Πατέρας και Ρεμπέτικο;

Όντως ενδιαφέρουσα παρατήρηση.

Ένα τέτοιο τραγούδι δε θα γραφόταν ίσως προπολεμικά (το συγκεκριμένο είναι του ‘58, βλέπω εδώ). Όχι όμως επειδή υπήρχαν άλλες αντιλήψεις για τον πατέρα, αλλά γιατί δε συνηθιζόταν αυτό το αντιηρωικό, αυτομαστιγωτικό στυλ τραγουδιών περί κατρακύλας. Σε τραγούδια όμως που να καυτηριάζουν την κατρακύλα του αλλουνού, καθόλου δε θα με ξένιζε να άκουγα κάτι του στυλ «ρεζίλεψες στην τρέλα σου τ’ όνομα του πατέρα σου»: τ’ όνομα του πατέρα και γενικώς η οικογενειακή τιμή ήταν ανέκαθεν ιερά πράγματα.

Πάντως το τραγούδι υπογράφεται από την Παπαγιαννοπούλου, ενώ ο αφηγητής είναι ξεκάθαρα άντρας. Αν αυτό δε λέγεται εμπορικότητα, που θα ήταν ίσως λίγο άδικος χαρακτηρισμός, πάντως σίγουρα λέγεται επαγγελματική στιχουργία, κάτι που διαφέρει από την πιο άμεση, βιωματική στιχουργία της εποχής όπου το λαϊκό τραγούδι ήταν λιγότερο επαγγελματικό (πιο πολύ στην παρέα ή άντε σε κάνα μικρό κουτούκι παρά στο πάλκο, τον δίσκο κλπ.). Τέτοια διάσταση μεταξύ στιχουργού και αφηγητή δε βρίσκουμε στο πρώιμο ρεμπέτικο, όπως ούτε στο δημοτικό, ενώ βρίσκουμε στο ύστερο ρεμπέτικο, στο λαϊκό, αλλά και ήδη αρκετά νωρίτερρα στο ελαφρό τραγούδι.

Να πω κι εγώ “όντως ενδιαφέρουσα παρατήρηση”! Το σχόλιο για την απόσταση ανάμεσα στο στιχουργό και στον αφηγητή (φαντάζομαι ότι εννοείς το “εγώ” που μιλάει στο τραγούδι) μου έκανε να σκεφτώ τα πολλά παλιά τραγούδια όπου “ο αφηγητής” είναι σαφώς ένας άντρας (γιατί μιλάει π.χ. για μια γυναίκα που τον τυραννάει, που τον ενδιαφέρει κ.τ.λ.), αλλά που τραγουδιούνται από γυναίκες ερμηνεύτριες. Πώς εξηγείς αυτόν τον μουσικό “ερμαφροδιτισμό” που εντοπίζεται σε πολλά παλιά τραγούδια; Μήπως δεν είχε τόση σημασία τότε αν μία γυναικεία φωνή ερμήνευε στίχους που απευθύνονταν σε γυναίκα ή μιλούσαν για τα αισθήματα του αφηγητή για μια γυναίκα;

Το ζήτημα της στιχουργίας γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον σε γλώσσες όπου τα ρήματα και οι προσωπικές αντωνυμίες δηλώνουν το φύλο (ας πούμε, το “σ’ αγαπώ” εκφράζεται διαφορετικά αν το λέει ένας άντρας σε μια γυναίκα ή αν το λέει μια γυναίκα σε έναν άντρα) όπως στις σημητικές γλώσσες…εκεί αλλάζουν πάντα τους στίχους ανάλογα με το φύλο του τραγουδιστή/της τραγουδίστριας.

Όλα αυτά είναι μάλλον εκτός θέματος…απλώς τα αναφέρω για να πω ότι έχω την εντύπωση ότι υπάρχουν παλιότερα τραγούδια όπου η “βιωματικότητα” της στιχουργίας φαίνεται κάπως αμφιλεγόμενη.

Εύα