Συνέχιση της συζήτησης από το Με το ταμπούρι μου στα λημέρια των κλεφτών:
Η συζήτηση αυτή ανοίγει με αφορμή το παρακάτω μήνυμα:
Κύριε Νίκο δεν ήξερα για αυτή την παρουσίαση του οργάνου. Συγκλονιστικά τα όσα ειπώθηκαν. Μήπως αν υπάρχει ενδιαφέρον, να ανοίγαμε ξεχωριστό θέμα γι’ αυτό το όργανο;
Πάντως μιλώντας και πιο πάνω για ζωντανή παράδοση, αυτό το όργανο έρχεται να επιβεβαιώσει ότι κάποια πράγματα που μας μοιάζαν ανεξήγητα, τώρα προκύπτει ότι είναι απομεινάρια μιας παράδοσης που χάθηκε. Δύο παραδείγματα 1) η διάταξη χορδών 2-2-4 των μπουζουκιών των αρχών του 20ου αιώνα κυρίως στην Αμερική και 2) η παράξενη διάταξη των τάστων του μπουζουκιού του Ευαγγελίδη του 1900. [Μπουζούκι Κατασκευής Γ.Χ. Ευαγγελίδη-Αθήνα 1900]
Έρχεται ένα όργανο 100 χρόνια πίσω από τα δείγματα που είχαμε και επιβεβαιώνει ότι μάλλον δεν πρόκειται για κατασκευαστικές ιδιοτροπίες. Επίσης ένα άλλο τρίτο σημαντικό είναι ότι απουσιάζει το τάστο στο πρώτο ημιτόνιο και τοποθετείται κοντά στον τόνο με το δεύτερο τάστο στον τόνο. Να θυμίσω τις φωτογραφίες στο Θέμα “Παλιός δίχορδος ταμπουράς” από τους ταμπουράδες στο Λουτράκι και το Άγκιστρο. Ξεκινούν και αυτοί με πρώτο τάστο στον τόνο.
Επίσης πολύ μου άρεσε αυτό που είπε ο πρώτος ομιλητής ότι όταν επισκευαστεί καλό θα είναι να το παίξει αγράμματος μουσικά παίκτης με παιξίματα στα ανοιχτά κτλ. Δηλώνω εντελώς αστοιχείωτος και αν κάποιος φίλος μου είπε και πέντε πράγματα για μακάμια και τέτοια, απ΄το ένα αφτί μπήκαν απ’ το άλλο βγήκαν.
1 «Μου αρέσει»
Βασίλη, οι διαχειριστές φρόντισαν ώστε να ξεκινήσει ένα καινούργιο θέμα που, και βέβαια έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον.
Για να δούμε, τι θα βγάλει η οργανολογική / μουσικολογική έρευνα για το θέμα της αρματωσιάς (224). Φοβάμαι βέβαια ότι και μόνο η χρονική απόσταση από την εποχή του Φώτου Τζαβέλα μέχρι τον Σταθόπουλο (πάνω από αιώνας) θα μας γεννήσει πολλά ερωτηματικά. Όμως, αυτό που είναι σίγουρο είναι το ότι 2+ 2 + 4 =8 είναι μία μεγάλης σημασίας πληροφορία: Δεν φαντάζομαι βέβαια ότι η (δυτικού προσανατολισμού!) οργανοποιία της Ιταλίας του 19ου αιώνα, που οδήγησε στην βιομηχανοποίηση της κλειδιέρας των τεσσάρων (4 Χ 2 = 8!) κλειδιών για μαντολίνο, είχε κάποια διασύνδεση με την βεβαίως τροπική αλλά καθόλου μακρυνή, στα διαστηματικά χαρακτηριστικά των βασικών βαθμίδων της (τετάρτη, πέμπτη, οκτάβα), τροπικού προσανατολισμού μουσική. Όμως, η σύμπτωση 224 στον ταμπουρά του Τζαβέλα και σε ένα κάποιο δείγμα χαραγών σε κόκκαλο και καβαλάρη, οργάνων πρώιμου 20ού αιώνα, δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη.
1 «Μου αρέσει»
Νίκο, δεν είναι καθόλου παράξενο να υπάρχει σχέση με την Ιταλία και αυτό επιβεβαιώνεται από αυτά που αναφέρει ο πρώτος ομιλητής σχετικά με την ιστορία των Τζαβελλαίων. Ότι πιθανά κάποιος πρόγονος ήταν στρατιώτης στην Ιταλία και από εκεί προήλθε και το όνομα. Εξάλλου μιλάει για σχέση των Τζαβελλαίων με την Κέρκυρα που εκείνη την εποχή και μέχρι πολύ πρόσφατα, περισσότερο Ιταλία την έλεγες μουσικά παρά Ελλάδα. Σίγουρα επαφές και επιρροές υπήρχαν.
Πάντως μετά από αυτό το όργανο μου φαίνεται αρκετά αδύναμη η συσχέτιση της διάταξης 224 με τα τετραπλά κλειδιά του μαντολίνου. Γιατί αν δεν χρειάζονταν, θα μπορούσαν οι μάστορες να τα κόψουν και να τα κάνουν τριπλά ή να τα αφήσουν κενά όπως γινόταν για χρόνια μετέπειτα που καθιερώθηκε το εξάχορδο ή να εφαρμόσουν μια άλλη διάταξη (323,233 κτλ). Είναι πολύ ξεκάθαρο το 224 Στα μπουζούκια της Αμερικής η τετραπλή μουργκάνα είναι όντως δύσχρηστη και υπερβολική. Βέβαια θα μπορούσε κάποιος να κουρδίσει κάποια χορδή από τις 4 σε διάστημα 5ης για να έχει μια πιο ολοκληρωμένη συνήχηση αλλά αυτό θα βόλευε μόνο αν τη χτυπούσες ανοιχτή. Αν έπρεπε να παίξεις σε αυτήν θα δημιουργούνταν μπέρδεμα. Στου Τζαβέλα όμως κάπως λύνεται αυτό με τα τσιγκελάκια. Δεν ξέρω αν κατάλαβα καλά αλλά αν κάποιος παίξει στη μουργκάνα μέχρι το 8ο τάστο που είναι και το πρώτο τσιγκελάκι, θα επιρεάσει μόνο τις 2 χορδές από τις 4. Ισχύει αυτό ή κατάλαβα ότι με βόλεψε;
1 «Μου αρέσει»
Ο Νίκος Φρονιμόπουλος κατασκευάζει αντίγραφο του ταμπουρά του Φώτου Τζαβέλα.
6 «Μου αρέσει»