Έπειτα από ενδελεχή έρευνα και προετοιμασία, η εταιρεία Orpheum phonograph σε συνεργασία με τις εταιρείες Olvido records και Missisippi records στις ΗΠΑ, σας παρουσιάζει ένα νέο δίσκο, αφιερωμένο στον μεγάλο Ηπειρώτη βιολιστή Αλέξη Ζούμπα. Ο Αλέξης Ζούμπας, αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους δεξιοτέχνες του παραδοσιακού βιολιού με αξιοσημείωτη καλλιτεχνική δράση σε Ελλάδα και Αμερική.
Με αφετηρία και κέντρο εστίασης το χωριό Γραμμένο Ιωαννίνων, οι συνεργάτες και μουσικοί Σταύρος Κουρούσης και Κωνσταντίνος Κοπανιτσανος διεξήγαν μια μεγάλη έρευνα γύρω από την άγνωστη ζωή του μεγάλου βιολιστή. Ως αποτέλεσμα, έρχονται στο προσκήνιο νέα στοιχεία που ρίχνουν φως στο κεφάλαιο Αλέξης Ζούμπας όπως, μεταξύ άλλων, μια νέα φωτογραφία του, η δεύτερη που ανακαλύπτεται μέχρι στιγμής. Η έκδοση lp, εκτός του σπουδαίου φωτογραφικού υλικού έχει την αποκλειστικότητα να περιλαμβάνει σπάνιο και μοναδικό ηχητικό υλικό που προέρχεται από τα αρχείο της εταιρείας Orpheum και περιλαμβάνει άγνωστες δοκιμαστικές λήψεις των κομματιών που ηχογράφησε ο Ζούμπας μεταξύ 1926-1928 στην Νέα Υόρκη για την ελληνοαμερικάνικη αγορά, ακυκλοφόρητες έως σήμερα. Ανάμεσα σε αυτές τις συγκινητικές διαφορετικές εκδοχές, δεσπόζει το περίφημο και τόσο ακουσμένο Ηπειρώτικο Μοιρολόι. Ηχογραφημένο για την εταιρεία Victor το 1926, υπήρξε η μεγαλύτερη δισκογραφική επιτυχία του Ζούμπα. Η διαφορετική εκδοχή που εκδίδεται για πρώτη φορά από τον καιρό που πρωτοηχογραφήθηκε, υπερισχύει αρκετά τόσο υφολογικά όσο ερκηνευτικά της εκδοχής που τελικά επέλεξαν οι αρμόδιοι της εταιρείας για την κυκλοφορία στον δίσκο γραμμοφώνου.
Ανάμεσα στα σπάνια ντοκουμέντα της έκδοσης, ακούμε ακόμα μια εκπληκτική Ντόινα, δύο υπέροχα ταξίμια καθώς και το πρώτο Μοιρολόι που ηχογράφησε ο Ζούμπας το 1921 για την εταιρεία Panhellenion. Το ηχητικό αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό και διαυγές. Θερμές ευχαριστίες σε όσους βοήθησαν για την επίτευξη αυτής της έκδοση και πρωτίστως στην οικογένεια του Αλέξη Ζούμπα, ιδιαιτέρως δε,στον δισέγγονο του, Αλέξη Γκόγκο.
συγχαρητήρια για την νέα σας δουλειά, είμαι σίγουρος πως θα είναι σε αντίστοιχα υψηλό επίπεδο με τις προηγούμενες. θα την προμηθευτώ άμεσα, ελπίζω σύντομα να ολοκληρωθούν και οι επόμενες εκδόσεις!
Καμιά πληροφορία για τη διάθεση; (Προφανώς μ’ ενδιαφέρει κυρίως το Ηράκλειο, όπου θυμάμαι ότι συνεργάζεστε με τον Αεράκη. Αλλά αν στην Αθήνα είναι ήδη διαθέσιμο, πετάγομαι το πρωί να το βρω, είμαι για μερικές μέρες εδώ.)
Θυμίζω ότι για τον Ζούμπα μαθαίνουμε αρκετά πράγματα στο βιβλίο του Κρίστοφερ Κινγκ Ηπειρώτικο Μοιρολόι.
Γεια σου Περικλή. Δεν υπάρχει διανομή στην Ελλάδα και δεν ξέρω αν θα υπάρξει καθόλου. Μόνο με παραγγελία από το σάιτ. Για το βιβλίο του Κινγκ, θα σου πω ότι δεν το έχω διαβάσει γιατί ήθελα να κάνω την δική μου έρευνα πηγαίνωντας στα Γιάννενα το 2013 αν και ήταν πολύ πριν βγει το βιβλίο του συγκεκριμένου ερευνητή. Φαντάζομαι ότι θα υπάρχουν κοινά αλλά και διαφορετικές πληροφορίες ανάμεσα στις δύο έρευνες. Σε μερικές μέρες θα ανέβει στο σάιτ του Lp η πλήρης έρευνα που δεν περιέχεται στον δίσκο και που είναι αρκετές σελίδες, με αρκετές νέες μαρτυρίες για τον θρυλικό αυτό μουσικό
Μα, απίστευτο, απίστευτο, χίλια μπράβο σε όλους! Το πρώτο που μου 'ρθε στο μυαλό, η κατάρριψη του περί απουσίας δεξιοτεχνίας στους παλιούς, όπως τουλάχιστον αυτό ισχύει για τα ρεμπέτικα. Το δεύτερο και σημαντικότερο: το ραστ ταξίμι, αναντίρρητα συγκαταλέγει τον Ζούμπα ανάμεσα στα πρωτοκλασάτα ονόματα των μουσικών της οθωμανικής παλατιανής μουσικής του πρώιμου 20ού αιώνα.
Ευτυχώς που περιμένω από την τράπεζα την προπληρωμένη μου κάρτα, ώστε να παραγγείλω απευθείας στην Αμερική.
Καταπληκτικός ήχος, και εδώ και πολύ καιρό απόλαυσα δεξιοτεχνία στο βιολί. Να πω ότι υποδειγματική είναι και η συνοδεία. Μπράβο για τη δουλειά και το αποτέλεσμα.
Αν δεν έχει γίνει κάποια σημαντική επεξεργασία στον ήχο και αυτό είναι το αποτέλεσμα της πρώτης ηχογράφησης, τότε χρειάζεται να αναθεωρήσω πολλά πράγματα για την απόδοση των δίσκων γραμμοφώνου.
Και μένα μου τράβηξε το ενδιαφέρον η συνοδεία, σπάνια ευκαιρία να ακουστεί τόσο καθαρά.
Οι δίσκοι γραμμοφώνου λόγω της αμεσότητας της ηχογράφησης είχαν εξαιρετική πιστότητα. Αυτό αποδεικνύεται από την σύγκριση του ήχου οργάνων εποχής με εκδόσεις τέτοιου επιπέδου.
Αυτός ο νέος δίσκος με τον Ζούμπα, στην Ελλάδα δεν έχει κυκλοφορήσει για να τον αγοράσει κάποιος; Πάντα με εντυπωσίαζε το μεγάλο, για την εποχή τους, επίπεδο δεξιοτεχνίας από κάποιους παίχτες βιολιού, όπως του Αλέξη Ζούμπα, του Γιώργου Μακρυγιάννη (Νισύριου), του Γιώργου Γκρέτση. Γνωρίζει κανείς αν υπάρχουν στοιχεία για το αν είχαν κάνει σπουδές ή ήταν καθαρά εμπειροτέχνες;
Σαλονικιός και Ογδοντάκης νομίζω ότι ήταν σπουδαγμένοι μουσικά. Έτσι δεν είναι;
Ο Ογδοντάκης, μάλλον όχι. Ο Σαλονικιός σίγουρα όχι. Νωρίς ο μικρός Δημήτρης Σέμσης, γόνος μουσικής οικογένειας, έδειξε το μεγάλο ταλέντο του και στην Στρώμνιτσα όπου ζούσε η οικογένεια, η κοινότητα προθυμοποιήθηκε και μάζεψε λεφτά για να τον στείλει στην κοντινότερη πόλη με ωδείο, τη Θεσσαλονίκη, να σπουδάσει μουσική. Ο δεκάχρονος, τότε, Δημήτρης όμως γύρισε σύντομα πίσω, καθώς ούτε να αισθανθεί άνετα στη μεγαλούπολη μπόρεσε, αλλά και ούτε τα μαθήματα να παρακολουθήσει, αφού το ωδείο ήταν ελληνόγλωσσο και ο ίδιος σλαβόφωνος.
Είχα αντίθετη άποψη για τον Σαλονικιό γιατί διάβασα σε ένα βιβλίο το βιογραφικό του που έλεγε μεταξύ άλλων:
“Το 1926 με την ίδρυση της COLUMBIA και της HIS MASTER VOICE ο Θεμιστοκλής Λαμπρόπουλος (πρόεδρος της COLUMBIA)τον προσλαμβάνει ως καλλιτεχνικό διευθυντή της εταιρείας. Ο Σαλονικιός είχε την αρμοδιότητα να επιλέγει τους μουσικούς, τους τραγουδιστές, τα τραγούδια, αλλά και να κάνει και την ενορχήστρωση. Καθώς αναφέραμε πιο πάνω γνώριζε από παρτιτούρα -σπάνιο για την εποχή που οι περισσότεροι μουσικοί και οι συνθέτες ήταν πρακτικοί -και τους έγραφε και επιμελείτο τα τραγούδια τους, στα οποία επενέβαινε κιόλας, όταν ήταν ελλιπή.
Η Δανή μουσικολόγος Lisbet Torp, που ερεύνησε τα αρχεία των ρεμπέτικων τραγουδιών του Ηλία Πετρόπουλου στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη, βλέποντας ότι οι περισσότερες παρτιτούρες έχουν τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα , έψαξε και βρήκε τον δημιουργό τους , τον Δημήτρη Σέμση (Σαλονικιό) και αφού ολοκλήρωσε τα στοιχεία που χρειαζόταν , κυκλοφόρησε τον Μάρτιο του 1993 από το Museum Tascularum Prees και το Univercity of Copenhagen η μελέτη της με τίτλο:”‘SALONIKIOS: The Best Violin in the Balkans’’.
Η μελέτη της Lisbet Torp εκτός από έρευνες δικές της, βασίζεται και σε επτά διατριβές ευρωπαϊκών και αμερικανικών πανεπιστημίων που αναφέρονται στο ρεμπέτικο τραγούδι και είναι ουσιαστική λεπτομερής και τεκμηριωμένη.’’
Από αυτήν (σ. 14) άντλησα τα περί αποτυχημένης προσπάθειας σπουδών του Σαλονικιού και, όταν είχα διαβάσει το βιβλίο, δεν είχα πουθενά εντοπίσει να αναφέρονται σπουδές σε ωδείο. Άλλωστε, δεν χρειαζόταν τότε να καταθέσεις πιστοποιητικά σπουδών για να σε προσλάβουν καλλιτεχνικό διευθυντή σε εταιρία δίσκων. Και βεβαίως, φυσικά και ήξερε να διαβάζει παρτιτούρες πολύ καλά, αλλά αυτό το έμαθε μόνος του και όχι από φοίτηση σε ωδείο.
Και να προσθέσω ακόμα, ότι ούτε ο Ζούμπας, ούτε ο Νισύριος ήταν σπουδαγμένοι σε ωδείο.
Μη συγχέουμε το να έχεις διδαχθεί θεωρία και πρακτική με το να έχεις ακολουθήσει τυπικές σπουδές. Απ’ ό,τι καταλαβαίνω, ο Σαλονικιός πρέπει να έκατσε σε κάποιον δάσκαλο ή κάποιους δασκάλους, όχι όμως σε ωδείο που να δίνει πτυχία.
Ακόμη και τώρα γίνεται αυτό. Μπορείς να πάρεις ένα δάσκαλο να σου δείχνει μπουζούκι, και αν αυτός ξέρει νότες και θεωρία, και συμφωνήσετε ότι αποτελούν κι αυτά χρήσιμο στάδιο στη μαθητεία σου, να σου τα δείξει. Δε θα είσαι ούτε «σπουδασμένος», με την τυπική έννοια, ούτε όμως και αυτοδίδακτος.
Εδώ, έχει αρκετά στοιχεία για τον Σέμση.
“Επειδή νωρίς φανέρωσε το ταλέντο, μάζεψαν λεφτά και τον έστειλαν στο ωδείο της θεσσαλονίκης να σπουδάσει» λέει η Ελένη Σέμση. «Δεν έμεινε όμως, δέκα χρόνων παιδάκι ήταν και δεν μπορούσε φαίνεται να προσαρμοστεί. Όταν πήγε δεκατριών-δεκατεσσάρων χρόνων πέρασε από τη Στρούμνιτσα ένα τσίρκο από το Βελιγράδι. Επειδή ήδη έπαιζε καλό βιολί και μπορούσε να διαβάζει παρτιτούρες, φεύγει μαζί του και γυρίζουν όλη τη Βαλκανική.”
Η Μπαμπαλένκα μιλούσε σλαβομακεδόνικα, λίγα ελληνικά ήξερε. Η υπόλοιπη οικογένεια μιλούσε πολύ καλά ελληνικά. Τα παιδιά πήγαν στο σχολείο. Η Στρούμνιτσα είχε τρία ελληνικά σχολεία.
Ενώ σε παλιότερο θέμα θυμάμαι να αναφέρθηκε η δυσκολία συνεννόησης σαν λόγος που δεν προσαρμόστηκε στη Θεσσαλονίκη. Τελικά τι ισχύει;
«Δεν έμεινε όμως, δέκα χρόνων παιδάκι ήταν και δεν μπορούσε φαίνεται να προσαρμοστεί.
Αυτά τα λένε οι απόγονοι του Σέμση οπότε μάλλον το πρόβλημα ήταν της ηλικίας και όχι της γλώσσας. Δέκα χρονών παιδί όσο και καλός βιολιστής να είσαι, η οικογένεια και το σπίτι θα σου λείψει.
Υ.Γ. Άλλο κομμάτι ήθελα να αντιγράψω και άλλο αντέγραψα στην αρχή, το διόρθωσα.
Να προσθέσω κι εγώ τα όσα γράφει σχετικά με το ωδείο στη Θεσσαλονίκη η Τορπ:
Dimitrios Semsis was a very talented boy and by the age of ten already a promising musician. In order for Dimitrios to develop his talent, money was collected among people in Strumica so that he could be sent to Salonica to study the violin. However, this was no success at all. Dimitrios, who had been raised with the Slavonic – Macedonian dialect, also known as Slavomakedonika, as his mother – tongue, not only was not able to communicate very well in Greek, but also, being only a child, suffered from being away from home and among aliens. As a result, he returned almost immediately to his family in Strumica.