Θρακιώτικη λύρα

Υπάρχει επίσης ο πρόσφατος δίσκος της ομάδας «Κικώνων ήχος», που είχε παρουσιαστεί και εδώ στο φόρουμ. Αλλά δεν τον έχω στο ράφι που θα 'πρεπε να είναι κι έτσι δεν μπορώ να γράψω περισσότερα αυτή τη στιγμή. Θυμάμαι ότι παίζει λύρα μια κοπέλα με το σπάνιο όνομα Σαλονικιά, που μπορείς να την βρεις και στο ΥΤ σε διάφορα βιντεάκια. Και ότι γενικά πρόκειται για μια πιο σύγχρονη προσέγγιση της θρακιώτικης παράδοσης -σύγχρονη αλλά εντός παραδόσεως πάντα.

Μας γέμισες πληροφορίες pepe!Σε ευχαριστώ πολύ!Θα το ψάξω το θέμα και ξαναμιλάμε!

Να κάνω μερικές συμπληρώσεις στο παρακάτω. Χρειάζονται όμως κι άλλες.

Το όνομα είναι πράγματι Γιάννης Κουκουρίγκος. Υπάρχει και ο αδελφός του Τάσος, επίσης οργανοποιός -διατηρούν μαζί εργαστήρι στο Σιδηροχώρι Σερρών, βλ. εδώ. Όμως ξαφνικά δεν είμαι τόσο σίγουρος αν ο Γιάννης όντως φτιάχνει λύρες. Κάτι τέτοιο θυμόμουν, αλλά στο σάιτ του εργαστηρίου και σε όσες άλλες αναφορές στους δύο αδελφούς εντόπισα με μια αναζήτηση, αναφέρονται μόνο οι κιθάρες τους. Όποιος γνωρίζει ας συμπληρώσει.

Η λύρα του Σαμμακοβιού και αυτή της Β. Θράκης, δηλαδή ουσιαστικά του Κωστή, είναι ίδια. Το Κωστή, το κατεξοχήν γνωστό για τα αναστενάρια χωριό, απέχει 20 περίπου χιλιόμετρα από το Σαμμάκοβο, κι όμως το πρώτο θεωρείται Β. Θράκη, ενώ το δεύτερο Ανατολική. Αυτό συμβαίνει γιατί οι συγκεκριμένοι όροι έχουν να κάνουν με τα σημερινά σύνορα Βουλγαρίας-Τουρκίας-Ελλάδας. Πάντως η λύρα του Σαμμακοβιού και του Κωστή ανήκουν στην ίδια σχολή θρακιώτικης λύρας.

Στην σελίδα αυτή μπορεί κανείς να ακούσει αποσπάσματα από την έκδοση του ΚΕΠΕΜ, αλλά να δεί και ένα βιντεάκι-παρουσίαση του δίσκου όπου ακούγονται και πάλι αποσπάσματα.

Ένας άλλος δεξιοτέχνης της θρακιώτικης λύρας είναι ο Πασχάλης ο Περιφάνης από το Κωστή της Β. Θράκης αλλά και ο Σπύρος Κούκος, αν δεν κάνω λάθος στο όνομά του, που διαμένει σε κάποιο από τα Κωστελίδικα χωριά της Μακεδονίας (Μελίκη Ημαθίας, Αγ. Ελένη Σερρών…). Ο Πασχάλης έχει βγάλει δίσκο με το Αρχείο Ελληνικής Μουσικής που ονομάζεται “Τα Κωστιλίδικα”.

Δεν ξέρω Δημήτρη… Για να το λες κάτι θα ξέρεις, αλλά κι αυτό που λέω εγώ, για τις τρεις σχολές, από το δικό σας δίσκο το έμαθα (το κείμενο του Παρτινούδη). Άλλωστε και μόνος μου ακούω ότι ορισμένα κομμάτια του Φτουχίδη από το Σαμμακόβι έχουν έντονα διαφορετικό ύφος από τα αναστενάρικα. Στους σαμμακοβλήδικους δίσκους υπάρχουν και τραγούδια (ο Μικροκωσταντίνος και καναδυό άλλα) που τα ξέρουμε σε τελείως διαφορετική εκδοχή από το Κωστή. Δεν το λέω για να σε κοντράρω, αλλά εξήγησέ μας λίγο περισσότερο αυτό που εννοείς για τις σχολές. Ίσως έχω κάνει κάποια βασική παρανόηση.

Πρέπει να κάνω ένα καλό συγύρισμα, γιατί ακόμα δεν τον βρήκα. Βρήκα όμως την παρουσίασή του εδώ στο φόρουμ: κλικ.

Όχι, δεν κατάλαβες κάτι λάθος. Ο Παρτινούδης σωστά διαχωρίζει την σαμμακοβιανή από την κωστελίδικη σχολή. Εγώ εκφράστηκα λάθος. Δεν είναι ίδιο παίξιμο, όμως ανήκει, πιστεύω, στην ίδια οικογένεια. Η παράδοση του Κωστή είναι πιο χωριάτικη, ενώ του Σαμμακοβιού πλησιάζει προς το αστικό, χωρίς όμως να είναι αστική. Οι ομοιότητες στα τραγούδια και στον χορό είναι πάρα πολλές. Άρα, διορθώνω αυτό που είπα, λέγοντας ότι η εντύπωσή μου είναι ότι η σαμμακοβιανή και η κωστελίδικη λύρα μπορούν να θεωρηθούν αδερφές λύρες.

Δημήτρης

Ντάξει, τον βρήκα. Είχα αρχίσει να ανησυχώ… Θα συμπληρώσω εν ευθέτω χρόνω.

Παράδειγμα.

Αφού συζητήσαμε για τη θεωρία του, να ο Αλέξης Παρτινούδης και στην πράξη. Ο κύριος που τραγουδάει και δε φαίνεται παρά φευγαλέα πρέπει να είναι ο σημαντικός Θρακιώτης πολυοργανίστας (κυρίως γκάιντα αλλά και λύρα, νταούλι, ζουρνά κλπ., βλ. και #4) Γιάννης Ντομπρίδης. Εδώ και οι δυο τους με λύρες (εδώ είναι στάνταρ ο Ντομπρίδης).

Κι ένα σπάνιο ντοκουμέντο ανατολικοθρακιώτικης λύρας. Διαβάστε και την περιγραφή. Κατά τα φαινόμενα μπορούμε στα κοντά να περιμένουμε μια νέα ενδιαφέρουσα δισκογραφική έκδοση…

Η καταγραφή είναι του Γιώργου Καλαβρινού, ο οποίος έχει κάνει μία μεγάλη έρευνα στα χωριά των θρακιωτών προσφύγων της Δράμας. Μακάρι σύντομα να δούμε εκδεδομένο το υλικό αυτό.

Ο λύρατζης που φαίνεται στο βίντεο είναι ο Νικόλαος Βλατίτσης από την Τρουλιά της Αν. Θράκης, ο οποίος διέμενε στον Ξηροπόταμο Δράμας, όπου εγκαταστάθηκε μεγάλο μέρος των Τρουλιανών. Στο ίδιο χωριό έπαιζε λύρα και ο Δημήτρης Γκαγκάνης από την Τρουλιά. Ένα κομμάτι από τον τελευταίο έχει εκδοθεί στον δίσκο “Κειμήλια ήχου και λόγου από Ανατολική Θράκη - Ανατολική Ρωμυλία”, τον οποίο έχει επιμεληθεί ο Γ. Μελίκης. Το κομμάτι είναι αυτό και είναι εξαιρετικό δείγμα της παράδοσης της Ανατολικής Στράντζας. Ακούστε το οπωσδήποτε!!! Στο ένθετο αναφέρεται ότι τραγουδούν Σαμμακοβλήδες, το οποίο όμως είναι μάλλον λάθος. Το πιθανότερο είναι ότι τραγουδούν Τρουλιανοί. Η Τρουλιά απέχει 5 χιλιόμετρα από το Σαμμακόβι και ίσως εξ αυτού προήλθε η σύγχυση.

Ευχαριστούμε Δημήτρη.

Ακριβώς έτσι νομίζω ότι το έχω ακούσει και από το Δημήτρη τον Αρβανίτη, που παίζει βασικά κωστελήδικα (β/θρακιώτικα - το Κωστή ήταν η αρχική πατρίδα των αναστενάρηδων). Πολύ μ’ αρέσει η λεπτομέρεια ότι δεν υπάρχει εισαγωγή. (Δε θυμάμαι αν ο Δημήτρης βάζει, πάντως γενικά τις εισαγωγές τις θεωρώ μοντερνιά και όποτε υπάρχει η δυνατότητα αυτό επιβεβαιώνεται.)

Περικλή, μία παρατήρηση. Ο όρος “βορειοθρακιώτικα” ουσιαστικά δεν ορίζει κάτι συγκεκριμένο. Ο όρος “Βόρεια Θράκη” στην πραγματικότητα έχει μόνο γεωγραφική διάσταση, καθώς έτσι ονομάστηκε το κομμάτι της Θράκης που σήμερα βρίσκεται εντός των συνόρων της Βουλγαρίας. Πάντως σε καμία περίπτωση το “βορειοθρακιώτικος” δε σημαίνει μουσικό, χορευτικό ή άλλο ιδίωμα. Η πολιτισμική οριοθέτηση των διαφόρων περιοχών της Θράκης δεν έχει σχέση με τον πολιτικό διαχωρισμό που επιβλήθηκε στις αρχές του 20ού αιώνα. Π.χ. Βόρεια Θράκη είναι και το Καβακλί είναι και το Κωστή είναι και η Μπάνα, περιοχές με διαφορετικό μουσικοχορευτικό ιδίωμα.

Το θίγω αυτό για δύο λόγους:

  1. Γιατί συνηθίζεται το Κωστή να αναφέρεται ως Βόρεια Θράκη, όχι απλώς από γεωγραφικής πλευράς αλλά ως κάτι να σήμαινε αυτό για τη μουσική και τον χορό του. Το Κωστή ανήκει στην ομάδα των χωριών της Ανατολικής Στράντζας, στην οποία εντάσσεται και το Σαμμακόβι και η Τρουλιά, χωριά τα οποία ανήκουν στην Ανατολική Θράκη. Στην περιοχή κυριαρχεί η λύρα, η οποία απουσιάζει από ολόκληρη την υπόλοιπη Β. Θράκη. Μάλιστα, πολλές φορές το Κωστή αναφέρεται και ως χωριό της Ανατολικής Ρωμυλίας, όπως τελείως ατυχώς έχει γίνει στην έκδοση “Φίλοι καλωσορίσατε”, τη στιγμή που το Κωστή δεν ήταν ποτέ μέρος του κρατιδίου της Ανατολικής Ρωμυλίας. Μεταξύ των συνόρων της Αν. Ρωμυλίας και της σημερινής Αν. Θράκης μένει μία στενή λωρίδα, η οποία ανήκει στην Βουλγαρία και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων και το Κωστή.

  2. Γιατί έχει γίνει ένας ψευδής διαχωρισμός μεταξύ Βόρειας και Ανατολικής Θράκης που θέλει την βόρεια να κρατάει ένα αμιγές θρακικό χρώμα ενώ την ανατολική να είναι ουσιαστικά μία προέκταση της Μικράς Ασίας. Έτσι, ασυναίσθητα πολλές φορές, το Κωστή μένει στη σκέψη των ανθρώπων ως κάτι αμιγώς θρακικό, ενώ τα αμέσως νοτιότερα του Κωστή χωριά (Σαμμακόβι, Τρουλιά, Σοφίδες, Άγιος Ιωάννης κ.λπ.) παίρνουν τη “ρετσινιά” της μικρασιάτικης επιρροής, ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για μία ομάδα χωριών με κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά.

Ναι, ευχαριστώ Δημήτρη. Νομίζω ότι το 'χουμε ξαναπεί. Θα το εμπεδώσω κάποια στιγμή!

Άρα είναι φυσιολογικό που το 'χω ξανακούσει ίδιο!

Απολύτως λογικό και αναμενόμενο.

Για όσους ενδιαφέρονται για θρακιώτικες λύρες ο Γιάννης Κουκουρίγκος κατασκευάζει Θρακιώτικες λύρες και κάνει εξαιρετική δουλειά πάνω σε αυτές. Βασικά είναι φοβερός οργανοποιός και με ό,τι καταπιάνεται έχει εξαιρετικό αποτέλεσμα (κιθάρες, λύρες, μαντολίνα , μπουζούκια). Όποιος θέλει πληροφορίες ας μου στείλει μην. να του τις δώσω.

2 posts were split to a new topic: Οργανοποιός Γιάννης Κουκουρίγκος

Λίγη βοήθεια από καποιον με καλό αφτί, παρακαλώ.

Εδώ ο προαναθερθείς (μνμ #4) Δημήτρης Φτουχίδης από το Σαμμακόβι παίζει και λέει έναν μανέ. Θα έλεγα ότι η ερμηνεία του, τόσο στο τραγούδι όσο και στη λύρα, δεν υπολείπεται κατά τίποτε των σημαντικότερων μουσικών και τραγουδιστών της μεσοπολεμικής δισκογραφίας του μανέ. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό μάλιστα ότι δεν παίζει πολίτικη αλλά την -υποτίθεται- πιο περιορισμένη, τραχειά και άγρια θρακιώτικη λύρα, που κανονικά δεν είναι φτιαγμένη για τέτοια λεπτεπίλεπτα μελίσματα.

Η ερώτησή μου είναι: Στα πρώτα πρώτα δευτερόλεπτα, κάτω από τη μελωδία του ακούγεται για πολύ λίγο μια δεύτερη νότα να συνηχεί, πιο μπάσα. Αν θεωρήσουμε ότι η τονική του, η βαθμίδα Ραστ, είναι Ρε (γιατί εκεί την παίζει: ανοιχτή μεσαία χορδή), αυτό το μπάσο τι νότα το ακούτε να είναι;

Είμαι 99% βέβαιος ότι δεν υπάρχει άλλο όργανο. Πρέπει να είναι η δίπλα χορδή της ίδιας του της λύρας, και προσπαθώ να καταλάβω το κούρδισμα. Τον δίσκο απ’ όπου προέρχεται το κομμάτι έχω καιρό να τον ακούσω και δεν τον έχω εδώ που μένω, θυμάμαι όμως ότι στο ένθετο γίνεται λόγος για εναλλακτικά κουρδίσματα που χρησιμοποιούσε στη λύρα ο Φτουχίδης και μάλιστα, αν δε με απατά η μνήμη μου, στο συγκεκριμένο κομμάτι. Νομίζω όμως ότι το φυλλάδιο δίνει ένα κούρδισμα που μου είχε φανεί λάθος.

Ευχαριστώ πολύ όποιον προσπαθήσει, έστω, να δώσει τα φώτα του.

Πολύ ενδιαφέρον! Την μπάσα την ακούω μια οκτάβα κάτω.

Ρε φίλε! Κι εγώ μια οκτάβα κάτω την ακούω, αλλά δεν είναι δυνατόν αυτό. Κανονικά η «πίσω» χορδή, η τρίτη, κουρδίζει μια τέταρτη πάνω από τη μεσαία, π.χ. Λα-Ρε-Σολ, όπου Σολ = ένα τόνο κάτω από το Λα, και Ρε = η χαμηλότερη από τις τρεις. Δεν μπορεί να τη χαμήλωσε μια οκτάβα και μια τέταρτη, από το πάνω Σολ στο κάτω Ρε.

Άκου πώς παίζει κανονικά, τα πιο κλασικά θρακιώτικα:

Εδώ παίζει από Λα (δεν έπιασα κουρδιστήρι, αλλά τέλος πάντων Λα είναι η χορδή), το ίσο είναι στο κάτω Ρε, και όταν ακούγεται νότα Σολ το ίσο δεν διακόπτεται, άρα είναι στην τρίτη χορδή.

Μπορεί να είχε εναλλακτικά κουρδίσματα (με διαφορετικές χορδές). Και ο Φουσταλιέρης είχε παίξει το “Όσο βαρούν” με άλλο κούρδισμα, σε μια εκπομπή κάτι δεκαετίες αργότερα από την ηχογράφηση.
Edit: Σκέφτομαι ότι επειδή η μπουργάνα παίζεται μόνο ανοιχτή μπορεί να είναι όσο χαλαρή θέλει -εξάλλου μπουργάνα αυτό δεν σημαίνει; Μου ακούγεται και να φαλτσάρει λίγο, ίσως λόγω υπερβολικής χαλαρότητας (και στο 0.40).

Κι εγώ οκτάβα ακούω. Στην έκδοση αυτή παραλείφθηκε η προηγηθείσα του κομματιού «αναγγελία», που ήταν παρούσα σε όλες τις ηχογραφήσεις του ΜΛΑ, όπου η σύζυγός του αναγγέλλει «Δημήτριος Φτουχίδης, Σαμμακόβι Θράκης, αμανές!»

Όχι, υπάρχουν κάποια όρια. Οι τρεις χορδές της θρακιώτικης λύρας είναι ίδιες (έντερα), η μεσαία μακρύτερη. Στην ίδια λύρα μπορείς να κάνεις και το δραμινό κούρδισμα, Από Λα-Ρε-Σολ σε Λα-κάτω Λα-Μι. Ε λοιπόν αυτό το κάτω Λα είναι τόσο χαλαρό που εύκολα κάνει κοιλιά. Μπορεί το παραπανήσιο μήκος να βοηθάει λίγο, αλλά αν δεν είναι και όλο μαζί το κούρδισμα λιγάκι ψηλό, η μπάσα φαλτσάρει. Τα έχω δοκιμάσει όλα αυτά. Πόσο μάλλον, να την πας άλλη μια 5η κάτω και μάλιστα χωρίς το έξτρα μήκος!

Αυτό, ναι. Αλλά να πήγε ο πρόσφυγας στο θέατρο Αλάμπρα για τις καταγραφές της Μερλιέ κουβαλώντας και δεύτερη λύρα; Θα με παραξένευε, και δε νομίζω (από μνήμης) να αναφέρεται κάτι τέτοιο στο φυλλάδιο. Και όμως είναι η μόνη εκδοχή που βγάζει νόημα.