Αλατσατιανή - Ελεύθερη συρραφή διστίχων

[i]Άιντε άιντε γκιντελίμ, Αλατσατιανή,
θα σε πάρω, δε σ’ αφήνω, Πανωχωριανή (ή ρούσα και ξανθή, Ρεϊζντεριανή κλπ.)

Άιντε άιντε γκιντελίμ, μπισιμονταγιά,
θα σε πάρω, δε σ’ αφήνω, μα την Παναγιά.[/i]

Ξέρει κανείς πώς είναι αυτά σε σωστά τούρκικα, και τι σημαίνουν;

Ευχαριστώ.

[Μιας και το ζήτημα των σκοπών για ελεύθερη συρραφή διστίχων επανέρχεται συχνά-πυκνά, έχω να παρατηρήσω ότι η Αλατσατιανή παραμένει και σήμερα ένα από τα τραγούδια που κανείς δεν τα λέει με στάνταρ στίχους. Στο ΥΤ πέτυχα καμιά δεκαριά εκτελέσεις με αληθινούς Αλατσατιανούς (Κλεονίκη), επαγγελματίες τραγουδιστές (Μαρίζα Κωχ, Λάλεζας), “λαογραφικούς” τραγουδιστές (Σαμίου), ερασιτεχνικούς συλλόγους, και όλοι το λένε διαφορετικά! Βέβαια σαν τον Γ. Καμβύση κανείς…]

gidelim= παμε, bizim odaya=δωματιο μας

Ευχαριστώ πολύ Μουρίιι, και καλωσήρθες.

Για την ακρίβεια και πλήρως είναι:
…Haydi, haydi, gidelim bizim odaya,…
όπου haydi και hadi = έλα και τα υπόλοιπα όπως τα λέει ο mouriii.

Κανείς, εκτός από τον Ψαμαθιανό, ή τον Μιχαλάκη (αγνώστων λοιπών πληροφοριών), το '08, και τον Νταλγκά, το '29, στην “Ελενίτσα”*, την Παπαγκίκα στην “Καλαματιανή”, χαλαρά τους Χατζηχρήστο - Βαμβακάρη, το '40, στο “Θα σε κλέψω, θα σε πάρω”** και δεν ξέρω κανένα άλλον.
*

[ul]
[li]https://www.youtube.com/watch?v=Q6uKeVPfJGM [/li][li]https://www.youtube.com/watch?v=xlAclwfnnxg [/li][/ul]
**

[ul]
[li]https://www.youtube.com/watch?v=L9jV_3N7xtg [/li][/ul]

Και στο σκοπό της “Αλατσατιανής” το

“Η λευτεριά είναι σχολειό”.

Το ερμήνευε μοναδικά ο Τζαβέλας.

Πέπε: γράφαμε ταυτόχρονα, βλ. #10.

Πλάκα κάνεις!! :109:

Ο Νταλγκάς είναι συγκλονιστικός. Ο Ψαμμαθιανός ή Μιχαλάκης …(σόρι ρε παιδιά, φταίω εγώ δηλαδή που μ’ άρεσε ο Καμβύσης;) πρέπει να είχε μπάρμπα τον Οντέον Ρέκορντ τον ίδιο. Ο Χ’χρήστος με το Μάρκο, σε άλλο στυλ βέβαια, επίσης υπέροχοι στην ερμηνεία, αν και το τραγούδι σαν τραγούδι το βρίσκω κατώτερο.

Χαίρομαι πάρα πολύ που τ’ άκουσα αυτά τα τρία. Πάντως μόνο το τρίτο μου φαίνεται καθαρά διαφορετικό, δηλαδή ρεμπέτικο. Οι δύο πρώτοι θεωρώ ότι λένε την κανονική Αλατσατιανή, σε παραλλαγές εντός του προβλεπόμενου πλαισίου. Οπότε να προσθέσουμε και την ηχογράφηση του Γ. Δεληγιώργη (ΗΠΑ 1929), με κλαρίνο -τυπικά μικρασιάτικο αλλά σπάνιο- και με στίχους, μεταξύ άλλων, για την ξενιτιά. Πρέπει να ήταν η πρώτη που άκουσα, από επανέκδοση -πολύ κατώτερη, ηχητικά- του 78άρη δίσκου στη σειρά ΛΠ «Το ρεμπέτικο τραγούδι στην Αμερική 1-5».

Άλλη συγκλονιστική καταγραφή είναι της Κλεονίκης. Όχι αυτή με τη Σαμίου (καλή είναι κι αυτή αλλά η σούπερ είναι άλλη), αλλά γύρω στο 1992, στο δίσκο από τη συναυλία «Πατρίδες του Ελληνισμού» στο Παλάς, όπου περιλαμβάνονται και τα εξής δίστιχα:

Τσεσμές και Κάτω Παναγιά, [***][i]
χαθήκαν οι λεβέντες σας, δεν έμεινε ελπίδα.

Εχάσαμε τ’ Αϊβαλί, το Δίκελι κι Αϊδίνι,
την Πέργαμο την ξακουστή και την ωραία Σμύρνη.[/i]

Υπάρχει ένα ημιστίχιο που δεν ακούγεται καθόλου: μάλλον πνίγεται από λυγμό, και ακούγεται μια από τις κυρίες που κάναν τις αντιφωνίες να της ψιθυρίζει «έλα, πες το!». Ο Νίκος ο Πολίτης μού το συμπληρώνει ως «Σμύρνη, Βουρλά κι Αλάτσατα και Κάτω Παναγία», κι εγώ από κάπου το έχω ακούσει στην παρόμοια μορφή «Τσεσμές, Βουρλά κι Αλάτσατα και Κάτω Παναγία», αλλά αυτό ακριβώς που ετοιμαζόταν να πει η Κλεονίκη δεν ξέρω πώς ήταν. (Εκτός βέβαια αν το 'κοψε όχι από λυγμό αλλά επειδή μπερδεύτηκε, έβαλε την Κ. Παναγιά στο πρώτο ημιστίχιο, και μετά δεν της έβγαινε το δεύτερο. Αλλά αυτό το σενάριο είναι ξενέρωτο, προτιμώ το λυγμό.)

Για λόγους πληρότητας να παραθέσω και το αντάρτικο «Καλαματιανή», που μου υπέδειξε και πάλι ο Νίκος. Τίποτε το αξιόλογο -μια άτεχνη διεκπεραιωτική ξεπέτα- αλλά συμπληρώνει κι αυτό την εικόνα…

Νομίζω τέλος ότι εδώ πρέπει να στηρίζεται και η Ρεϊσντεριανή, σκοπός σε άλλο δρόμο αλλά ωστόσο ολόιδιος (όσο μπορεί).

Τσεσμέ, Βουρλά κι Αλάτσατα και Κάτω Παναγία (ο τόνος στο ι)

«Τσεσμές και Κάτω Παναγιά», που είπε η Κλεονίκη, είναι πρώτο ημιστίχιο και η Παναγιά γίνεται τρισύλλαβη, με τόνο στο «γιά».

«…και Κάτω Παναγία», που μαρτυρείται σε άλλες ηχογραφήσεις, είναι δεύτερο ημιστίχιο και η Παναγία γίνεται τετρασύλλαβη με τόνο στο «γί».

Κανείς που να 'χει την τεράστια τραγουδιστική εμπειρία της Κλεονίκης δε θα τα μπέρδευε αυτά. Οι αναπροσαρμογές των συλλαβών και των τονισμών γίνονται αυτόματα και αυθόρμητα.

Υπάρχουν όμως άλλα σημεία όπου ακόμη κι η Κλεονίκη, ακόμη κι ο πιο έμπειρος στον κόσμο, είναι πιθανόν να κάνει λάθος: στο τι ακριβ΄ς λέει ο στίχος! Ο καθένας μπορεί σε κάποια στιγμή να πάθει ένα μπλακάουτ και να ξεχάσει κάποια λόγια.

Συγκεκριμένα: στην ηχογράφηση που έλεγα, με τον στίχο που μένει λειψός, η Κλεονίκη:
α) είτε ξεκινάει να πει όχι «Τσεσμές, Βουρλά κι Αλάτσατα και Κάτω Παναγία» αλλά κάποιαν άλλη εκδοχή, που αρχίζει «Τσεσμές και Κάτω Παναγιά», αλλά δε θυμάται τη συνέχεια, οπότε ούτε κι εμείς τη μαθαίνουμε
β) είτε θυμάται μεν τη συνέχεια αλλά την πνίγει ο λυγμός και το παρατάει στη μέση
γ) είτε κάνει λάθος εξαρχής, δηλαδή μεταθέτει την Κάτω Παναγιά σε άλλο σημείο του στίχου και μετά δεν έχει πώς να τον ολοκληρώσει.

Προφανώς δεν τίθεται ζήτημα να βρούμε τι από τα τρία συνέβη. Απλώς, αν συνέβη το β (λυγμός), προσθέτει κάτι στην ούτως ή άλλως πολύ σημαντική αυτή ηχογράφηση. Ήταν ζωντανή, σε συναυλία, υπενθυμίζω.

Συγκλονιστικό ντοκουμέντο, ειδικά ο χορός στο τέλος. Ιδιαίτερο σημείο εκεί που παίζει κρουστό και τραγουδάει. Με συγκινεί πάντα η φροντίδα και η αλληλοβοήθεια αυτών των ανθρώπων, από την διόρθωση του μικροφώνου μέχρι το ρυθμικό χειροκρότημα όταν ξεχνάει τους στίχους (ακούγεται σαν να λέει προς την χορωδία “το ξέχασα, έλα”).

Αυτό συμβαίνει και μ’ εμένα, ακόμα και αυτή τη στιγμή που πληκτρολογώ. Το ολοκληρωμένο δίστιχο, που περιλαμβάνει και την συνέχεια:

Τσεσμέ, Βουρλά κι Αλάτσατα και Κάτω Παναγία
Χαθήκαν οι λεβέντες σας, δεν έμεινεν ελπίδα.

Φυσικά, το δίστιχο αυτό προσετέθη στην Ελλάδα, πλέον…

Πόσο μάλλον η ίδια:

Η Κλεονίκη Τζοανάκη γεννήθηκε το 1915 στη Χίο, κατά τη διάρκεια διωγμού από την πατρική γη, τα Αλάτσατα Ερυθραίας, και επέστρεψε σε αυτήν το 1919. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στη Χίο και αργότερα στην Νέα Ερυθραία Αττικής όπου και έζησε ως το τέλος της, το 2005.