Έλα βρε Δημήτρη με τα βιαστικά σου!
Δεν είπα εγώ ότι όλα τα δημοτικά έχουν καρμπόν τη δομή της Παπαλάμπραινας. Όλα όμως απλώνουν τον λόγο μέσα στη μουσική κατά ένα συγκεκριμένο τρόπο. Αν κάτσει κανείς να κάνει συστηματική παρατήρηση σε ευρύ -ποσοτικά και μουσικογεωγραφικά- δείγμα, θα διαπιστώσει ότι οι βασικοί κανόνες είναι πολύ λίγοι, ίσως τρεις-τέσσερις. Αυτοί οι λίγοι κανόνες μπορούν να δώσουν μεγάλη ποικιλία στο αποτέλεσμα επειδή συμπλέκονται με παράγοντες όπως αν ο στίχος είναι μακρύς (π.χ. 15σύλλαβος) ή σύντομος (π.χ. 8σύλλαβος), αν υπάρχει ομοιοκαταληξία ή όχι, κλπ. Υπεισέρχονται επίσης κάποιες ιδιαίτερες συνήθειες είτε τοπικές είτε ορισμένων επιμέρους ειδών (για παράδειγμα, εκεί που ένα οποιοδήποτε τραγούδι μπορεί να έχει ως σταθερά επαναλαμβανόμενο τσάκισμα μια άσχετη λέξη όπως «λεμονιά μου», ειδικά στα κλέφτικα πολύ συχνά η λέξη δεν είναι άσχετη αλλά το όνομα του ήρωα του τραγουδιού - όμως η λογική και η λειτουργία του τσακίσματος είναι ακριβώς η ίδια).
Μ’ αυτά και μ’ αυτά, η εικόνα είναι ότι σε πολλά και διαφορετικά τραγούδια γίννται πολλά και διαφορετικά πράγματα. Αλλά είναι απατηλή. Σε πολλά και διαφορετικά τραγούδια γίνονται τα ίδια 3-4 πράγματα. Μόλις αποκρυσταλλώσει κανείς στο μυαλό του αυτά τα 3-4 και τους μηχανισμούς με τους οποίους αυτά οδηγούν σε μια επιφανειακή ποικιλία, θ’ αρχίσει, με κάθε καινούργιο τραγούδι που ακούει, να λέει «να το! πάλι το ίδιο είναι».
Τα παραδείγματα που αναφέρεις δεν τα ξέρω όλα, αλλά απ’ όσα ξέρω κανένα δεν αποτελεί εξαίρεση - ούτε καν όσα δεν είναι δημοτικά. Αντίθετα, το τραγούδι του Βέρδη είναι εξαίρεση.
Κάπου παραπάνω αναφέρθηκαν νεοδημοτικά του Παπασιδέρη. Δε θυμάμαι προχείρως ποια είναι, αλλά σφόδρα υποψιάζομαι ότι αν διαφοροποιούνται σε κάτι από τα δημοτικά θα είναι ακριβώς αυτό το ζήτημα. Θυμάμαι όμως παραδείγματα νεοδημοτικών του Ρούκουνα, όπου πράγματι αυτό συμβαίνει.
Αντίθετα, τα παλιά ανώνυμα ρεμπέτικα και τα πιο πρώιμα από τα επώνυμα ακολουθούν ακόμη κι αυτά τους ίδιους κανόνες με τα δημοτικά.
Αν ήταν να κάνουμε ειδική και εις βάθος συζήτηση για το συγκεκριμένο ζήτημα, θα μπορούσα να σου αναφέρω ακόμη και περιοχές στις οποίες εντοπίζονται συστηματικές εξαιρέσεις σε πραγματικά δημοτικά τραγούδια, καθώς και το γιατί (γιατί όπως λέγαμε η εξαίρεση πάντα εξηγείται).
…που αν πάει να τον εφαρμόσει κανείς σε σύγχρονο τραγούδι, όχι νεοδημοτικό ή δημοτικοφανές -καταλαβαίνεις: καθαρά σύγχρονο- όλοι θα πούνε είτε «αυτός κλείνει το μάτι στη δημοτική παράδοση» είτε «τι παράξενο, κανείς δε γράφει έτσι τραγούδια, μ’ αρέσει άραγε; μπα, μάλλον όχι».