Παραδοσιακά, το Πάσχα είναι γιορτή της υπαίθρου…
Σας εύχομαι Χρόνια Πολλά και Καλή Ανάσταση με ένα “τραγούδι της υπαίθρου” που μόλις ηχογραφήσαμε! “Κάτω Στα Ρόδα”… με κρουστή εισαγωγή και κλείσιμο.
Πάρα πολύ ωραίο Παραδοξολόγε!Εύγε! Τέτοια τραγούδια με τραβάνε πολύ τον τελευταίο καιρό…
Ωραίος Παραδοξολόγε! Μετά το αποκριάτικο, τώρα το πασχαλινό! Να 'σαι καλά!
Πολύ ωραία η ιδέα: σύνολο κρουστών + ένα μελωδικό όργανο, αντίστροφα από το συνηθισμένο!
Καλή Ανάσταση.
Ευχαριστώ παιδιά, να είστε καλά! Τώρα ξεκινώ το γύρισμα του “βίντεοκλιπ” για το “Κάτου Στα Ρόδα” και παράλληλα τις ηχογραφήσεις για το επόμενο τραγούδι “Της Ξενιτειάς Και Του Αγώνα”.
Έχω βρει το σκηνικό για τα γυρίσματα και καλούς χορευτές αλλά δεν έχω βρει καλές θρακιώτικες στολές.
Ο “original” στίχος μιλάει βέβαια για Τούρκο, όχι για “ξένο”. Καιταλαβαίνω τις σοβαρότατες δυσκολίες του Κώστα, να περιλάβει τον αρχικό προσδιορισμό στην δική του εκτέλεση. Όμως, κάποια στιγμή πρέπει να τολμήσουμε να λέμε τα πράγματα με το όνομά τους. Οι Τούρκοι της Γερμανίας (και της Τουρκίας, φυσικά) θα καταλάβουν. Είναι πασίγνωστο ότι, στις περιφερειακές κοινωνίες της εποχής, μόνο Ρωμιοί και Τούρκοι υπήρχαν. “Ξένοι” υπήρχαν μόνο στις μεγάλες πόλεις.
Και κάτι άλλο: ο πλήρης στίχος λέει “ Κι η Ρωμιοπούλα δεν τονε θέλει κι η σκύλα η μάνα της την ορμηνεύει : - Πάρτονε κόρη μου τον Τούρκον άντρα κλπ.”.
Πολύ ωραία, πράγματι, η ιδέα με τα κρουστά. Όμως, για τη δική μου αντίληψη, η χρονική αγωγή είναι πάρα πολύ αργή.
Τα 2 σημεία που αναφέρεις Νίκο (αργό, στίχο), τα κλωθογύρναγα στο μυαλό μου καιρό, μαζί με ορισμένα άλλα.
Τον στίχο που παραθέτεις τον γνωρίζω, είναι κατεγραμμένος από έναν περιηγητή του 18τόσο (τον έχω με τις πληροφορίες που τον συνοδεύουν).
Έχω επίσης καταγράψει και έναν διαφορετικό στίχο, στις 5.3.2008, από γιαγιά στην Ήπειρο, η οποία μου είπε “έτσι τον ξέρω εγώ απ΄τη γιαγιά μου κι αυτή απ΄τη δικιά της…” και επομένως η ηλικία του, πρέπει να είναι τουλάχιστον ίδια μ΄αυτήν του στίχου, που παρέθεσες… Αναφέρεται άλλωστε και αυτός σε “Τούρκο άντρα”, έχει 8 στροφές και η δεύτερη είναι ίδια με το “Μαύρα Μου Μάτια”
”Κάτω στη ρόδο στο Ροδονήσι πασάς εβγήκε να κυνηγήσει
Δεν εκυνήγα λαγούς κι ελάφια μον΄ εκυνήγα δυό μαύρα μάτια”
… και κλείνει
“Πάρτονε κόρη έχει καΐκια να σεργιανάτε μέρα και νύχτα
Δεν τονε θέλω δεν τονε παίρνω τη γης ανοίγω και μέσα μπαίνω”
Θέλω να πω πως το αποτέλεσμα είναι σχετικό και εξαρτάται από τη γνώση, τις δυνατότητες, το γούστο, τον τόπο και γενικά τις συνθήκες, την ώρα που αποφασίζεις να το ηχογραφήσεις. Αποφάσισα να ξεκινήσω λοιπόν με αυτό (από την Δόμνα Σαμίου) και (καλά νάμαστε) θα συνεχίσω και με τ΄ άλλα δυό, παίρνοντας υπόψιν τα σχόλια, ανθρώπων που γνωρίζουν και τον “απόηχο” του πρώτου.
Σε σχέση με την ταχύτητα και επειδή ήμουν πραγματικά σε δίλλημα, στο τέλος, “ανεβάζω” με το νταούλι τον ρυθμό και το κλείσιμο γίνεται γρήγορο. Αυτά βέβαια θα τα δω και στη πράξη με το χορευτικό και κάθε συμπέρασμα, θα εφαρμοστεί στην επόμενη προσπάθεια ή ακόμα και σ΄ αυτό το τραγούδι (δεν είναι δύσκολο να διορθώσω την ταχύτητά του). Έχω κανονίσει επίσης, να ηχογραφήσω και μιά φλογέρα, συμπληρωματική του λαούτου και αν μου αρέσει θα μπει κι αυτή. Όπως καταλαβαίνεις, ακόμη το δουλεύω…
Κώστα, ο στίχος είναι ουσιαστικά πανελλήνιος. Εκτός από Θράκη και Ήπειρο (που ήδη είναι ανατολή και δύση του σημερινού ελληνικού κράτους) υπάρχει με παρόμοιους στίχους και σε όλο το Αιγαίο, βόρειο και νότιο, μέχρι τα δωδεκάνησα. Πρόχειρα μου έρχονται στο μυαλό οι στίχοι “πάρτονε κόρη μ’ κι έχει παπόρι, να σε παένει Σμύρνη και Πόλη” ή και “στην Αλεξάντρα” και άλλοι, πολλοί. Ο πασάς κυνηγός, στην Μύκονο γίνεται απλά “Τούρκος εβγήκε να κυνηήσει”. Και δεν υπήρχαν Τούρκοι στη Μύκονο, άρα από αλλού ήρθε ο στίχος.
Αν πάντως θέλετε να το χορέψετε, σε αυτό το τέμπο δεν θα βγεί ωραίος ο χορός.
Συνήθως πράγματι είναι Τούρκος. Και υποθέτω ότι Τούρκος, όπως συνήθως τότε, δεν εσήμαινε φυλετικά / εθνικά τουρκογενής, αλλά μουσουλμάνος.
Θρακιώτικο (Τούρκος)
Άλλο θρακιώτικο (πάλι Τούρκος)
Αιγαιοπελαγίτικο (δεν προσδιορίζεται από πού ακριβώς - Τούρκος)
Μυτιληνιό (οργανικά)
Κρητικό (αετός - βλ. και σελ. 150-151 της περίφημης συνέντευξης του Ναύτη που βρήκε η Ελένη)
Πάντως, παρόλο που είναι λογικό να θεωρήσουμε ότι ο αρχικός στίχος είχε Τούρκο, δε σημαίνει ότι ο «ξένος» αποτελεί οπωσδήποτε εξομαλυντική επέμβαση. Μπορεί κάλλιστα να είναι η φυσική εξέλιξη μιας τοπικής παραλλαγής, όπως ο αετός στην Κρήτη. Σε κάθε περίπτωση, το νόημα βγαίνει ίδιο: άμα δεν τον θέλω, δεν τον θέλω. Δεν πα’ να 'χει όσα πλούτη θέλει.
Μιά και αναφέρθηκε και το Μαύρα Μου Μάτια ακούστε το, όπως το παίξαμε τον Απρίλη του 2008
με το PARADOXON Klangorchester - ΠΑΡΑΔΟΞΟΝ στο Projekt WATT"O"POLIS
στην Ευαγγελική εκκλησία Friedenskirche Bochum Wattenscheid
με γερμανική και ελληνική χορωδία.
Αυτό το τραγούδι εκ πρώτης όψεως δεν έχει σχέση με το άλλο. Στο ένα, Τούρκος (ή ξένος ή όποιος), πάντως πλούσιος, αγαπάει την κόρη, εκείνη δεν τον θέλει, τον θέλει όμως η μάνα της, της τον διαφημίζει επίμονα υπογραμμίζοντας τα πλούτη του, κι η κόρη διαρκώς αποκρούει τα προξενιά της μάνας της. Στο άλλο ένας αετός, δηλαδή απλώς ένας νέος, προσεγγίζει αυτοπροσώπως την κόρη, της κάνει άμεσο κόρτε χωρίς να γίνει λόγος για πλούτη, κι εκείνη τον αποκρούει επίσης αυτοπροσώπως (γαϊτάνι πλέκω και δεν αδειάζω, δε μου βολεί να κουβεντιάζω) μέχρι που ο νέος αγανακτεί, υποπτευόμενος αντεραστή (ανάθεμά το και το γαϊτάνι κι από το πλέκει κι απού το βάνει). Δεν υπάρχει ούτε ένας στίχος κοινός. Το μόνο κοινό είναι το ποιητικό μέτρο. Σημειωτέον επ’ ευκαιρία ότι το συγκεκριμένο μέτρο (δεκασύλλαβο 2Χ5: τατάτα τάτα / τατάτα τάτα) είναι σπάνιο έως μοναδικό στα δημοτικά.
Για την κρητική εκδοχή, ο Ναύτης (βλ. παραπομπή στο #8) λέει ότι το σωστό ξεκίνημα είναι
Κάτω στη Ρόδο στο Ροδονήσι
αετός εβγήκε να κυνηγήσει,
αντί του πιο γνωστού σήμερα
Τούτο το μήνα, τον άλλο μήνα,
τον αποπάνω, τον παραπάνω,
αετός εβγήκε να κυνηγήσει,
να κυνηγήσει και να γυρίσει.
(Για την ακρίβεια ο Ναύτης λέει «λαγός εβγήκε να κυνηγήσει», αλλά ντάξει, προφανώς μπερδεύτηκε.) Από κει και μετά το παραδίδει έτσι όπως το ξέρουμε.
Εφόσον μια παραλλαγή ξεκινάει με το στίχο «Κάτω στη Ρόδο, στο Ροδονήσι», ο επόμενος στίχος έχει «κυνηγήσει» για τη ρίμα, κι έτσι θα ακολουθεί το ένα χαρακτηριστικό μοτίβο του τραγουδιού, το κυνηγετικό. Ενώ αντίθετα αν ο πρώτος στίχος λέει «Κάτω στη Ρόδο στη Ροδοπούλα» ο δεύτερος θα έχει «Ρωμιοπούλα» κι έτσι αντί για την κυνηγετική παρομοίωση έχουμε απερίφραστη αναφορά σε μια ερωτική ιστορία.
Ροδονήσι, και κατ’ επέκταση κηνηγετικό μοτίβο, υπάρχει στην κρητική παραλλαγή κατά Ναύτη, στο δεύτερο Θρακιώτικο, και στο Αιγαιοπελαγίτικο του Γράψα, και ακόμη στο κρητικό κατά τη γνωστότερη εκδοχή (χωρίς όμως το Ροδονήσι αυτή τη φορά). Η Ροδοπούλα (ή τα ροδοπούλια) με τη Ρωμιοπούλα, και άρα χωρίς το κυνηγετικό μοτίβο, ακούγονται στο άλλο θρακιώτικο και βέβαια στη διασκευή του «Παραδόξου», που κι αυτή σε θρακιώτικη εκδοχή θα στηρίζεται προφανώς. Δύο ομάδες τραγουδιών μέχρι στιγμής.
Ως προς το δεύτερο μισό όμως, έχουμε και πάλι δύο ομάδες τραγουδιών αλλά διαφορετικά κατανεμημένες. Στις δύο εκδοχές του κρητικού έχουμε την ιστορία χωρίς προξενιά και χωρίς ο μνηστήρας να είναι πλούσιος, ενώ σε όλες τις άλλες έχουμε το μοτίβο με τα προξενιά της μάνας.
Οπότε τελικά υπάρχουν δύο διαφορετικοί τύποι του πρώτου μισού και δύο του δεύτερου, που βρίσκονται σε κάθε δυνατό συνδυασμό. Δυο τραγούδια με διαφορετικό και το πρώτο και το δεύτερο μισό, π.χ. το κλασικό κρητικό (όχι του Ναύτη, το άλλο) και του Παραδόξου, είναι δύο άσχετα τραγούδια. Δύο τραγούδια όμως με κοινό είτε το πρώτο είτε το δεύτερο είναι προφανώς παραλλαγές το ένα του άλλου.
Αυτά. Το τι προηγήθηκε και τι είναι δευτερογενές δεν το ψάχνω, όχι μόνο γιατί 5-6 ηχογραφήσεις δεν επαρκούν, αλλά και για να μην επισκιασθεί η αξία αυτού που διαθέτουμε σήμερα στα χέρια μας, ως ζωντανό τραγούδι, από μια αναδίφηση στο παρελθόν.
Παραλλαγή του τραγουδιού,μέρος του,το τραγουδούσε η μάνα μου,
μόνο που αντί για τούρκος έλεγε νέος.Δεν ξέρω πως το έμαθε,ενδεχομένως
και από λόγια διασκευή.Το αξιοσημείωτο είναι πως το λεγε με διαφορετικό
σκοπό και σε ρυθμό αρκετά αργό και ότι ο τόπος καταγωγής της δεν έχει σχέση
με το Αιγαίο.
Το τραγούδι πρέπει να θεωρηθεί πανελλήνιο, αφού καταγραφές του υπάρχουν από Θράκη ως Ήπειρο και ως Δωδεκάνησα / Κρήτη, Αιγαίο. Φυσικά, και στίχος και μουσική παραλάσσουν, από τόπο σε τόπο. Η υποκατάσταση του Τούρκου με ξένο ή νέο είναι φυσιολογική, ιδιαίτερα σε εποχές παλαιότερες, όχι βέβαια ότι σήμερα έχουμε τελείως απαγκιστρωθεί από τα παλαιά στερεότυπα. Να υποθέσω, Bilad, ότι η μητέρα σου κατάγεται από νότια Ελλάδα / Πελοπόννησο;
Πράγματι οι γονείς την είχαν καταγωγή από περιοχή Αιγίου και
από Πάτρα αντίστοιχα.
Οπότε έχουμε ακόμα μία ένδειξη για διάδοση του τραγουδιού σε ΒΔ Πελοπόννησο.
Διακόπτω για λίγο τη ροή της συζήτησης.
Αν σας άρεσε η διασκευή μας και έχετε λίγο χρόνο, γραφτείτε στην παρακάτω σελίδα και ψηφίστε το τραγούδι μας, : http://www.musicwave.gr/BIGBUZZ/ “Κάτω Στα Ρόδα / ΠΑΡΑΔΟΞΟΝ”.
Θα δώσετε απλά μιά ηθική υποστήριξη στην ανεξάρτητη προσπάθειά μας, ώστε να συνεχιστεί και να βελτιωθεί, με ανάλογες παραγωγές στο μέλλον.
Τον περασμένο Μάρτη με το αποκριάτικο πήραμε την 2η θέση και τώρα θέλουμε κάτι παραπάνω
Hier ist der neue Big-Buzz vom Mai… http://www.musicwave.gr/BIGBUZZ/
Ihr musst einfach euch anmelden und Voten unser Lied “Κάτω Στα Ρόδα Παράδοξον”…
Bitte auch Bekannte und Freunde aktivieren!!! Der erste Platz wartet auf uns
Δε νομίζω ότι παίζει ρόλο αυτό. Σήμερα, ή και μια γενιά πριν, τα τραγούδια μάλλον τα έλεγαν απλώς όπως τα ήξεραν ή όπως τα θυμούνταν. Συνειδητές αλλαγές στίχου δε νομίζω να γίνονται πια, εκτός ίσως από επαγγελματίες της δισκογραφίας, και από περιπτώσεις τύπου Μακεδονία ξακουστή (οι Βούλγαροι έγιναν βάρβαροι) που δεν έχουν σχέση με τη δημ. παράδοση.
Μπορείς να μας πεις περισσότερα για τον ρυθμό και τον σκοπό;
Προσωπικά θα εκτιμούσα ότι η παραλλαγή που αναφέρω ειναι μάλλον χαρούμενη
και κάπως μεγαλόπρεπη.Επαναλαμβάνω ότι δεν θεωρώ δεδομένο ότι ειναι παραδοσιακή.
Υποψιάζομαι ενδεχόμενη επτανησιακή επιρροή.
Done my friend…
Σ΄ ευχαριστώ Γιώργο!