Οι ζεϊμπέκηδες στην Ελλάδα

Από πολύ καιρό θα ήθελα να μάθω πότε περίπου χάθηκαν εντελώς οι τελευταίες γνησιές ζειμπέκηδες? Είναι σωστό ότι αυτοί έδειχναν το χορό τους στην Ελλάδα, για να το δει ο κόσμος?
Ευχαριστώ για τις πληροφορίες και συγνώμη για πολλές ερωτήσεις.

Μάρθα, δεν πρέπει να συγχέεις τους “ζεϊμπέκηδες” (τάγματα γενίτσαρων με ροπή προς το έγκλημα) με τον ζεϊμπέκικο χορό.

Γιά το χορό, τώρα, η συζήτηση δεν έχει τελειώσει (όπως και γιά τα περισσότερα άλλωστε). Ο Βελούδιος λέει πως η λέξη προέρχεται από το Ζεύς και μπέκος (μπουκιά, πρόσφορο), άλλοι λένε γιά το Ζεύς και Βάκχος. Υπάρχει ο παραδοσιακός κυκλικός ζεϊμπέκικος (πολλά άτομα, πιασμένα χέρι-χέρι, όπως στον τσάμικο) που χορεύεται σήμερα στους Μάηδες, στη Μακρυνίτσι (ο Φραγκίσκος θα ξέρει).

Ο άλλος ζεϊμπέκικος, ο μάγκικος, μοναχικός και και ατομικός, έχει τόσες παραλλαγές, όσους και χορευτές. Στην πραγματικότητα είναι μιά εσωτερική meditation, με βήματα που πλέκουν πάνω στο ρυθμό των 9/8. Αυτός ο χορός, ούτε τέλειωσε, ούτε θα τελειώσει ποτέ.

Κύριε Φέρρη,

Είχα την εντύπωση ότι ήταν οι ζειμπέκηδες αυτοί που πρωτοχόρεψαν αυτόν το χορό. Λάθος κάνω;

Φαντάζομουν ότι ήταν για αυτούς κάποιο μέρος τελετουργικού πριν ή μετά από τις μάχες τους, όπως ήταν για μάς τους Πόντιους η Σέρρα.

Ισαάκ.

Τώρα η σύγχησή μου έχει μεγαλώσει. Και εγώ πάντα διάβασα ότι ο χορός έχει το όνομα από τους ζειμπέκηδες. Ένας χοροδιδάσκαλος μας είπε ότι οι ζειμπέκηδες ήταν μια “αγρια φύλη”, το ίδιο ο χορός τους. Και είπε ότι οι ρεμπέτες πήραν το ρυθμό του χορού τους, γιατί τους ήταν ο κατάλληλος ρυθμός για να εκφράσουν τον εαυτό τους…
Μπορούμε να πούμε, αν και ο χορός είναι πάρα πολύ παλιό, τότε τον χόρεψαν μόνο αυτοί?

Η σύγχησή μου προήρθε και γιατί διάβασα από έναν ελληνικό ζωγράφο το εχής>
“1934 είδα για φρώτη φορά στη ζωή μου γνήσιες ζειμπέκηκες. Μπήκαν στο καράβι και φορούσαν οι παλιές στολές…”. Νομίζω ότι πρέπει να είναι ποιήτική αυτή η ιστορία, ίσως ήταν μια ομάδα χορευτών. Γι’ αυτό ρώτησα μέχρι πότε υπήρχε αυτή η φυλή.

Γεια σας,

Σχετικά με τις εξηγήσεις για το όνομα του ζεϊμπέκικο, ο κ. Φέρρης παραθέτω την εξής ετυμολογία:

Βελούδιος λέει πως η λέξη προέρχεται από το Ζεύς και μπέκος (μπουκιά, πρόσφορο), άλλοι λένε γιά το Ζεύς και Βάκχος.

Δε θέλω, με κανέναν τρόπο, να θίξω κανέναν από τους παρόντες, αλλά αυτοί η ετυλογία μου φαίνεται λιγάκι παρατραβηγμένη!:wink: Θέλω να πω, zeybek είναι τούρκικη λέξη, και ο χορός προέρχεται από την Τουρκία, ή κάνω λάθος; Πώς στο καλό μπλέχτηκαν ο Δίας και ο Βάγχος σ’ αυτήν την υπόθεση;:wink: Σε τι βασιζεται ο Βελούδιος και δίνει αυτή την ετυμολογία;

Μερικές φορές, όταν διαβάζω παρόμοιες εξηγήσεις, αναρωτιέμαι γιατί πρέπει σώνει και καλά να βρούμε κάποια αρχαιοελληνική ή βυζαντινή πηγή για οτιδήποτε λίγο-πολύ σύγχρονο λαϊκό πολιστικό φαινόμενο που μελετάμε. Μου θυμίζει λίγο τους πρώτους Έλληνες λαογράφους, που ερεύνησαν τον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό για να βρούνε “επιβιώματα” της αρχαιότητας. Δεν αμφισβητό ότι όντως υπάρχουν συνδέσεις (αλλά ίσως τόσο άμεσες όσο ήθελαν να νομίζουν), αλλά πάλι έχεις την εντύπωση ότι θα πρέπει να υπάρχουν, γιατί αυτό θα τους έδινε τη δυνατότητα να ντύσουν το σύγχρονο με την αρχαία ελληνική αίγλη!

Εύα

1 «Μου αρέσει»

Γεια σας,

Σχετικά με τις εξηγήσεις για το όνομα του ζεϊμπέκικου, ο κ. Φέρρης παραθέτω την εξής ετυμολογία:

Βελούδιος λέει πως η λέξη προέρχεται από το Ζεύς και μπέκος (μπουκιά, πρόσφορο), άλλοι λένε γιά το Ζεύς και Βάκχος.

Δε θέλω, με κανέναν τρόπο, να θίξω κανέναν από τους παρόντες (προπάντως όχι τον κ. Φέρρη, που απλώς μεταδίδει μια πληροφορία), αλλά αυτή η ετυλογία μου φαίνεται λιγάκι παρατραβηγμένη!:wink:

Θέλω να πω, zeybek είναι τούρκικη λέξη, και ο χορός προέρχεται από την Τουρκία (άσχετα αν οι ρίζες του μπορεί να πάει πολύ μακριά), ή κάνω λάθος; Πώς στο καλό μπλέχτηκαν ο Δίας και ο Βάγχος σ’ αυτήν την υπόθεση;:wink: Σε τι βασιζεται ο Βελούδιος και δίνει αυτή την ετυμολογία;

Μερικές φορές, όταν διαβάζω παρόμοιες εξηγήσεις, αναρωτιέμαι γιατί πρέπει σώνει και καλά να βρούμε κάποια αρχαιοελληνική ή βυζαντινή πηγή για οτιδήποτε λίγο-πολύ σύγχρονο λαϊκό πολιστικό φαινόμενο που μελετάμε. Μου θυμίζει λίγο τους πρώτους Έλληνες λαογράφους, που ερεύνησαν τον ελληνικό λαϊκό πολιτισμό για να βρούνε “επιβιώματα” της αρχαιότητας. Δεν αμφισβητώ ότι όντως υπάρχουν συνδέσεις (αλλά όχι ίσως τόσο άμεσες όσο ήθελαν να νομίζουν), αλλά πάλι έχεις την εντύπωση ότι θα πρέπει να υπάρχουν, γιατί μόνο αυτό θα τους έδινε τη δυνατότητα να ντύσουν το σύγχρονο χωριάτικο ελληνικό πολιτισμό με την αρχαία ελληνική αίγλη!

Εύα

ΕΠ! ΕΠ! ΨΥΧΡΑΙΜΑ ΠΑΙΔΕΣ, ΔΕΝ ΗΡΘΑΜΕ ΕΔΩ ΓΙΑ ΝΑ ΤΣΑΚΩΘΟΥΜΕ!

  1. Και το “άϊ σιχτίρ” είναι Τούρκικο, προέρχεται όμως από το “ας οικτίρει”. Και το Ίστανπουλ είναι Τούρκικο, αλλά προέρχεται από το “εις την Πόλιν”. Μην μας κατηγορείς λοιπόν τώρα γιά Εθνικισμούς και αρχαιολατρείες, γιατί θα γίνουμε από δυό χωριά!

  2. Η σύγχιση γύρω από το ρεμπέτικο, είναι πλήρης όταν μαζεύεις τις πληροφορίες σου μόνο από την Gail Holst και τον Πετρόπουλο. Η Χολστ λοιπόν, πρευβεύει πως ο “ρεμπέτης” προέρχεται από τον “Ραββίνο”!!! Κι εκεί που είχαμε μόνο κάποιους Δανούς να μας λένε πως τα ρεμπέτικα είναι Τούρκικα τραγούδια, τώρα έχομε και κάποιους άλλους που λένε πως είναι Σεφαρντίμ… Ας επιτρέψουμε λοιπόν στους Έλληνες ν’ αποφασίσουν και να μας πουν τι επιρροές είχαν κατά καιρούς, γιά ένα τραγούδι που ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΓΕΝΝΗΣΑΝ, ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΑΝ, ΚΑΙ ΤΟΥς ΕΛΛΗΝΕς ΕΞΕΦΡΑΣΑΝ.

  3. Του Βελούδιου η άποψη είναι γνωστή και δημοσιοποιημένη από χρόνια, και του Παπακωνσταντίνου (Ζεύς και Βάκχος) από χρόνια επίσης, και είναι τόσο πασίγνωστες αυτές οι απόψεις, που απορώ με την απορία σου… Μπορεί να συμφωνούμε ή να μη συμφωνούμε, αλλά δεν υπάρχει καμμία άποψη που να τεκμηριώνει ότι το zeibek είναι Τούρκικο. ʼλλωστε, η έννοια του “Τούρκου” είναι πλαστή, και πρέπει να ξεχωρίσομε τις Μογγολικές φυλές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε πολλές και διαφορετικές κουλτούρες.

  4. Προς αποφυγήν παρεξηγήσεως και πάλι, πρέπει να διευκρινίσουμε πως οι “ζεϊμπέκ” δεν έχουν καμμία σχέση με του Ντερβίσιδες, που είναι Σούφικα Μοναστικά τάγματα Αλεβιτών.

  5. Οι ζεϊμπέκ ή ζεϊμπέκοι ή ζεϊμπέκηδες λοιπόν, ήταν μισθοφορικά τάγματα εξισλαμισμένων Ελληνων και Αλβανών (κάπουν εκεί λοιπόν προκύπτει και ο όρος “Τουρκαλβανός”). Αφού λοιπόν οι Μουσουλμάνοι πήραν τη Βυζαντινή μουσική παράδοση και την έδωσαν στους χοτζάδες να βγαίνουν στο τζαμί και να ψέλλουν (αυτό το δέχονται και οι ίδιοι οι Τούρκοι, είναι επίσημα αναγνωρισμένο), πήραν και οι ζεϊμπέκιδες έναν αρχαίο χορό της περιοχής (θες νάναι Ελληνικός; Θες νάναι Αρβανίτικος; Θες νάναι Βυζαντινίος; Δε με νοιάζει) και διαμ΄ρφωσαν τον δικό τους “πολεμικό” χορό, που ΕΙΝΑΙ ΟΜΑΔΙΚΟΣ ΚΑΙ ΚΥΚΛΙΚΟΣ, όπως και οι Παντιακοί, όπως και το Τσάμικο κ.λ.

  6. Ο ζεϊμπέκικος που έφτασε ως τις μέρες μας, είναι άλλο πράγμα. Είναι ΜΟΝΑΧΙΚΟΣ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ, και έχει σχέση με τον άνθρωπο και τον εαυτό του, την ελευθερία του, την ένωσή του με τη γη και τον ουρανό. Ο Ed Emery ισχυρίζεται πως στα συνοριακά πανδοχεία του Βυζαντίου, Έλληνες και Σαρακηνοί Ακρίτες (φύλακες των συνόρων) συναντιόντουσαν κι έκαναν γλέντια τρικούβερτα, και χορεύαν τους ΜΟΝΑΧΙΚΟΥΣ ΧΟΡΟΥΣ ΤΟΥΣ. Όχι δηλαδή τους “πολεμικούς”. Είναι τόσο ωραίο σα σκέψη, που τείναι να το δεχτώ, κι ας μην έχει επιστημονική τεκμηρίωση.

  7. Αν όλα αυτά τα θεωρείς εθνικισμούς και αρχαιολατρεία, τι να κάνουμε, ίσως-ίσως και νάναι οι Έλληνες μιά ξαχωριστή ράτσα!!! Πειράζει;

Συγνώμη που επιμένω πάλι στο θέμα μου. ϋπάρχουν παρεξηγήσεις για μένα. Αν το κατάλαβα σωστά, οι ζειμπέκηδες που ήρθαν στις Απόκριες στη Σύρο και στην Αθήνα (πριν το 1922 και ίσως το έκαναν παραστάσεις και μετά) αυτοί χόρευαν και δίδασκαν τον κ ύ κ λ ι ν ο χορό? Ο Μάρκος Βαμβακάρης έμαθε στο νησί του τον κύκλινο χορό και μετά στον Πειραία χόρευαν το “μάγκικο, μονχικό και ατομικό” χορό? Δεν το είχα καταλάβει έτσι, και από τη Σμήρνη άκουσα κάτι διαφορετικό. Η Α. Παπάζογλου είπε στο βιβλίο της ότε τα τραγούδια με ζειμπέκικο δεν είχαν λόγια για να μη χάνει ο χορευτής το ρύθμό. Μου έκανε μεγάλη εντύπωση αυτό.
… είναι ένα μεγάλο θέμα!

(Βασίλης)
στο μόνο που μπορώ να παραδεχτώ τους τούρκους είναι ότι κρατήσαν μέχρι σήμερα τον πολιτισμό που οικιοποιηθήκαν από τους λαούς που κατέκτησαν. και μάλιστα τώρα τον εξάγουν για δικό τους. το ίδιο ακριβώς συνέβη και με το φαγητό και την αρχιτεκτονική κ.α. Γιατι δε νομίζω ότι οι μογγολικές φυλές, πριν κατέβουν στη γειτονιά μας είχαν να επιδείξουν κάποιο είδος πολιτισμού σε οποιονδήποτε τομέα εκτός της τέχνης του αρπάζειν και κλέβειν. σε αντίθεση με εμάς τους έξυπνους που εισάγουμε τη μουσική που οι πρόγονοί μας ανακαλύψαν, γλεντούσαν, τραγουδούσαν κλπ κλπ κλπ

Ένα μικρό σχόλιο για τον καθέναν:
Μάρθα: κατα την ταπεινή μου άποψη, το θέμα που ψάχνεις να ξεδιαλύνεις πολύ δύσκολα θα σε οδηγήσει κάπου. Είναι σαν να ψάχνεις να βρείς τι είναι αυτό που νοστιμίζει ένα καλό φαγητό. Νομίζω ότι είναι το σύνολο των συστατικών του, και όχι κάποιο μεμονωμένο. Έτσι, και με μας και τους Τούρκους. Νομίζω ότι όλοι αλληλοεπηρεάστηκαν, αφού ζούσαν σαν αδέρφια. Από τις αφηγήσεις των παπούδων μου και των γιαγιάδων μου που ήταν όλοι από την Τραπεζούντα και ήρθαν πρόσφυγες το '29, γνωρίζω ότι αγαπιόντουσαν με τους Τούρκους και ζούσαν ο ένας στο σπίτι του άλλου. Είναι λοιπόν επόμενο και αναμενόμενο να έχουν επηρεαστεί χοροί, γλώσσα, έθιμα κλπ σε αμφότερους τους λαούς. Τώρα έγω ειδικός δεν είμαι, αλλά μιά και ο Ελληνικός πολιτισμός είναι μακροβιότερος του Τουρκικού, μάλλον περισσότερο επηρεάσαμε εμείς ως προς τα γλωσσολογικά.
Για την διασκέδαση δεν γνωρίζω, αλλά για το φαγητό είμαι σίγουρος ότι πήραμε πολύ περισσότερα από τους Τούρκους παρά δώσαμε.
Κι επειδή φαγητό και διασκέδαση μάλλον πάνε χέρι-χέρι μάλλον κι από κε πήραμε περισσότερα απ’ότι δώσαμε.
Με κοινή λογική ΜΟΝΟ.

Βασίλη,
Τα τελευταία χρόνια διατηρώ επαγγελματικές επαφές με την Τουρκία και μέσα στο αλλαλούμ που επικρατεί στην χώρα τους, πραγματικά προβάλλουν πολλά Ελληνικά ιστορικά μνημεία ως δικά τους.
ΚΑΙ ΚΑΛΑ ΚΑΝΟΥΝ!!! Γιατί εμείς εδώ είμαστε απασχολημένοι να κατηγορούμε ο ένας τον άλλον, και να τρωγόμαστε σαν τα σκυλιά, ενώ εκείνοι μεθοδικά κερδίζουν όλες τις μάχες της προβολής της χώρας τους και στον τουρισμό.
Ντρέπομαι που είδα στα ΝΕΑ του περασμένου Σαββάτου ολοσέλιδη καταχώρηση του τούρκιου ΕΟΤ για την χώρα τους, όπως ντρέπομαι που βλέπω συνέχεια διαφημήσεις της Τουρκίας στο CNN. Εμείς εδώ ασχολούμαστε με τον Αβραμόπουλο “τον τζεντλεμαν της πολιτικής” κλπ, κλπ.

Είμαστε άξιοι της μοίρας μας, και το χειρότερο είναι πως εσύ, εγώ και οι άλλοι φίλοι σ’ αυτό το φόρουμ μάλλον δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα ιδιαίτερο.

Ισαάκ ο Πόντιος.

Μάρθα, τόπες και μόνη σου: “Η σύγχησή μου προήρθε και γιατί διάβασα από έναν ελληνικό ζωγράφο το εχής “1934 είδα για φρώτη φορά στη ζωή μου γνήσιες ζειμπέκηκες. Μπήκαν στο καράβι και φορούσαν οι παλιές στολές…”. Νομίζω ότι πρέπει να είναι ποιήτική αυτή η ιστορία, ίσως ήταν μια ομάδα χορευτών. Γι’ αυτό ρώτησα μέχρι πότε υπήρχε αυτή η φυλή.”

Ούτε ξέρω ποιός είναι αυτός ο ζωγράφος (αποκλείεται νάναι ο Τσαρούχης) ούτε ξέρω αν η ιστορία αυτή είναι αληθιονή, και πάντως αποκλείεται να ήταν “ζεϊμπέκιδες” ΚΑΙ “ομάδα χορευτών” ή άλλων θεαμάτων.

Τα πράγματα είναι ξεκάθαρα:

  1. Οι ζεϊμπέκηδες ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΦΥΛΗ, είναι ΤΑΓΜΑΤΑ ΜΙΣΘΟΦΟΡΩΝ ΓΕΝΙΤΣΑΡΩΝ (Γενίτσαροι είναι οι εξισλαμισμένοι Έλληνες ή Αλβανοί). Και τα τάγματα, δεν έχουν “παράδοση”, “πολιτισμό” ή άλλες φυλετικές συμπεριφορές. Τα τάγματα δανείζονται από την παράδοση και κάνουν ύμνους, μαρς, συνθήματα και άλλες εκδηλώσεις πειθαρχίας, που τους κάνει να ξεχωρίζουν.

  2. Φαίνεται λοιπόν πως οι “ζεϊμπέκ” δανείστηκαν έναν παραδοσιακό ΚΥΚΛΙΚΟ χορό, που πρέπει να ήταν ή Ελληνικός, ή Αρβανίτικος, γιατί μόνο αυτοί οι λαοί είχαν ΚΥΚΛΙΚΟΥς ΧΟΡΟΥΣ (βλέπε παραστάσεις σε αγγεία της αρχαιότητας).

  3. Οι ζεϊμπέκ δεν έδιναν παραστάσεις, αλλά έκαναν πολέμους και πλιάτσικα. Αν πράγματι πήγε θίασος “ζεϊμπέκιδων” στη Σύρα, αυτός πρέπει να ήταν θίασος ΕΛΛΗΝΩΝ που παρίσταναν τους “ζεϊμπέκους”, όπως γίνεται άλλωστε ίσαμε και σήμερα σε διάφορα έθιμα όπως οι Μάηδες της Μακρυνίτσας (Φραγκίσκο, θέλομε τα φώτα σου). (***)

  4. Ο "ζεϊμπέκικος ΚΥΚΛΙΚΟΣ χορός, χορεύεται σε 4/4, αργό τσιφτετέλι, τον έχω δει με τα μάτια μου, και δεν έχει σχέση με τον ζεϊμπέκικο που ξέρομε, παρά μόνο σε κάτι περιοδικά (και ομαδικά) σάλτα.

  5. Ο ζεϊμπέκικος χορός που ξέρομε ως σήμερα, είναι ΜΟΝΑΧΙΚΟΣ, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ, και είναι ένας χορός ΕΣΩΣΤΡΕΦΗΣ, που μοιάζει μ’ αυτό που λέτε σήμερα meditation. Αυτός ο “ζεϊμπέκικος” είναι μία κοινωνική εκδήλωση των “λούμπεν” στοιχείων, των καταπιεσμένων από τα βάσανα της ζωής, που θέλουν να εκφράσουν το βάρος της γής και το πέταγμα στην ελευθερία του αετού. Γι αυτό και τα 9/8.

  6. Φυσικά και στα “λούμπεν” αυτά στοιχεία, υπήρχαν και κάποιοι ζεϊμπέκ, σε ώρες γλεντιού, και χόρευαν κι αυτοί -όπως και οι άλλοι χασικλήδες, αποφυλακισμένοι ή παράνομοι) τον ΜΟΝΑΧΙΚΟ ΑΥΤΟ ΧΟΡΟ. Αυτό όμως δεν κάνει το χορό να είναι δικός τους, αφού άλλωστε ούτε ο ΚΥΚΛΙΚΟΣ ήταν δικός τους.

Είπα και ελάλησα.

(***) Όταν ο Κεμάλ έβγαλε εκτός νόμου τα τάγματα των Σούφι (Ντερβίσηδες), τότε αυτοί οργάνωσαν τις θεαματικές τους παραστάσεις, με την μυητική τελετή και τον κυκλικό χορό, κι έγιναν… show. Όμως όση σχέση έχει το ζεϊμπέκικο των 9/8 με το κυκλικο ζεϊμπέκικο των ζεϊμπέκ, άλλο τόσο έχει με τον χορό των DERVISHES TOURNEURS.

Αυτός ο ζωγράφος λέγεται Γιάννης Ζαρούχης, δεν ξέρω πότε ζούσε, αλλά υπόπτομαι ότι το 1934 πραγματικά ήταν στην εποχή του.
Ο Ποντιος έχει δίκιο (γενικά) αλλά το θέμα αυτό εμένα μου φαινόταν να είναι αρκετά μεμονομένο, γιατί φαίνεται ότι ο χορός έχει το όνομα από τους ζειμπέκηκες. Από τη λογική (μου) πρέπει να υπάρχει μια γραμμή μεταξύ το πολεμικό χορό 4)4, με το χορό ίσως του Θίασο “ζειμπέκιδων” που πήγαν στην Αθήνα και στη Σύρο και τελικά με το ρεμπέτικιο χορό με 9)8 (κάπου διάβασα και 9)4. Τι άλλο μπορέι να έιναι? Ετσι το καταλαβαίνω εγώ, αλλά δεν εξηγεί την ετυμολογία από Ζευς και Βάγχος. Ευχαριστώ πολύ για την υπομονή! Συγνώμη για την κούραση!

ο Κώστας Φέρρης έγραψε

Ήμουν χωρίς Internet για λίγο, και γι’ αυτό άρχισα να απαντήσω. Κατ’αρχάς θέλω να ζητήσω συγνώμη αν η ερωτήσεις μου φάνηκαν προσβλητικές ή εριστικές! Δεν ήταν καθόλου ο σκοπός μου, και ίσως έπρεπε να εκφραστώ πιο προσεχτικά. Σέβομαι τις γνώσεις των μελών εδώ, που είναι σίγουρα πολύ πιο βαθιές από τις δικές μου. Έχω μαρκάρει τις απαντήσεις μου στο κείμενο του Κ. Φέρρη:

Αυτό για το αϊ σιχτίρ δεν το ήξερα…ότι η αυτή η τουρκότατη βρισία (στα αυτιά μου!) έχει ελληνικές ρίζες! Το ότι το Ιστανμπούλ προέρχεται από το “εις την Πόλην” είναι βέβαια πασίγνωστο! Βέβαια, υπάρχουν πάρα πολλές καθαρά τούρκικες λέξεις στην ελληνική γλώσσα επίσης, καταλείμματα της Τουρκοκρατίας. Καπότε οι “καθαρόγλωσσοι” ήθελαν να τις εξαφανίζουν γιατί θύμιζαν τον τουρκικό ζυγό-δεν ξέρω κατά πόσο πέτυχαν, όμως!

Δεν έχω καμιά αντίρρήση σ’ αυτό που λες-και βέβαια το ρεμπέτικο είναι η μουσική των Ελλήνων, άσχετα αν μπορεί να έχει στοιχεία από άλλες μουσικές παραδόσεις!

Όσο για την ετυμολογία των όρων του ρεμπέτικου, ο Stathis Gauntlett έχει γράψει πολλά ενδιαφέροντα πράγματα πάνω σ΄αυτό το θέμα, μερικά σ’ ένα άρθρο του στο Μαντατοφόρο, που είναι περιοδικό νεοελληνιστών (“Orpheus in the criminal underworld. Myth in and about Rebetika”) και αλλού. Όπως ξέρουνε όλοι εδώ, πολλά από τα άρθρα του μεταφράστηκαν στα ελληνικά από το πρώην μέλος Κώστα Βλησίδη. Τέλως πάντων, ο Gauntlett έχει γράψει μία εκτενής μελέτη για την ετυμολογία της λέξης “ρεμπέτης” που είναι πολύ ενδιαφέρουσα, και δείχνει πόσο δύσκολο είναι να προσδιορίζεις τις ρίζες και την ετυμολογία των λέξεων. Τώρα, δεν ξέρω πώς τα σεβαστά μέλη εδώ βλέπουν τον Gauntlett-η αλήθεια είναι ότι ή κριτική του των διαφόρων ρεμπετολόγων, Ελλήνων και ξένων, είναι κάποτε αυστηρότατη. Βέβαια, έρχεται και έξ Αγγλίας/Αυστραλίας…οπότε αν είναι να αφήσουμε στους Έλληνες να ορίζουν τι εστί τα ρεμπέτικα, ίσως θα έπρεπε να τον αφήσουμε κατά μέρος;:wink:

Δυστυχώς, δεν έχω διαβάσει τη μελέτη του Βελούδιου, και θα ήθελα πάρα πολύ να μάθω να επιχειρήματά του. Έχω ψάξει όλα τα ετυμολογικά λεξικά που έχουμε εδώ στο πανεπιστήμιο, και το μόνο που έχω βρεί είναι ότι ζεϊμπέκης προέρχεται από το zeybek, που το ορίζουν όλα τα λεξικά σαν “τούρκικη λέξη”. ‘Ισως έπρεπε να πιάσω κανένα τούρκικο λεξικό να δω τη σημαίνει zeybek στα τούρκικα, αν σημαίνει τίποτα συγκεκριμένο. Γι’ αυτό, αν θα μπορούσες να κάνεις τον κόπο να παραθέτεις περιληπτικά τα επιχειρήματά του Βελούδιου, θα ήμουν πολύ ευγνώμων.

Όσο για το χορό, ευχαριστώ για τις ενδιαφέρουσες πληροφορίες!

Δεν το θεωρώ αρχαιολατρεία ή εθνικισμός-ή δεν είναι εκεί το πρόβλημά μου. Επίσης ξέρω από το γραφούμενά σου ότι τρέφεις μεγάλο θαυμασμό για τον αραβικό\αιγυπτιακό πολιτισμό, που τόσο συχνά θεωρείται “κατώτερη” εδώ στη Δύση, οπότε είσαι ο τελευταίος που θα μπορούσε να κατηγορηθεί για εθνικισμό ή για περιφρόνηση άλλων πολιτισμών.

Αυτό που με προβληματίζει σε αυτόν το ζήλο με τον οποίο έψαχναν οι Έλληνες λαογράφοι για τις ελληνικές ρίζες σε οποιοδήποτε πολιτιστικό φαινόμενο που μελετούσαν, είναι ότι έχεις την εντύπωση ότι η αξία του χορού, τραγουδιού, παραμυθιού, κ.τ.λ. εξαρτιόταν από την “ελληνικότητά” του. Δηλαδή, δεν ήταν το έθιμο καθεαυτό και η λειτουργικότητά του μέσα στην κοινωνία που το έδινε αξία, αλλά οι τυχόν αρχαίες ελληνικές ρίζες του. Πολλές φορές η προβολή της “εθνικότητας” ενός πολιτιστικό φαινόμενο είχε και, ας πούμε, “εθνικιστικούς σκοπούς”. Η η ʼλκη Κυριακίδου Νέστορος, που ήταν καθηγήτρια Λαογραφίας του Παν. Θεσσαλονίκης, έχει γράψει μια πολύ καταξιωμένη μελέτη για τη θεωρία της ελληνικής λαογραφίας. Εκεί αναφέρει τις διαμάχες που έγιναν για την εθνική καταγωγή των τραγουδιών που έχει το θέμα του γεφυριού τής ʼρτας (κάποιος θυσιάζεται για να στερειώσει ένα κτίσμα). Οι Έλληνες έλεγαν ότι η αρχική μορφή του τραγουδιού είναι ελληνική (με αρχαίες ρίζες κιόλας), οι Βούλγαροι ήθελαν το τραγούδι για δικό τους, οι Ούγγροι… και πάει λέγοντας. Η Κυριακίδου-Νέστορος λέει γι΄αυτήν τη διαμάχη:

…οι διαμάχες μεταξύ των Βαλκανικών λαών προβάλλονται πάντοτε και στο λαογραφικό επίπεδο: το κάθε έθνος διεκδικεί για τον εαυτό του την πατρότητα ενός παραμυθιού ή ενός τραγουδιού, επειδή, σύμφωνα με την εθνοκεντρική άποψη, το “δικό μας” είναι το καλύτερο, και το καλύτερο, σύμφωνα με την ιστορική-γεωγραφική άποψη, είναι το αρχικότερο.

Θα τελείωσω εδώ, γιατί μάλλον σας κούρασα. Πάντως, νομίζω ότι τίθεται η ερώτηση-αν πούμε ότι η ονομασία του χορού (“ζεϊμπέκικος”)δεν είναι ελληνική, μειώνει την αξία του ως πολιτιστικό φαινόμενο, αδιάσπαστα συνδεδεμένο με τη ζωή και τα έθιμα των σύγχρονων Ελλήνων που το χόρευαν και το χορεύουν ακόμα; Όταν ακόμα ένα αποδεδειγμένα “ξενόφερτο” έθιμο αφομοιώνεται και εξελίσσεται μέσα στη ζωή και στις παραδόσεις ενός λαού, έχει καμιά ζωτική σημασία από που προέρχεται αρχικά; Πως μπορούμε, σ’ ένα χώρο όπως την Ανατολική Μεσόγειο, που ήδη από την αρχαιότητα έγινε χωνευτήριο τόσων λαών, θρησκειών και παραδόσεων, να ανιχνεύσουμε τα αρχικά στοιχεία ή την αρχική μορφή κάθε πολιτιστική εκδήλωση; Πολλοί λαοί στην Ανατολική Μεσόγειο πιστεύουν στο “μάτι” και στο βάσκαμα. Όμως νομίζω ότι είναι αδύνατον να ξέρουμε από που προέρχεται μια τέτοια δοξασία-μάλλον καλύπτει κάποια ανάγκη να δίνεις μια εξήγηση στα δυσάρεστα που μπορούν να σου συμβούν, δηλαδή είναι κάπως πανανθρώπινο. Το τσίφτετέλι ή “ο χορός της κοιλιάς” που χορεύεται στα Βαλκάνια, στη Μέση Ανατολή, στη Βόρεια Αφρική…ποιοι ήταν οι πρώτοι που το χόρευαν; Από που προέρχεται; Νομίζω ότι θα είναι αδύνατον να ξέρουμε, ειδικά αν είναι πανάρχαιος χορός, όπως λένε.

Ελπίζω να ξεκαθάρισα τις θέσεις μου.

Εύα

Να προσθέσω κάτι…θα ήθελα και την εξήγηση του Παπακωνσταντίνου, βέβαια.

Εύα

Κάτι διορθώσεις…έχω πρόβλημα με τη γενική, φαίνεται…

Πολλές φορές η προβολή της “εθνικότητας” ενός πολιτιστικού φαινομένου είχε και, ας πούμε, “εθνικιστικούς σκοπούς”.

Πώς μπορούμε, σ’ ένα χώρο όπως την Ανατολική Μεσόγειο, που ήδη από την αρχαιότητα έγινε χωνευτήριο τόσων λαών, θρησκειών και παραδόσεων, να ανιχνεύσουμε την “εθνικότητα” ή την αρχική μορφή κάθε πολιτιστικής εκδήλωσης; Και μη ξεχνάμε ότι ίδια η έννοια του “έθνους” (και της εθνικής παράδοσης κ.τ.λ.) είναι σχετικά πρόσφατη…γέννημα θρέμμα του Ρομαντισμού του 19 αίωνα.

Εύα

Να πω και γώ κάτι για το ελληνιστί άι σιχτίρ και για το τουρκιστί Has Siktir. To σικτίρ λοιπόν προέρχεται από την τούρκικη λέξη SIKMEK που σημαίνει ΓΑΜ…Ω. Τώρα αν το ΣΙΚΜΕΚ προέρχεται απο το “Οικτίρω” δεν το ξέρω…αλλα και δεν το φαντάζομαι…για προφανείς λόγους…

Νίκος

1 «Μου αρέσει»

Ό,τι προλάβω.
Λοιπόν, ο Στάθης Gauntlet είναι Έλληνας, γιατί εκείνος προτιμάει τη ρίζα της μάνας του από του πατέρα του, κι ας είχε παππού Ιρλανδό μουσικολόγο… Ήταν λοιπόν στην Ελλάδα στη δεκαετία του 60, και είναι ένας από τους σοβαρότερους “ρεμπετολόγους” της γενιάς μας. Τελευταία φορά τον είδα στο συνέδριο στο Ρέθυμνο, όπου μας εξέθεσε και τις δικές του ετυμολογικές αναλύσεις -πολύ σοβαρές-.

Το ζήτημα είναι πως πρέπει κανείς να διαλέξει. Από που προέρχεται η λέξη “ρεμπέτικο”;

Ζάχος: Από τα Περσικά Ρουμπαάτ (Ρουμπαγιάτ) που είναι τετράστιχα τραγούδια.
Γκαίηλ Χολστ: Από το Ραμπ ή Ρεμπ.
Ένας Γερμανός (δε θυμάμαι ποιός): Από το “μπετ” και κάτι άλλο, που σημαίνει μπορντέλλο.
Οι περισσότεροι από μας: Από το ρέμβομαι και ρεμβάζω, που σημαίνει και περιπλανιέμαι.

Λέω “οι περισσότεροι από μας”, όχι από εθνικιστικούς λόγους, αλλά γιατί αυτή η ερμηνεία ταιριάζει καλύτερα με τον χαρακτήρα του περιπλανόμενου ταξιδευτή, ναυτικού, τυχωδιώκτη, προσκυνητή, πρόσφυγα, τσιγγάνου κ.λ. κ.λ. που “δεν έχει στέκι να σταθεί”. Επίσης, ρέμβομαι και ρεμβάζω σημαίνει και “περιπλανιέται η σκέψη μου”, από νοσταλγία, από μέθη ή μαστούρα.

Όσο γιά το ζεϊμπέκ, είναι ΑΚΡΙΒΩΣ ΟΠΩΣ ΤΑ ΛΕΩ.

Βελούδιος: Ζεύς και Μπέκος.
Παπακωνσταντίνου κ.ά.π.: Ζεύς και Βάκχος ή Βακχεία.

ʼλλες ερμηνείες δεν έχω ακούσει, και γιά μένα ο ζεΪμπέκικος είναι εκ των πραγμάτων Βακχικός χορός. (Δε μιλάμε γιά τον Bacchus των Λατίνων, τον κοιλαρά μέθυσσο, αλλά γιά τον υπέροχο Ίακχο ή Βάκχο ή Διόνυσο των Ελλήνων). Που είναι κυρίως ο θεός της έκστασης. Αν ο ζεϊμπέκικος δεν είναι εκστατικός χορός, τότε ποιός είναι;

Όσο γιά τα περί Μεσογείου και επιρροών, είναι γνωστά, αλλά πρέπει να δεις πως στην Τούρκικη γλώσσα, πιό πολύ κι από Ελληνικές λέξεις, έχουν περάσει οι Αραβο-Περσικές. Οι ίδιες δηλαδή που μας ήρθαν στην Ελλάδα, κατ’ ευθείαν από την Ανατολή, από αρχαιοτάτων χρόνων, και όχι μέσω Τουρκίας. Το ίδιο ισχύει και με τη μουσική. Όταν μιλάμε γιά μακάμια, εννοούμε τα Περσο-Αραβικά, και όχι τα “Τούρκικα”.

Όλα αυτά τα λέω όχι γιά να υπερηφανευτούμε γιά την Ελληνική Δημιουργία, αλλά γιά να; καταλαβείνομε καλύτερα τα πράγματα. Ο ψυχισμός που μας ταίριαζε πάντα, ήταν των Αιγυπτίων. Γι αυτό και ΜΟΝΟ ΑΥΤΟΙ ΟΙ ΔΥΟ ΛΑΟΙ κατάφεραν να συμβιβάσουν τους Ανατολίτικους δρόμους με τις Δυτικές πολυφωνίες.

1 «Μου αρέσει»

Μερικά ακόμα για τις ετυμολογίες και μετά δε θα ανοίξω το στόμα μου άλλο, το υπόσχομαι!

Ξεφύλλισα την πολύτιμη βιβλιογραφία του Κώστα Βλησίδη, και βρήκα μία περιληπτική αναφορά στο άρθρο του Μουρράη-Βελλούδιου (έτσι αναφέρεται στη βιβλιογραφία). Παραθέτω τι γράφει στο λήμμα 1333:

Μουρράης-Βελλούδιος, Θάνος "Επιτηδειγμή πυρριχίου εις 9/8 ή “αρτοζηνός” δηλαδή “ζεϋμπέκικον”, Ηως (μηναία εικονογραφημένη επιθεώρησις) τχ. 98-102 (1966):σ. 116-125

(Αναδημοσιεύθηκε με φραστικές μικροαλλαγές και άλλη εικονογράφηση, με τίτλο “Ζεϋμπέκικος” (Από τη Μουσική Ελληνική Σουίτα: Κοντσερτο Μεσογειακό, πέραν του καλού και του κακού") Οδός Πανός, τχ. 2 (Μαίος 1981): σ. 52-62. Στην ύστερη αυτή μορφή συμπεριλήφθηκε στο βιβλίο του “Ευγονία και άλλα τινά”, Αθήνα, ʼγρα 1991:σ. 131-157). Εδώ για πρώτη φορά δημοσιεύονται οι απόψεις του πρωτοπόρου αεροπόρου και λαογράφου-“ελληνευρέτη”, τις οποίες είχε εκθέσει στο ζεύγος Σικελιανού το 1926, εν όψει παρουσίασης Πυρρίχιου χορού στις Δελφικές Εορτές του 1927. Κατά τον Βελλούδιο ο ζεϊμπέκικος προέρχεται κατά το πρώτο συνθετικό από τον Δία (Ζεϋ) και κατά το δεύτερο από τη λέξη μπέκος ή βέκος, που σημαίνει “άρτος” κατά τον Ηρόδοτο. Σαν ολοκληρωμένος μαλίστα “συμβολικός και θρησκευτικός χορός εξυπηρετεί και ανακουφίζει εξαιρετικά το Πνεύμα, την Ψυχή και το Σώμα του ανθρώπου”, ο δε χορευτής επιτυγχάνει “τη χαλάρωση του Καθόλου Είναι του, και την απαλλαγή του από κάθε καταθλιπτικό σύμπλεγμα που μπορεί ίσως να τον καταπιέζει”. Στη συνέχεια αναφέρεται ότι ο “μάγκας” προέρχεται “από το λατινικό Magnus, από το Βυζαντινό Μάγνας, δηλαδή εκείνος που περνά τη ζωή του με νοοτροπία μεγίστανα (grande)”, το δε μπουζούκι είναι “ο μικρός Πυθαγόρειος Κανόνας με τα διαστήματά του, εφοδιασμένος με χορδές και ένα ανάλογο ηχείο. Το λένε “μπουζούκι” που σημαίνει “το σπασμένο” με μικρή δόση αυτοειρωνίας, που και αυτή υπογραμμίζει την υψηλόφρονη έφεση και τον χαρακτήρα, καθώς και τη φιλοσοφική ενόραση και το στιχουργικό κλίμα των ανεμπόδιστων τύπων που χορεύουν”. τέλος του αποσπάσματος…

Βέβαια, αυτη η περίληψη δε φανερώνει σε τι πηγές βασίζεται ο Βελλούδιος όταν κάνει τις ετυμολογίες του, ή με τι συλλογισμό-σκεπτικό φτάνει στα συμπεράσματά του. Όμως, αφού το βιβλίο του εκδόθηκε πρόσφατα, μπορεί κανείς να ανατρέξει σ’ αυτό για περισσότερες πληροφορίες. Και για να αποφύγουμε τις παρεξηγήσεις…αν διακρίνεται κάποια δόση ειρωνείας στην παραπάνω περίληψη του Βλησίδη, είναι σαφώς δικιά του και όχι δικιά μου…εγώ απλώς καταγραφώ τι λέει!

Μέσα στο ίδιο πνέυμα κινείται και ένα άλλο κείμενο, που επίσης αναφέρεται στην ετυμολογία του ζεϊμπέκικου:

1850 Σκαβάντζος, Κοσμάς, “Ο αρχαιοελληνικός ρυθμός του Ζεϊμπέκικου”, Δαυλός, τχ. 185 (Μαίος 1997) σ. 11402-11405.

Ο ζεϊμπέκικος θεωρείται ότι δεν έχει τούρκικη αλλά αρχαία θρακική καταγωγή. Ο ρυθμός του λοιπόν πρέπει να μετρηθεί όχι με τον δυτικό τρόπο, αλλά σύμφωνα με την αρχαία μετρική, η δε ετυμολόγηση της λέξης επιχειρείται από τον αρθρογράφο κατά δυο εκδοχές (α: Ζευ+μπέκοι από το Ζευ+βέσσοι, δηλ. Βέσσοι ιερείς του Διός β: Σαβάζιος Ζευς Βάγιος Ζευβάγιος Ζεϋμπέκικος. Συμπερασματικά ο ζεϊμπέκικος θεωρείται “ρυθμός ύμνου προς τιμήν του Διός ή του Σαβαζίου χορευόμενου από τους ιερείς των αρχαίων Βεσσών”

Φαίνεται πως ακόμα αυτοί που θέλουν τις ρίζες του χορού στην αρχαιότητα δεν είναι απόλυτα σύμφωνοι! Οι θέσεις του Σκαβάντζου αμφισβητήθηκαν από κάποιον Βασδέκη, αλλά δεν θα παραθέσω την απάντησή του, γιατί έγινα ήδη υπερβολικά σχολαστική!

Τέλος, για τη Μάρθα. Στο βίβλιο του Κοσμά Πολίτη “Στου Χατζηφράγκου” υπάρχουν πάρα πολλές ωραίες σκηνές από τη λαϊκή ζωη της Σμύρνης στις αρχές του αιώνα. Μεταξύ άλλων υπάρχει μια περιγραφή του ζεϊμπέκικου. Ο χορευτής είναι “το Βαγγελάκι”, που μάλλον θα πρέπει να ήταν νταβατζής…όπως λέει ο Πολίτης “νταρβεριζότανε με αρτίστες και εξυπηρετούσε ξένους και ντόπιους παραλήδες”. Η σκήνη είναι κάποιο “μπαλάκι” στην Αγία Τριάδα, την ημέρα του πανηγυριού:

Τα παιχνίδια πιάσαν έναν χασάπικο, μα κανένας δε σηκώθηκε να τον χορέψει. Πάνω στην ώρα, μπαίνει στη σάλα το Βαγγελάκι, μονάχος του, δίχως παρέα. Κουστουμιά εντάξει, καφετιά με άσπρες τρίχες, μαύρες μποτίνες, τραβηχτές, με λάστιχο στα πλάγια.
Η Αντριάνα κέρωσε. Οι παιχνιδιάτοροι κοιταχτήκανε αναμεταξύ τους και κάτι μουρμουρίσανε.
Πέρασε βαρύς, δίχως να κοιτάζει γύρω του, πήγε σ’ ένα παράμερο τραπέζι και κάθισε. Παράγγειλε ένα καφεδάκι και όσο κράταγε ο χασάπικος κουτσόπινε. Ύστερα σηκώθηκε, ζύγωσε το σαντουρτζή και λέει:
-Βάρα ένα ζεϊμπέκικο, και του κολλάει μια λίρα.
Στάθηκε καταμεσής της σάλας, δίπλωσε προς τα μέσα το κάτω μέρος του σακακιού του, και προς τα όξω τις άκρες των μανικιών του-έτσι το θέλει αυτός ο χορός-λύγισε μια τα γόνατά του σα να χαιρέταγε τα όργανα, και ρίχτηκε στο στριφογύρισμα, μια γονατίζοντας σχεδόν και μια ψηλοπηδώντας και χτυπώντας με το χέρι τα τακούνια του. Όλα τα μάτια καρφωμένα πάνω του. Στιγμές στιγμές, λες και χανότανε από μπροστά τους, γινότανε αερικό.

Εύα

Είδες λοιπόν πως με υπομονή όλα λύνονται;
Λοιπόν, γιά να σχολιάσω δυό-τρία πράγματα σ’ όλα αυτά που σχολιάζουμε χρόνια τώρα -τον Βελούδιο τον είδαμε ακόμα και σε τηλεοπτική συνέντευξη, και του Πολίτη το βιβλίο το ανέφερε κατά κόρον ο Σπύρος Παπαϊωάννου στις 200 τόσες εκπομπές του.

Κατ’ αρχήν γιά τη Μάρθα, κάτι που ξέχασα. Ο ζωγράφος ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ είναι ο μεγαλύτερος ζωγράφος που έβγαλε η Ελλάδα τον 20ό αιώνα. Αλλά όχι μόνο αυτό. Ήταν ένας εξαιρετικός πνευματικός άνθρωπος, που αποκάλυψε στους Έλληνες τον Θεόφιλο, ήταν από τους πρώτους που μιλήσανε γιά το ρεμπέτικο, και χόρευε ο ίδιος ένα (δικό του, ιδιότυπο) ζεϊμπέκικο. Είχα την τιμή να συνεργαστώ μαζί του επανειλημμένα, και να μου χαρίσει (το… 1953) μιά μακέτα σκηνικού γιά δική μου θεατρική παράσταση. Υπήρξε τέλος οδηγός μου γιά το γράψιμο του “666”, όπου και συμμετέχει ο ίψιος.

Όσο γιά τον Βελούδιο, ΕΓΩ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ (αλλά και πολύ άλλοι, θα συμφωνήσω μόνο στο 1/6 από τις τρεις προτάσεις του. Στο ζεϊμπέκικο δηλαδή, όπου το πρώτο συνθετικό πρέπει να είναι Ζεύς, Ζειν, Ζωή, κ.λ. κ.λ. Το δεύτερο συνθετικό, κατά τη γνώμη μου, είναι Βάκχος και Βακχεία.

Γιά τη Μάγκα και Μαγκία, υπάρχουν πολλές-πολλές απόψεις. Εμένα μ’ αρέσει περισσότερο εκείνη που αναφέρεται στη λέξη Μάνγκαρ, που στα Μαροκινά σημαίνει σπηλιά και καταφύγιο παρανόμων.

Όσο γιά τό μπουζούκι, είναι περσο-αραβική λέξη, από το Μπούζουκ, που είναι “μακρύκανο” όργανο μεταξύ ταμπουρά (πανδουρίδας) και του δικο΄τυ μας μπουζουκιού.

Επίσης έχει ενδιαφέρον να πω πως το ταξίμι προέρχεται από το Αραβικό ταξίμ, και σημαίνει “κοφτό”. Προφέρεται μάλιστα με …λόξιγκα στην προφορά, δηλαδή ΤΑ’ ΣΙΜ, στον πληθυντικό ΤΑΚΑΣΙΜ. Ας θυμηθούμε εδώ τον κοφτό τρόπο που το παίζει ο Μάρκος στο “Ταξίμ ζεϊμπέκικο”, που είναι γνήσιος αραβικός τρόπος στο ούτι.

ʼλλο ένα παράδειγμα παρεξηγήσεων, “Στου Χατζηφράγκο” του Κοσμά Πολίτη, υπάρχει μιά καταπληκτική περιγραφή του Τεκέ στη Σμύρνη. Τον περιγράψει σχεδόν ως πολυτελή. Επίσης, όπως λέει ο Μπάτης (και το προγενέστερο ανώνυμο), “Μπουφετζής θα πα να γίνω σε Σμυρνέϊκο τεκέ”. Δηλαδή, οι τεκέδες είχαν μπουφέδες με γλυκίσματα (γιά την υπολειφεμία) και σερμπέτια, αλλά και γκομενίτσες έμορφες και χανουμάκια… Οι τεκέδες του Πειραιά (και όχι μόνο) όμως γιά τους οποίους μιλάμε σε σχέση με το ρεμπέτικο, είναι κάποιες παράγκες, ή καταγώγια, ή καμιά φορά η… σπηλιά του Δράκου (νάτηνε και πάλι η μάνγκαρ).

Σε σχέση με τον τεκέ της Σμύρνης, φαίνεται καλύτερα πως μπορεί να πήγαν να ηχογραφήσουν σε “μπορντέλλο” ή ¨μπορνετλλο-τεκέ", που είχε ακόμα και μουσικούς και τον Ψαμματιανό να τραγουδάει…

1 «Μου αρέσει»

Προς τον Κώστα Φέρρη και σχετικά με το ζωγράφο Τσαρούχη
Δύστυχώς έχω μόνο ένα απόσπασμα και μια μικρή ερμηνεία του κειμενόυ του στα γερμανικά. Λέει περίπου> “νίωθα τόν έρο, μια αντρικότητα και σύγχρόνα τα μακρινά χνώτα του θανάτου…” Ουφ! Μου αρέσουν πάρα πολύ αυτά τα διανοούμενα κείμενα, με αυτά κάνουν προσέγγηση οι Έλληνες στο χορό αυτό, και πάντα σας ζηλεύω για τό το ωραίο πράγμα που έχετε. Τελικά τέτοια λόγια δε βοηθάνε, και αναρώτιέμαι τι να πιστέψω τώρα? Μου είπες ότι αποκλείεται να έχει γράψει αυτός ο Τσαρούχης για τους (τουρκικές) ζειμπέκηδες το 1934 που τον έκαναν καλή έμπνευση. Έπρεπε να ήταν Τούρκοι γιατί λέει ότι ένας απ’ αυτούς μίλησε λίγο ελληνικά. Στην αλλη πλευρά ο αρθρογράφος έχει ένα όνομα και πρέπει να το ξέρει.

Να γιατί δεν μπορώ να βρω άκρη!

Εύα, εσένα σ΄ευχαριστώ πολύ για το ωραίο κείμενο! Δίνει μια καλή εντύπωση και χάρηκα πολύ.

1 «Μου αρέσει»