Ελένη μου, με όλα σου τα γραφόμενα συμφωνώ απόλυτα. Εκτός από ένα:
Μα, στατιστικά και μόνο να το πάρεις, οι πιθανότητες να συνέβησαν τα πράγματα έτσι όπως τα παρουσιάζει ο Πετρόπουλος, πρέπει να είναι μία στις δύο ή στις τρείς. Δεν έχω βέβαια κάνει στατιστική έρευνα, να καταγράψω απ’ το βιβλίο του πόσο πλήθος πληροφοριών καταγράφεται για όλα όσα αναφέρονται στο βιβλίο, και πόσες από αυτές έχουν αποδειχτεί λανθασμένες. Το ομολογώ. Αλλά εκτιμώ ότι το ποσοστό των σωστών πληροφοριών θα πρέπει να κυμαίνεται κάπου εκεί, στο περίπου 33 – 50 %. Ποσοστό ανεπαρκέστατο…
Ναι, ο Πετρόπουλος έχει αρκετά λάθη και παραβλέψεις, σύμφωνοι.
Όμως, αναφέρει το όνομα “Καπετανάκης” και τον α’ στίχο του τραγουδιού, αυτούσιο και αναφέρει και μια ακόμα παραλλαγή.
Δεν μπορεί απλώς να φαντάστηκε και το όνομα και το στίχο, σίγουρα τα άκουσε.
Μόνο και μόνο το γεγονός της μνείας του ονόματος “Καπετανάκης”, ήδη από το '64, απορρίπτει την άποψη το τραγούδι να γράφτηκε για κάποιον μεταγενέστερο.
Έπειτα, η δομή του τραγουδιού δικαιώνει την άποψή του ότι είναι διασκευή παλαιότερου τραγουδιού της φυλακής, άρα. σε καμιά περίπτωση δεν ανάγεται στο 1978, εποχή που δισκογραφήθηκε το συγκεκριμένο.
Λαμβάνουμε, επομένως υπόψη μας και την πληροφορία του Πετρόπουλου και κοιτάζουμε να την διασταυρώσουμε και με άλλες πηγές, όσο αυτό είναι δυνατόν.
Μια νέα έρευνα για το δημοφιλές αυτό τραγούδι αποδίδει τα εξής στοιχεία, τα οποία πρέπει να υπάρχουν στο δικό μας χώρο, στο ρεμπέτικο φόρουμ, πολύ περισσότερο από μια τοπική εφημερίδα ή κάποιο άλλο άσχετο site (*)
Για πρώτη φορά στη δισκογραφία εμφανίστηκε με τίτλο: “Έσπασες τα πιάτα”, 1928-1929, από την Columbia Αγγλίας (αρ.δ.: 18055 / απ.μήτ.: 20593), με εκτελεστή το Νούρο, με διαφορετική μελωδία απ’ αυτήν που γνωρίζουμε, σε ρυθμό χασάπικο.
Οι στίχοι:
“Δεν πάω πια στη φυλακή, βρ’ αμάν
και στου Καπετανάκη, γιαφ- γιουφ
γιατί μού βγάλαν τ’ όνομα, βρ’ αμάν
πως πίνω το μαυράκι, γιαφ- γιουφ”
Στη δισκογραφία των 45 στροφών, εμφανίστηκε το 1965, με τίτλο: “Δεν ξανακάνω φυλακή”, από την RCA Victor (48g /2598/1538), με τον Περικλή Κόκκινο, ενώ ως συνθέτης αναφέρεται ο Δ. Μανησαλής και στους στίχους περιλαμβάνονται οι 1η και η 3η στροφή, όπως παρατίθενται πιο κάτω.
Το 1972, στις συναυλίες που διοργάνωσε ο Πετρόπουλος στο “Κύτταρο”, το τραγούδησαν οι Γενίτσαρης - Κηρομύτης - Σταμούλης, αρκετές φορές, με τους παρακάτω στίχους:
"Δεν ξανακάνω φυλακή
με τον Καπετανάκη
που χει ντούγκλας το μουστάκι,
έλα να σε δω να παρηγορηθώ.
Τη δόλια τη μανούλα μου
την επότισες φαρμάκι
ρουφιανιά Καπετανάκη.
Τα μελιτζανιά να μην τα βάλεις πια.
Ξυπνώ και βλέπω σίδερα
στη γη στερεωμένα.
Τα παιδάκια τα καημένα.
Έλα να σε δω, να παρηγορηθώ.
Μάς έσπασες το ναργιλέ
εσύ και οι φυλάκοι,
ρουφιανιά Καπετανάκη
Τα μελιτζανιά να μην τα βάλεις πια.
Τα χέρια μου στον κελεπτσέ
κι ο νους μου στην αγάπη,
πονηρέ Καπετανάκη.
Αχ, μανούλα μου, πονάει η καρδούλα μου".
Επόμενη εμφάνιση στη δισκογραφία είναι στις 45 στροφές, το 1973, από την Olymbic - OE 8194, με τον τραγουδιστή των δημοτικών τραγουδιών Δ. Ζάχο και με τη μελωδία με την οποία το γνωρίζουμε σήμερα.
Και ακολουθεί η γνωστή του 1976, των φερόμενων ως δημιουργών, Μιχαλόπουλου - Μπουρνέλη.
Επομένως, δεν υπάρχει περίπτωση καμιά απολύτως να αναφέρεται σε νεότερο “Καπετανάκη” και θεωρείται πια πιθανό να αφορά στον Καπετανάκη, το διευθυντή της φυλακής (όπως “μαρτυρά” και η πρώτη εγγραφή “…στου Καπετανάκη…”)
*Και ελπίζω οι αντιγραφείς να αναφέρουν και την εδώ πηγή. :085:
Kαι μια συντομη αναφορα για τον Καπετανακη απο τον Μαθεση στον Λευτερη Παπαδοπουλο δημοσιευμενη στο βιβλιο του Να συλληφθει το Ντουμανι σελ.220.
Ητανε ο Καπετανάκης ,δεν ξανακανω φυλακη με τον Καπετανακη.Σωστός καπετανάκης και Ζόρικος.Μετά τον πιάσανε για κατάχρηση και τον βάλανε και αυτόν μέσα.Ρουφιανιά Καπετανάκη ,να σου χέσω το μουστάκι.
Ερ.Τόνε λέγανε και ρουφιάνο αυτόν;Hτανε;
Δεν ήτανε ρουφιάνος,αλλα δεν τον χωνεύανε ,ήτανε πολύ ζόρικος.
Μπράβο Σταύρο που θυμήθηκες το παράθεμα. Και λέει μια αράδα πιο πάνω ο Μάθεσης: “Η δε παλιά στρατώνα, μπαίνανε μέσα κι είχανε τα καφενεία έτοιμα, τα χασίσια έτοιμα. Στη φυλακή στο Μοναστηράκι. Έτοιμα όλα. Ήτανε ο Καπετανάκης κλπ κλπ”. Άρα, βάσει των λεγομένων του Μάθεση σε συνδυασμό με το δημοσίευμα της εφημ.ΠΑΤΡΙΣ (5/11/1920) που έφερε στο φως ο Σαραντάκος, τεκμαίρεται πλέον ότι ο λόγος είναι για τον Δντη των φυλακών Παλιάς Στρατώνας Καπετανάκη.
Ο Μανιάτης αναφέρει οκτώ (!) ηχογραφήσεις με αυτόν τον τίτλο, με τους Κώστα Νούρο, Αντώνη Νταλγκά, Γιώργο Βιδάλη, Βασ. Ψαμαθιανό, Πωλ Γαδ (όλοι αυτοί το 1929), Χαρίλαο Πιπεράκη (1926), Βασ. Ψαμαθιανό (1928) και Κυρία Πιπίνα (1927) όλα χασάπικο (του Πιπεράκη δεν το λες χασάπικο), στις εταιρίες (κατά την ίδια σειρά) Columbia Αγγλίας, His Masters Voice, Odeon Γερμανίας, Parlophon Γερμανίας, Parlophon Γερμανίας (με διαφορετική μήτρα κα διαφορετικό αριθμό καταλόγου απ’ την προηγούμενη), Pharos Αμερικής, Polydor Γερμανίας και Χομοκόρδ Γερμανίας. Στις στήλες “συνθέτης” και “στιχουργός” αναφέρεται για όλα “παραδοσιακό”.
Στο Σήλαμπς βρήκα μόνο έξ απ’ αυτές. Όλες έχουν θέμα το “γιαφ γιούφ”, δηλαδή την ιστορία με το χασικλή που τον υποχρεώνουν να τραβάει κουπί σε μια βάρκα μέχρι να απεξαρτηθεί, ενώ ως “ρεφρέν” αναφέρονται τα περί σπασίματος των πιάτων και ριξίματος του φταιξίματος στη γάτα. Μόνο του Νούρου η ηχογράφηση, μετά τα περί γιαφ γιούφ αναφέρει και το τετράστιχο με τη φυλακή και τον Καπετανάκη
Μάλλον ο Μάθεσης αναφέρεται στην “κατάχρηση” του ποσού των 30.000 δρχ. το οποίο πήρε μαζί του ο Καπετανάκης από την επαναστατημένη φυλακή.
Δεν νομίζω ότι φυλακίστηκε, τουλάχιστον όχι για μεγάλο διάστημα, ίσως για λίγες ώρες μόνο, έως ότου να επιστρέψει τα χρήματα αυτά.
Απόδειξη πως παρέμεινε διευθυντής της φυλακής αυτής και μετά απ’ αυτό το περιστατικό, έως το 1926, τουλάχιστον.
Σωστά, Νίκο.
Εγώ ανέφερα μόνο εκείνη τη ηχογράφηση που έχει και τους σχετικούς στίχους.
Ελένη, καταρχάς χαίρομαι που συμφωνήσαμε για την ταυτότητα του Καπ.
Μετά, επειδή δεν το είδα, από πού συνάγουμε ότι ο Καπ. έμεινε ως το 1926 διευθυντής στη φυλακή; Δεν το αμφισβητώ, απλώς ρωτάω. Πάντως δεν μπορεί να τον διατήρησε στη θέση του το βασιλικό καθεστώς μετά τον Νοε. 1920. Θα παύθηκε τότε και θα επανηλθε στα τέλη του 1922.
Και κάτι άσχετο, όταν γκρέμισαν τη φυλακή της Παλιάς Στρατώνας είχε βγει ένα επιθεωρησιακό που το θυμάμαι από τον παππού μου και που δεν γκουγκλίζεται (εκ πρώτης όψεως τουλάχιστον):
Κι όταν έμαθα προχτές πως τη γκρεμίζανε,
πήγα αμέσως εις τον τόπο του εγκλημάτου
για να κλάψω την παλιά που εξαφανίζανε,
σαν τον γιο, καλέ, που κλαίει τη μαμά του
(από μνήμης)
Νίκο, εφημερίδα “Εμπρός”, 30/6/1925:
"…ο διευθυντής της φυλακής Π.Σ., Καπετανάκης, που είναι αγροίκος, νευρικός, απότομος, απρόσιτος… είναι μεγάλης αντοχής όμως άνθρωπος …κ.λπ.
Άρα, μέχρι τουλάχιστον το 1925, είναι εκεί.
“Σκριπ”, 6/6/1928:
Αναφέρεται άλλος διευθυντής στη φυλακή αυτή, με το όνομα “Νίκου”.
“Ριζοσπάστης”, 10/6/1927:
Αναφέρεται μια διαμαρτυρία κατάδικων και υπόδικων ενάντια στο δ/ντή των φυλακών Συγγρού, Καπετανάκη
(Για συνωνυμία, μου φαίνεται απίθανο…, πήρε μετάθεση για εκεί, ίσως;)
Άλλο ένα στοιχείο (δεν ξέρω σ’ αυτή την περίπτωση αν πρόκειται απλά για συνωνυμία ή για το ίδιο πρόσωπο)
“Σκριπ”, 28/3/1930:
Αναφέρεται ένας Καπετανάκης δ/ντής (και πάλι) αλλά στις φυλακές Επταπυργίου !
Ο ρεπόρτερ του ΕΜΠΡΟΣ δεν νομίζω ότι κακοχαρακτηρίζει έτσι σε προσωπικό επίπεδο τον Καπετανάκη… (και πώς θα «τολμούσε» άλλωστε;) Μιλάει γενικά ότι όταν ζη κανείς μέσα σε αυτό το αίσχος της Παλιάς Στρατώνας πώς να μη γίνει «αγροίκος, νευρικός, απότομος, απρόσιτος» και μάλλον επαινεί τον Καπετανάκη ως «μεγάλης αντοχής άνθρωπο διά να κατορθώνη να μένη εκεί μέσα»…
Ελένη σε ευχαριστώ, δεν έψαξα στην ΕΒΕ επειδή το ψαχτήρι τους είναι ελαττωματικό -αλλά κάτι βρίσκει, μπράβο. Ασφαλώς γι’ αυτόν μιλάμε, πολύ περισσότερο που το αντιβενιζελικό το 1925 τον επικρίνει έμμεσα -παινεύοντάς τον κιόλας, αφού είμαστε ακόμα στην αρχή της (βενιζελικής) δικτατορίας Πάγκαλου.
Πάντως, θεωρώ εντελώς απιθανο να έμεινε στη θέση του το 1921-22, τους είχαν εκκαθαρίσει όλους. Για μετά, αυτός πρέπει να είναι και να έπαιρνε μεταθέσεις.
Όλως τυχαίως, μόλις έπεσα πάνω σε ενδιαφέρον κομματάκι. Δεν θυμάμαι να έχει ξεκαθαριστεί ονοματολογικά το ζήτημα στην προηγηθείσα συζήτηση, αλλά εδώ αποδεικνύεται ότι ο Καπετανάκης της μικρασιατικής εκστρατείας και ο Καπετανάκης της Π. Στρατώνας είναι διαφορετικά πρόσωπα: Νικόλαος ο πρώτος, Ιωάννης ο δεύτερος. Άρα ο πρώτος φεύγει ανεπιστρεπτί από το πλάνο ως υποψήφιος ήρωας του άσματος.
ΑΙ ΦΥΛΑΚΑΙ Π. ΣΤΡΑΤΩΝΟΣ (ΣΦΑΙΡΑ 11/1/1920) Όλοι οι εξερχόμενοι των επανορθωτικών φυλακών του Παλαιού Στρατώνος εκφράζονται ενθουσιωδώς διά τον διευθυντήν των κ. Ιωάν. Καπετανάκην, όστις μετά πολλής στοργης και επιβολής εν ταυτώ, φέρεται προς πάντας ανεξαιρέτως, ούτως ώστε πλήρης τάξις επικρατεί εν αυταίς. Επίσης ευφήμως εκφράζονται και διά τους υπαρχιφύλακας κ.κ. Κουτσογιανάκην, Μπούζαν, Τσιριγώτην και Καλογεράκον, διά την προσήνειαν και την ευσυνειδησίαν, ιδία δε την αμεροληψίαν προς το καθήκόν των.
Οπότε, μετά την ανεύρεση του δημοσιεύματος της ΣΦΑΙΡΑΣ, που ξεκαθάρισε το μικρό του όνομα, ο Καπετανάκης του Επταπυργίου ταυτίζεται με τον της Παλιάς Στρατώνας, εφόσον αναφέρεται ως Ι. Καπετανάκης στο ΣΚΡΙΠ.
Το διάβασα βιαστικά και διαγώνια, χωρίς ν’ ακούσω τις μουσικές.
Καλή δουλίτσα γίνεται κι εκεί. Και καλό που η δουλειά γίνεται ταυτόχρονα σε πολλές εστίες. Βέβαια είναι λιγάκι αστείο που κι εκεί μας διαβάζουν (και το δηλώνουν) κι εμείς εδώ τους διαβάζουμε (και το δηλώνουμε επίσης) αλλά μεταξύ μας δε μιλάμε! Αλλά δεν πειράζει.
Το σχόλιο ότι εδώ όποιος δεν τα πει σωστά τρώει λεκτικό μπούλινγκ δεν το καταλαβαίνω.
Το σχόλιο, πάλι, ότι εδώ έχουμε απορροφηθεί από το στίχο και θα μπορούσαμε να ασχοληθούμε περισότερο με τη μουσική, είναι χρήσιμο.
Μόνο βεβαιότητα και όχι υπόθεση μας προκύπτει, καθόσον, όπως προείπα, όντως αναφέρεται στην εφημερίδα «Ι. Καπετανάκης»…
Γράφουν στην Ανακοίνωσή τους οι κρατούμενοι (ΣΚΡΙΠ 28/3/1930):
«Οι υποδικοκατάδικοι Νέων Φυλακών είναι υποχρεωμένοι να δηλώσωσι σοβαρώς ότι τα εις βάρος του κ. Διευθυντού των Φυλακών Ι. Καπετανάκη κλπ κλπ»