Οι Τσιγγάνοι στην ελληνική μουσική

Παραδοσιακή Μουσική
41

Είχα σκοπό να μην ξανά γράψω, μιας και σχεδόν μονοπώλησα στο θέμα, αλλά ένεκα ο χαρακτήρας μου ή και οι παρερμηνείες λεγόμενών μου με αναγκάζουν.
Μια διαπίστωση καταρχήν. Από αρκετούς βλέπω μία ρομαντική αντιμετώπιση στο θέμα “Τσιγγάνοι” μη τυχόν και φανούν ρατσιτσές ίσως;!!! Τέλος πάντων.

Προς την Εύα:

  1. Δεν επικαλέστηκα αναφορές του κ.Νίκου ως πηγές μου, πώς βγήκε αυτό; Είπα μάλιστα, όταν γενικεύτηκε το θέμα, ότι πρέπει να μιλάμε μόνο για τους έλληνες τσιγγάνους και ότι ακόμα πιο σωστό θα ήταν να διαχωρίζαμε την εποχή και την γεωγραφική τους θέση. Π.χ. Άλλη μουσική συμπεριφορά στην Ρούμελη και άλλη στην Ήπειρο. Διάβασε τα 2 πρώτα μου μηνύματα.
  2. Σε διαβεβαιώνω ότι το “γύφτος” δε λέγεται από εμένα υποτιμητικά. Έτσι μιλάμε και μεταξύ μας, με τα Ρομάκια.
  3. Για αυτό με τα σκυλοποντιακά κ.λ.π. θα σου απαντήσω όπως μου το είπε τον αύγουστο σε έναν γάμο στην αράχωβα ο νταουλιέρης. Ήμασταν 2 ορχήστρες μιας και ο γαμπρός ήταν πόντιος.
    Ερώτηση: “Ρε παιδιά γιατί σκυλάδικα, δεν ξέρετε παραδοσιακά;”
    Απάντηση: “Αυτά θέλει ο κόσμος, έτσι έχει μάθει η νεολαία σήμερα”
    Γι’ αυτό είπα σε προηγούμενο μήνυμα ότι ο κόσμος σήμερα δεν έχει καθαρά παραδοσιακά ακούσματα . Δέχεται ό,τι σαβούρα τού πλασάρουν.

Προς όλους:
Αναφέρθηκαν κάποια ονόματα τσιγγάνων και μάλιστα πολύ σεβαστά στον χώρο της μουσικής.
Όπως οι καραπατάκης, αθανασίου, χατζής μέχρι και η ελένη βιτάλη!!!
Μάλλον μπερδεύτηκε η γίδα με το γάιδαρο, που λέγαν και οι παλιοί.
Δεν ισχυρίστηκε κανείς, και πολύ περισσότερο εγώ, ότι δεν υπήρξαν ή δεν υπάρχουν ή δεν θα υπάρξουν μέγιστοι τσιγγάνοι καλλιτέχνες στη μουσική. Και μόνο τα “μεγαθήρια” του κλαρίνου που παρέθεσε ο φίλος colectorgram είναι η απάντηση σε αυτό.
Άλλο αυτό όμως και άλλο να πεις, επειδή υπήρξαν και 2-3 τσιγγάνοι δημιουργοί του ρεμπέτικου, ότι συνέβαλαν στην δημιουργία του οι τσιγγάνοι γενικά και πόσο σημαντική ήταν αυτή η συμβολή τους.

Η γνώμη μου είναι ότι όλα αυτά τα ονόματα, μεγαλούργησαν σε ένα είδος μουσικής (δημοτικό ή λαϊκό) που δεν το δημιούργησαν αυτοί, απλά συνέβαλαν εκ των υστέρων.

Μερικοί τσιγγάνοι σαν τον γιαούζο ή τους χαλιγιανναίους ή τους χαλκιάδες ανέβασαν και το επίπεδο παιξίματος των οργάνων, αλλά μιας μουσικής βγαλμένης από τους λευκούς. Γιατί όπως και να το κάνουμε, τα δημοτικά και τα λαϊκά ήταν μουσική των …μπαλαμέ._

υ.γ.1 Λαός που δεν έχει γραπτό λόγο δεν μπορεί να έχει ιστορία γιατί απλά δεν την ξέρει. Τι θα ξέραμε για την δική μας ιστορία χωρίς τα γραπτά των αρχαίων ή τα μνημεία;
υ.γ.2 Με κουράζει όταν Π.χ. χρειάζεται να γράψω 2ο μήνυμα που να εξηγεί το 1ο ή 7ο που να εξηγεί το 6ο κ.λ.π. αλλά μάλλον είναι αναγκαίο γιατί ο καθένας καταλαβαίνει ότι θέλει τελικά.

42

Δημήτρη, όπως στη φωτογράφηση χρησιμοποιούνται πολωτικά και χρωματικά φίλτρα που επηρεάζουν τη φωτογραφία, έτσι και στο πλαίσιο της κοινωνικής διαντίδρασης η υποκειμενική αλήθεια, σαν μια φωτογραφία, προσαρμόζεται ανάλογα με τα φίλτρα που χρησιμοποιούνται στην οπτική του καθενός… και αυτό όπως είναι φυσικό επηρεάζει και το τρόπο που τοποθετείται καθένας στο διάλογο… :089:

43

Θαρώ πως η φράση “δεν έχουν δημιουργήσει δική τους μουσική” είναι μεγάλη κουβέντα και στην βάση της δεν στέκει. Σαν φύλα νομαδικά που ήταν μετακινούνταν συνεχώς με αποτέλεσμα απ’ όπου περνούσαν να έπερναν και να έδιναν. Βέβαια αυτό συμβαίνει σε κάθε μουσική συνάντηση. Αλλά σίγουρα και αυτοί θα είχαν ένα μουσικό background . Κάτι σαν τον καμβά ή το φόντο ενός πίνακα.
Για το ζήτημα της προσαρμογής στις μουσικές της κάθε περιοχής, αρκεί να σκεφτούμε την ικανότητα τους στο παίξιμο οργάνων, την ικανότητα τους στο να ακούν και να “ξεπατηκώνουν” κατευθείαν αλλά και το ότι είχαν ανάγκη τα χρήματα. Και τα πανηγύρια κάποτε έδιναν πολύ καλά χρήματα στους καλούς μουσικούς - η γνωστή σε όλους χαρτούρα - . Το να ήσουν καλός μουσικός και να δούλευες στα πανηγύρια της υπαίθρου…παλαιότερα τουλάχιστον…σήμαινε πως γνώριζες το ύφος και τα τραγούδια που ήθελαν να ακούσουν οι άνθρωποι. Και σε αυτό το πράγμα, οι γύφτοι και οι τσιγγάνοι ήταν καλοί.

44

@ Δημήτρης
Πως μπορεί να υποστηρίζει κανείς πως μία φυλή δεν έχει δημιουργήσει δική της μουσική, όταν απ ότι φαίνεται έχει το μουσικό ταλέντο περασμένο στο dna της?
Καμία αναφορά στη Θεσσαλία και στο κλαρίνο, που πρώτη οι ρόμηδες έφεραν και τελικά εξαπλώθηκε και επικράτησε?
Και ακόμη: Το αβγό έκανε την κότα ή η κότα το αβγό??
Το τσιφτετέλι, που μεσουρανεί στα σκυλάδικα σήμερα, αλλά και που υπάρχει σε πολλά όμορφα παλαιότερα τραγούδια, ποιός το καθιέρωσε???

45

O Λουκας ο Νταραλας ειχε τσιγγανικη ριζα;; λεω εγω τωρα…:092:

46

Αντε πάλι με τα dna. Συγνώμη για την παρέμβαση αλλά το μουσικό ταλέντο, η εργατικότητα, η τεμπελιά η ευφυία κλπ. δεν αποδεικνύεται ότι κληρονομούνται. Εκτός εαν έχει ανακαλυφθεί το μουσικό χρωμόσωμα και δεν τον πήρα πρέφα. Η πιο απλή εξήγηση είναι ότι ασχολούνται μαζικά με τη μουσική και πολλά ταλέντα που έτσι κι αλλιώς ύπαρχουν σε ένα πληθυσμό αναδεικνύονται πιο εύκολα. Tα περι dna ειτε λέγονται θετικά είτε λέγονται αρνητικά παραπέμπουν αλλού.
Pelagie κατάλαβα τη θέλεις να πεις επι της ουσίας, σε παρακαλώ μη με παρεξηγήσεις.

47

Πού αλλού εννοείς? όχι, δε βλέπω λιακόπουλο αν το πας εκει:)
Τρόπος του λέγειν πες το dna πες το παράδοση,. πες το όπως θες.
Απλά είδα ότι υποτιμάται κάτι και το ανέφερα, σε σχέση με τις περιπτώσεις μουσικής δημιουργίας από πλευράς των τσιγγάνων, οι οποίες δεν είναι και λίγες.
Επετρεψέ μου ωστόσο να πιστεύω πως το μουσικό ταλέντο εν μέρει κληρονομείται.

48

Ναι , κληρονομειται και οχι απαραιτητα στην επομενη γενια …:088:
Οπως και καθε ταλεντο , το εχω στο σπιτικο μου και το γνωριζω απο πρωτο χερι …:slight_smile:

Πολλοι βεβαια υποστηριζουν το αντιθετο και ειναι η γνωμη τους σεβαστη …

49

Εγώ θα δεχτώ ότι οι τσιγγάνοι το έφεραν και το διέδωσαν αλλά αυτοί το δημιούργησαν; Μήπως έφεραν μαζί τους και το τσάμικο ή το μπεράτι;

Δεν έχει σημασία τι προηγήθηκε αλλά ότι κάποιος άλλος το έφτιαξε να είναι πρώτο:089:

Αν και θεωρώ άτοπο το επιχείρημά σου. Το ερώτημα δεν είναι ποιος το καθιέρωσε αλλά ποιος το δημιούργησε!!!
Εγώ δεν έχω αντίρρηση ότι βοήθησαν, βελτίωσαν ή διέδωσαν την παράδοση. Είναι σίγουρο (αναφέρομαι στους παλιούς γύφτους). Όμως τίνος παράδοση;

Ναι έχει. Σημαίνει κάτι το ιδιαίτερο αυτό;

50

1ον: Η αναφορά μου αφορούσε μουσικό όργανο.
2ον: Εφ’ όσων συνυπάρχουμε, ακόμη και αν οι γύφτοι είναι αποστασιοποιημένοι και περιθωριοποιημένοι, η δημιουργία και η εξέλιξη συμβαίνει από κοινού!
3ον: Τινος??? Οι ρόμηδες παίζαν και στους δικούς μας γάμους, εκτός από τους δικούς τους!

51

Τσιγγανος λοιπον ο Νταραλας.Αρα και ο γιος του αν και μαλλον το εχει πολυ πισω στο μυαλο του! Αν βγουνε ολοι και πουνε απο που κρατανε (με περιφανεια!) θα δειτε οτι και σημερα αποτελουν μεγαλο κομματι της μουσικης μας.
Οσο για το τσαμικο και το μπερατι σιγουρα δεν ειναι ρομικα!!Αρβανιτια μυριζουν και δεν το
λεω καθολου υποτιμητικα!!
Αν και απο τα πιο ωραια μπερατια εχουν παιξει οι ρομηδες ΑΘ. Λαβιδας και ΙΩ.Μπολωτας και απο τα πιο ωραια τσαμικα οι ρομηδες Κ.Γιαουζος και Ν.Κωτσοπουλος.

52

Το τσάμικο συνήθως συνοδεύει κάποιο τραγούδι, κάποιους στίχους, οπότε μπορεί να υποθέσει κανείς ότι ακόμα κι αν δεν υπήρχαν οργανοπαίχτες θα μπορούσαν να συνοδεύουν το χορό με τραγούδι μόνο. Αν μιά μέρα όμως εμφανιστεί, γιά πρώτη φορά στα χρονικά, ένας κλαριτζής και μπει στο τραγούδι, όλες οι εισαγωγές, τα γυρίσματα και το κλείσιμο θα είναι δική του δημιουργία…
Το μπεράτι είναι οργανικός σκοπός, όπως κι ο σκάρος. Ο σκάρος είναι ποιμενικός σκοπός από όσο γνωρίζω, και μπορούμε να υποθέσουμε ότι ο σκάρος που ξέρουμε με κλαρίνο ίσως είναι μετεξέλιξη κάποιου σκοπού που πρώτα παιζόταν με φλογέρα.
Δεν ισχύει απαραίτητα το ίδιο και γιά το μπεράτι, που -επίσης από τα ελάχιστα που γνωρίζω- παιζόταν σε πιό κοινωνικές εκδηλώσεις των χωριών. Γιατί αποκλείεται, ίσως όχι κάποιοι να “φέραν μαζί τους” το μπεράτι, αλλά να το δημιούργησαν κάποτε εκεί που βρέθηκαν; Φυσικά αυτό είναι ερώτημα. Όχι θέση. Αλλά αν ο σκάρος μπορεί να θυμίζει φλογέρα, το μπεράτι μήπως κρατάει από το ζουρνά;

Κάτι παρόμοιο με τα παραπάνω ισχύει κι εδώ σαν ερώτημα, γιά το τσιφτετέλι: Πραγματικά το τσιφτετέλι τίνος παράδοση είναι; Μπορεί κανείς να απαντήσει σε αυτό πέρα από το να βεβαιώνει ότι “δεν είναι παράδοση των γύφτων γιατί οι γύφτοι δεν έχουν παράδοση”; Στο μυαλό μου πάντως το τσοφτετέλι ήταν πάντα συνδεμένο με το “χορό της κοιλιάς” που συναντιέται νομίζω ως και τις Ινδίες. Ποιός λαός έχει αμεσότερη αναφορά σε μιά τέτοια γεωγραφική προέλευση αλλά και σε αυτόν τον χορό;

53

Ειδικά για το (θεσσαλικό, στην Ελλάδα) μπεράτι, πρόκειται για ονομασία χορού (κοινωνικού μάλιστα, που δίνει ευκαιρία συνάντησης των δύο φύλων) και όχι μουσικού κομματιού, έστω οργανικού. Ο ρυθμός του είναι γρήγορο επτάσημο και θα μπορούσε να χορευτεί καλαματιανό αλλά είναι και χορεύεται μπεράτι. Υπάρχει μεγάλη σχετικά πόλη στην Αλβανία με ακριβώς αυτό το όνομα, επομένως είναι πολύ πιθανό ο χορός να συνδέει το όνομά του με αυτή την πόλη. Προσοχή, δεν λέω ότι εκεί γεννήθηκε αυτός ο χορός, ούτε και στους παραδοσιακούς χορούς υπάρχει παρθενογένεση.

54

Γράφω για οργανικό σκοπό -ενώ πράγματι είναι χορός- γιατί δεν έχω ακούσει “μπεράτι”, με αυτήν την ονομασία, να έχει λόγια. Όσα έχω ακούσει με την ονομασία μπεράτι είναι οργανικά. Μπορεί βέβαια να κάνω λάθος αλλά έχω σχηματίσει αυτή την εντύπωση. Ανάμεσα σε περίπου 20 εκδοχές του σκοπού που έχω διαθέσιμες μόνο μιά από αυτές έχει τραγούδι, μα κι αυτή δεν λέγεται “μπεράτι” αλλά “μπερατιανό”. Οι υπόλοιπες είναι οργανικές.

55

Αρχικά πολλές καλησπέρες.
Όπως ξεκίνησε η κουβέντα για ενα βιβλίο απο την evaba,είχα γράψει και τότε οτι το έχω διαβάσει.Θέλω να πιστεύω οτι όπως τα παραθέτει και επειδή προσωπική εμπειρία δεν εχω,ούτε άλλες μελέτες εχω διαβάσει οτι σε γενικές γραμμές είναι σοβαρή μελέτη.Μπορεί και να μην είναι ολα ωστά.
Αναφέρει λοιπόν και θα προσπαθήσω να είμαι σύντομος.το βιβλίο, οτι σε μεγάλο βαθμό την περίοδο 1453 με 1821 οι πλειονότητα των μουσικών ήταν οι Τσιγγάνοι της Βαλκανικής.Επαγγελματίες μουσικοί επι χρήμασι λειτουργώντας.Και μπορεί να διακιολογηθεί εν μέρη απο την απαξιωτική στάση της εκλησίας στα μουσικά λαϊκά όργανα,που αυτομάτως καθηστούσε απαγορευτικό τον λαο να τα ποιάσει στα χέρια του.Άρα οι Τσιγγάνοι χωρις ενδιασμό το έκαναν.
Τους γύφτους ως μουσικούς στα αρχοντικά της Καστοριάς του Πηλίου τους μνημονεύει και ο Φωριέλ.
Τσιγγάνους μουσικούς απο την Ρούμελη έφερνε και ο Αλή Πασάς,σύμφωνα με τα απαμνημονεύματα του Α.Λιδωρίκη
Και ενα τελευταίο,μερικοί μελετητές(Ν.Πολίτης,Τ.Γιαννακόπουλος,Ν.Μπαζιάνας) προσπαθώντας να δόσουν απάντηση στο πως εξαπλώθηκαν τα δημοτικά τραγούδια,και ποιός ο ρόλος του επαγγεματία Γύφτου μουσικού,λένε οτι αν θεωρήσουμε δεδομένο οτι δεν είναι ο δημιουργός των δημοτικών ο λαός,αλλά ο ανώνυμος δημιουργός,θεματοφύλακας είναι ο Γύτος λαϊκός μουζικάντης.Ξεφουρνίζοντας το τραγούδι σ’ένα πανηγύρι ο ανώνυμος ποιητής,το πέρνει ο μουσικός και το φορμάρει.Απο χωριό σε χωριό μετά και απο στόμα σε στόμα γύρισε παντού το τραγούδι.
Σα διαδικασία συμφωνώ οτι είναι αυτή.Απόλυτα σχεδόν.
Για την καταγωγή του μουσικού εχω εναν ενδιασμό.Εκτώς αν ισχύει οτι ήταν μόνο αυτοί εκείνη την περίοδο.Δυσκολεύομαι να δόσω απάντηση.
Πηγές υπάρχουν και άλλες,αμα θέλετε,αλλά προς χάρην συντομίας…
Αυτά προς την προσφορά τους στο δημοτικό τραγούδι και στην παράδοση.

56

Σε τέτοια θέματα, όπου εγείρονται αντικρουόμενες απόψεις (οι οποίες στηρίζονται σε προσωπικές μόνο εμπειρίες και προσλαμβάνουσες, οι περισσότερες) ας ακουστεί η άποψη των πιο ειδικών, των ερευνητών και μελετητών.

Ο Φοίβος Ανωγειανάκης στο “Ελληνικά λαϊκά μουσικά όργανα” έχει αρκετές αναφορές στους γύφτους και στο ρόλο τους στη διαμόρφωση της ελληνικής μουσικής.
Ένα τυχαίο απόσπασμα, σελίδα 29:

“… Στον κόσμο των λαϊκών μουσικών ξεχωριστή θέση είχαν πάντα οι Γύφτοι. Από παλιά, όταν ακόμα οι ντόπιοι δεν καταδέχονταν το επάγγελμα του οργανοπαίκτη, η οργανική μουσική στην Ελλάδα, βρισκόταν ουσιαστικά στα χέρια των Γύφτων. Οι πιο ξακουστοί, τότε, ζουρνάδες και νταούλια ήσαν Γύφτοι. Γύφτοι ήσαν και τα καλά κλαρίνα. Είχαν “καλή φύσα”. “χαδιάρικο παίξιμο”.
Εως τελευταία ακόμα, σε πολλές περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας, Γύφτος σήμαινε οργανοπαίκτης.
“Ήρθαν οι Γύφτοι”, έλεγαν, αντί “ήρθαν τα όργανα”, τόσο πολύ δεμένο στη συνείδηση του ελληνικού λαού το επάγγελμα του λαϊκού παιχνιδιάτορα με τους Γύφτους.
Η συμβολή τους όμως στην ελληνική δημοτική μουσική δεν περιορίζεται μόνο στο “παθιάρικο παίξιμο” .
Ως οργανοπαίκτες έχουν επηρεάσει αποφασιστικά την εξέλιξη του οργανικού ύφους, όπως και τη δομή της δημοτικής μελωδίας.
Το στόλισμα των φθόγγων μιας μελωδίας όλο και με περισσότερες ξένες νότες, σε ποικίλους ρυθμικούς σχηματισμούς, έχει συμβάλλει ώστε, πολλές φορές, να αλλοιώνεται η πραγματική μελωδική και ρυθμική φυσιογνωμία της μελωδίας.
Επίσης, στο παίξιμο των Γύφτων οφείλεται συχνά και η μετατροπή του διατονικού ύφους μιας μελωδίας σε χρωματικό, με βάση το διάστημα του τριημιτονίου (αυξημένης δευτέρας).
Στις περιοχές όπου δεν υπήρχαν γύφτοι οργανοπαίκτες, όπως στη Δ. Κρήτη, τα τραγούδια με χρωματικά τριημιτονια είναι πολύ λιγότερα σε σύγκριση με τα τραγούδια που συναντάμε σε πέριοχές όπου έζησαν καιεργάστηκαν γύφτοι παιχνιδιάτορες…”

Τίποτε δεν είναι τυχαίο, πιστεύω.
Ακόμα και το πέταγμα μιας πεταλούδας μπορεί να επιφέρει ριζικές αλλαγές σε κάτι που γίνεται…

Και οι τσιγγάνοι, με τη μουσική στο DNA τους, με τη νομαδική φύση τους και με τις περιπλανήσεις ανά την υφήλιο, έγιναν φορείς διάδοσης μουσικών ρευμάτων σε ανατολή και δύση, σίγουρα θα επηρέασαν στη διαμόρφωση και του λαϊκού μας τραγουδιού, ας μην το αποκλείουμε.
Σε πόσο και σε ποιο ποσοστό;
Κανείς ακόμα δεν μπορεί να αποφανθεί με βεβαιότητα.
Έτσι κι αλλιώς, η καλλιτεχνική δημιουργία παραμένει ένα μυστήριο, ειδικά όταν το επίσημο κράτος δεν καταδέχτηκε να ασχοληθεί με τη μελέτη (συγκεκριμένα εδώ του λαϊκού μας πολιτισμού) αφήνοντάς μας μόνο να πιθανολογούμε και να εικάζουμε.

Υ.Γ. 1. Η εθνομουσικολογία πάντως (και ο Λιάβας, εκτός από τον Ανωγειανάκη) θεωρούν καταλυτική την παρουσία των ROM στη διαμόρφωση του ελληνικού τραγουδιού.
Υ.Γ. 2. Εκπληκτικό βιβλία για το θέμα μας είναι του Κ.Η.Μπίρη “Οι γύφτοι, μελέτη λαογραφική και εθνολογική”, Αθήνα 1942…και του ίδιου πάλι, ¨"Ρωμ και γύφτοι. Εθνογραφία και ιστορία των τσιγγάνων", Αθήνα, 1954…
και Δημ. Λουκόπουλου “Γεωργικά της Ρούμελης”, Αθήνα 1938.

57

Σε σχέση με το παραπάνω που έγραψα, πρέπει να διευκρινίσω το εξής: Το παράδειγμα είναι σχηματικό, και με τη σχηματικότητα γίνεται μεν κατανοητό το νόημα της άποψής μου, αλλά χάνεται η ακριβής πραγματικότητα.

Το κλαρίνο δηλαδή, όπως και το βιολί, δεν είναι και τα πρώτα όργανα που εμφανίστηκαν. Ίσα ίσα εκτόπισαν άλλα όργανα που προϋπήρχαν. Ποιά μπορεί να είναι αυτά;
Η απλή τσοπάνικη φλογέρα γεννάει σκοπούς, αλλά είναι μοναχικό ή της μικρής συντροφιάς όργανο και δύσκολα καλύπτει μιά μεγάλη κοινωνική εκδήλωση. Κάπως παρόμοια όργανο της μικρής παρέας είναι κι ο ταμπουράς.
Όργανα που προϋπήρχαν, εννοώ και πριν τους τσιγγάνους οργανοπαίχτες, και τα οποία θα μπορούσαν να σταθούν σε μεγάλες κοινωνικές εκδηλώσεις είναι οι γκάιντες και οι λύρες (ενώ γιά τον ζουρνά δεν γνωρίζω την αρχική του προέλευση και θα μπορούσαν να υποτεθούν πολλά). Επομένως ανάλογα με τις διάφορες περιοχές, όταν θα εμφανίστηκαν οι τσιγγάνοι μουσικοί θα υπήρχαν ήδη από τέτοια όργανα οργανικές μελωδίες - πέρα δηλαδή από τις μελωδίες του προφορικού τραγουδιού.
Έτσι, στην περίπτωση αυτή, το νόημα της παραπάνω φράσης σχετικά με τη δημιουργία του κλαριτζή που μπαίνει στο τραγούδι γιά πρώτη φορά στα χρονικά είναι κάπως διαφορετικό από το κάπως σχηματικό παραπάνω. Η δημιουργία πιά εδώ δεν συνίσταται στο “διάφορο” ανάμεσα στο σκέτο τραγούδι και το κλαρίνο, αλλά στο “διάφορο” ανάμεσα στη μουσική της γκάιντας και της λύρας και στη μουσική του κλαρίνου και του βιολιού.
Πιστεύω ότι στην πραγματικότητα και οι δύο αυτές εκδοχές θα είναι ιστορικά (ιστορικά έστω και άγραφα) υπαρκτές, δηλαδή τόσο οι περιπτώσεις αντικατάστασης ή εκτοπισμού παλιότερων οργάνων από νεώτερα με συνακόλουθες διαφοροποιήσεις στη μελωδία, όσο και εισαγωγή οργάνων σε τραγούδια που μέχρι τότε θα τραγουδιόνταν και θα χορεύονταν “α καπέλα”, οπότε η δημιουργία της εισαγωγής, των γυρισμάτων και του κλεισίματος έχει κάτι το σχετικά πρωτογενές.
Σχετικά με την δεύτερη περίπτωση, υπάρχουν γιά παράδειγμα ηπειρώτικα πολυφωνικά, τα οποία τραγουδιόνται και σε πιο γρήγορη εκδοχή συνοδευόμενα από μουσικά όργανα, ενώ γενικά οι συρτοί χοροί είναι πρόσφοροι γιά να τραγουδιόνται από τους ίδιους τους χορευτές ακόμη κι αν δεν συνοδεύονται από ορχήστρα.

58

Έχω κάποια ερωτήματα σχετικά με την απαξιωτική στάση της εκκλησίας απέναντι στη μουσική και την έλλειψη σχετικής συμμόρφωσης από τους τσιγγάνους. Πρώτον, η απαξιωτική στάση της εκκλησίας ήταν ιδιαίτερα έντονη κατά τους πρωτοχριστιανικούς χρόνους, όχι πια επί τουρκοκρατίας ή στο ύστερο βυζάντιο. Δεύτερον, η πλειοψηφία των τσιγγάνων της Ελλάδας είναι χριστιανοί, άρα θα έπρεπε να έχουν τους ίδιους ενδοιασμούς με τους υπόλοιπους χριστιανούς. Αν πάλι ήταν (πιστοί) μουσουλμάνοι τότε, ακόμα χειρότερα: η αποθάρρυνση των πιστών από τραγουδιστικές και χορευτικές επιδόσεις ήταν ακόμα αυστηρότερη εκεί.

Για την καταλυτική επίδραση των τσιγγάνων οργανοπαικτών να αναφέρουμε και την περίπτωση του περίφημου τσιγγάνου κλαριτζή Γιώργη Σουλεϊμάνη, που δυστυχώς δεν πρόλαβε την εποχή της δισκογραφίας ώστε να έχουμε δείγματα της τέχνης του. Φαίνεται πως ήταν μακράν καλύτερος όλων των άλλων και όταν έπαιζε στο δρόμο, δημιουργούσε αίσθηση και συγκέντρωση κόσμου. Ήταν επίσης, κατά κάποιες πληροφορίες, εκείνος που τόλμησε να καταργήσει τη συνήθεια που υπήρχε κατά τα πανηγύρια, όπου κάθε νοικοκύρης έπιανε τους οργανοπαίκτες πριν το πανηγύρι και διαπραγματευόταν με αυτούς ένα ποσόν αμοιβής. Κατά τη διάρκεια του πανηγυριού, όλοι οι νοικοκυραίοι κολλούσαν αβέρτα στο κούτελο του παιχνιδιάτορα χαρτονομίσματα, την άλλη μέρα όμως εμφανίζονταν ένας ένας και απαιτούσαν και έπαιρναν πίσω τη διαφορά μεταξύ του ποσού που «κόλλησαν» και του συμφωνημένου. Ο Σουλεϊμάνης δεν δεχόταν τέτοιες συναλλαγές, καθιερώνοντας τη φράση «ό.τι κολλάει, δεν ξεκολλάει».

Υπάρχουν βέβαια διαφορές στο παίξιμο μεταξύ π.χ. γκάϊντας και βιολιού ή κλαρίνου, αλλά οι δεξιοτέχνες μουσικοί κατάφερναν (και η τεχνική αυτή είναι ακόμα και σήμερα γνωστή και εφαρμόζεται) να μιμούνται στο βιολί ή το κλαρίνο τα χαρακτηριστικά π.χ. γκλισσάντο της γκάϊντας.

Να σημειώσουμε τέλος, ότι σε παλαιότερες εποχές ολόκληρα πανηγύρια γίνονταν μόνο με το τραγούδι από τους ίδιους τους χορευτές, χωρίς οργανική συνοδεία αφού τα όργανα και οι χειριστές τους ήταν δυσεύρετα και οι αμοιβές ακριβές.

1 «Μου αρέσει»
59

Με τις λίγες μου γνώσεις κ.Νίκο η εκκλησία ήταν απαξιωτική και πολλά χειρότερα, και το 300 μχ και το 800μχ και το 1000 τάδε μετά χρηστό.Σε βαθμό που η ανάπτυξη της κλασικής μουσικής στην δυτική ευρώπη άργησε λόγω αυτού.Υπήρχε απλά δεν καταγραφότανε γιατι η εκκλησία είχε αυτά τα μέσα.Τωρα για τους Τσιγγάνους δεν νομίζω οτι αν ήταν χριστιανοί άλλαζε κάτι.Το θέμα είναι αν σε απαξιώνουν κοινωνικά.Απο την στιγμή που ήταν απ την αρχη κοινωνικά πιο κάτω,ήταν και το τελευταίο που θα ένοιαζε κάποιον.

60

Γιωργος η Νικος Σουλεημανης;;