό που υποθέτει ο Διόνυσος, Αρβανίτες μάγκες να μετέφεραν στα αρβανίτικα κάποια τραγούδια αλλά αυτό δεν κατεγράφη πουθενά. Επιφυλάσσομαι, πάντως, να εκφέρω οριστική γνώμη πριν συμβουλευτώ τον κατ’ εξοχήν σχετικό αρμόδιο, ο οποίος όμως σήμερα δεν θα είναι στο γραφείο του. Αν χρειαστεί θα επανέλθω.
Δεν ξέρω για τραγούδια πάντως ο στιχουργός και γελοιογράφος Μάθεσης στα ζωγραφικά έργα, που δημιούργησε στη Σαλαμίνα και ήταν τοποθετημένα σε ταβέρνες του νησιού, είχε τη λεζάντα στα αρβανίτικα,ενώ σε όσα έκανε στον Πειραιά στα ελληνικά.
Για τα αρβανίτικα τραγούδια, σημαντική η συμβολή του αρβανίτικης καταγωγής (από αρβανιτοχώρι της περιοχής της Θήβας) Θανάση Μωραΐτη.
“Αρβανίτικα Τραγούδια απ’ όλη την Ελλάδα” λέγεται το βιβλίο του, από το Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών, όπου καταγράφονται 140 αρβανίτικα τραγούδια από όλη την Ελλάδα.
Για πρώτη φορά καταγράφεται η μουσική, δηλαδή όχι μόνο οι στίχοι των τραγουδιών στα αρβανίτικα και στα ελληνικά, αλλά και οι νότες, γι’ αυτό και είναι πολύτιμη εργασία.
Επίσης, περιέχει και άλλες πληροφορίες, ιστορικές και γλωσσολογικές.
Μαζί με το βιβλίο, υπάρχει και cd με τα τραγούδια αυτά.
Ναι, αλλά ο Θανάσης έλειπε σήμερα απ’ το γραφείο…
παντως και στη δισκογραφια των 78 στροφων …ελαχιστα αρβανιτικα παραδοσιακα ηχογραφηθηκαν…καμια δεκαρια περασε ο μεγας Αρβανιτης τραγουδιστης Γ.Παπασιδερης με το κλαρινο του Κ.Γιαουζου… κι ολα πριν το '36 αφου ο Μεταξας απαγορεψε την ηχογραφηση αλλων γλωσσων και ντοπιολαλιων πλην της …(Μωραιτικης) Ελληνικης…
Δημοτικοφανές (που λέει και ο Ν. Πολίτης παραπάνω) με το Στελλάκη και το Σέμση.
Έχει και σχόλιο για την πιθανή σχέση του με τα Αρβανίτικα
ΥΓ. Γεια σου Αγιε Νείλε. Αγία Παρασκευή εδώ.
1 «Μου αρέσει»
Απλως εξΕλληνισμενο το ‘‘ντο τα πρες’’…
1 «Μου αρέσει»
Δημοτικοφανές, με ολίγην από καβοντορίτικο…
Πετάει η ομάδα!
Λοιπόν, μέχρι να ενημερωθούμε άμεσα και έγκυρα, μέσω του Νίκου, ρίξτε μια ματιά [b][u]εδώ[/b][/u]
και [b][u]στο περιοδικό.[/b][/u].
Και αποσπάσματα από αρβανίτικα τραγούδια, υπάρχει η δυνατότητα να ακούσουμε, στον πρώτο σύνδεσμο.
Εκτός από τον Παπασιδέρη, και η Γ. Μηττάκη (επίσης Αρβανίτισσα) έχει δισκογραφήσει και αυτή στις 78 στροφές και αργότερα ο Μ. Μενιδιάτης, στις 45 στροφές.
Από τους πολύ σπουδαίους μουσικούς, ο Σιδέρης Αδριανός, λαουτιέρης, με συμμετοχή σε όλες σχεδόν τις ηχογραφήσεις 78 στροφών, που θεωρείται από τους καλύτερους στα Βαλκάνια.
Όπως και ο Παναγιώτης Κοκοντίνης, στο κλαρίνο, για τον οποίο έχει γράψει βιβλίο ο Γ. Τσάμπρας, “Ο αντάρτης κλαριτζής”, εκδ. Ηλέκτρα.
Σας χαιρετώ και σας ευχαριστώ όλες και όλους, ειδικότερα χαιρετώ το γειτονάκι από την Αγία Παρασκευή (λίγοι ξέρουν ότι από την Αγ. Παρασκευή του Πειραιά ξεκίνησε ο Μακάριος της Κύπρου ως ιερέας). Έχω μικρές γνώσεις γύρω από το ρεμπέτικο, αν και μεγάλωσα ακούγοντας ρεμπέτικα για νανούρισμα, ρεμπέτικα στο ραδιόφωνο κλπ. Αυτές οι πενιχρές γνώσεις είναι ο λόγος που δεν συμμετέχω και πολύ στις συζητήσεις σας.
Σχετικά με τα αρβανίτικα γνωρίζω πως υπάρχουν αρβανίτικα τσάμικα, καλαματιανά και γενικότερα έχω την εντύπωση ότι οι Αρβανίτες πήραν τη μουσική του τόπου όπου εγκαταστάθηκαν και έβαλαν τα λόγια και τους καημούς τους. Επειδή η Αθήνα και οι γύρω περιοχές είχαν και έχουν πολλούς Αρβανίτες σκέφτηκα μήπως με τον ερχομό των προσφύγων και τη γέννηση του ρεμπέτικου είχαν κάποιοι την έμπνευση να τραγουδήσουν στα αρβανίτικα.
Για τον Μάθεση γνωρίζω ότι έκανε στην Κούλουρη επιγραφές σε μαγαζιά με αρβανίτικα σε ελληνικό αλφάβητο. Έχω δει μερικές σε ένα περιοδικό που έβγαινε παλιά και λεγόταν “Ρυθμοί τής Σαλαμίνας” νομίζω.
Μόλις μίλησα με τον κ. Θ. Αρβανίτη,ερευνητή στο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών. Με διαβεβαίωσε ότι στις εκτεταμένες (πάνω από δύο δεκαετίες) έρευνές -του σε όλη την Ελλάδα, φυσικά και στην Αττική, Κούλουρη κλπ, δεν βρήκε την παραμικρή ένδειξη για ρεμπέτικα ή ρεμπετοφανή τραγούδια σε αρβανίτικη γλώσσα.
Ευχαριστώ πολύ για την ενημέρωση.
ενδιαφερον θεμα αν και παλιο. θυμηθηκα πριν τρια χρονια ειχα κανει προταση σε καποιον να γραψει εστω ενα τραγουδι στην βλαχικη γλωσσα. ενω του αρεσε σαν ιδεα το αντιμετωπισε και λιγο ως χαβαλε, κατι συνηθησμενο βεβαια οταν κατι που εχουμε λαβει ως ‘‘παραδοση’’ και καλα, παμε να το βαλουμε στην ζωντανη καθημερινοτητα μας. η σκεψη ηταν απλη, γιατι να ακουμε τραγουδια απο ολο τον κοσμο, και που δεν γνωριζουμε οι περισσοτεροι και την γλωσσα τους τι λενε, και να μην ακουμε και στις παλαιες γλωσσες που μιλουσαν οι παππουδες μας, που χανονται κιολας. ισως ειναι και μια ευκαιρια να τις ξαναμαθουμε… ας παραδειγματιστουμε απο τους ποντιους…
Δεν είναι ακριβώς το ίδιο. Τα ποντιακά είναι ελληνική διάλεκτος, οπότε και χωρίς να τα ξέρεις κάτι καταλαβαίνεις. Ένα παραδοσιακό ποντιακό τραγούδι που το ακούς και συνάμα το διαβάζεις γραμμένο βγάζει πάνω από 50% νόημα σ’ έναν εντελώς άσχετον από ποντιακά ελληνόφωνο. Αν έχει και γλωσσάρι και μερικές γραμματικές εξηγήσεις, καθάρισες.
Τα αρβανίτικα, τα βλάχικα και άλλες μειονοτικές γλώσσες της Ελλάδας είναι ξεχωριστές γλώσσες. Ή τις ξέρεις, ή δεν τις ξέρεις, πάει και τελείωσε. Αν θες να τις μάθεις, πολύ απλά τις πιάνεις από το μηδέν. (Αν βέβαια έχεις κάποιες βασικές εμπειρίες από τη γιαγιά σου, από εκφράσεις του χωριού που τις λένε και μέσα στα ελληνικά, κλπ., ε, σίγουρα είναι μια κάποια αρχή αυτό.)
Πέραν αυτού, η ιδέα είναι ενδιαφέρουσα και καλή.
Κάποιο λεξιλόγιο είναι κοινό, έτσι κι αλλιώς. Εγώ που είμαι από άλλο πλανήτη π.χ. πάλι καταλαβαίνω/υποψιάζομαι τι σημαίνει το «Αγνάντια ντι Βοσκόπολη». Ο Φώτης Τράσιας έχει πολύ υλικό στο YouTube με βλάχικα τραγούδια.
Εντάξει, κι εγώ το «ρούσα με μαυριδερένε» (αρβ. = η ρούσα με τη μελαχροινή), και γελάω και λίγο μ’ αυτές τις απροσδόκητα οικείες λέξεις μέσα σε ξενόγλωσσο συμφραζόμενο.
Αλλά η γλώσσα δεν είναι λέξεις.
Μια φορά στο καράβι είχε κατασκηνώσει δίπλα μου μια οικογένεια Γύφτων με τις μπατανίες τους. Έδειχναν όλοι σε βαθύ ύπνο, μέχρι που ακούστηκε η ανακοίνωση για το δείπνο, οπότε σήμανε συναγερμός. Ένα παιδάκι ξεφούρνισε ένα ολόκληρο ενθουσιώδες κατεβατό στα απολύτως ακατανόητα (σε μένα) Ρομανί, που κατέληγε «μακαρόνια με κιμά»!
Υ.Γ. Οι μη ελληνικές γλώσσες της Ελλάδας είναι αρβανίτικα, βλάχικα, πομάκικα, ρομανί, τούρκικα (η μόνη αναγνωρισμένη), σλαβομακεδόνικα και βουλγάρικα, αν δε μου διαφεύγει κάποια. Όλες, όπως είναι φυσικό, έχουν έντονες λεξιλογικές επιδράσεις από τα ελληνικά. Εδώ οι φυσικές μητρικές των μεταναστών δέχονται μέσα σε μια γενιά την αντίστοιχη επίδραση, και ακούς μέσα σε ξένο και ανοίκειο συμφραζόμενο λέξεις όπως «κινητό», «πιστοποιητικό», «δημαρχία», «ένσημα» - λογικότατο.